Tíminn - 29.05.1953, Blaðsíða 5

117. blað.
TÍ.MINX, föstudaginn 29. maí 1953
5,
Föstud. 29. maí
ÞJOÐLEIKHÚSIЕ
Operan „La Traviata“
Á víðavangi
Af hverju stafa
árásírnar?
Heldtir er nú farið að draga
úr olíuskrifum Morgunblaðs-
ins. Sennilega hefir engin á-
ras þess misheppnazt meira
en árás þess á „seinasta olíu-
hneyksli“ Sambandsins
ÍVöpnin hafa svo gersamlega
snúizt við, þar sem árás Mbl.
hefir orðið til þess að leiða
það í Ijós, að S.Í.S. heíirspar-
að þjóðinni 700 þús. kr. á ein
um olíufarmi með því að ná
hagstæðsfri flutningakjörum
en hin olíufélögin. Þetta
finnst mönnúm að vonum
þakkarvert, en ekki álasvert.
Sú krafa fær jafnframt
sívaxandi fylgi, að dóms-
málaráðherrann láti fara
fram :ránnsókn á því, hvers
vegna hin olíufélögin hafa
gert eins óhagstæða flutn-
ingasamninga óg raun ber
hér vitni um. Stafar það af
hreinni glópsku, íhlutun út-
Íendínga, sem eiga mikið i
þessum félögum, eða fá þau
hluta af gróðanum bak við
tjöldin?
Vánræki dómsmálaráðherr
ann að fyrirskipa slíka rann- 1
sókn, er engin önnur skýring
til á því en sú, að bróðir
háhs og mágur Ólafs Thors
eiga hér hlut að máli og
vegna frændsemi og tengda
við 'ráðherrann eru þeir látnir
búa við annan og æðri rétt
en aðrir landsmenn.
í tilefni af þessari mis-
heppnuðu árás Morgunblaðs- !
ins, hefir sú spurning vafa-
iaust vaknað hjá mörgum,
hvað valdi þeirri æðisgengnu
viðleitni Mbl. að reyna að
koma stimpli. okurs og fjár-
plógsmennsku á samvinnufé
lögin. Svo ofsafengin er þessi
viðleitni orðin, að það hljóta
að vera meira en óverulegar
orsakir, sem valda henni.
Það þarf ekki heldur langt
að .leita til að finna skýring-
una á þessu fyrirbrigði. Áð-
ur fyrr höfðu fjárbrallsöflin
vald á því að neyða menn til
að ■ sæta okurkjörum þeirra.
Þá voru menn' þvingaðir til að
skiþtá við þau, eins og hin
minnisstæða refsing, sem
Hólhifasiur hlaut, er glöggt
dæmi um. Þá gátu fjárbralls-
mennirnir í skjóli valds síns
okrað opinberlega og löglega.
Þessi einokun þeirra hefir
verið brotin niður fyrir all-
löngu, ekki sízt fyrir atbeina
sahivinnumanna.
Fjárbrallsmennirnir hafa
hins vegar ekki gefizt upp
við iðju sína, heldur tekið
upp nýjar aðferðir. Þeir
hafa komið því þannig fyrir,
að þeir gætu hirt gróðann
eftir duldum leiðum, t. d.
éins og milliliðaþóknun er-
Iendis. Þeir hafa náð eins
konar einokunaraðstöðu yf
ir vissum verzlunargreinum.
eins og t.d. fisksölunni, milli
landasiglingunum, trygging-
unum og olíuverzluninni, svo
að nokkur dæmi séu nefnd.
Til að verja þessa aðstöðu
sína hafa þeir stofnað og
starfrækt Sjálfstæðisflokk-
inn, þótt í blekkingaskyni sé
hann nefndur „flokkur allra
stétta.“
Af hálfu samvinnufélag-
ánna hefir verið hafizt handa
Frumsýning óperunnar fór
fram í Þjóðleikhúsinu á föstu
daginn var að viðstöddum
forseta íslands og frú, og
fullu húsi áheyrenda. Sýn-
ingin var öll með miklum
glæsibrag, og tókst. prýðilega.
Var það hin unaðslegasta
skemmtun.
Bóndinn Verdi, eins og
hann var vanur að kalla sjálf
an sig, því áð hartn var góð-
ur jarðarábúandi, hefir auðg
að tilveru okkar mikið með
þessari ljúfsáru, fögru, suð-
rænu óperu. Fer þar saman
merkilegt yrkisefni, fögur
svið og skínandi aríur og tón-
list. Söngvana skilja allir og
hafa mætur á strax við fyrstu
kynni.
Hinn snjalli leikstjóri,
Simon Edwardsen frá konung
legu óperunni í Stokkhólmi
er okkur áður að góðu kunn-
ur frá óperunni Rigoletto og
óperettunni Leðurblökunni.
Leikstjórnin hefir hér enn á
ný farið honum prýðilega úr
hendi og er sviðsetning hans
öll með ágætum, mjög smekk
leg, listræn og vönduð.
Okkar ágæti hljómsveitar-
stjóri, dr. Victor Urbancic,
hefir færzt hér mikið í fang,
með því að stjórna þessari
óperu, en það tókst honum
prýðilega. Hljómsveitin var
mjög góð og var undirleikur
hennar að þessu sinni hæfi-
lega sterkur, enda um þrótt-
mikla söngvara að ræða
Hún var vel samtaka og svar
aði vel, þrátt fyrir smá mis
fellur, sem alltaf geta komið
fyrir. Hinn nýstofnaði þjóð-
leikhúskór hefir yfir afaf
miklu raddsviði og mikilli
Hjördís Schymberg og
Einar Kristjánsson.
raddfegurð að ráða. Það er
furðanlegt, hversu vel dr.
Urbancic hefir tekizt að móta
hann á svo skömmum tíma.
Mörg kórlögin voru ágæt, en
aftur á móti var kórinn full
svifaseinn á köflum og svar-
aði ekki nógu fljótt. En það
er aðeins æingaratriði, sem
lagast væntanlega von bráð-
ar, þegar dr. Urbancic gefst
meira ráðrúm til þess að æfa
kórinn áfram. Það er mikið
tilhlökkunarefni að fá að
heyra í þessum kór þegar
fram liða stundir, því að
hann gefur góðar vonir um
glæsilega framtíð.
Hin bjarta stjarna og hirð-
söngkona konunglegu óper-
unnar í Stokkhólmi, Hjördís
Schymberg, fór snilldarlega
með aðalhlutverkið, Víólettu
Valéry. Hún hefir mjög háa
köloratur sópran-rödd, ó-
venju blæbrigðaríka og fagra.
Þegar við það bætist afburða
leikkonuhæfileikar og kven-
legur yndisþokki, sjá allir að
hér er framúrskarandi lista-
kona á ferðinni, enda vakti
söngur og leikur hennar fá-
dæma hrifningu áheýrenda.
Það er mikið fagnaðarefni
þegár slíkir snillingar gista
okkar kæru fósturjörð.
Einar Kristjánsson óperu-
söngvari fór með annað að-
alhlutverk, Alfredo Germont
vísigreifa. Hin létti hressandi
leikur hans var hrifandi, og
hin fagra, bjarta.og vel þjálf
aða tenórrödd hans naut sín
fyllilega í þessu hlutverki.
Smá misfellu varð vart í upp-
hafi dúettsins í síðasta þætti.
sem að öðru leyti var yndis-
lega sunginn.
Guðmundur Jónsson óperu
söngvari söng hlutverk
Giorgio Germonts vísigreifa.
Hin fagra baryton-rödd hans
birtist hér í öllum litaskrúða
sínum, allt frá hinum dimm-
purpuralitu bassatónum upp
í gyllta skínandi fegurð
hinna háu tóna. Söngur hans
var hreinn og sérstaklega
hrífandi og hugljúfur í arí-
unni „Piangi, piangi“ í öðr-
um þætti. Sá þáttur heppn-
áðiist alveg framúrskarandi
vel, sérstaklega af hálfu
hinna. þriggja aðalsöngvara,
enda vakti hann fágæta
hrifningu.
Jón Sigurbjörnsson lék og
söng hlutverk Grenvils lækn-
is af mikilli prýði og hefir
hann allsterka og fagra bar-
yton-rödd. Guðmundur H.
Jónsson og Guðbjörg Þor-
bjarnardóttir hafa ágætar og
(Fi'amh. & 6. síSu)
Til minnis um
landbúnaðarmál.
Sjóðir Búnaðarbankans
hafa til ársloka 1952 veitt
lán sem hér segir: Bygging
arsjóður um 1916 lán. Rækt
unarsjóður rúmlega 4800
lán. Veðdeildin nálega 500
lán. Nýbýlasjóðurinn gamli
rúmlega 300 lán. Auk þess
voru veitt nálega 70 lán úr
Loðdýralánadeild og smá-
býladeild meðan þær störf-
uðu. Til flestra meirihátta
framkvæmda, sem unnar
hafa verið í sveitunum síð-
asta aldarfjórðunginn hafa
verið veitt meiri eða minni
lán úr Búnaðarbankanum,
og þessi lán eru öll veitt til
langs tíma með lágum vöxt
um.
Búnaðarbankinn var stofn
aður þegar Framsóknarfl.
fór með stjórn í land-
inu. Lánin, sem tekin hafa
verið til starfsemi sjóða
Búnaðarbankans, hafa ver-
ið tekin, þegar Framsóknar
flokkurinn fór með stjórn
landbúnaðarmála. Dettur
nokkrum í hug, að þetta
sé tilviljun?
! Stefnan er skýr.
Lögin um tilbúin áburð og
vetrarforðakaupssjóð voru
sett 1928. Búfjárræktarlög-
in voru sett 1931. Afurða-
sölulögin voru sett 1934. Ný
býlalögin voru sett 1936. Á-
burðarverksmiðjulögin voru
sett 1948 og bygging henn-
ar hafin 1952. ÖIl þessi ár,
1928, 1931, 1934, 1936, 1948
og 1952, fór Framsóknar-
flokkurinn með stjóm land
búnaðarmála. Dettur nokkr
um í hug, að það sé tilviljun,
að þessi stórmál landbúnað-
arins náðu fram að ganga,
þegar Framsóknarmenn
fóru með völd?
Neitunarvaldið í
„bændadeildinni“.
Eitt atriði hópsýningar úr La Traviata.
um að brjóta niður þessa ein
! okunaráðstöðu fjárbralls-
| mannanna, eins og þau brutu.
niður hina almennu verzlun-
arfjötra áður. 'Samvinnu-
jhreyfingin hefir þegar haf-
izt handa á sviði olíuverzlun-
arinnar, fisksölunnar, trygg-
inganna og millilandasigl-
j inganna með góðum árangri,
þótt enn sé langt frá, að því
marki hafi verið^náð, sem að
er stefnt.
Fjárbrallsmennirnir, sem
missa við þetta mikla og ríf-
lega spæni úr aski sínum,
tryllast að sjálfsögðu út af
þessu og reyna að spilla fyr-
ir þessum sigursæla keppi-
naut sínum. Ein helzta bar-
áttuaðferð þeirra er einmitt
sú að bera honum á brýn
svindl, okur og fjárplógs-
mennsku og aðra þá klæki,
sem þeir eru sekir um sjálf-
ir.
Þannig á að fá almenning
til að snúast gegn þeim sam-
tökum, sem eru að vinna fyrir
hann, og fá hann þannig til
þess að viðhalda áfram okri
og braski hinna raunverulegu
svindlara.
Alþýða manna mun hins
vegar átta sig á þessum starfs
aðferðum. Það sýna mótmæli
samvinnumanna, sem berast
nú að hváðanæva gegn hin-
um rakalausu og tilefnis-
lausu árásum Morgunblaðs-
ins. Sjálfstæðisflokkurinn
mun ekki auka fylgi sitt með
þessnm vinnubrögðum. Þau
leiða aðeins enn betur í ljós,
að hann er ekkert annað en
skjaldborg og aðalvígi hinna
raunverulegu svindlara og ok
urafla. Svar þjóðarinnar verð
ur því að fylkja sér enn fast-
ar um þann flokk, sem eit-
urvopnum svindlara og fjár-
plógsmanna er nú fyrst og
fremst beint gegn, Framsókn
arflokkinn.
Jón á Reynistað gaf í út-
varpsumræðum frá Alþingi
mjög athyglisverða upplýs-
ingar um hina svokölluðu
„bændadeild“ í Sjálfstæðis-
flokknum. Hann sagði, að
þingmenn „bændadeildar-
innar“ fengju að ráða i
floknum, þegar þeir væru
Þetta fyrirkomulag virð-
sammála innbyrðis þavf
ekki að taka tillit til þeirra.
allir sammála. Séu þeir ó-
ist vera „ein geisihagleg
geit“ fyrir flokksforystuna.
Geti hún fengið einn af þing
mönnum „bændadeildarinn
ar“ til að vera hinum ósam
mála, er hægt að láta eins
og engin bændadeild sé tu!
Flokksforustan verður bara
að vera viss um, að einn mað
ur fáist til að beita neitun-
arvaldinu.
: f^MfÍ
Fordæmi Einars
auðmanns.
í frásögn Sturlungu um
Haugsnesfund er svo að orði
komist um Einar auðmann,
sem bjó í Vík út frá Stað i
Skagafirði:
„Hann var til þess sett-
ur, sem hann gerði, að
hann flýði fyrstur manna
-----og þar margir eftir“.
Varð það til þess, aö
flótti brast í lið Brands Kol-
beinssonar, og höfðu óvinir
CFramii. á 6. 6Í3u).