Tíminn - 21.05.1954, Blaðsíða 5

113. hlað.
TÍMINN, föstudagimi 21. maj 1954.
5
Föstud. 21. nifflí
Hvað táknar Jiögn
Morgunblaðsins um
Flugvallarblaðið?
í fyrradag var bent á það
hér í blaðinu, að forvígis-
menn Sjálfstæðisflokksins
stæðu nú raunverulega í
sömu sporunum og forvígis-
menn republikana í Banda-
ríkjunum. Þeir ættu nú um
það að velja, hvort þeir ættu
að taka MacCarthyismann
undir verndarvæng sinn eða
hvort þeir ættu að afneita
honum.
Þessari spurningu komast
forvígismenn sjálfstæðisfl.,
ekki hjá að svara, eins og
málum er nú komi'ð. Þess
vegna hlýtur það að vekja
nndrun, að Mbl. skuli víkja
sér undan því í gær að birta
þetta svar tafarlaust, heldur,
reyna að þegja sem vendi- j
legast um þetta alvarlega
mál. |
Málavextir eru • í stuttu
máli þessir:
Á Keflavíkurflugvelli hefir
um skeið verið gefið út sér-
stakt blað að tilhlutan nokk-
urra Heimdellinga, Flug-
vallarblaðið. Það hefir stöð-
ugt verið að færast meira
og meira í það horf að túlka
málin eftir kokkabókum Mac-
Carthys. Árásum sínum hefir
það beint gegn Framsókn-
arflokknum og utanríkisráð-
herranum, dr. Kristni Guð-
mundssyni. Hámarki sínu
náðu þessar árásir í seinasta
tölublaðinu, er kom út á'
mánudaginn var, en þá var
það m. a. ótvírætt gefið í [
skyn, að dr. Kristinn væri
þjónn rússneskra kommún-1
ista og greiddi fyrir því, að
þeir gætu látið stunda njósn
ir á Keflavíkurflugvelli. Þess
ar furðulegu ásakanir eru í;
fullu samræmi við þann málj
flutning MacCarthys, að Tru
man, Acheson og aðrir ráða-|
menn demokrata hafi verið
þjónar Rússa.
í því sama tölublaði Flug-
vallarblaðsins, sem birtir
þessar sóðalegu ásakanir, er
því svo berum orðum yfir-
lýst, að blaðið fylgi stefnu
Sjálfstæðisflckksins í varn-
armálunum og túlki afstöðu
hans. Til frekari áherzlu því
er nýr ritstjóri skráður að
blaðinu, Haraldur Hjálmars-
son, sem er kunnur kosninga
smali Sjálfstæðisflokksins
hér úr bænum, en tekur laun
sín hjá Sameinuðum verk-
tökum á Keflavíkurvelli.
Með þessu eru tengsli blaðs-
ins við Sjálfstæðisflokkinn
enn betur áréttuð en á með-
an starfsmaður varnarliðs-
ins, Hilmar Biering, var rit-
stjóri þess.
Þegar þögn Mbl. bætist
svo við þetta allt, verður
vissulega ekki hjá þeirri
hugsuii komizt, áð einhverjir
leyniþræðir liggi á milli for- [
kólfa Sjálfstæöisflokksins og'
Fttugvallarblaðsins. Þó hafa
forvígismenn Sjálfstæðis-1
flokksins enn tækifæri til að
Jeiörétta það og afstýra öll- j
um miskilningi í því sam-
bandi.:
Það er víst, að þjóðin usk-'
ar nánari upplýsinga um'
þessi mál en þegar liggja fvr-
RRLENT YFIRLIT:
Bylting í Paraguay
Eitt sérstæðasta ríkt Suður-Aiiieríku,
scm á orðið mjög viðbarðaríka sögu.
Fyrstu viku þessa .mánaðar var
gerð stjórnarbylting í einu af lýð-
veldum Suður-Ameríku, Paraguay.
Byltingin var eins og venja er þar
í iandi, gerð af nokkrum hluta |
hersins undir forustu þýzkættaðs
hershöfðingja, Stroessner að nafni, j
sem nú er talinn hinn raunverulegi
einræðisherra landsins. Hann lét ^
þó annan mann hljóta forsetatitil-
inn. Ósennilegt þykir, að byltingin
breyti nokkru að ráði um stjórnar- ,
hætti landsins, því að sami flokkur ,
stendur að nýja forsetanum og fyrir
rennara hans, svo að byltingin hef
ir bersýnilega stafað af persónuleg :
um ástæðum en ekki málefnaleg-1
um. Þessi flokkur er íhaldsflokkur i
landsins, sem kallar sig Rauða!
flokkinn, en frjálslyndi flokkurinn,
sem er í stjórnarandstöðu og verð
ur að mestu leyti að starfa leyni-
lega, kallar sig Bláa flokkinn.
Það þykir a. m. k. víst, að stjórn-
arbyltingunni muni fylgja litlar
breytingar í innanlandsmálum, en
útilokað er ekki, að hún kunni að
hafa einhverja breytingu í för með ,
sér út á við. Fráfarandi forseti var .
mjög hliðhollur Argentínu, en Per- '
on forseti hefir mjög reynt að
treysta yfirráð Argentínumanna í
Paraguay. Óvíst er enn, hvort af- 1
staða hinnar nýju stjórnar er hin
sama og fyrirrennara liennar í'þess
um efnum.
Ríki Jesúíta í meira en öld.
Paraguay er það land í Suður-
Ameríku, þar sem menning og at-
vinnuhættir eru enn einna mest
á miðaldastigi og á lega þess vafa-
laust mikinn þátt í því. Það hefir
hvergi aðgang að sjó og er um-
kringt afskekktustu héruðum Argen
tínu, Bolivíu og Brazilíu á alla vegu.
Paraguay á hins vegar að baki sér
öllu lengri og ævintýralegri sögu en
flest önnur ríki Suður-Ameríku. j
Strax eftir 1500 byrjuðu Spán-
verjar að sigla upp eftir fljótunum
Paraná og Paraguay, sem enn í dag
eru eins og helztu tengiliðir landsins
við umheiminn. Árið 1536 grund-
völluðu Spánverjar Asuncion, er síð
an hefir verið höfuðborg Paraguay.
Skömmu síðar var skipaður þar
spánskur landstjóri. Um aldamótin
1600 byrjuðu Jesúítar að koma til
Paraguay og unnu þeir sér brátt
hylli hinna innfæddu íbúa. Þetta
ieiddi til átaka milli spánskra stjórn
arvalda og Jesúíta og báru þeir síð
arnefndu sigur úr býtum. Niður-
staðan varð sú, að Paraguay varð
sjálfstæit ríki, er að nafninu til
heyrði undir spönsku krúnuna, en
Jesúítar eða kirkjuyfirvöldin fóru
raunverulega með stjórnina. Stjórn
Jesúíta varð að ýmsu til fyrir- j
myndar og bjó öllu betur að þeim [
innfæddu en annars staðar við '
gekkst í Suður-Ameríku um þessar
mundir. Svo kom líka, að Spán-
vei'jar töldu þessa stjórn Jesúíta!
sér óhagstæða og hófu því að of- j
sækja þá. Árið 1768 gerðu Spán-1
verjar Jesúíta útlæga frá öllum
þeim löndum Suður-Ameríku, sem
þeir réðu yfir. Jesúitar voru þá
búnir að stjórna Paraguay í meira
en öid.
Helmingur þjóöarinnar féll.
Spánverjum tókst aldrei fullkom
lega að ná völdum í Paraguay aft-
ur. Árið 1814 tókst einum af hers-
höfðingjum Paraguay-manna, Fran
cia, að hrekja spönsku stjórnarvöld
in til fulls úr landinu og stofnaði
hann s.ðan lýðveldið Paraguay, sem
á því 140 ára afmæli á þessu ári.
Francia var harðstjóri mikill og
stjórn hans persónulegt einræöi. Til
þess að treysta aðstöðu sína, lagði
hann klaustrin niður og bannaði
nær öll afskipti við önnur iönd.
Paraguay mátti heita lokað land
í stjórnartíð hans. Þegar hann fétl
frá 1840, varð einn frændi hans,
Antonio Lopez, forseti landsins, og
stjórnaði því til dauðadags 1862.
Hann var framsýnn stjórnandi, sem
kom fram ýmsum umbótum, en
hlúði jafnframt að eigin lrag. M. a.
annaðist hann sjálfur alla. utan-
ríkisverzlun landsins. Sonur hans,
Salomo Lopez, varð forseti eítir
hann. Hann átti írska ástmey, Ellu
Lynch, sem lét sig dreyma stóra
drauma unr stórt keisaradæmi í
Suður-Ameríku undir forustu Para-
guay. Af því hlauzt það, að Para-
guay lenti í styrjöld samtímis við
Braziliú, Argentínu og Uraguay.
Þótt ótrúlegt sé, stóð Paragauay
sig oftast betur en andstæðingarnir
í þessari viðureign, unz Lopez- féll
í einum bardaganum 1870. Þá var
styrjöldin búin að standa í sex ár.
Næsta ár gafst Paraguay upp, missti
nokkuð af landi til Brazilíu og var
hersetið í fimm ár. Svo dýrkeypt
varð þessi styrjöld þjóðinni, að á
sjö árum lækkaði íbúatalan úr einni
milljón niður fyrir hálfa milljón
og sumar heimildir herma, að ekki
hafi verið eftir nema 28 þús. vinnu-
færir karlmenn í landinu, þegar
styrjöldinni lauk. Enn er líka talað
um þessa styrjöld í Paraguay, eins
og henni sé alvég njlokið.
Styrjöldin um
„græna helvítið“.
Eftir þessa styrjöld fékk Paraguay
lýðræðislega stjórnarskrá og írið-
samlegir tímar ríktu í landinu í
háífa öld. Að vísu urðu einar 8
stjórnarbyltingar í landinu á þess-
um tíma, en þær fóru flestar fram
án teljandi blóðsúthellinga. Á.ið
1932 hófst svo landamæraþrætan
við Bolivíu um Gran Chaco, sem
stundum hefir gengiö undir n’afn- |
inu „græna helvítið". Hér er nánast
sagt um óbyggilegt landsvæði að
ræða, sem er að miklu leyti flóar
og fen, en kann að hafa einhver (
námuauðæfi að geyma, en óvíst er
þó um það, þar sem land- |
svæði þetta má heita órannsakað '
með öllu. Boliviumenn hugðust að
leysa þessa deilu með vopnavaldi,
enda höfðu þeir talsverðan her, en
Paraguaymenn nær engan. Þeir
STROSSNER
brugðust hins vegar fljótt við og
segja má, að raunverulega hafi þeir
orðið sigurvegararnir. Þeir þoldu
miklu betur þann eyðimerkurhern-
að, sem hér var um að ræða. Styrj-
ö’din stóð í þrjú ár og er mannfall-
ið talið um 135 þús., svo að þetta
er ein mesta styrjöldin í sögu Suður
Ameríku. Árið 1935 fengu Banda-
ríkin og ýms ríki Suður-Ameríku
því til vegar komið, að reynt yrði
að ná sáttum og vopnahlé látið
haldast á meöan. Samningar tóku
þrjú ár. Gerð voru ekki færri en
65 samningsuppköst. Að lokum tókst
samkomulag á þeim grundvelli, að
Paraguay fékk næstum allt Gran
Chaco-svæðið eða um 240 þús. fer-
km. lands, en Bolivía fékk í stað-
inn landræmu, sem liggur að Para-
göay-fljótinu, en áður hafði Bolivía '
ekkí aðgang að neinni siglingaleið, |
er náði til sjávar. Á Gran Chaco
svæðinu eru nú talöir um 50 þús.
íbúar og má vel ráða aí því, hve
óbyggilegt þaö er.
Þjóð og land.
Þegar Gran Chacc-svæðið er frá-
talið, er flatarmál Paraguay talið
um 1S0 þús. ferkm. og íbúatalan
1,2 milli. íbúarnir eru einkunr af .
spönskum og indíönskum ættum. I
Indíánar þeir, sem bjuggu í Para- |
guay, þegar Spánverjar komu þang ]
að, nefndust Guaranis. Sennilega!
mest- fyrir tilverknað Jesúita var
hvorki máli þeirra né menningu út-
rýmt, eins og annars staðar átti
sér stað í Suður-Ameríku, og eru
því enn í dag töluð jöfnum hönd-
um tvö tungumál í landinu, gur-
anska og spánska, og hefir það fyrr-
nefnda heldur unnið á í seinni tíð.
Skólamenntun og bókaútgáfa hefir j
aukizt verulega í Paraguay í seinni.
tíð, en þó er mikill hluti ibúanna
enn ólæs og óskrifandi. Menningin !
er enn að ýmsu leyti gamaldags og ]
meginþorri almennings býr viö lé-
(Framhald á 7. siöu).
ir opinberlega. Það þarf t. d.
að fá upplýst, hvort þeir
starfsmenn varnarliðsins, er
hafa verið við blaðið riðnir,
hafa gert það í samráði við
yfirmenn sína og jafnvel fyr-
ir hvatningu þeirra. Ef um
slíkt væri að ræða, væri það
brot á því loforði, að herinn
hefði ekki afskipti af sér-
málum íslendinga. Hér skal
ekkert fullyrt um þetta, unz
nánari vitneskja er fengin,
en það eitt sagt, að litið yrði
á það sem hin alvarlegustu
samningsbrot, ef nokkur slík
afskipti sönnuðust á varnar
l’ðið eða einstaka yfirmenn
þess.
Á sama hátt mun líka verða
iitið á það hinum alvarleg-
ustu augum, ef það sannast
í sambandi við fækkun
öryggisvarða hjá Hamilton-
félagrnu, sem nú er að koma
til framkvæmda, að hún sé
framkvæmd eftir pólitískum
litarhætti. Reynist það rétt,
væri hér um óviðunandi póli
tíska ihlutun hins erlenda
verktaka að ræða og væri
eina svarið við því að gjalda
iíkum líkt og svipta þá er-
lenda starfsmenn Hamilton-
félUgsins, sem að slíku stæðu,
atvinnuleyfi hér á landi.
Að lokum skal svo aftur
vikið að því, sem var upphaf
þessa máls. Hvað ætla for-
vígismenn Sjálfstæðisflokks-
ins að gera í tilefni af Mac-
Carthyismanum, sem er að
skjóta rótum í flokknum og
heffir Flugvariarbiaðið fyrir
málgagn sitt? Ætla þeir að
leggja yfir hann blessun sína
með þögninni eða afneita
honum? Þetta eru spurning-
ar, sem þeir geta ekki komizt
hjá að svara.
*
Armenningar í
sýningarferðum
Um seinustu helgi fóru fim-
leikaflokkar Ármanns, karla
og kvenna, í sýningarferð upp
í Borgarfjörð í boði Umf. ís-
lendings. Sýndu þeir á félags
heimilinu Brún á laugardags
kvöldið við mikla hrifningu
áhorfenda. Form. ungmenna-
félagsins, Haraldur Sigurjóns
son, veitti flokknum hinar
beztu móttökur, og kunna Ár-
menningar honum og ung-
mennafélaginu hinar beztu
þakkir fyrir boðið. Um nótt-
ina var gist á Hvanneyri og
dvalizt framyfir hádegi á
sunnudag í boði skólans. Róm
uðu Ármenningar mjög mót-
tökur þar.
Frá Hvanneyri var haldið
til Akraness og sýnt þar í Bíó
höllinni, við góðar undirtekt-
ir. Var Ármenningum boðið
í sundhöilina á eftir sýning-
unni, en síðan var haldið
heim og þótti ferðin takast
mjög vel.
Um sömu helgi fór flokkur
hnefaleika- og glímumanna
úr félaginu austur að Selfossi
og sýndi þar við ágætar und-
irtektir.
STÓRT OG SMATT:
Arngrímur íærði
og handritin
Þegar tillögur dönsku
stjórnarinnar í handritamál
inu voru mest ræddar s. 1.
vetur, var á það minnzt hér
í blaðinu, að íslenzkur mað-
ur hefði orðið til þess á önd-
verðri 17. öld, að vekja at-
hygli útlendra fræðimanna
á handritunum og þannig
orðið brautryðj andi þeirrar
vísindastarfsemi, sem á
þeim hefir verið byggð á
seinni öldum. Sá maður var
Arngrímur lærði. Nú nýlega
hefir Jakob Benediktsson
fræðimaður flutt tvö merki-
leg erindi um Arngrím í út-
varpinu. Var í erindum þess-
um gerð grein fyrir ritum
Arngríms, sem hann samdi á
latínu um ísland og sögu ís-
lendinga og bókmenntir, en
þessi rit vöktu athygli
lærðra útlendinga á landinu
og þá alveg sérstaklega á
hinum fornu handritum ís-
lendinga og gildi þeirra. Eft
ir þetta fóru erlendir menn
og þá einkum Danir að sækj -
ast eftir handritunum, hefst
þá hing þunga „herleiðing“
þeirra úr landi, sem enn er
eigi lokið. En íslendingar
hafa stundum talið sér trú
um, að þeir stæðu í þakkar-
skuld fyrir þá herleiðingu, og
að útlendingar hafi „upp-
götvað“ handritin og forðað
þeim frá glötun.
f
Fjölgun sveitasíma
Um 1930 beitti Framsókn
arflokkurinn sér fyrir því á
Alþingi, að sett voru lög um
einkasíma í sveitum. Hefir
flokkurinn síðan látið síma-
mál sveitanna mjög til sín
taka. Flokksþingið 1950
ákvað að flokkurinn beitti
sér fyrir því, „að hvert býli
fái síma“, og á síðasta flokks
þingi (1953) var - samþykkt
svohljóðandi ályktun:
„Flokksþingið leggur
áherzlu á, að símalagning-
um í sveitum verði hraðað
svo sem unnt er, svo að öll
byggð býli geti fengið síma
sem allra fyrst“. — í seinni
tíð hefir þróun þessara mála
orðið sú, að landsíminn ann
ast sjálfur lagningu og við-
hald einkasímanna, en hver
sá, er síma fær, greiöir að
jafnaði 1000 kr. stofngjald,
nema um mjög langa síma
sé að ræða. Árlegt notkunar
gjald fyrir hvern sveitasíma
er nú 220—480 krónur, og
fer upphæð gjaldsins eftir
því hve lengi simstöðin er
opin dag hvern. Nú er taliö,
að sveitarsími sé á ca. 3850
jörðum, og munu símstöðvar
í sveitum vera í þeirri tölu.
Þess er að vænta, að allar
þær jarðir, sem eftir eru, fái
síma á næsta áratug, þar
sem ekki eru sérstakar hindr
anir af völdum náttúrunnar.
Endurskoðiin
tryggingalaganna
Félagsmálaráðherrann,
Steingrímur Steinþórsson,
hefir nú ákveðið, að frarn
skuli fara endurskoðun laga
um almannatryggingar, og
mun sú endurskoðun í þann
veginn að hefjast. Hefir ráð-
herrann mælt svo fyrir, að
leitað verði umsagnar og til
lagna hreppsnefnda og bæj-
(Framhald ú 7. síðu>.