Tíminn - 29.01.1952, Blaðsíða 4

4.
TÍRíINN, þriðjudaginn 29; janúar 1952.
23. lilað.
Jón Sigurðsson bóndi í
Yz'tafelli leggur „orð í belg
um kjötsölumálið“ í Tíman-
um 15. desember sl. Við lest-
ur greinarinnar fannst mér,
að hann hefði svo lítið skeytt
um það að gera sér grein
fyrir málinu, að eigi gæti
hann hafa ritað hana þess
Vtígna og mundi réttast nð
láta sig hana engu skipta.
En þess hefi ég orðið var, að
ýmsir bændur gera sér að
meira eða minna leyti líkar
hugmyndir um kjötsölumálin
og Jón, og fyrst hann hefir orð
ið til að bera þær fram á op-
inberan vettvang, er réttlæt-
anlegt að ræða við hann sem
fulltrúa þeirra, sem líkar
skoðanir hafa. Ég vil treysta
þvi, að bæði hann og bænd-
ur almennt vilji reisa skoðan-
:ir sínar á þessum málum a
réttum rökum. Því vil ég
reyna að ræða þau skaps-
muna og áreytnislaust. Að ég
sný máli mínu til Jóns er ekki
af árc-ytni við hann, heldur
fyrir það eitt, að hann hefir
opinberlega sett fram skoð
anir, sem ástæða er til að
gera athugasemdir við.
Því er nú betur, að ekki er-
um við Jón ósammála um öll
málsatriði. Þannig getum við
orðið sammála um þau al-
mennu sannindi, er hann hef
ur mál sitt á: „Markaðsmál
skera úr því, hvort búnaður
okkar verður lífvænlegur og
samkeppnishæfur, svarar
rentum og greiðir verkalaun
móts við aðra atvinnu. Ef svo
er ekki, eykst auðn sveit-
anna “ En þegar við förum
að draga ályktanir af þess-
um grundvallarsannindum
skiljast leiðir okkar. Jón seg-
ir: „Ef við værum búmenn ís-
lendingar, mundum við ekki
neyfa meira kjöts en Norð-
menn. (Kjötneyzla þeirra er
aðeins 27 kg. á mann). Kjöt
okkar er seljanlegt margíöldu
verði móts við fisk.“ Ég hygg,
að þessi „búmennska“ mundi
öllu oðru fremur auka „auðn
sce'tanna."
Ekki er fullljóst af grein
Jóns, hvort hann ber held.ur
íyrir brjósti hag þjóðarheild-
arínnar eða hag bændastétt-
arinnar sérstaklega, er hann
vill kenna og innleiða „bú-
mennsku“ sína. Mér þykir því
vissast að gera ráð fyrir hvoru
tveggja. Ég viðurkenni, að
„búmennska" Jóns gæti bætt
hag þjóðarheildarinnar, ef
málið reyndist svo einfalt, að
við ykjum bara fiskneyzluna
að sama skapi og við minnk-
uðum kjötneyzluna. aðrar
breytingar yrðu eigi á neyzlu
venjum okkar, heilbrigði og
þörfum. En er ekki rétt að
hafa svolitla hliðsjön af því,
að svo er almennt talið, að
við borðum nú meiri fisk en
allar aðrar þjóðir? Þess
vegna er óneitanlega dálítil
hætta á, að við tækjum aldrei
upp 1 framkvæmd nema að
iitlu ieyti „búmennsku" Jóns
Við mundum heldur, þegar
innlenda kjötið yrði frá okk-
ur tekið, leita okkur uppi
i stað þess ýmislegar neyziu-
vörur innlendar. og erlendar
aðallega erlendar, og þar á
meðal kjöt af erlendum upp-
runa. Gæti svo fariö að lok-
um, að gjaldeyrishagurinn
yrði vafasamur þegar á fyrsta
ári. En tjónið fyrir heilsu
þjóðarinnar og allt öryggi
hennar yrði efalaust. Þetta
hefir okkur íslendingum yf-
irleitt verið ljóst um aldir, og
því hefir hver gömul kynslóð
reynt að kenna ungri, að
hollur væri heimafenginn
baggi, jafnt fyrir hvert heim-
ili og þjóðina alla. Þetta var
aiér kennt í æsku, og ég held
Arnór Sigurjónsson:
Um
Jóni í Yztafelli líka, þó að
svo virðist, a.ð hann sé búinn
áð gleyma því. Af þessum sök
um eru líka allar þær þjóöir,
er framleiða mikið af kjöti,
jafnframt miklar kjötneyzlu-
þjóðir. “Búmennska“ Norð-
manna, sem Jón er svo hrif-
inn af, er í því einu fólgin, að
þeir framleiða ekki öll þau
29*) kg. á íbúa, sem þeir
neyta, kjötframleiðsla þeirra
fullnægir ekki þeirra litlu
neyzlu. Sjálfir eru þeir ekki
jafn hrifnir af þessari „bú-
mennsku" sinni og Jón í Yzta
felli. Þeir telja það höfuðnauð
syn að auka kjötframleiðsl-
una, ekki vegna útflutnings,
heldur vegna neyzlunnar inn
an lands. Ef menn vilja gera
samanburð á kjötneyzlu okk
ar og annarra Norðurálfu-
þjóða og leggja þar á mæli-
snúru þjóðarhags, verður að
gera sér Ijóst, að Danir og ír-
ar einir framleiða kjöt til út-
flutnings. Allar aðrar Norður
landaþj óðir vestan j árn-
tjalds ýmist flytja inn kjöt
eða búa við kjöthungur, nema
hvort tveggja sé. En allar
hafa þær betri skilyrði en við
til að bæta sér kjötskortinn,
af því að þær ráða yfir fjöl-
breyttari landbúnaðarfram-
leiðslu.
Svo vafasöm sem bú-
mennska Jóns í Yztafelli er
fyrir hag þjóðarheildarinnar,
er hún miklu vafasamari fyr-
ir hag bændastéttarinnar sér-
staklega. Við skulum reikna
búmennskudæmi Jóns til
enda. Kjötneyzla okkar frá
hausti 1950 til hausts 1951
var 61 kg. á ibúa, — hafði þá
þegar minnkað úr 70—80 kg.
á íbúa, sem hún var 1940—-
1948, — kjötneyzla Norð-
manna telur Jón 27 kg., mis-
munurinn er 34 kg. á íbúa.
Landsmenn voru þá 144—147
þús. og nemur þessi neyzlu-
munur um 5000 tonnum. En
þetta sama ár kom til opin-
berrar sölumeðferðar:
Kindakjöt ....... 4064 tonn
Nautgripakjöt .. 535 tonn
Hrossakjöt ....... 270 tonn
Samtals 4869 tonn
Þar af var selt
til U.S.A......... 452 tonn
Orðið er frjálst
kjotsolu
Selt til neyzlu
innanlands
4417 tonn
Takið eftir: Allt kjöt af
sauðfé, er slátrað var á slát-
urhúsum, og allt nautgripa-
og hrossakjöt, er kom í verzl-
anir frá hausti 1950 til hausts
1951, nam ekki mismuninum
á kjötneyzlu okkar og þeirri
kjötneyzlu, er Jón í Yztafelli
telur góða búmennsku. „Bú-
mennska" Jóns er í því fólg-
in að leggja innlenda kjöt-
markaðinn niður að fullu og
öllu.
Ég trúi ekki öðru en jafn-
vel Jóni í Yztafelli yrði lítið
til baka, ef innlendi kjötmark
aðurinn væri ekki lengur til.
Síðan 1934 höfum við á hverju
ári fengið hærra verð á inn-
lendum markaði en erlend-
um fyrir allar tegundir kjöts,
— nema úrvals dilkakjöt 1950
og 1951, — stundum allt að
*) Talan 27, sem Jón í Yzta
felli notar, er líklega inn í
þessar umræður komin vegna
prentvillu eða annars mis-
gánings.
helmingi hærra. Flest árin
hefir þetta varðað íslenzka
bændastétt tugi millj óna
króna reiknað til núgildandi
peningaverðs. Eigum við svo
að fórna öllum . okkar inn-
lenda kjötmarkaði undir eins
og það vill til einu sinni eða
tvisvar, að við fáum hærra
verð fyrir eina tegund kjöts
á erlendum markaði? „Ekk-
ert stórvirki verður unnið
nema með sjálfsfórn," segir
Jón í Yztafelli, og vissulega
á það hér vel við.
Það er fjarri mér að vilja
gera of lítið úr Ameríkumark
aði þeim, er opnazt hefir fyr-
ir íslenzkt dilkakjöt. En áður
en við fórnum öllum okkar
innlenda markaði fyrir hann,
álít ég okkur nauðsynlegt að
gera okkur ofurlitla grein
fyrir öryggi hans. Til þess
þurfum við ögn um það að
vita, hvernig á því stendur, að
hann er svo góður, einmitt
nú, og hvernig komið er kjöt-
framleiðslu 'og kjötmarkaði
Bandaríkjanna. Rétt er að
menn geri sér það fyrst ljóst,
að markaður fyrir innflutt
kjöt, þar á meðal íslenzkt, hef
ir verið til um langt skeið í
Bandaríkjunum. En fram til
þessa hefir verðið á kjötinu
oítast verið svo lágt, að sölu-
menn okkar hafa ekki talið
tilvinnandi að bjóða þar ís-
lenzkt kjöt til sölu, markað-
urinn í Evrópu, aöallega Eng
landi, hefir boðið okkur betri
kjör. Nú hefir orðið á þessu
snögg breyting, og valda því
margar samvirkar ástæður.
Síðan demokratar komu til
valda 1933, hefir verði land-
búnaðarafurða verið haldið
háu með ýmislegum stjórnar
aðgerðum, aðallega með stór
felldum kaupum ríkisins. í
fyrstu beindist þetta rnest að
akuryrkjunni, en á síðustu
árum meira að kvikfjárrækt-
inni. Við þetta bættist svo í
fyrra og í ár sérstök stórkaup
á kjöti til birgðasöfnunar
vegna Kóreustyr j aldarinnar.
Þetta hefir þó eigi orðið til
þess eins að hækka kjötverð-
ið, heldur líka til að efla bú-
fjárræktina og kjötframleiðsl
una. Bandaríkin eru nú al-
ment talin sjálfu sér nóg um
kjötframleiðslu og hefir þó
kjötneyzla þar aukizt mjög á
siðustu árum, er í alþjóða-
skýrslum talin 79 kg. á íbúa
eða nokkru rneiri en okkar.
Þetta er feykileg kjötneyzla í
landi, sem ræður yfir jafn
fjölbreyttri matvælafram-
leiðslu og Bandaríkin. Því er
vissast að gera ráð fyrir, að
kjötverð þar sé komið i há-
mark. Hins vegar eru líkur
til, að kjötverð verði þar hátt
framvegis, því að sú stefna
virðist ráöandi hjá báðum að-
alstjórnmálaflokkunum að
styðja landbúnaðinn með háu
afurðaverði og kjósa þá held-
ur að takmarka framleiðsl-
una með ýmislegum aðgerð-
um en láta verðið lækka veru
lega.
Verðhækkun sú, sem orðið
hefir á kjöti í Bandaríkjun-
um, mundi þó eigi hafa nægt
til þess að sækjandi hefði
orðið fyrir okkur með dilka-
kjöt á markað þar, ef eigi
hefðu komið til tvær stór-
felldar breytingar á verðgildi
ísl. krónu gagnvart dollar. —
Fyrst var íslenzka krónan
verðfelld haustiö 1949 um
leið og sterlingspundið var
lækkað í verði móti dollar, og
síðan var hún aftur verö-
felld enn í marz 1950. Fyrir
þessar gengisfellingar ísl.
krónunnar fékkst 1 dollar
fyrir 6,50 ísl. krónur, en eftir
þær báðar kostaði hann 16,32
ísl. krónur. Ekki hafa þessar
gengisbreytingar haft nein
áhrif á kjötverðið í Bandaríkj
unum reiknað í dollurum, en
það varðar miklu um hitt,
hvort markaðurinn er sækj-
andi fyrir okkur, hvort við
fáum 6,50 eða 16,32 ísl. kr.
fyrir livert kg. af kjöti, er við
sendum þangað. Þó bendir
margt til þess, að þessi áhrif
gengisfellingar okkar verði
ekki langvarandi. Hér fer
verðlag allt óðum hækkandi
og sýnist leita sama jafnvæg-
is og var fyrir síðustu gengis-
breytingu. Þá er ekki lengur
hægt að gera ráð fyrir því,
að við fáum hærra verð fyrir
dilkakjötið okkar í Banda-
ríkjunum en við fáum fyrir
það á innlendum markáði.
Þegar á næsta hausti sýnist
verð á dilkakjöti muni verða
eins hátt eða hærra á inn-
lendum markaði, nema eitt af
þrennu komi til: verðhækk-
un á markaði í Bandaríkjun-
um vegna styrjaldarundir-
búnings, ný gengisfelling hér
eða verðgrundvöllur landbún
aðarafurða hækki ekki sam-
kvæmt gildandi vísitölu.
Það gefur okkur mesta von
um framtíð Ameríkumarkaðs
ins, að verðið, sem við höfum
fengið fyrir kjötið, ber því
ótvirætt vitni, að litið er á
það sem gæðavöru. Því er
ekki mikil hætta á, að veru-
legar hömlur verði lagðar á
innflutning þess til Bandaríkj
anna, og þess er einnig tals-
verð von, að það eigi fyrir sér
aö hækka enn í verði móts
við annað kjöt. Þetta þarf
ekki aö koma okkur á óvart,
því að þetta er aðeins endur-
tekning reynslunnar af
brezka markaðinum. Meðan
kjötmarkaðui' var frjáls í
Bretlandi, var furðu lítill
verðmunur á kældu 1. fl.
diíkakjöti íslenzku og nýju
dilkakjöti ensku, og enn eig-
um við þar kost á hærra verði
fyrir fryst dilkakjöt en nokkr
ir aðrir en Bretar sjálfir. Þeg
ar lengra liður frá gengis-
fellingunni 1949, er ekki ólík-
legt, að brezki kjötmarkaður-
inn verði okkur eins hagstæð
ur og hinn ameríski. Auk þess
er miklu meiri markaðs að
vænta í Bretlandi en í Banda
ríkjunum. Þrátt fyrir kjöt-
skömmtun, sem Bretum sjálf
um þykir ærið naum (neyzla
þeirra er talin 45 kg. á íbúa)
fullnægja þeic ekki neyzlu
sinni með eigin framleiðslu
nema að einum þriðja hluta,
en Bandaríkjamenn telja sig
framleiða nóg kjöt fyrir sína
miklu neyzlu.
Auðvitað þurfum við að
vanda bæði framleiðslu og
mat kjötsins okkar, ef við eig-
um að tryggja því erlendan
markað. Það er einn höfuð-
kostur þess að hafa nokkurn
erlendan markað, að þá er
minni hætta á að við sofn-
um á verðinum við vöndun
vörunnar og matsins á henni.
En vöruvöndun öll og öruggt
mat vörunnar er jafnt til
hagsbóta fyrir framleiðendur
og neytendur.
Hins vegar er það ao veru-
legu leyti meinloka hjá Jóni
í Yztafelli, aö þessi erlendi
markaður fyrir dilkakjöt
'„losi okkur undan eindæmi
innlendra neytenda urn vöru
verð“. Jón er reyndar ekki
heldur alveg samkvæmur
sjálfum sér í umsögnum um
„eindæmið“, á öðrum stað
segir hann verðið „háð gei*ð-
ardómi, þar sem neytendur
eru í meirihluta,“ og á þriðja
staðnum „Framleiðsluráð
landbúnaðarins skammtar
okkur verð.“ Ekki held ég, að
Jón fari hér viljandi með hug
takafalsanir til þess að
blekkja lesendur sína, heldur
skoða ég þetta sem hirðuleysi
hans um nákvæmni í hugsun
og framsetningu. Slíkt hirðu-
leysi leiðir hins vegar oft frá
réttri skoðun máls, og hér hef
ir það augljóslega ruglað Jón
sjálfan.
Þegar framleiðendur sækja
á erlendan markað, verða þeir
oft að sæta þar „eindæmi
neytenda um vöruverð,“ eink
um ef mikið vörumagn er fyr
ir á þeim markaði, eins og t.d.
i kj ötmarkaðinum í Bandaríkj
,unum. Auðvitað verðum við
að sæta þar því verði, er neyt
endunum þóknast eða hverfa
þaðan á brott með vöru okk-
‘Framhald á 6. síðu)
Jarðarför konunnar minnar
RÓSU ÞORGEIRSDÓTTUR
húsmæörakennara, fer fram frá Fossvogskirkju kl. 13,39
miðvikudaginn 30. þ.m.
Karl Guðmundsson.
Minningaratliöfn um MARTEIN R. JÓNSSON, sem
drukknaði af b/v Júlí hinn 26. des. s.I. fer fram í þjóð-
kirkjunni í Hafnarfirði,miövikudaginn 30. jan. kl. 2 síðd
Bæjarútgerð Hafnarfjarðar.
Minningarathöfn um son okkar
GUÐMUND,
sem fórst 5. janúar með vélbátnum Val frá Akranesi,
fer fram miðvikudaginn 30. þ.m. kl. 1,30 e. h. frá Hall-
grímskirkju. Athöfninni verður útvarpað.
Kristbjörg Guðmundsdóttir.
Hans Steinason.