Tíminn - 20.11.1953, Blaðsíða 5

264. blað.
TÍMINN, föstudaginn 20. nóvember 1953.
5
Föstud. 20. nóv.
Þar sem tengst
er miiii bæja
Daníel Ágústínusson full-
trúi Framsóknarflokksins í
raforkuráð'i birti nýlega hér
í blaðinu mjög athyglisveröa
greinárgerð um framkvæmd
ir og fyrirætlanir í raforku-
málum. Þar er gerö grein
fyrir áætlunum, sem raforku
málaskrifstofan hefir gert
um það, á hvern hátt gera
megi raforku almenna í
byggðum landsins og kostn-
að við það. Margar af þess-
um áætlunum eru að vísu
mjög lauslegar sem vænta
má, þar sem nákvæmar á-
ætlanir taka langan tíma og
kosta mikla vinnu, en hins
végar allt verið í óvissu um
það hingað til, hve mikiö fé
yrði fáanlegt til framkvæmda
á þessu sviði í náinni fram-
tíð. Vegna málefnasamnings
stj órnarflokkanna hefir nú
skapast nýtt viöhorf í þess-
um efnum enda víða mikið
um þau hugsað um þessar
mundir svo sem raforkumála
fundir í héruðunum bera
vott um. !
Að þessu sinni skal nokk-
uö vikiö að einu atriði í
grein Daníels Ágústínusson-
ar, sem ætla má aö verði
mörgum íhugunarefni í hin-
um strjálbýlli sveitum. Daní-
el skýrir frá því, að samkv.
þeim lauslegu athugunum
sem gerðar hafa veriö, megi
búast við því, að þeir sveita-
bæir, sem ekki geti fengið
orku úr samveitum frá hin-
um stóru orkuverum, séu um
1700 talsins. — Sérfræöingar
hafa sem sé komist að þeirri
niðúrstöðu, að vegalengdir
milli bæja megi ekki vera
meiri en 1—1 y2 kílómetri til
þess að tenging hlutaðeig-
andi heimila við samveitu-
kerfi komi til greina. En
eins og kunnugt er, eru „bæj
arleiðir" víða lengri og sums
staöar miklu lengri en þetta. ’
Ef þeir 1700 sveitabæir,
sem hér er um að ræða, eiga
að verða a'önjótandi raforku,
verður að koma þar upp sér-
stökum stöðvum, víöa fyrir
eitt heimili, sums staöar fyr-
ir tvö eða fleiri saman. Um
þetta segir D. Á.: „Mjög laus-
leg áætlun hefir leitt í ljós,
að um 500 býli geta byggt
einkavatnsaflstöðvar, eitt og
eitt eða nokkur saman. Hin
1200 verða að notast við di-
eselstöðvar, þar sem taliö er,
að þar séu engir virkjunar-
möguleikar."
Samkvæmt greinargerð D.
Á. er þá núverandi ástand í!
rafmagnsmálum sveitanna
sem hér segir:
Nál. 1100 býli hafa þegar j
fengið rafmagn, ýmist frá |
einkavatnsaflstöðvum, einka j
dieselstöðvum eða úr samveit;
um frá stórum orkuverum. j
Nál. 2700 býli hafa mögu- j
leika til að fá rafmagn úr
samveitum frá stórum orku-
verum.
Nál. 1700 býli þurfa að
koma upp einkastöðvum (500
vatnsaflstöövum og 1200
dieselstöðvum).
Af þessu er eitt augljóst:
Hraða þarf fullnaðarathug-
un á því, hvernig leggja
®kuli samveitur um sveitirn-
ERLENT YFIRLIT:
RAMON MAGSAYSAY
Iliiin nýi forseti Fiiippseyja, sem miklai’
vonir cru tengdar við
Þann 11. þ. m. fóru fram forseta-
kosningar á Filippseyjum. Úrslita
þessara kosninga lrafði verið beðið
með mikilli eftirvæntingu utan
Filippseyja. Ástæðan var sú, að
þær þóttu líklegar til að skera úr
því, hvort verulegar breytingar yrðu
á stjórnarháttum á Filippseyjunr í
náinni framtíð.
Eins og kunnugt er, lutu Filipps-
eyjar yfirráðunr Bandaríkjanna
fyrstu áratugi þessarar aldar. —
Nokkru áöur en heinrsstyrjöldin síð
ari hófst, höfðu Bandaríkin afsalað
sér yfirráöum þar og var aðeins eftir
að ganga formlega frá endanlegunr
sanrbandsslitum nrilli landanna.
Eitt fyrsta verk Japana eftir að þeir
blönduðu sér í styrjöldina, var að
hernema Filippseyjar, og reyndist
þeinr það auðvelt verk, því að Fil-
ippseyingar höfðu sjálfir lítinn her
og aðeins fánrennar ameriskar rer-
sveitir voru þar eftir til varnar, þar
þar senr ætlunin var að anreríski
herinn drægi sig aiveg á brott, þegar
Filippseyingar væru búnir að konra
upp nægilega öflugum eigin her. —
Hinn fámenni her Filippseyinga og
Bandaríkjanranna varðist þá Jap-
önunr ótrúlega lengi á Bataanskaga
sem er skammt frá höfuðborginni
Manila. Strax eftir lok styrjaldar-
innar, þegar Bandaríkjaherinn
hafði hrakið Japani frá Filippsey-
unr, fengu Filippseyingar sjálf-
stæði og hefir þeim farnast vel á
ýmsan hátt. Verklegar íramfarir
hafa verið allnriklar, enda hafa
þeir notið til þeirra verulegs fjár-
styrks Bandaríkjanna. Unrbætur á
sviði skólamála, heilbrigðisnrála og
félagsnrála hafa orðið verulegar.
Hins vegar hefir ekki tekizt að upp
ræta ýmsa spillingu i stjórnarfar-
inu og unr skeið stafaöi nokkur
hætta af kommúnistiskri skæruliða-
hreyfingu. Því hefir verið talið, að
tii þess að Filippseyjar gætu orðið
nógu traust vígi gegn konrnrúnism-
anunr þyrftu að konrast þar á heil-
brigðari og traustari stjórnarhættir
en verið lrafa þar unr skeið.
Sigur Magsaysay.
Vonin um siíka breytingu hefir
undanfarið verið einkum bundin við
einn nrann, Ramon Magsaysay, er
nú var annar aðalfranrbjóðandinn
í kosningununr. Það var franrboö
hans, senr franrar öðru vakti jafn-
nrikla athygli á þessunr kosning-
unr utan Fiiippseyja og raun var á.
Þeir þrír nrenn, sem verið hafa
forsetar Filippseyja síðan stríðinu
lauk. Quezons, Roxas og Quirino,
hafa allir haft langan stjórnmála-
feril að baki. Frá sjónarmiði þeirra,
senr hafa fylgzt meö þessum málunr
sem hlutlausir áhorfendur, héfir
þetta þótt vafasöm meðmæli, því að
stjórnnrálalif Fiiippseyinga hefir
franr að þessu einkennzt af miklum
klikuskap og ýnris konar spillingu.
Flokksforingjarnir hafa lrirt meira
unr að tryggja hag sinn og sinna, en
að konra fram ýmsunr unrbótanrái-
unr.
Þetta þótti líka ekki síður ein-
kenna stjórnarhætti fráfarandi for-
seta, Quirino. Hann var þó eigi að
síður valinn franrbjóöandi flokks
síns, frjálslynda flokksins, og þótti
viss unr endurkjör, ef hinn aðalflokk
ur landsins, þjóðflokkurinn, tefldi
einhverjunr af forustumönnunr sín-
unr gegn honunr. Niðurstaðan varð
því sú, að þjóöflokkurinn vék öllum
foringjum sinunr til hliöar og íékk
i Magsaysay til að vera frambjóöandi
sinn, þótt hann væri nýlega genginn
úr frjá'slynda flokknunr verna and
'stöðu við Quirino.
J í kosningabaráttunni reyndi Qui-
. rino að notfæra sér það, að amerísk
| blöð töluðu nrikiu vinsamlegar um
Magsaysay en hann. Taldi hann
þetta nrerki þess, að Magsaysay
nryndi verða verkfæri Bandaríkj-
anna. Magsaysay svaraði því hik-
laust, að hann vildi góða samvinnu
við Bandaríkin. Annars lagði hann
nresta áherzlu á ýnrsar verklegar og
félagslegar umbætur, sem nauðsyn-
legt væri að gera. Úrslitin urðu þau,
að Magsaysay vann kosningarnar
með nriklunr yfirburðunr.
Frægur skæruliðaforingi.
Ranron Magsaysay er fæddur
1907. Hann er skrifaður sonur efn
aðs bónda, en orðrómur hernrir
hins vegar, aö hann sé iaunson-
ur járnsmiðs, er vann á heimili
hins skráða föð'ur hans. Hefir sú
saga fengið slíka vængi, að í sunr-
um heinrildum er hann skráður
sonur járnsmiðsins. Það hefir gef j
ið sögu þessari byr í seglin, að ,
Magsaysay er stæltur og sterkur, j
eins og hraustustu. járnsmiðir. !
Eftir að hafa lokið gagnfræða-!
nrenntun í heimahéraði sínu, stund !
aði Magsaysay vélfræðinám við
háskólann í Manila á árunum
1927—’31. Jafnhliða lagð'i hann
einnig stund á verzlunarfræði. —
Næstu árin fékkst hann við ýmis
störf. Þegar styrjöldin hófst, vann
hann sem vélfræðingur á vegunr
hersins. Hann var því einn þeirra,
sem tók þátt í hinni frækilegu
vörn á Bataanskaga. Þar kynntist
MacArthur honunr og fékk á lron-
unr svo mikið' álit, að hann átti
þátt i því, að Magsaysay var gerð-
ur einn af forustunrönnum skæru
liðanna, sem lréldu áfranr barátt-
unni gegn Japönum eftir að varn-
arliðiö á Bataan gafst upp. Mag-
saysay var öll stríðsárin á Filipps-
eyjunr senr helzti leiötogi skærulið-
anna og tókst Japönum aldrei að
ná honunr, þótt þeir legðu mikið
fé til lröfuðs honunr. Þegar Banda
ríkjamenn hófu undirbúning þess
að hrekja Japani af Filippseyjum,.
var Magsaysay falin yfirstjórn
skæruliðanna á þeinr slóðunr, þar
sem landganga var ákveðin, og
þótti ^lronm takast það verk cvo
vel, að hann varð frægur fyrir.
Áður en Bandaríkjanrenn gengu á
land, höfðu skæruliðar Magsaysays
náð helzta flugvellinunr, sem var
á þessunr slóðum, á vald sitt og
auðveldaði það landgöngu Banda-
ríkjamanna stórkostlega.
j
Magsaysay og Hukistai’.
Eftir styrjöldina gegndi ’ Mag-
saysay ýnrsui- trúnaðarstöi/unr
fyrir ríkisstjórnina. M. a. fór hann
til Bandaríkjar.na í þeinr erinda-
gerðum að fá stjórnarvöldin bar
til að styrkja uppgjafarhermenn úr
liði Filippseyinga á stríðsárununr.
Magsaysay hlaut góða fyrir-
greiðslu í Washington, enda höföu
Bandaríkjamenn á lronum mikið
dálæti vegna framgön: u hans i
styrjöldinni. Yfirleitt þóttu þau
störf, sem Magsaysay tók sér fyrir
hendur, ganga bæði fljótt og vel
og konrust útlendingar, sem dvöldu
á Filippseyjunr fljótt á þá skoðun,
að hann væri álitlegasta ioringja-
efni Filippseyinga. Quirino forseti
hafði þó lreldur horn í síðu hans.
Hann neyddist þó til að gera
hann að' hernrálaráðlrerra haustið'
1951, þegar skæruliðahreyfing
kommúnista, Huk-hreyfingin svo-
nefnda, færist mjög í aukana og
horfur voru á, að hún gæti náð
voldum í ýnrsunr héruðunr. Mag-
saysay endurskipulagði herinn írá
rótum og hóf skipulega gagnsókn
gegn Huk-istum. Honum varð
brátt mikið' ágengt og þó aðallega
vegna þess, að hann beitti þá
Hukista, senr teknir voru höndunr,
ekki neinunr refsiaðgerðum. í stað'
fangavistar, voru þeir settir til
nánrs í ýnrsum verklegum skól-
unr og látnir síðan fá störf við
sín hæfi senr frjálsir borgarar.
Þeir, senr voru hneigðir til búskap
ar, voru látnir fá jarðnæð'i, sem
ríkið útvegaði. Árangurinn af
þessu varð sá, að margir þeirra,
sem voru ákafastir Hukistar, cru
nú eindregnustu félagsnrenn Mag-
saysay. Fréttin af þessari ráða-
breytni Magsaysay átti líka mik-
inn þátt í því, aö margir Hukistar
tóku þann kost að gefast upp.
Magsaysay tókst bannig að brjóta
Huk-hreyfinguna að' mestu leyti á
bak aftur, án þess að beita vopna-
valdi að ráði.
ar þannig að í ljós komi,
hvaða bæir verða utan sam-
veitukerfanna. Þeir, sem á
þessuin bæjum búa, hafa
ekki ástæöu til að bíða eftir
samveitunum. Þeir geta þá
gert sínar ráðstafanir eftir
því sem aðstaða leyfir. Jafn-
framt þurfa þeir þá að eiga
kost á, að fá athugun á,
hvort vatnsvirkjun fyrir heim
ilið komi til greina, ef ein-
hverjar líkur eru til að um
þann möguleika geti verið að
ræöa.
í sambandi við raforku-
framkvæmdir sveitanna er
um algerlega tvíþætt verk-
efni að ræða, og báöum þess-
um verkefnum þarf að sinna
samtímis eftir því sem geta
leyfir. Annar þáttur þess
„ i
verkefnis eru einkastöövarn
ar. Til slíkra stöðva hafa
undanfarið verið veitt hag-
stæð lán úr Raforkusjóði eða
á vegum rikisins. En þá lánaj
starfsemi þarf að auka. Þess
ber að gæta, að samveitur
frá orkuverum kosta ríkið
mikið fé auk þess sem bænd-
ur leggja fram. Slíka aðstoö,
eða hliðstæða, getur hið op-
inbera alveg eins veitt þeim,'
sem byggja einkarafstöðvar,
enda hlýtur svo að verða, a.1
m. k. þar sem einkastöð er
ekki dýrari en meðalhluti
'heimilis í orkutapi. En nauö-.
syn ber til að gera sér grein
fyrir staðreyndum í þessu
máii og ákveöa framkvæmd-
ir í samræmi við þær stað-1
reyndir.
Stefna Magsaysav.
Magsaysay vildi hins vegar okki
láta hér staðar numið. Ráöiö iil
að uppræta kommúnismann,
sagði hann, eru nógu miklar verk-
legar og félagslegar umbætur. Fá-
ir þeirra, sem voru Hukistar, voru
kommúnistar í eðli sínu, en .fullir
af alls konar vonbrigðum í garö
þjóöfélagsins. — Kynni mín af al-
þýðufólki á skæruliðsárunum
sannfærðu mig um, að eina lækn-
ingin gegn óánægjunni er félags-
legar og verklegar umbætur.
í samræmi við þessa stefnu sína,
gerði Magsaysay kröfu til að
stjórnin hæfist handa um stór-
fellda jarðaskiptingu og margar
félagslegar umbætur aðrar. Því
var hafnað. Hann sagði sig því úr
stjórninni í aprílmánuði síðastl.
og gekk jafnframt úr frjálslynda
flokknum
Innan skamms tekur svo Mag-
saysay við stjórnartaumunum á
Filippseyjum, Andþommúnistar
gera sér von um, aö stjórn hans
marki ekki aöeins þáttaskil i sögu
Filippseyja, heldur líka þáttaskil í
baráttunni gegn kommúnismanum
í Asíu. Þar hefir andstaðan gegn
kommúnismanum einkum verið í
höndum uppgjafastjórnenda og
afturhaldsmanna fram að þessu.
Hér kemur hins vegar til sögu
ungur, atorkusamur og umbóta-
sinnaður stjórnandi. Takist honum
að sýna, aö hægt sé að koma fram
miklum félagslegum umbótum með
lýðræðislegum hætti, getur það ef
til vill meira en nokkuð annaö
breytt viðhorfi Asíumanna til
kommúnismans.
Kosningalagafrumv.
Alþýðuflokksins
íFramhaia af 3. síðu).
bjóðandi skuli vera rétt kjör-
ínn þingrnaður einmennings-
kjördæmis, sem hefir hæsta
j atkvæðatölu bak við sig, er
lögð hafa verið saman per-
sónuleg atkvæði hans og lands
listaatkvæði flokksins í því
kjördæmi, sbr. 114. gr. kosn!.,
svo og 115. gr. Af þessari skip-
an leiðir, að sá getur verið
rétt kjörinn þingmaður, sem
hefir mun færri persónuleg
atkvæði heliur en sá fram-
bjóðandi eða þeir frambjóð-
endur, sem falla. Þar sem
leggja má þannig saman per-
sónuleg atkvæði og landslista
atkvæði, virðist að eins hefði
mátt ákveða, að ef fleiri en
einn frambjóðandi er í kjöri
fyrir sama flokk í einu kjör-
dæmi, þá skyldu atkvæði
þeirra lögð saman og teljast
þeim þeirra, sem flest hefi’r
atkvæði.
í ákvæðum um kosninga-
bandalög í áðurnefndu frum-
varpi er mælt fyrir um tilhög-
j un kosninganna og þann at-
kvæðaútreikning, sem kosn-
ingaúrslit skulu byggð á. Verð
ur ekki séð, að þar sé breytt
neinum ákvæðum stjórnar-
skrárinnar um alþingiskosn-
ingar. Heldur er þar um aö
j ræða efni, sem einungis eru
| ákvæði um í kosningalögum.
i Þeim ákvæðum má því breyta
með almennum lögum.
| í 2. gr. frv. eru ákvæði um
i það, hvernig atkvæði skulu tal
! in livorum eða hverjum banda
| lagsflokki við úthlutun upp-
bótarþingsæta. Um það segir
í stjskr., að uppbótarþingsæt-
um skuli úthlutað til jöfnun-
ar MILLI ÞINGFLOKKA, svo
að hver þeirra hafi þingsæti
í sem fyllstu samræmi við AT-
KVÆÐATÖLU SÍNA við al-
j mennar kosningar. Það mæíti
eí til vill halda því fram. að
! það bryti í bága við þetta á-
j kvæöi, að einum bandalags-
j flokki eru í sumum tilfellum
j talin atkvæði eða hluti af at-
; kvæðum, sem greidd eru fram
bjóðanda eða lista annars
bandalagsfloltks eða flokka.
í frumvarpinu er gert ráð
fyrir því, að kjósandi geti bein
línis valið á milli þess AÐ
KJÓSA FLOKK sinn EÐA
BANDALAGIÐ. Ef kjósandi
kýs bandalagið, VEIT HANN,
að þar eö kann hann aö ráð-
stafa atkvæði sinu til annars
flokks, ef svo ber undir. Það
virðist því heimilt að tclja
bandalagsflokki öll atkvæði
bandalagsins í því kjördæmi,
sem hann þeirra vegna hefir
hlotið þingsæti. Hin reglan
j virðist líka geta staðizt, að
telja honum aðeins sve mikið
af atkvæðum hins eða hinna
bandalagsflokkanna, að nægi
legt hafi reynzt til þess að fá
viðbótarþingmann kjörinn í
kjördæminu.
j Það er því úrskuröur minn,
að frv. á þskj. 121, um breyt.
; á 1. nr. 80 7. sept. 1942, um
kosningar til Alþingis, feli
í sér tillögu um breytingu á
stjórnarskránni og beri því
ekki að vísa því frá samkv. 27.
gr. þingskapanna. —
i Eftir að Halldór hafði fellt
úrskurð sinn, kvaddi Jóhann
sér hljóðs og kvað Sjálfstæðis
menn hér eftir taka til sinna
ráða í sambandi við meðferð
málsins í deild, en ekki skýrði
, hann það nánara, hvað hann
átti við. Frumvarpinu var síð
an vísað að viðhöfðu nafna-
kalli til 2. umr. og allsherjar-
nefndar með öllum greiddum
atkvæðum gegn atkvæði .Tóns
Pálmasonar.