Tíminn - 17.06.1953, Blaðsíða 19

AUKABLAÐ_______________________
áðurj og þar hafa grafið um sig
nýjar og áður óþekktar mein-
semdir. Af þessu hefir svo af
sumum veriö dregin sú ályktun,
að lífið væri aðeins gagnslaus
kvöl, er eigi væri tilvinnandi að
þola fyrir þau fáu gæði, er lífið
hefði að bjóða, og sem ekki
stjórnaðist af neinu skynsam-
legu eða siðferðislegu lögmáli.
Þetta er rótin til hinnar myrku
lífsskoðunar (pessimisma) þess-
ara síðustu tíma. Af þessu er
sprotfin þreytan og vonleysið,
sem gagntekið hefir hinar elztu
kúltúrþjóðir.
En það ástand hlýtur bráðlega
að breytast. Meö nýrri öld mun
leggja nýja birtu á liíiö, og nýir
vegir opnast. Því — „þú skalt
ekki að eilífu efast um það, að
aftur mun þar verða haldið af
stað, unz brautin er brotin til
enda“. í fyllingu tímans mun
koma sá Messías, er boðar nýja
lífsskoðun og leysir mennina úr
álögum og ánauð hins gamla
skipulags.
„Því dómstóll ræður um ragna
hvel,
sem reynir hvern svikahnút;
en fyrst má ormurinn út úr skel
og afskræmi tímans sjást svo vel,
að ranghverfan öll snúi út.“
Hin gamla mannfélagsbygg-
ing, sem „rifin, fúin og ram-
skökk er öll“, er þegar tekin að
hrynja. Umbótamenn hinna síð-
ustu tíma, móralistar og sósíal-
istar undirbúa nýtt ástand, þeir
eru hrópendur í eyðimörkinni.
Því hin nýja siðmenning verður
að byggjast á nýju skipulagi, og
þetta nýja skipulag verður aft-
ur að byggjast á siðferðislegum
hugsjónum. Þaö er hið siðferðis-
lega prinsíp 1 alnáttúrunni, hinn
guðlegi neisti, sem í vitsmunum
mannsins vinnur sigur á hinum
viljalausu og skynjanalaúsu
(kosmisku) náttúruöflum.
Vér getum því vongóðir horft
fram á hina komandi öld, ef vér
höfum hug og dug til að „brjót-
TÍMINN
ast beint, þótt brekkurnar séu
þar hærri“. Það verður afar sein-
legt fyrir oss að krækja alla þá
tilraunastigu, sem menningin
hefir þreifað sig eftir á liðnum
öldum, og það er ófyrirgefanleg
skammsýni að nota eigi reynsl-
una, og taka af sér krókana, því
fámennari, sem vér erum, og því
einfaldara sem þjóðlíf vort er,
þess auðveldara er oss að verða
allir samtaka, bindast reglulegu
og föstu skipulagi. Björnstjerne
Björnson hgfir sagt,.aö smáþjóð-
unum væri hægast að taka \ipp
nýtt skipúlag, prófa nýjar hug-
sjónir og gerast þannig forkólf-
ar menningarinnar. Þetta er
vafalaust sannleikur.
Því hrjóstugra, sem land vort
er, því óblíðari og fátækari sem
náttúra þess er, þesS naúðsyn-
legra er oss að vinna sem einn
maður, en eyða eigi kröftum vor-
um á tvístringi í heimskulegri
samkeppni um þessi fáu gæði.
Það er eini vegurinn til þess, að
þjóð vor öðlist „óðöl hins ó-
numda lands, að entum þeim
klungróttu leiðum, þá friðkeyptu
ættjörð hvers frjálsborins
manns, er felur hin skínandi sig-
urlaun hans, að baki þeim blá-
grýtisheiðum.“ Og þó oss aldrei
hlotnist þau gæði stórþjóðanna,
er vér þráum mest nú sem stend-
ur, svo sem glæsilegar stórborgir,
járnbrautir, dýrlegar hallir o. s.
frv., sem raunar er vafasamt,
hvort gera mundu oss nokkru
farsælli en vér erum, nema nýtt
og betra skipulag fylgdi, þá vit-
um vér eigi, hvað'a ný, o'g ef til
vill langtum eftirsóknarverðari,
gæði komandi öld og aldir geyma
oss, ef vér höfum vit og dáð að
leita þeirra og hagnýta þau. Þótt
ættjörð vor sé lítil, fátælc og af-
slcekkt, þá skulum vér aldrei ef-
ast um það, að hún geti látið oss
í té allt það, sem vér þurfum til
þess aö reisa börnum vorum og
niðjum björt og hlý og rúmgóð
heimili, þjóð vorri bjart og hlýtt
og rúmgott skipulag, sem ef til
vill veitir margfalt meiri sanna
farsæld, en hið glæsilega, en því
19
miður rotna líf stórþjóðanna.
En — ef vér kúrum hver í sínu
koti, sundraðir, samvinnulausir
og skipulagslausir, þá „verður
það sonunum sárasta kvöl, að
sjá, að vér kúrum í þessari möl,
og allir til ónýtis dauðir.“
Hvað getum vér þá gert til að
bæta skipulag vort? Erum vér
ekki ánauðugar undirlægjur er-
lendrar þjóðar, sem hamlar oss
frá að skípa sjálfir rnálurn vor-
um? Eigum vér að bylta um frá
rótum öllu voru skipulagi? Svo
munu margir spyrja, og það er
eölilegt. En liér er alls ekki um
neinar byltingar aö ræða, án
þeirra getum vér komið mjög
mörgum endurbótum til vegar,
jafnvel án þess að; raska nokkuð
um sinn því skipulagi, sem vér
nú höfum. Vér getum smám
saman beint því í nýtt og eðli-
legra horf.
Það er aðaleinkenni núverandi
skipulags, að það bindur ein-
staklingana mjög hörðum bönd-
um i einstökum greinum, en læt-
ur þá óbundna og sjálfráða í
öörum, sem þó hafa í rauninni
eins mikla almenna þýöingu.
Það setur t. d. mjög strangar
reglur um eignarrétt einstakl-
inganna, ekki einungis á lausa-
fé, heldur og landi og vötnum.
Aftur á móti lætur það hvern
einstakling sjálfráðan um, ekki
einungis hvaða atvinnu hann
rekur, heldur einnig hvernig
hann rekur hana, án þess þó að
tryggja honum tækifæri eða
kunnáttu til þess, eða setja hon-
um þau takmörk, er verndi ann-
ara atvinnu. Það skipar fyrir um
vissar stöður og stéttir, býr þá,
er í þær veljast, undir starf sitt,
og vcitir þeim ýmisleg sérrétt-
indi, en lætur önnur störf og
stöður afskiptalaus, svo þau eru
raunar skipulagslaus frá þjóðfé-
lagsins hálfu. Slík störf og stöð-
ur eru því í vanrækslu og niður-
lægingu, og þeir, sem þær
stunda, eru einskonar úrkast
mannfélagsins.
Það, sem vér nú getum gert og