Tíminn - 01.12.1954, Qupperneq 5

212. blað.
TÍMINN, miffvikudaginn 1. desember 1954.
5
WTIP
Nýjar bækur á bókamarkaðinum
Kvæðið ui
Magnús Ásgeirsson hefir
löngu unnið • sér viöurkenn-
ingu landa sinna sem einn af
snjöllustu ljóðaþýðurum
þeirra fyrr og síðar. Þýðing
hans á kvæðinu „The Ballad
of Reading Goal“ eftir enska
skáldið Oscar Wilde er nýlega
komin út í endurskoðaðri gerð
og gefið út í lítilli bók, mjög
vandáðri að gerð, í tilefni af
aldaraímæli skáldsins 15.
október síðastliðinn. Nefnist
verk þetta í þýðingu Magnús-
ar: Kvæðið um fangann.
Oscar Wilde var mjög um-
deildur maður á sinni tíð bæði
sem þjóðfélagsborgari og
skáld. Hann var hið mesta
glæsimenni og fagurkeri, flug
gáfaður, ijóðaskáld og rithöf-
undur; barst mikið á í sam-
kvæmum og á gleðimótum,
dýrkandi öfganna í orðræðum
og hneykslunum; barn sinnar
tíðar um ofdýrkun nautn-
anna, ranglegá dæmdur að
okkar tíðar mati, þrúgaður í
Reading-fangelsi um tveggja
ára skeið, þar sém hin hræmu
lega anci(hverfa mannlegrar
tignar varð honum ofraun.
Eftir dauða Oscars Wilde
náðu verk hans miklum vin-
sældum og • hann eignaðist
marga aðdáendur víða um
lönd. Nokkur verk hans hafa
verið þýdd á íslenzku, þar á
meðal „Úr undirdjúpunum“
og „Myndin aí Dorian Gray“.
— „Kvæðíð um fangann“ mun
þó vera talið eitt af fremstu
verkum hans, mótað af þján-
ingum hans í fangelsinu, stórt
í sniðum og mjög átakanlegt.
Það er ort um ungan fanga,
sem bíður dauða síns, fyrir að
hafa myrt konuna sína.
Ljóðaþýðingar er mikil
íþrótt og áraun, enda ekki á
færi annarra manna en
þeirra, sem sjálfir eru mikil
skáld, ef vel á að takast. Kröf-
ur hins íslenzka ljóðforms eru
miklar; hrynjandi þess svo
tónræn og háættuð. Fyrir því
tekst svo til jafnan, er snill-
ingar íslenzkir þýða erlend
ljóð, a.ð okkur vjrðast þau
stíga fram af hinni erlendu
gerð í vaxinni tign og fegurð.
Og þótt hér megi virðast fast
að orði kveðið, þá er ekki of-
mælt, a'ö þýðing Magnúsar
Ásgeirssonar á „Kvæðinu um
fangann" tekur langt fram
frumgerð þess á enska tungu.
Rúmlítil dagblöð, sem neyð-
ast til að þjóna ofmælgi nú-
timans, - ieyfa ekki langan
rökstuðhing né upptöku
margra .'áýnisgerða. En um
þessa bðk 'Magnúsar verður
ekki af viti ritað né til hlítar
tjáð álit og umsögn, nema
kostur gefist upptöku nokk-
urra erinda til sýnis og sam-
anbtfrðar. — í upphafserindi
kvæðisins hefst þegar reisn
þessa mikla harmleiks. Það
hljómar eins og líkhringing
úr dimmu fangelsi:
Hann bar ei skarlatsbúnað
sinn,
því blóð er rautt og vín,
og blóð þg vín um hendur hans
og hennar rekkjulín,
sem myrlqa nótt hann myrti
: v " af ást,
að morgni kom í sýn.
Og áíram:
Á ferli í varðhaldsflokki bar
hann föfin velkt og grá
og fangahúfu á höfði sér,
var hress í spori að sjá,
en ei til dagsins annar neinn
hóf augu af slíkrf þrá.
fangann
Magnús Ásgeirsson
Á þjáðra sálna sveimi í hring
ég sjálfur gekk þar hjá
með hug við mannsins mis-
gerð — var
hún mikil eða smá?
— er hljóðskraf mér að baki
barst:
Ö, Guð! í skyndiskelfing
fannst
mér skjögra steinmúr hver,
og eins og heitur hjálmur stáls
brann himinninn yfir mér,
og þó að væri þjáð mín sál,
mín þjáning gleymdi sér.
Athugulum mönnum og
vandfýsnum til sannreyndar
um snilli Magnúsar skal ég
ieyfa mér að taka hér upp
örfá erindi kvæðisins á frum-
málinu ásamt þýðingum
hans:
And I and all the sonls in pain
who tramped the other ring
Forgot if we ourselves had
done
A great or little thing.
And watched with gaze of dull
amaze
The man who had to swing.
Og mér og hópnum þjáða, er
þar
í þögn gekk hjá sitt skeið,
hver smá og mikil misgerð vor
úr minni og hugsun leið,
— svo full vor sveit af furðu
leit
þann fanga, er gálgans beið.
Lesendur munu veita því
eftirtekt, að jafnvel rím-
siætti í næst síðasta vísuorði
hjá Wilde, sem allvíða kemur
fyrir í kvæðinu, heldur Magn-
ús samvizkusamlega til haga.
Yeat. each man kills thing he
loves,
By each let this be heard.
Some do it with á bitter look
Some with á flattering word.
The coward does with a kiss
The brave man with a sword.
Því allir myrða yndi sitt,
þess engin dyljizt sál:
Vopn eins er napurt augnaráð
en annars blíðumál;
til verksins heigull velur koss,
en vaskur maður stál.
That night the empty corri-
doro.
Were full of forms of Fear,
And up and down the iron
town
Stole feet we should not hear.
And through the bars that
hide the stars
White faces seemed to peer.
Þá nótt um öll hin auðu göng
fór ógnin mörg á kreik:
Um stálborg vora strukust
spor
og stunuhvískur veik.
í múrsins skugga á grindar-
glugga
oss glottu andlit bleik.
And with tears of blood he
cleansed the hand
The hand that held the steel.
For only blood can wipe out
blood
And only tears can heal
And the crimson stain that
was of Cain
Became Chrits’s snow —
white seal
Við blóðug tár varð hrein sú
hönd,
sem hélt um banans flein,
því aðeins máir blóð út blóð
og böl vort tárin ein,
unz Kainsmerki morðingjans
sem mjöll við Kristi skein.
He lay as one who lies and
dreams
In á plesant meádow-land.
The watchers watched him as
he slept
And could not understand
How one could sleep so sweet
a sleep
With a hangman close at
hand.
Hann lá sem ætti hann yndis-
draum
á engi um sumardag.
Hans varðménn stóðu og
horfðu á hann
með hljóðum furðubrag
— hve gat hann fest þann
friðarblund
með feigð við höfðalag!
Ég hefi gripið þessar sýnis-
gerðir úr kvæðinu á víð og
dreif og verð því miður að
láta staðar numið. — Á kápu-
blaði í bók þessari stendur, að
hún sé gefin út i 350 eintök-
um. Þessi perla meðal ís-
lenzkra ljóðabóka mun vissu
lega verða fágæt, verái hún
ekki gefin út í stærra upp-
lagi. — Bókin er hin vandað-
asta að öllum frágangi og
hefir Ásgeir Hjartarson ritað
formála. — í bókinni eru
nokkrar heilsíðumyndir, —
ekki afskræmisklessur, held-
ur raunverulegar myndir sem
falla við efnið. Bókin er prent
uð í prentsmiðju Guðmundar
Jóhannssonar.
Jónas Þorbergsson.
íslenzkir sagna-
þættir
í haust kom í bókabúðir ný
bók, „íslenzkir sagnaþættir og
þjóðsögur" eftir Guðna Jóns-
son, og er þetta hefti það tí-
unda i safni hans. í þessu
hefti eru margar merkilegar
og fróðlegar frásagnir, svo
sem i hinum fyrri heftum dr.
Guðna. Svo virðist sem þar
sé ótæmandi fróðleiksforði, en
Guðni á marga hjálparmenn
víðs vegar, er miðla honum af
fróðleik sínum.
í þessu nýútkomna hefti
eru fullar fimmtíu sögur og
kennir þar margra grasa.
Flestar þeirra eru fróðlegar
og vel sagðar, svo sem Þáttur
af Barna-Arndísi eftir dr.
Guðna Jónsson. Er þar lýst
réttarfarinu í landinu á átj-
ándu öld. Sögur Jóhanns á
Kjóastöðum. Hvarf Odds í Arn
arholti eftir Þórð Kárason á
Litla-Fljóti, Þættir af Ólafi
í Selsundi og Ófeigi í Næfur
holti eftir Jón Pálsson á Stóru
völlum, Sjóhrakningur 1890
eftir Ólaf Daníelsson á Hurð
Framh. á 9. síöu.
að ekki bæri á því skið
að einhver væri drottinn til“
TRÚARBRÖGÐ MANN-
KYNSINS eftir Sigurbjörn
Einarsson, prófessor. Útgef
andi ísafoldarprentsmiðja.
Vísu Bjarna Jónssonar,
skálda úr Amóratisrímum
gerir höfundurinn að ein-
kunnarorðum bókar sinnar
og á vel við:
Aldrei var svo heiðið hold
hér eða þar á jarðarmold,
að ekki bæri á því skil,
að einhver væri drottinn til.
Það hefir alllengi verið á
vitorði, að séra Sigurbjörn
Einarsson, prófessor, væri
lærðastur maður í almennri
trúarbragðasögu á landi hér,
enda er það kennslugrein
hans í guðfræðideild háskól-
ans. Frá hans hendi mátti
því fyrr eða síðar vænta bók
ar um þau efni, og mátti þar
við góðu búast, þar sem mað
urinn er afbragðsvel ritfær,
trúr vísinda- og fræðimaður
og drjúgur til góðra starfa,
Nú er bókin komin — Trd6
arbrögð mannkyns — gefin
út af ísafoldarprentsmiðju,
stór bók og vönduð eins og
vænta mátti, ætluð guðfræði
stúdentum sem handbók en
eigi að síður girnilegt fræðslu
rit hverjum skyni bornum
manni, skýr í frásögn og
skemmtileg lestrar.
í inngangsorðum segir höf
undur nokkur deili á bók-
inni, getur þéss, að þar sé
rakin trúarsaga mannkyns
að nokkru, grein gerð fyrir
trú og trúarathöfnum ólík-
ustu þjóða. Sú saga nær yf-
ir óratíma og margháttuð
menningarstig. Efni bókar-
innar er í stuttu máli það, að
fyrst er sagt frá átrúnaði
frumstæðra þjóða, siðan vik
ið sögu að þeim fornþjóðum,
er lagt hafa grundvöll vest-
rænnar nútimamenningar,
og að lokum allýtarleg trú-
arbragðasaga Asíuþjóða.
En bókin hættir þar sem
kemur að gildasta þætti trú-
arsögunnar, þætti ísraels og
kristninnar. Segii höfundur,
að ætlun sín hafi verið að
kynna það. sem sízt væri
kunnugt hér á landi og tor-
veldast hefir verið að afla
sér fræðslu um. Hins vegar
hefir margt um kristni ver-
ið ritað hér á landi sem kunn
ugt er og hvers konar fróð-
leikur þeirra fræða almenn-
ingi handgenginn.
Fyrsti kafli bókarinnar
fjallár um frumstæð trúar-
brögð, drepið á ýmsar mynd-
ir þeirra, svo sem andatrú,
kraft og kynngi, bönn (tabú),
töfra, tótem, dýrkun og vígsl
ur. Er kafli þessi ritaður af
skemmtilegum skýrleik og
fjöri. Þá er komið að svo-
nefndum menningarþjóðum
fornaldar, og verða þar Egypt
ar efstir á blaði. Er þar af
nógu að taka, en höfundur
bregður upp í stuttum kafla
ljósri mynd af heimsmynd
Fom-Egypta og trúarhug-
myndum, þar sem sólguðinn
ók um himinsæinn að degi
en steig I náttfar sitt í vestri
að kvöldi og sigldi undirdjúp
in með skímu handa nýjum
degi í austri, og framliðnir
fengu betri vegabréf og vega
nesti inn í eilífðina en ann-
ars staðar þekktist.
Þá víkur sögunni austur
til Kaldea í Fljótatungu, þar
sem ræktun jarðar mótaði
trúarlífið og guðir frjósem-
innar voru óteljandi, 3000
goð hafa fundizt nafngreind
í fleygrúnum auk andamergð
ar. Þá kemur þáttur írana
og Zaraþústra og að honum
slepptum er gengið í garð
Hellena og Rómverja. Þegar
þeirri miklu heimsókn er lok
ið er haldið til hinná fjar-
lægari Austurlanda, og eru
kaflar Indverja og Kínverja
kannske girnilegustu þættir
bókarinnar, enda eru hof
Brahma, Búddha og kín-
verskra guða tófraheimar í
augum vesturlandabúa.
Síðasti kafli bókarinnar
fjallar um Múhameð og ís-
lam. Er þar rakin saga Mú-
hameðs og síðan útbreiðsla
trúar hans og lýst kenningu
hans með stoðum sínum
fimm, trúnni, bæninni, ölm-
usunni, föstunni og píla-
grímsförinni.
í bókarlok eru svo skrár
um nöfn, atriði og heimildir
eins og hæfir svo góðu fræði
riti. Margar myndir eru í bók
inni til skýringar og fjöl-
breytni.
í þessari bók hefir Sigur-
björn Einarsson gert að ein-
um sjóði almenningsfræðslu
og vísindalega guðfræði-
kennslu. Hann hefir máð út
þau mörk, sem svo oft verð-
ur vart milli svonefndrar
æðri menntunar og léegri
fræðslu. Hann hefir skrifað
skemmtilega bók og lifandi
frásögn, sem flestir íslend-
ingar geta lesið sér til óbland
innar gleði og þekkingar-
auka. Auk þess fjallar bókin
um efni, sem á forvitni
manna á öllum öldum ó-
skipta.
Þess verður oft vart, að
lærðir menn í vísindum hyll-
ist helzt til að skrifa svo lærð
ar bækur í greinum sínum,
að fari fyrir ofan garð og
neðan hjá öllum almenningi.
Aðrir menn, sem minni hafa
þekkinguna en kunna betri
skil á frásagnarhætti, er öll-
um almenningi fellur, verða
þá til þess að bæta úr, en það
verður þá kannske á kostnað
fræðanna. Þegar fræðimað-
urinn hefir á valdi sinu lyk-
ilinn að athygli almennings,
er mikils að vænta. Mér virð
ist, að bók þessi sé af þeim.
toga spunnin, trúverðugt
fræðirit, í senn handbók há-
skólamanna og kjörbók hvers
fróðleiksfúss Íslendings. A.K.
• lUIIIIIIIUIMMmilllllllllllUllllllllltUMIIfllMIIIIUIIIIIIKV
| Frímerkja-
safnarar
| Hefi til sölu og get útveg- i
i að allar fáanlegar frí- I
I merkjavörur og frímerki. |
I Sendið mér kr. 11,50 og |
{ verður þá hinn 300 bls. |
i prentaði og myndskreytti |
I verðlisti sendur þér ásamt |
i prentuöu frímerkjablaði, |
1 sem kemur út 4 sinnum á 1
I ári. |
1 Eysteinn Hallgrímsson |
í Grímshúsum pr. Staðarhóli 1
I Suður-Þingeyjarsýslu i
mi«u>*iiiiiiiiui«tuiuiiuimiMiMuiiii»miinMimimuil