Tíminn - 25.11.1951, Blaðsíða 5

.268. bla».
TÍMINN, sunnudaginn 25. nóvember 1951.
> v > .v;
5.
Sunnud. 25. nóv.
Flóðin í Pófljóíinu
J San Francisko, 12. november.'
og skógrækíin Rétt eftir að ég kom heim til
íslands frá Ameríku, eða vorið
Undanfarna daga hafa 1919, keypti ég ærstofn ungs
vatnsflóðin í Pófljótinu á | bónda í Lundareykjadal, sem þá
Noröur-Ítalíu verið eitt helzta! var að búa sig af stað til
Islendingur, sem byggir heil
bæj arhverfi í San Francisco
fréttaefni heimsblaðanna. —
Fregnir af því hafa skipað
æðri sess en vopnahlésviöræð
urnar í Kóreu eða viðureign
stjórnmálaleiðtoganna í kalda
stríðinu. Hér er líka um eitt-
hvert mesta vatnsflóð að
ræða, sem kunnugt er um í
Evrópu, og sennilega hefir
ekki orðið meira tjón af öðru
vatnsflóði í Norðurálfunni.
Flóðin hafa sópað burtu heil-
um þorpum og valdið skemmd
. i
Ameríku. Eg hafði þá í huga að
verða borgfirzkur bóndi, og þá
einkum sauöfjárbóndi! Ungi
maðurinn, sem ég keypt ær-
stofninn af, yar Ólafur Jónsson
frá Brekku í Húnaþingi. Hafði
hann verið suður í Borgarfirði
fáein undanfarin ár — að
nokkru bóndi, en var kennari
líka á vetrum í Lundareykjadal
og Skorradal.
Nú heimsótti ég Ólaf hér, eftir
h. u. b. einn þriðja úr öld frá
! grænna grasvalla og trjánna,
cem syngjandi fuglar margs kon
ar synda á i friði og spekt. Aiit
er grænt, þótt nú sé komið fram
í nóvember, þ. e. að segja, þar
þorpa að byrja að myndast. Við
félagarnir keyptum hér allstórt
land. Það rúrnast á því um 500
. íbúðarhús. En landið var hálf-
gert dýki. Við urðum fyrst að
! ræsa það fram og síðan að aka
1 ofan á það um 2ja metra þykku
; lagi af malarjörð. Og nú eru
[ hér fyrstu 125 húsin, sem við
! erum að ljúka við. Leit ég inn
: í nokkur þeirra, sem alveg voru
! tilbúin til íbúðar. Þau voru ým
j ist með tveim eða þrem svefn
lierbergjum, stónú setustofu,
! stóru eldhúsi og nokkrum
scm vökvað er, en þurrkarnk smærri herbergjum, sem nauð-
hváðu vera orðnir sjö mánaía
langir, ao undanteknum örfá-
um dögum. Víða er því orðið
grátt og skrælnað, þar sem vatn
ið vantar. En nú er búizt við
synleg eru. Og öll með bílskúr
áföstum við ibúðarhúsið, og inn
angengt úr honum í það. Gras-
flötur út að götunni og í gegn
um hana steypt gangstétt og
rigningu úr þessu, sem vari svo ! steyptur vegur einnig fyrir bíl
um á mannviikjum, er nema' ígustu samfundum. Tók hann
munu mörgum hundruðum mér höfðlnglega og með hinni
milljóna króna. Fjöldi manna mestu alú6
hefir misst allar eigur sínar
og skipta þeir oröið milljón-
um, er orðið hafa fyrir tjóni
af völdum flóðanna
Ekki skal neitt rakin barátta
Ólafs né umfangsmikil störf
hans hér vestra. Ég ætla aðeins
* _ ,,, „ ir a að segja lítilsháttar frá einnar
eða annan hátt. Manntjón
hefir orðiö verulegt, en þó
minna en óttast var um skeið.
Það tjónið, sem margir
telja tilfinnanlegast og erfið-
ast verði að bæta, er missir
gróðurmoldarinnar, er flóð-
in hafa sópað burt með sér.
Á stórum svæðum skilja þau
nú eftir bert land, þar sem
margar kynslóðir höfðu unn-
ið að því að breyta hrjóstur-
lendi í akurjörð.
Eins og að likum lætur, hef
ir margt verið ritað um orsak
ir þessara miklu flóða. Oft
hleypur mikill vöxtur í Pó-
fljótið og stundum hefir úr-
fellið verið litlu minna en nú.
Flóðin hafa samt ekki um
langt skeið orðiö jafn mikil
og tilfinnanleg og nú. Skýr-
ing sérfræðinga á þessu fyr-
irbrigði er einkum sú, að rán
yrkja á skógum sé ein megin-
klukkustundar ferðalagi okkar
saman hér úti við hið víða Kyrra
haf.
! Ólafur hefir mikið stundað kom.
húsabyggingar og mun vera bú- já,
inn að byggja a. m. k. 1000 i-
búðahús hér i borg, sem hann
hefir síðan selt. Og nú er hann
framkvæmdastjóri og aðalmað-
ur félags, sem i eru 3 menn auk
hans. Mun hann duglegur með
| afbrigðum og vinnur alla virka
daga við byggingar frá kl. 7 á
morgnana til kl. 6 á kvöldin.
En nú var sunnudagur. Ég sit
í ró og næði að spjalla við Ólaf
á hans einkar myndarlega og
vistlega heimili á milli þess, að
við horfum og hlustum á það,
sem fram fer i sjónvarpinu (er
stendur í einu horni setustof-
unnar, nokkuð svipað og stór
grammófónn), bæði Truman
forseta (sem alveg sýnist og
mikið af vetrinum. Og.þá verð
ur allt grænt aftur, sem nú er
fölnað.
Borgargrunnurinn er ýmist
háar hæðir eða dalverpi milli
þeirra. Hæsta hæðin i miðri
borginni er um 1000 feta há
og er af henni hið bezta út-
^ sýni yfir borgina. Húsin eru
yfirleitt ljósleit og þokkaleg og
sezt svo við stýrið á hinni stóru mjög oft sambyggð til þess að
og fallegu bifreið sinni í bíl- iandið notist sem bezt, en það
skúrnum, sem innangengt er í er í raun og veru langt of lítið,
úr setustofunni eins og venja sem borgin hefir til þess að
er hér í landi. byggjast á, þótt svona sé tekið
Ósköp akið þið hart hérna, mikið land i henni miðri’undir
varð mér að orði, eftir að hleypt aðalskemmtigarðana og talsvert
Ólafur Jónsson
!
var á sprett, þegar út i strætið
við megum aka með 55
milna hraða á klukkustund, þeg
ar út fyrir borgina er komið, en
mikið lika undir fjölda smærri
skemmtigarða.
Við ökum hratt að hinni frægu
inn inn- í bilskúrinn, en með-
fram húsinu á að planta trjám
og blómum hér og þar. Hvert
hús hefir 60 feta langa spildu
með fram götunni. En á bak við
talsverður ætlaður fyrir aldin
garð o. fl.
Allt var einkar haganlega út-
búið og öll nýtízkutæki í húsun
um, nema ekki venjulegur hús-
búnaður. Til dæmis var eitt,
sem ég hef ekki séð fyrri og mun
vera alveg nýtt hér i Ameríku og
þá auðvitað ekki til annars stað
ar. Það eru engar venjulegar
hitaleiðslupípur né miðstöðvar
ofnar í húsunum, en oft er hrá-
slagalegt, þótt hér í Kaliforníu
sé, og þarf því að ylja upp hús-
in. En til þess eru lagðar kopar
er nú að verða algengt á betur
stæðu heimilunum. Kostar það
frá 250—500 dollara.
Allt i einu sprettur Ólafur
upp og segir: Hvort viltu held
tylla sér á klettunum í sólskin-
inu, alfriðhelgir rétt við stór-
borgina.
En garðurinn hefir m. a. að
geyma hin fjölbreyttustu heims
ur vera hér kyrr eða koma með (ins undur í margskonar söfnum,
mér nokkrar mílur hérna hand allt til margra athyglisverðra
an fyrir fjörðinn? Ég hefi þar norðurljósamynda norðan frá
umsjá með nokkrum húsum íslandi! Og jarðargróður er
í byggingu og þarf að skreppa þarna fjölbreyttur, sem birtist
þangað til þess að lita eftir m. a. i fögrum, risavöxnum
ýmsu þar og verð um klukku- trjám og niður í undurfögur
tima i ferðinni. —Ég kaus strax blóm af öllum litum, sem þekja
að fara meö honum. — Ólafur ýrnsa reiti milli runna, iðja-
orsökin. Vegna fátæktar hafi heyrist sem hann væri þarna
verið höggvið niður miklu okkur) aö halda ræðu og
meira af skógum á þessu ularSt annað, er fram fer þarna [ utan, þar sem selirnir sjást úr
svæði en nokkru hófi gegndi, 1 aústurrikjunum. En sjónvarp (landi (ég held í hundraðatali)
en ekkj hirt um það að ala
upp nýja skóga í staðinn. Sér
staklega hafi verið alltof
mikið gert að þessu á stríðs-
árunum. Skógurinn hafi áður
verið bezta vörnin gegn flóða
hættunni, en nú njótí hans
ekki lengur viö. Þess vegna
hafi nú farið, eins og raun
ber vitni.
Þessi meginorsök hins
mikla tjóns, er hlotist hefir
af Póflóðunum, er aðeins
lítið dæmi um hið margþætta
hlutverk skóganna. Þær á-
stæður eru vissulega margar,
sem gera skógana nauðsyn-
lega, enda er nú ekki óal-
gengt að sagt sé, að skógleys-
ið sé versta fátæktin. Nokkuð
er það, að þau lönd, er hafa
mikla skógrækt, hafa nú lang
bezta afkomu. Má í þeim efn-
um t. d. þenda á Noreg og
Svíþjóð, sem búa nú við
mjög hagstæð utanríkisviö-
skipti og eiga það meira að
þakka skógunum en nokkru
öðru. Það er og finnsku skóg-
unum eingöngú að þakka, að
Finnar hafa getaö rétt við
eftir styrjöldina og staðið full
skil á skaðabótagreiöslunum
til Rússa. Skógarhögg er nú
sennilega einhver arðsamasti
og öruggasti atvinnuvegur,
sem til er, og eru allar líkur
til þess, að svo verði um fyr
irsjáanlega framtíð, því aö
alltaf er verið að gera nýjar
og merkilegu hengibrú yfir pípur í steinsteypugólfin, sem
Golden Gate fjarðarmynnið (úti [ undir eru viðargólfi og eftir þess
nokkru hægara inni í borginni, við Kyrrahafið). En hún á vart, um pipum rennur heitt vatn frá
en það er æði oft farið miklu sinn líka í heiminum. Henni var [ miðstöðvarkatli, svo að gólfin
hraðar heldur en reglurnar á-, lokið árið 1937 og hafði þá kost. verða síhlý og frá þeim leggur
' að yfir 35 milljónir dollara. Hún ’ yl upp um öll herbergin. Svo
er upp undir mílu á lengd og 90, er auðvitað hægt að loka fyrir
fet á breidd. Geta vel farið eft hitann,, þegar fólki þykir full-
ir henni sex bifreiðar á harða héitt.
akstri samhliða hver annarri, | En það eru ekki aðeins húsin
3 norður og 3 suður eftir. Gang og þægindi þeirra, sem Ólafur
stigar eru lika beggja megin. [ býr til, heldur líka breið og bein
Frá vatnsfleti og upp til brúar ! stræti á milU húsaraðanna,
innar er yfir hálft-þriðja hundr 1 vátnsleiðslur í þeim og skolp-
að fet, og hvað vera um 15 fet ræsi, tæki til þess að fjarlægja
frá toppi efsta masturs „Queen [ úrgang og steyptar gangstéttir
Mary“ upp að brúnni, þegar meðfram strætunum húsamegin.
skipið siglir undir hana. — Svo 1 Heilt stöðuvatn býr hann til í
eru strengirnir t. d. digrir og ’ miðju þorpinu, 8—10 hektara
þungir, sem halda brúnni uppi, [ stórt og 8 feta djúpt, og er að-
að lengdarfetið i þeim vegur rennsli að því og frárennsli'líka,
um 3000 pund! — 50 sent verð [ svo að vatniö er alltaf ferskt. Og
ur að borga fyrir hvern bíl, sem meðfram þvi býr hann svo til
ekur um brúna i hvert skipti og breið lististræti og plantar trjá
hann fer yfir hana. Og er brú [ röðum fram með þeim. Þetta allt
arsjóöurinn af því orðinn fjölda býr hann til fyrir íbúana, sem
kaupa húsin, án þess að fá eyrir
fyrir annars staðar en frá sölu-
verði húsanna. En þegar þorpið
er myndað, tekur það viö við-
haldinu, er snertir almenning
kveða, sagði Olafur.
Nú ökum við um einn stærsta
borgarskemmtistað heimsins,
sem er uppundir 400 hektarar
að stærð. Þetta er Gullna-hliðs-
garðurinn (Golden Gate Park).
Fagur garður, sem liggur í miðri
borginni og ein hlið hans nær
alveg að opnu Kyrrahafinu. End
ar hann þar i heillandi bað-
strönd, þar sem úthafsaldan
brotnar sí og æ með mismunandi
þunga við landið. Stundum að-
eins létt og hæglát bára, en
stundum með fossandi brim-
löðri. En sker eru skammt fyrir
margar milljónir dollara — cg
farið að ráðgera að byggja aðra
brú fyrir hann. (Dettur mér oft
i hug, þegar ég sé svona mann-
virki úti i heimi, sem þeir eru
látnir borga meö aðgangseyri, j þess.
sem njóta þæginda þeirra, hvort og hvað kosta nú húsin í
ekki mætti gera slíkt hið sama þessu nýja kauptúni þínu? spyr
heima á íslandi). ! eg ólaf.
Rétt innar, úti i miðjum, breið j Húsin með tveimur
um firðinum (en hann er um
svefnher
I bergjunum sel ég á $ 13,500. —
uppgötvanir, er auka verö-
mæti skóganna og gera þá
framleiöslu fjölbreyttari, er
byggist á þeim.
Það má geta þess í þessu
sambandi, að Bretar vinna nú
að því að auka stórlega skóg-
rækt hjá sér og búa þeir þó
í þéttbýlu landi. Markmið
þeirra er að verða sem mest
sjálfum sér nógir í þessum
efnum.
Fram til þessa hefir alltof
lítil trú ríkt á skógrækt á
íslandi. Hún hefir verið tal-
in mest til dundurs og á-
nægju fyrir þá, sem hafa
yndi af fögrum gróðri. En
skógræktin getur áreiðanlega
gegnt miklu meira hlutverki
hér á landi. Það á að nota
skóginn til að verja landið
gegn uppblástri og ágangi
vinda og vatna. Og þjóðin
veröur aö setja sér þaö mark-
mið að koma hér upp nytja-
skógum og treysta með því
éfnalega afkomu sína. Það
tekur vitanlega sinn tíma að
ná því marki, en það er tví-
mælalaust hægt að ná því,
ef vel er að því unniö.
ísland býr yfir miklum
möguleikum, ef þeir eru hag-
nýttir. Ennþá lætur þjóðin
sér sjást yfir alltof marga
þeirra. Hún sér helzt það, sem
gefur augnabliksgróða. Á
þessu þarf að verða breyt-
ing. Þjóðin þarf að uppgötva
þá möguleika, sem hún lætur
nú ónotaða. Ekki sízt þarf
hún að gera sér ljóst, að skóg
ræktín skapar stóraukna
möguleika til að verja og
stækka landið og gera efna-
lega afkomu þjóðarinnar
50 milna langur inn i landið), En þau með þrem svefnherbergj
blasir við eyja, þakin bygging [ unum & $ 15 200 _ fimmtán þús
um. Þetta er annað þekktasta • und Qg työ hundruð dollara. Er
fangelsi Bandankjanna, segir buinn að selja 85 af þessunl) sem
Olafur. Þar séu alltaf um 80
fangar — þeir allra verstu
glæpamenn, sem settir séu á i
Bandaríkjunum. Þaðan sé ó-
mögulegt fyrir þá að komast
Nokkru innar yfir fjörðin er
einhver lengsta brú í heiminum.
Hún er 8 mílna löng og lcostaði
tæpar 100 milljónir dollara.
(Framhaid á 6. slðu»
Sögubókin
Sögubókin heitir ný barna-
bók, sem nýlega er komin út
á vegum Norðra. Hefir hún
Við höldum áfram norður fyr ag geyma nokkrar smásögur,
ir milli skrælnaðra og grárra j er áður hafa komið í vmsæl-
hóla og nemum staðar þegar | Um ritum, sem nú eru ófáan-
við höfum ekið 15 mílna leið leg, eins og t.d. í Alþýðubók
frá miðri borginni, í dalverpi Þórarins Böðvarssonar, í
nokkru, þar sem allháar skógi [ gömlu Fanney, Smásögum P.
klæddar hæðir rétt hjá á meira
en tvo vegu.
En hér er verið að aðhafast.
Það er orðið svo þröngt i borg
P., Lesbók G. F. o. fl., Nýjurn
kristilegum smáritum, Nýrri
lesbók o. s. frv. Gunnar Guð-
mundsson yfirkennari hefir
inni, að það verður að byggja valið sögurnar. Þær eru prýdd
íbúðaþorp utan við hana, sagði ar með myndum eftir Hall-
miklu óruggari en hún er nú. Ólafur. Og hér er eitt þessara dór Pétursson.