Tíminn - 01.06.1955, Blaðsíða 3

120. blaff.
TÍMINN, miðvikudaginn 1. júni 1055.
0,
Byggingamálafundurinn var
mjög fjölmennur og fróðlegur
Framsoguerindin vöktu óskipta athygli «g'
iimræður að þeim loknum voru fjöreigar
Fundur fulltrúaráðs Framsóknarfélaganna í Reykjavík í
Þjóðleikhússkjallaranum á annan í hvítasunnu varð hinn
ágætasti, mjög f jölmennur og umræöur f jörugar. Erindi fram
sögumanna, Zóphóníasar Pálssonar og Skúla Novdahl, voru
h*n fróðlegustu, og mun margur hafa farið af þessum fuhdi
að nokkru fróðari en hann kom. Sást gerla á fundarsókn og
umræðum, að það var hið þarfasta verk að efna tíl þessa
fundar.
Björn Guðmundsson, skrif-
stofustjóri, formaður fulltrúa
íáðsins, setti fundinn og bauð
framsögumenn og aðra fund-
armenn velkomna. Síðan tók
Rannveig Þorsteinsdóttir, lög
fræðingur við fundarstjórn, og
stjórnaði hún fundi af öryggi
og skörungsskap. Síöan gaf
hún fyrri framsögumanni,
Zóphóníasi Pálssyni, skipu-
lagsstjóra orðið.
tryggja þeim athafnasvæði, t.
d. við hafnir. Hitt sjónarmiðið
sé að gera borgurunum eins
þægilegt að lifa í bænum og
auðið sé á hverjum tima.
Kvaðst ræðumaður vilja at-
huga lítillega þessi tvö sjónar-
mið og þá lægi næst að gera
það með hliðsjón af þeim bæ,
sem við byggjum i.
Af nógu að taka.
Ræðumaður kvað raunar
af nógu að taka, þar sem
skipulagsmál bæjanna væru,
en hann vildi í fáum orðum
rekja sögu skipulagsmála hér
á landi og ræða síðan um ein
stök atriði eins og þau horfðu
yið í dag.
Hann sagði, að saga skipu-
lagsmála hér á landi hæfist í
raun og veru með setningu
skipulagslaganna 1921, og
hefði^ alþingi sýnt framsýni
við þá lagasetningu, því að þá
hefðu ekki verið til hliðstæð
lög a. m. k. á Noröurlöndum.
Þessi lög hafa veriö í gildi hér
fram á þennan dag, en a.m.k.
tvisvar komið fram frv. um
fereytingar, enda hafa miklar
breytingar orðið. Aðalhvata-
jnenn að setningu laganna
voru Guðmundur Hannesson,
þróféssor, Guðjón Samúels-
son, húsameistari ríkisins og
Geir Zoega, vegamálastjóri,
sem hefir frá upphafi veriö
formaður skipulagsnefndar.
Guðmundur Hannesson
hafði kynnt sér skipulagsmál
aðallega í Bretlandi, en þar
var að rísa hreyfing um bygg
íngu bæja eftir sérstöku kerfi,
svonefndu garðbæjakerfi, en
það voru oftast raöhús þar
sem hver fjölskylda átti sinn
garð.
Bæ»r og skipulag.
Aðalatriði skipulagslaganna
var annars það, að framvegis
voru bæir með ákveðinn lág-
marksfjölda íbúa skyldaðir til
að byggja aðeins eftir fyrir-
fram ákveðnum skipulagsupp
drætti. Þar með var bæjar-
stjórnum gert skylt að hugsa
nokkuð fram í timann, og er
það mikilsverðast. Hinsvegar
hafa orðið svo örar breytingar
og hröð þróun síðustu áratugi,
að ný viðfangsefni hafa skap
azt, enda hefir þurft að breyta
lögunum oftar en einu sinni.
Heilir bæir hafa þurrkast út,
svo sem Hesteyri, í aðra hlaup
ið óeðlilega ör vöxtur um
lengri eða skemmri tíma.
Skipulagið hefir orðið að vera
viðbúið hverju sinni að leysa
óvænt vandamál.
Tvennt er nauðsynlegast.
Guðmundur Hannesson var
sískrifandi- um skipulagsmál
Og reit marga bæklinga handa
bæjarstjórnum og hrepps-
hefndum. Á einum stað segir
hann, að tvö sjónarmið séu
iiauðsynlegust í skipulagsmál-
um. Annað sé að hugsa sem
bezt fyrir atvinnuvegunum,
sjá fyrir vaxtarþörf þeirra og
Höfn gerö af stórhug,
en þó skorti langsýni.
Ef fyrst væri vikið að höfn-
inni, sagði ræðumaður, að
ZÓPIIÓNÍAS PÁLSSON
skipulagsstjóri
segja mætti að hún hefði í
upphafi verið byggð af stór-
hug og bjartsýni miðað við
aöstæður og tækni þess tíma,
en samt hefði forráðamönnum
ekki auðnazt að sjá henni fyr
ir nægu landrými og athafna-
rúmi miðað við þá öru þróun,
sem oröið hefði.
Öllum Reykvíkingum væri
kunnugt ástandið hér við
höfnina, en sem (jæmi mætti
nefna, að hér væru tvö hrað-
frystihús, sem að réttu lagi
ættu að vera.við höfnina, en
annað væri suöur í Kópavogi,
en hitt vestur á Valhúsahæð,
en öllum fiski ekið þangað. Að
réttu lagi ættu öll hraðfrysti-
hús að standa á hafnarbakk-
anum, svo að landa mætti
fiskinum beint úr bátnum í
þau. Fiskiöjuver ríkisins á
Grandagarði væri þó þannig
staðsett, að aka þyrfti þangað
fiskinum á bilum, þótt ekki
væri nema steinsnar að báta-
bryggjunum. Ef húsið hefði
staðið 20 metrum framar,
hefði mátt landa beint upp í
húsið. Bílkeyrslan kostaði tug-
þúsundir fyrir hvern bát á ver
tíð, en þó væri hitt verra, að
dómi sérfræðinga, að fiskur-
inn yrði verri vara á öllu
þessu hnjaski.
Dýr skipaafgreiðsla.
Hið sama væri að segja um
vörugeymslur skipafélaganna,
þær stæðu nokltuð frá hafnar-
bakka og því yrði öll skipaaf-
greiðsla óeðlilega dýr, en sá
kostnaöur legðist á vöruverð,
sem neytendur yrðu að borga.
Helzt ættu öll vörugeymslu-
hús aö standa á hafnarbakka,
svo að kranar gætu lyft vör-
unum beint úr skipunum upp
i húsin.
Stækkunarmöguleikar
iðnaðarins.
Hér á landi er iðnaðurinn
í mjög örum vexti, sagði ræðu
maður og því þarf að gefa full
an gaum. Erlendis færist það
mjög i vöxt, að iðnfyrirtæki
flytjist úr miðborgunum út í
sveit, þar sem landrými er
nóg. Ef til vill er ekki þörf á
síkum flutningum enn hér, en
þó getur svo farið að ekki liði
langt þangað til að slíkt þ’yrfti
að athuga.
Sumir telja, að ýmsir staðir
í Reykjavík séu of fallegir til
iðnaöarbygginga, en hvaða
staður er það í Reykjavík, sem
ekki er fallegur. Hitt er ann-
að mál ,að iðnaðarbyggingar
þarf að skipuleggja í sérstök
hverfi, en á því er nokkur
misbrestur hér í Reykjavík.
Iðnaðurinn á að sjálfsögðu
skilyrðislausa kröfu á því að
fá nægilegt og hentugt at-
hafnasvæði.
Þá sagði ræðumaður, að það
auðveldaöi mjög skipulagn-
ingu Reykjavíkurbæjar, hve
:bæjarlandið væri stórt, og
| hver framsýni hefði ráðið um
kaup á landsvæðum í ná-
grenni bæjarins. Þrengsli bæj
arlanda væri oft versti þránd-
ur í götu erlendis.
Þaö mætti deila um stað-
setningu stórra iðnfyrirtækja
i nágrenni bæja, t. d. sements
verksmiðjunnar á Aranesi, en
þó yrði að viðurkenna, að bæj
arstjórn Akraness hefði sýnt
mikinn skilning, er hún lét
verksmiðjunni í té land við
höfnina, og kæmi þar fram
glöggur skilningur á því, hvers
virði það væri að hafa traust
atvinnufyrirtæki í bænum.
SKÚLI NORDAHL
arkitekt
Raðhús og fjölbýlishús.
Um hitt aðalsjónarmið Guð
mundar Hannessonar, að gera
íbúunum sem þægilegast að
lifa í bænum, mætti margt
segja. Meðan bæir væru litlir
væri mest byggt af einbýlis-
húsum, en götur og allar lagn
ir kosta mikið fé. og þegar bæ-
ir stækka verður að fara að
líta á málið öðrum augum.
Mestu máli skiptir aö kunna
að sníða sér stakk eftir vexti,
fá sem mest þægindi fyrir sem
minnstan kostnað. Þá væri
bezta ráðið að skipuleggja rað
húsahverfi, sem þyrftu minna
land, eöa byggja fjölbýlishús,
en sporna jafnframt við út-
þenslu eftir mætti.
Fyrir einstaklinga hefðu
fjölbýlishús marga kosti, þau
væru ódýrari í byggingu og
rekstri og hægt aö veita efna
Utlu fólki ýmis þægindi. Hins
vegar yrði að sjá fólki í fjöl-
býlishúsum fyrir amennings-
görðum og leikvöllum. For-
ráðamenn Reykjavílcur hefðu
nú komið auga á þetta og t.d.
nýlegaJ óskað eftir að állt
liverfið við Hálogaland yrði
skipulagt sem fjölbýlishús.
Umferðaröngþveitið.
En eitthvert allra erfiðasta
viðfangsefnið er umferöaöng-
þveitið hér í bænum. Aðal-
umferðagöturnar eru allt of
bröngar, og þyrfti að breikka
þær allar, því að áður dreymdi
menn ekki um alla þessa bila-
mergð. Slikt er geysilegt átak.
sem kosta mundi milljónatugi
Ný m«ðstöð.
Með tilliti til umferðaöng-
þveitisins vaknaði sú spurn-
ing, hvort ekki _ þyrfti að
húgsa fyrir skipulagningu
hverfis, sem tæki að ein-
hverju leyti að sér hlutverk
miðbæjarins í framtíðinni og
létti þar með nokkru af um-
ferðaþunganum af honum.
Þetta mundi vera mikið átak
og talta langan tíma; en
mundi vafalaust verða ódýr-
ast fyrir þæjarfélagið í heild.
Kæmi þá í hug svæðið um-
hverfis Grensás eða Kringlu-
mýrina
Yrði horfið að skipulagn-
ingu sliks nýs miðbæjar
mundú ýmis fyrirtæki vafa-
laust nota tækifærið til að
kippa upp tjaldhælunum i
þrengslum miðbæjarins og
flýtja sig inn í þessa fyrirhug-
uðu bæjanniðstöð, ef þeim
væri tryggð þar góð aðstaða.
Væri fyílilega timabært, að
ríkisstjórnin og bæjarttjórn
Reykjávíkur boðuðu til hug-
myndasamkeppni um nýja
bæjarmiðstöð og ætti að veita
mönnum frá Norðurlöndum
eínnig rétt til þátttöku í slíkri
samkeppni.
Eitt ætla ég að biðja ykkur
að gera ykkur ljóst, sagöi
ræðumaður að lokum. Að
skipulag bæjarins snertir
starf okkar og athafnir, og
þess vegna er gott að um
þetta sé hugsaö og rætt.
Skipulagið er til fyrir fólkið
til þess að sjá því fyrir sem
mestum þægindum. Ekki má
gleyma þeim, sem setja mest-
an svip á bæinn, arkitektun-
Áður fyrr voru bæir skipu-’
lagðir umhverfis konungshali.
ir eða virki og úr þessú urðu.
listrænar heildir, sem menn.
skoða með ánægju i dag. Nú
byggjum við ekki virkisborgir
heldur iðnaðarborgir og ibúða,
hverfi. Þetta var áður byggt
án skipulags, en brátt fóru
menn að skilja að ekki var
hægt að byggja fallegan, ó-
dýran eða þægilegan bæ árx
skipulags.
Lítil völ.
Bezt hefði verið, að menn
gætu um það valið, hvort þeir
fengju ibúð í einbýlishúsi eðo.
fjölbýlishúsi eða af annarri.
húsagerð. Þvi hefði ekki verió'
að heilsa hér heima. Eitt árið
hefði verið skipulagt smá-
íbúöahverfi, annað árið ein -
býlishús og þriðja árið fjöl-
býlishús. Þessu hefðu menr>
orðið að taka, hvort sem þeim
líkaði betur eða verr.
RANNVEIG ÞORSTEINSD.
fundarstjóri
um, því að lítið yrði úr öllu
skipulagi, ef þeirra nyti ekki
við, og þeir mega heldur ekki
láta sitt eftir liggja, enda eig-
um við marga unga og áhuga
sama arkitekta.
Þá tók til máls annar fram
sögumaður fundarins, Skúli
Nordahl, arkitekt. Hann
sagði, að sá skilningur væri
nú sem betur færi viður-
kenndur, að hús án skipu-
lags væri fásinna, að fráleitt
væri að hef ja byggingu húss
í bæ, án þess að fyrir lægi
staðsetning og skipulag, sem
gæfi arkitektunum færi á að
skapa arkitektur.
Vilja einbýlishús.
Nú mun það vera svo, að’
væri um frjálst val að ræða,
mundu langflestir vilja eiga,
sitt einbýlishús við Læjar-
götu eða Fríkirkj uveg, en aug-
l.j óst er, að það er ekki hægt.
Nokkur ótti virðist búa með'
mönnum við f j ölbýlishúsin, en.
ág álít, að hann stafi fyrst;
og fremst af því, að menn.
gera sér ekki fyllilega ljóst,
hvers þeir óska. Menn vilja
einbýlishús, af því að það er
gamalt og þekkt íbúðarform,
þá eru menn út af fyrir sig ,en.
hurfa ekki að taka þátt í þvi
samstarfi sem það er að'
byggja og eiga ibúð í fjölbýl-
ishúsi.
Hlutföll husagerða.
Það er ekki vandalaust a'V
ákveða, hvaða hlutföll eiga að'
vera milli húsagerða í bæ oa.
þarf til bess ýmsa útreikninga
og koma þar til ýmsar fov-
sendur, til dæmis t-iltækar lóð'
ir, grunnástæður, fjölskyldu-
skipting bæjarfélagsins. efna,
hagsástæður o. fl Ákvörðun.
um þetta má ekki taka út í.
bláinn ,ef rétt er að unnið.
Aflei'ðing þeirra vinnu--
bragða, sem verið hafa hér
bæ að byggja sína húsagerð-
ina hvert árið, verður sú, að'
menn eru í raun og veru ó-
ánægðari me'ð þessi hús, ’en.
ástæða væri til, vegna þeirr-
ar þvingunar, sem því er sam
fara að verða að taka þessa,
húsagerð, en eiga ekki á fleira,
völ.
Ræðumaður kvað það þó
ekki ætlun sma að reka á-
Jró'ður fyrir einni húsagerð
fremur en annarri, þær ættu
allar rétt á fér og það hefði
verið ’nægt að bvggja hvert ár
eitthvað af öllum þessum>.
húsagerðum.
Varhugaverð húsagerð.
Þó kvaðst ræ'ðumaður vilja
gera eht húsform, sem hér
hefði mjög tiðkazt, að umtals
efni. Það væri tveggja hæða,
húsin, tvíbýlishús að gerð, eu
ætluð fjórum fjölskyldum.
Þetta væri heimskulegasta,
húsagerö, sem þekktist, þau
hefði alla ókosti fjölbýlishús-
anna, en notfærði þó ekki
nema að litlu kosti þeirra. E1
menn viðurkenndu þá nauð-
svn að flytja saman ætti aó'
byggja stærri fjölbýlishús.
Blönduð byggð.
Að þeirri niðurstöðu feng ’
inni liggur þeinast við at'
skipuleggja íbúðarhverfir..
sem blandaða byggð, cinbýhs;
húsa, smáhúsa, stærri einbý..
ishúsa, raðhúsa, keðjuhúsa,
og hreinna fjölbýlishúsa, ogj
þaö er hlutverk skipuleggj-
Framh. á 11. síðu,