Tíminn - 20.09.1951, Blaðsíða 4

TÍíYHNN, fimmtudagimi 20. septemtier 1951.
212, blað.
Bankamál landbúnaðarins
Grein sú, sem hér fer á
eftir, er rituð með hliðsjón
af því, að nýlega hefir ver-
ið skipuð nefnd til að endur
skoða bankalöggjöfina og
gera tillögur um breytingar
á henni. Höfundurinn telur
rétt, að í því sambandi verði
fjármagnsþörf landbúnað-
arins tekin til sérstakrar at-
hugunar og úrlausnar. í
fyrri hluta greinarinnar, er
birtist í blaðinu í dag, cr
rætt um f jármagnsþörf
landbúnaðarins, en í seinni
hlutanum, er birtist á morg
un, er bent á leiðir til úr
bóta.
Það er kunnara en frá þurfi
að segja hversu landbún-
aðuririn á íslandi hefir verið
afskiptur um styrk til starf-
semi sinnar í peningamálum
landsins, þar sem segja má
að rekstrarfé til landbúnaðar
ins hafi til skamms tíma ver-
ið óþekkt fyrirbrigði í banka-
málum landsins. Bændurnir
hafa sjálfir orðið að safna
sér rekstursfjár í samvinnu-
félögum, og samvinnufélög-
in orðið að vera rekstursfjár-
lánendur bændanna, og er þá
ekki rétt að draga það undan,
að samvinnufélögin hafa feng
ið rekstursfe hjá bönkum
landsins. Þetta er óþarft og
of þunglamalegt skipulag, og
þó sérstaklega of einhæft til
framkvæmda, þar sem land-
búnaðurinn er allra atvinnu-
vega fjölþættastur og þarf
þessvegna fjölþættari pen-
ingamálakerti við að styðj-
ast en aðrar atvinnugreinar.
Nokkur þróun hefir komizt
á stað í þessu efni með stofn-
un Búnaðarbankans og eru
einkum sumar deildir hans,
eins og Byggingarsjóður og
Ræktunarsjóður, mikið og
gott spor í rétta átt.
Áðúr en lengra er haldið, er
rétt að benda á hina sérstæðu
aðstöðu landbúnaðarins á ís-
landi, þótt í þesiíu máli sé
ekki hægt að gera það til
neinnar hlítar. Landbúnaður
á íslandi hlýtur ætíð að vera
miklum og sérstæðum örðug-
leikúm háður og er þó spurs-
mál, hvort sumt af þessum
örðugleikum er eigi hægt að
gera að eins konar verðmæt-
um með bættu vinnulagi, eins
og það að hafa upp úr vor-
kuldum kjarnmeiri gróður, er
síðan yki verðmæti framleiðsl
unnar með meiri gæðum. En
um þetta þarf ekki fyrst og
fremst að ræða. Áföllin í tíðar
farinu verka um langan ald-
ur óhagrænt á landbúnaðar-
framleiðsluna, og hið mesta
mál landbúnaðarins er að sigr
ast á því tjóni, sem af þessu
verður, sem er hvoru tveggja
beint og óbeint. Hið beina tjón
verður erfitt að láta eigi yfir
sig ganga, en hið óbeina tjón
má algerlega útiloka með
vinnulagi og skipulagi fram-
leiðslunnar og ekkert hjálp-
ar jafnvel til þess, að svo megi
verða, eins og heppileg lána-
starfsemi.
Eðli landbúnaðarins er af-
markaður afrakstur. Ákveðin
mörk liggja því fyrir fram-
leiðslumagninu, hvort
heldur er um jaröargróða eða
húsdýraafurðir að ræða, og
yfir þessi mörk verður ekki
farið, nema á löngum tíma
eftir vísindalegar rannsókn-
ir og kynbætur. bæði jurta og
dýra, eða þá jarðeðlisbætur í
gegnum sams konar rann-
lifíir Bencdikt Gíslason frá Hofíeis'5
sóknir og tilraunir. En þetta
er eitt af allra tíma spursmál
um í landbúnaði, en má heita
lítið þekkt atriði í búskap ís-
lendinga. Af þessum sökum
verður alltaf afmarkaður af-
rakstur af búskap á íslandi.
en hann á að geta orðiö jafn
frá ári til árs bæði aö magni
og gæöum, þrátt fyrir
misærið. Eitt höfuðskilyrði til
þess, að svo megi verða er
heppjlegt lánakerfi, er meðal
annars þarf að nota til þess
að mynda það þanþol í fram
leiðsluháttunum, sem nauð-
synlegt er til þess, að misær-
iö, eða hið verra árferði, komi
ekki niður á betra árferðinu
með framleiðslurýrnun, eða
stöðvun, eins og við hefir vilj
að brenna í íslenzkum bú-
skap.
Hið verra árferði má ekki
valda meira tjóni en auknum
kostnaði, sem hið betra ár^-
ferði vinnur þá upp, ef fram
leiðslugrundvöllurinn er ó-
raskaður. Þróunarbrautin í
íslenzkum landbúnaði bygg-
ist fyrst og fremst á því. að
sveitafólkið hafi atvinnu, og
eftir því, sem framleiðslu-
störfin léttast af auknum véla
kosti, verður meira hægt að
ynna af höndum af öðrum
störfum. Þess störf eru fyrst
og fremst ræktun og bygging
ar, og þessi ræktun og bygging
ar á að valda nýjum heimila-
stofnunum, og svo koll af
kolli, unz búið er aö nýta rækt
unarmöguleika landsins út í
æsar. Þetta verður ekki gert
nema með lánakerfi, sem
sniðið er viö allgr aðstæður,
því að ósanngjarnt er að ætl-
ast til þess að afrakstur bú-
anna geti staðið undir heim-
ilafjölgun, minnsta kosti eins
ört, eins og þarf að vera, ef
sveitafólkið á ekki áð leita
í burtu til annars bjargræðis.
Ræktun og byggingar er
hvort tveggja dýrt, ef vel er
unnið, en er líka verðmæti,
sem siður en flest onnur verð
mæti ganga úr sér, og er af
þeim sökum bæði rétt og skylt
að styðjast við langtíma lán,
og er þetta viðurkennt af öll
um, sem um þetta mál hugsa.
Með tilliti til sinnar fram-
leiöslu hefir landbúnaðurinn
enn sérstöðu. Framleiðsla
llans er fyrst og fremst til
þess að- halda lífinu í fólkinu,
sem hann stundar og það
beinist frá jörð til borðs, og
þannig hafa íslendingar
lengst rekið sinn landbúnað
og því betur sem hann gerir
þetta, er framleiðslan hag-
felldari, því viðskipti á þess-
ari framleiðslu valda ætíð
milliliðakostnaði.
Samt getur enginn landbún
aður komizt hjá því að gefa
viðskiptalegar vörur, og það
bæði til neyzlu og iðnaðar, en
þessar viðskiptalegu vörur
lenda mest í innanlandsnotk
un og eru með því háðar frem
ur lágu verði, þar sem það
getur ekki talizt þjóðhags-
lega hagfellt að verðleggja
þær hátt og hitt þjóð-
hagslega hagfelldara
að búa þannig um fram-
leiðsluaöstöðuna, ^ að ekki
þurfi að verðleggja landbúnað
arneyzluvörur hátt. Ef um er-
lendan markað er að ræða,
ræður hann verðlaginu en
hann getur veriö það óhag-
felldur af mörgum sökum, að
beina styrki þurfi í fram-
leiðsluaðstöðuna, eða sérstaka
verðlagningu á innanlands-
notkuninni sem er nokkuð það
sama, og ísland liggur það
fjarri mörkuðum að alltaf
verður dýr umsetning á fram
leiðslunni. Að vísu er það svo
að erlendir markaðir eiga að
ráða, og ráða, verðgildinu í
hagkerfinu, bæöU vöruverð-
inu og höfuðstólsverði, og verð
ur enginn þjóðarbúskapur
rekinn af viti, nema svo sé,
svo hér sækir til jafnaðar á
kostnaði og vöruverði í fram-
leiðslunni, ef útlendu mark-
aöirnir ráða verðgildinu í
landinu. En hér má heldur
ekki gleyma því að landbún-
aðurinn á íslandi á stóra bróð
ur í leiknum, og við, sem er-
um bændur, finnst hann vera
mesti drösull í leiknum bæði
hvað snertir vitið í kollinum
og hreyfingarnar á leikvang-
inum. Og þessi stóri bróðir hef
ir gerzt svo aðgangsfrekur, að
fyrir hann hefir eins og allt
þjóðfélagið verið rekið, en all
ar hans kúnstir og firrur hafa
verið taldar eins konar andi
þjóðfélagsins. Þetta er hin
sérstaklegasta aðstaða land-
búnaðarins á íslandi af öllu
sérstaklegu, sem hann ein-
kennist af. Og afleiðingarrík-
ari fyrir hann en allt annað.
Af þessum sökum hefir land
búnaðurinn lent í lægri, og of
lágum flokk þjóðhagsfræöinn
ar, en rétt er að mæta þegar
vel er skoðað, og eitt er víst:
Það liggja aldrei í sporum
hans kúnstir og firrur, sem
allt í einu negla alla þjóðhags
íræði, og það jafnvel svo að
efnahagskerfi þjóðarinnar
liggur við gliðnun. Og þegar
þess er gætt, að í landbúnaö
inum liggur hinn mesti auð-
ur þjóðarþroskans og þjóðern
isverndarinnar, þá getur ekki
verið um meira mál að ræða
í íslenzkum stjórnmálum, né
efnahagsmálum, en búa hon
um brautina til þróunar.
Og séö burt frá öllum að-
stæðum er það þessi andi og
þýðing landbúnaðarins, sem
leggur þjóðinni á heröar skyld
ur til þess að búa út hinar sér
stöku aðstæður, sem hann
þarf í sína þróunarbraut. Hér
eru aö vísu mörg atriði á ferð
inni, sem öll þurfa að vera
samverkandi. eins og mennta
kerfi bændanna, sem þarf að
vera alveg sérstætt fyrir þá, og
viðskiptakerfið, sem einnig
þarf að vera sérstakt á land-
búnaðarvörum, ásamt með
miklum og ströngum kröfum
um gæði framleiðslunnar.
En hér blasir það þó við, að
það er lánakerfið, sem er und
irstaða þess, að þjóðin leggi
á slíka menntabraut, og geti
komið upp hagfelldu við-
skiptakerfi.
(Framhald)
TENGILL H.F.
HeiSI via Kleppsveg
Sfml SÖ694
annast hverskonar raílagn-
Ir og viðgerðir svo sem: Verít
smiðjulagnlr, húsalagnlr,
skipalagnlr ásamt viðgerðum
og uppsetnlngu á mótorum,
röntgentækjum o* heimills-
félum.
Nýlega barst okkur í baðstof- '
unni bréf frá Vífilsstöðum, frá
sjúklingi, sem þar liggur. Eins !
og gefur að skilja, er mikið rætt j
um óskalagaþátt sjúklinga, sem ‘
Björn R. Einarsson flytur á1
mánudögum, og um þær radd-
ir, sem fram hafa komið í blöð-
unum aö undanförnu um þátt-
inn. í bréfinu segir m.a.:
„Mikið er rætt um óskalaga-
þáttinn meðal sjúklinga hér. A1 j
menn ánægja viröist vera með
hann svo langt sem hann nær,
en okkur kemur öllum saman
um, að hann þurfi að vera oft
ar, helzt tvisvar til þrisvar í
viku. Okkur fannst ágæt sú hug
mynd, sem kom fram í baðstofu
hj alí Tímans fyrir nokkru síð-
an. Tillagan var þannig að láta
þáttinn hefjast strax að lokn-
um fréttum og tilkynningum i
hádegisútvarpinu eða um 12,45,
því þau lög, sem leikin eru frá
þeim tíma og þar til hádegis-
útvarpinu lýkur, eru ekki neitt
sérstaklega skemmtileg, -og að
minnsta kosti tekur óskalaga-
þátturinn þeim mikið fram.
Með því að láta þáttinn hefj
ast á þeim tíma, gæti útvarpið,
sér að mestu að kostnaðar-
lausu, haft þáttinn oftar, því
þá þarf ekki sérstaka útsend-
ingu fyrir hann, en aðeins
greiða Birni fyrir þáttinn. Þetta
ættu forráðamenn útvarpsins að
athuga og hafa þáttinn með
þessu fyrirkomulagi tvisvar til
þrisvar í viku, og ekki skaðaði
það, þótt hann væri oftar.
Þegar sjúklingarnir bera fram
óskir um lag eða lög líður alltof
langur tími, þar til óskalagið
kemur í þættinum. Sýnir það
vel hve mikið af óskum berst
þættinum, því eftir því sem
Björn segir, tekur hann óskirn-
ar í þeirri röð, sem þær berast.
Þátturinn á því rétt á því að
vera oftár til að fullnægja þeim
óskum, sem berast, að minnsta
kosti eins og hægt er. Vegna
þeirra skrifa í einu blaðinu, að
það sé óviðfelldið að Björn
rauli með einstaka lögum, höf-
um við rætt það mál okkar á
milli, og niðurstaðan var sú, að
allir voru á einu máli, að það
væri sízt til lýta, og að Björn
ætti einmitt að gera meira af
slíku, því hann hefir skemmti-
lega og viðfelldna söngrödd.“
Þetta segir sjúklingur í bréfi
sínu.
Eftir óskalagaþáttinn s. 1.
mánudag hitti ég Björn, er hann
var að koma úr útvarpinu, og
spurði ég hann þá um þáttinn,
og hvort hann gæti komið öll-
um þeim óskum á framfæri, sem
berast. Björn var með skjala-
tösku allstóra undir hendinni,
og hann sýndi mér í hana. 1
töskunni voru bréf svo skipti
mörgum tugum og í þeim öll-
um voru óskir um lög, og þessi
bréf bárust öll á einni viku.
„Það, sem mér finnst leiðinleg-
ast“, sagði Björn „er að geta
ekki svarað strax þeim bréf-
um„ sem þættinum berast. En
eins og fyrirkomulagið er nú,
að þátturinn er aðeins einu
sinni í viku, líður því miður oft
mánuður og stundum jafnvel
meir, að ég geti tekið bréfin fyr
ir. Mér þykir þetta mjög leið-
inlegt, og eins og nokkurs kon-
ar svik við þá sjúklinga, sem
senda mér bréf. En því miður
get ég ekki gert við því, og ósk-
irnar eru teknar í þeirri röð, er
þær berast“.
Þetta sagði Björn, og vonandi
er að forráðamenn útvarpsins
finni hvöt hjá sér til að hafa
þáttinn oftar, því það mega þeir
vita, að hér er um að ræða eitt
vinsælasta dagskrárefnið, sem
útvarpið flytur.
Starkaður.
VVVnV/AVVAV.V.V.V.V.W.V.V.V.VV.V.V.V.VAV.V.V
l Rafmagnstakmörkun
■: STRAUMLAUST VERÐUR KL. 11—12. jj
*■ Miðvifcudag 19. sept. 5. hluti:
•I Vesturbærinn frá Aðalstræti, Tjarnargötu og \
Bjarkargötu. Melarnir, Grímsstaðaholtið með ;■
■I flugvallarsvæðinu. Vesturhöfnin meö Örfirisey,
’l Kaplaskjól og Seltjarnarnes fram eftir. I;
;■ Fimmtudag 20. sept. 1. hluti:
I; Hafnarfjörður og nágrenni, Reykjanes. ;I
:■ ■:
■; Föstudag 21. sept. 2. hluti: ,■
■; Nágrenni Reykjavikur, umhverfi Elliðaánna,; ;:
;í vestur að markalínu frá Flugskálavegi við Við- ;•
eyjarsund, vestur að Hlíðarfæti og þaðan til í;
;■ sjávar við Nauthólsvík í Fosvogi. Laugarnesið
£ aö Sundlaugavegi. Árnes- og Rangárvallasýslur. ■;
£ ■:
■; Mánudag 24. sept. 2. hluti: J.
;i Nágrenni Reykjavíkur, umhverfi Elliðaánna, vest ;:
£ ur að markalínu frá Flugskálavegi við Vfðeyjar- £
:■ sund, vestur að Hlíðarfæti og þaðan til sjávar ;•
!; við Nauthólsvík í Fossvogi. Laugarnesið að Sund I;
í; laugarvegi, Árnes- og Rangárvallasýslur.
;í Þriðjudag 25. sept. 3. hluti: £
■: Hlíðarnar, Norðurmýri, Rauðarárholtið, Túnin, \
£ Teigarnir, og svæðið þar norðaustur af. ;•
í; Miðvikudag 26. sept. 4. hluti: í;
S; Austurbærinn og miðbærinn milli Snarrabraut-
í; ar og Aðalstrætis, Tjarnargötu, Bjarkargötu að í;
% vestan og Hringbraut að sunnan. ;;
Straumurinn verður rofinn skv. þessu þegar og að svo
miklu leytj, sem þörf krefur.
SOGSVIRKJUNIN
VAV.'.V.'.VAV.V.'.V.V/.V.V.V.V.V.V.V.V.V.VV.V