Tíminn - 17.06.1953, Blaðsíða 27

AUKABLAD
Gide) sé sú, aS þau geti verið
taeki fyrir verkafólkið í stéttar-
þaráttunni og striði þess við
auðvaldið, þar til ríki socialism-
ans eða kommúnismans kemst á.
Þau geti látið innihald hvers
iaunaumslags endast lengur
með því að halda niðri vöruverði
og geti aöstoöað launþega með
því að veita þeim vöruúttektar-
lán, þegar þeir eiga í verkfalli.
Einnig geti þau verið skóli
sjálfsnáms og reynslu í félags-
og efnahagslegu starfi og þannig
undirbúið verkafólkið undir að
gegna hlutverki sínu í framtið-
arríki socialismans og kommún-
ismans.*)
Hér á landi hefir vantrú jafn-
aðarmanna og kommúnista á
samvinnustarfinu og stefnunni
einkum komið fram í ítrekuðum
tillögum þeirra um landsverzl-
un, verðlagseftirlit og fleira þess
háttar, enda þótt margir þeirra
séu meðal forystumanna ýmissa
kaupfélaga, sem hafa skilyrði til
þess að ráða verðlagi og verzl-
unarháttum í sínu byggðarlagi.
„Hin sönnu samvinnu-
sjónarmið“.
Gide heldur því fram, að flest
samvinnufélög flestra landa séu
ekki rekin samkvæmt „hægri“
eða „vinstri" sjónarmiðunum.
Þau séu rekin samkvæmt hinum
„sönnu" samvinnusjónarmiöum.
Sannir samvinnumenn vilja
ekki aðeins sjá samvinnufélög-
tn rekin á líkan hátt og hver
önnur fyrirtæki i einstökum
greinum viðskiptalífsins. Ekki
vilja þeir heldur aö samvinnu-
félögin séu aöeins bráðabirgða-
hjálpartæki fyrir verkafólkið,
þar til ríki socialismans eða
kommunismans kemst á. Fyrir
þá er samvinnustarfsemin ekki
aðeins leið að marki, heldur og
markmiðið sjálft. Aö þeirra dómi
þarf að aðgreina samvinnu-
starfsemina greinilega frá bæði
kapitalisma og socialisma og
kommúnisma. Hún á að þeirra
dómi að vera sjálfstæð og óháð
8) ibid, bls. 829—238.
TÍMINN
og fara eigin leiðir að eigin
marki.
Skólinn í Nims
og sjónarmið hans.
Þessi sjónarmið koma víða
fram og m. a. hjá hinum svo-
kallaða SJcóla í Nims, en það var
hópur samvinnufræðimanna,
með þá de Bovie, Auguste Fabre
og Charles Gide í broddi fylking-
ar. Hugmynd þeirra var „ekki sú
að reyna að prédika nýja kenn-
ingu“, segir Gide,1') „heldur sú,
að reyna að laga hugmyndir vef-
aranan eftir nútimaþörfum og
aðstæðum“. Og það er einmitt
þetta, sem Gide hefir reynt að
gera í ritum sínum um sam-
vinnumál og sérstaklega í kafl-
anum um eignaskiptinguna í
hagfræði sinni.10) í þeim hluta
hennar, sem fjallar um sam-
vinnustefnuna, segir m. a.:
„Takmark samvinnustefnunn-
ar í öllum myndum hennar er
efnalegt sjálfstæöi og frelsi
vissra þjóöfélagsflokka, svo að
þeir geti losað sig við milliliði og
bjargað sér sjálfir upp á eigin
spýtur. Annað sameiginlegt tak-
mark allra greina samvinnu-
steínunnar er að koma á sam-
ábyrgð og samtökum í staö sam-
keppni og setja kjörorð sam-
vinnunnar sérhver fijrir alla í
staö kjörorðs einstaklingshyggj-
unnar sérhver fyrir sig . . .
Samvinnustefnan hefir ekki
þaö mark og mið að afnema
einkaeignir, heldur aö gera þær
almennar meö því að gera þær
aðgengilegar öllum í smáhlut-
um . . . Samvinnustefnan hefir
ekki það mark og mið að útrýma
fénu, heldur að taka af því yfir-
ráðin við framleiðsluna og þá
um leið að afnema þann eigin-
leika þess, sem þeim yfirráðum
■ fylgir, þ. e. ágóðahlutann eða
stórgróðann . . . Allar greinir
samvinnustefnunnar hafa loks
mikilsvert uppeldisgildi með því
að kenna félögum sínum — ekki
8) ibid, bls. 234.
1H) Sjú Charles Clicle: Hagfrteði, bls. 192—
195.
''. t'1' '—'—-!'ú" '
að fórna neinu af einstaklings-
gildi sínu, heldur þvert á móti
að gefSL sjálfa sig sem hæfasta
og duglegasta til þess að geta
hjálpað öðrum með því að hjálpa
sér sjálfur. Þeir gera það að tak-
marki allrar starfsemi og við-
skipta að fullnægja þörfum
manna, en ekki hitt, að sækjast
eftir gróða. Þeir reyna að auka
heiðarleik í viðskiptum með þvi
að afnema skrumauglýsingar,
vörusvik, matvælafölsun o. fl.
Þeir reyna aö koma í veg fyrir,
að mannsaflið sé notað til hagn-
aðar öðrum, og þeir reyna aö
jafna ýmsar deilur og komast
hjá árekstri í atvinnulífinu og
viðskiptum. Það er einmitt sér-
kenni samvinnufélaganna, að
þau jafna deiluí milli andstæðra
efna og koma á jöfnuði, þar sem
annars væri hætt við árekstri.
Neyzlufélögin koma á jöfnuði
milli seljanda og kaupanda,
byggingarfélögin jafna á milli
lánveitenda og skuldunauta,
framleiðslufélögin jafna á
milli vinnuveitenda og verka-
manna . . .“u)
En Gide segir enn fremur:
„Enda þótt vér viöurkennum,
að slík stefnuskrá verði ekki
framkvæmd til fullnustu, hefir
samvinnustefnan þá yfirburði
til að bera, að hún er laus við
þann glœfraleik að vilja steypa
öll mannleg samfélög i sama
mót, fyrirfram ákveðin. Mestur
kostur þess skipulags, sem sam-
vinnustefnan vill koma á í þjóð-
málum, er einmitt sá, að það er
grundvallaö á frclsi, laust við
alla þvingun; hún vill hvorki
beita byltingavaldi né lagalcgu
valdi til þess aö afnema það
skipulag, sem nú er, heldur nota
sér gegn þvi þess eigin vopn,
samkeppnina og frjálsrœðið."1-)
Nýtt og betra skipulag
án byltingar.
Á grundvelli frjálsrar sam-
keppni eiga samvinnufélögin
sem sé smátt og smátt að hafa
u) CharleN tíide: l'Iagfneði, bls. 192—195.
12) ibid, bls. 195.
\