Tíminn - 07.06.1955, Blaðsíða 5

125. blaff.
TÍMINN, br>ðj«daginn 7. júní 1955.
5.
r' "” " 1 1 ' r ..................
ERLENT YFIRLIT:
Ráðstefnan í Belgrad
Hver var tilgangurizm nieð ferðalagi Kraíslzeffs og' Balganins?
Krutsheff cg Titó við samningaborðið. Það virtist koma glöggt í ljós
á Beigraófundinum, að Krutsbeff er sá leiðtogi Rússa, er mestu ræður.
Þriðjtid. 7. júní
Rafórkumálin og
málaþjófnaður
íhaldsins
Öllum þeim, sem eitthvað
fylgjast með málum, mun
kunn í megindráttum saga
þeirrar stórfelldu rafvæðíng-
ar dre'fbýlisins, sem nú er
verið að framkvæma, en hún
er í megindráttum þessi;
Fram til síðari heimsstyrj-
aldarinnar, höfðu íslending
ar ekki f járhagslegt bolmagn
til að hefjast skipulega
handa um he>ldarrafvæðingu
dreifbýlisins. Jafnframt
skorti allan tæknilegan und
irbúning. Þetta viðhorf
breyttist hins vegar, þegar
stríðsgróðinn kom til sög-
unnar. Framsóknarmenn
fluttu því á sumarþinginu
1942 tillögu þess efnis, að
skzpuð yrði milliþinganefnd
til að undirbúa heildarlög-
gjöf um rafvæðingu lands
ins og var sú tillaga sam-
þykkt. Þessi nefnd hafði
samið frumvarp að slíkri Iög
gjöf, þegar nýsköpunar-
stjórnin kom til valda haust
iff 1944. Hún Iá á málinu á
annað ár og Ioks þegar hún
lét samþykkja frumvarpið,
felldi hún úr þvi mörg m*k-
ilvægustu ákvæðz þess. Það
var þó enn verra, að hún
eyddi öllum stríðsgróðanum,
án þess að verja nokkru af
honum sem heitið gæti til
raforkuframkvæmda. Eng-
*nn skriður komst því á raf-
crkumálm fyrr en eftir
stjórnarskiptin í ársbyrjun
1947, þegar raforkumálin
voru komin undir ráöherra
Framsóknarflokksins. Fyr*r
atbeina Framsóknarflokks-
ins var ákveðið að verja mikl
um hluta Marshallfjárins til
að koma upp stórum orku-
verum, svo að hægt yrði að
ve'ta raforku um nokkur
stærstu héruð landsins. í
framhaldi af þeim fram-
kvæmdum, kröfðust svo
Framsóknarmenn þess, þeg-
ar samið var um myndun
nýrrar stjórnar sumarið
1953, að skipuleg rafvæffing
dreifbýUsins yrði eitt helzta
verkefni hennar. Sjálfstæðis
menn féllust loks á þetta
eftir að hafa lagt til í upp-
kasti að málefnasamningi,
aff gefjff yrffi bæði minna og
óljósara loíorð um þessar
framkvæmdir en endanlega
var gert í samningnum.
Það hefir þannig verig hlut
verk Framsóknarflokksins að
hafa forustu um allar stærri
ráforkuframkvæmdir og raf-
væðingu dreifbýlis síðan þess
ar framkvæmdir urðu fjár-
hagslega mögulegar. Sjálf-
stæðismenn hafa hins vegar
sýnt þessum málum tómlæti,
svo að ekki sé meira sagt, eins
og sést bezt á ráðstöfun stríðs
gróðans, og ákvæðinu um
raforkumálin í uppkasti
þeirra að málefnasamningi
núv. ríkisstjórnar.
Eftir að búið er að koma
þessum málum eins vel áleið
!s og raun ber nú vitni, snýr
Sjálfstæðisflokkurinn hins
vegar við blaöinu og lætur
flokksblöð sín básúma það, að
halnn hafi alltaf verið helzti
þrautryðjandi þessara mála!
Fá tíðindi hafa vakið meiri furðu
en tilkynningin um fyrirhugaða för
æðstu manna Sovétríkjanna til Bel
grad. >að þótti ekki nema eðli-
legt, að Krutsjeff og Bulganin
heimsæktu Mao Tse Tung og Chou
En-lai á síðast liðnu hausti, þar
sem Rússar teldu sig miklu skipta,
að sýna Kinverjum fulla virðingu.
Hitt þótti jafn ótrúlegt, að æðstu
menn Sovétríkjanna færu til fund
ar við Tító, sem þeir eru búnir að
stimpia svikara, fasista, Bandaríkja
lepp og yfirleitt öllum þeim ónefn-
um, er þeir telja verst.
Að sjálísögðu heíir verið mikið
og margt um þetta rætt siðan.
Menn hafa spurt, hver gæti verið
tilgangur Rússa með förinni. Þess-
ari spurningu verður vart svarað
til hlítar enn, þót-t- förinni sé nú lok
ið. Svo mikið er þó orðið kunnugt,
að hægt virðist að varpa fram lík-
legum tilgátum. ______
:a»f8P '
Fyrst eftir styrjöldina var eng-
inn af einræðisherrum leppríkj-
anna í jafnmiklum metum í Moskvu
og Tító. Þess vegna kom það mjög
á óvart, þegar það var tiikynnt í
júní 1948, að kommúnistaflokki
Júgóslavíu hefði verið vikið úr Kom
inform, þ. e. bandalagi kcmmún-
istaflokkanna. Jafnframt hófu blöð
kommúnista um allan heim að
stimpla Tító sem svikara við komm
únismann, sem fasista og öðrum
slíkum nöfnum. Meðal þeirra, er
felldu einna harðasta dóma um
Títój voru þeir Krutsheff og Bulg-
anin. Hér var heldur ekki iátið
sitja við orðin ein. Júgóslavía-var
sett í viðskiptabann af kommún-
istaríkjunum og skyldi þannig unn
ið að því að koma Tító á kné. Reynt
var að efla mótspyrnuhreyíingu
gegn honum innanlands og útvarps
stöðvar leppnkianna óspart not-
aðar til slíks áróðurs. Júgóslavar
voru hvattir til að rísa á fætur og
steypa stjórn hins mikla svikara
og clæframanns.
Tító og menn hans höfðu þegar
svör á reiðum höndum. Þeir sögðu,
að allur þessi gauragangur stafaði
af því, að Tító hefði ekki viijað
gera Júgóslavíu að algeru ieppríki
Rússa og hlýða boði þeirra og banni
í einu cg cllu. Rússar vildu einir
ráða í Kominform. Við slíkt gátu
Tító og flckksmenn hans ekki unað.
Viðskiptabann kommúnistaríkj-
anna reyndist Tító mjög crðugt,
enda voru ærnir erfiðleikar íyrir
af völdum styrjaldarinnar. Við
þetta bættist svo, að Tító taldi sig
þurfa að styrkja varnir iandsins,
þar sem innrás frá ieppríkjunum
væri meira en hugsanleg. Þrátt íyrir
mikiar fcrnir af hálfu Júgóslava
sjálíra, hefði Tító aldrei sigrazt
á þessum erfiðleikum, ef hann ekki
hefði fengið hernaðarlega og eína-
Fullyrð'ngu þessa er helzt
reynt að byggja á því, að Jón
Þorláksson hafi flutt frv. um
rafmagnsmál dreifbýUsins
1929 og þáv. formaður Fram-
sóknarflokksins, Tryggvi Þór
hállsson, hafi veriö því and-
vígur. Sannleikurinn er sá, að
frumvarp Jóns Þorlákssonar
var svo alvörulaust sýndar-
plagg, að Ólafur Thors hirti
ekki um að skila nefndaráliti
um það, en meiri lítHsvirð-
ingu er ekki hægt að sýna
máli á Alþingi. Sérfræðingar
úrskurðuðu þaö líka með öllu
ótimabært. Tryggvi Þórhalls-
son tók frv. samt svo vel, að
hann skipaði sérstaka sér-
fræðinganefnd til að rann-
sakaJ efni þess og bauðst til
að fylgja fjárveitingu t'l þess
ara framkvæmda, ef Sjálf-
hagsleja hjálp frá vesturveldunum
og þó fyrst og fremst Bandarikj-
unum. Hann byrjaði að íá hjálp
þaðan 1950 og hefir nú alls fengið
þaðan eínahagslega aðstoð, sem
nemur orðið 500 milj. dollara sam-
anlagt, og hernaðarlega aðstoð, er
nemur orðið um 1000 milj. doll-
ara samanlagt. Júgóslavar hala m.
a. fengið mikið af herflugvélum og
skriðdrekum írá Bandaríkjunum og
margir herforinvjar þeirra hafa
verið við nám í Bandaríkjunum
eða í lierstöðvum Bandaríkja-
manna í Evrópu.
Þrátt fyrir þessa aðstoð, hefir
Tító aldrei viljað ganga í- neitt
fcrmlegt bandalag við vesturveld-
in. Hann beíir lagt áherzlu á, að
Júgóslavar fylgdu þeirri utanríkis-
stefnu að vera alveg óháðir og geta
hagað sér hverju sinni, eins og
þeir teldu bezt benta. Þess vegna
hefir hann hafnað hlutleysi jafn
eindregið cg þátttöku í stórum
bandalögum. Lengst hefir hann
gengið í þessum eínum, að Júgó-
slavía hefir myndað varnarbanda-
lag Balkanskaga með Tyrkjum og
Grikkjum, sem báðir eru í Atlants
hafsbandalaginu.
Forráðamenn Rússa reiddust að
sjálfsögðu mjög þessu íramferði
Títcs og því þó mest að geta ekki
komið hcnum á kné. Fordæmi
hans var talið líklegt til að hafa
slæm áhrif á lepprikin. Sá háttur
var því tekinn upp að gefa þeim
mcnnum þar, er taldir voru svik-
arar, nýtt nafn cg kálla þá Tító-
ista. Víðtækar „hreinsanir“ íóru
íram í þessum löndum til þess að
uppræta Titcista. Meðal Tít.óist-
anna, er voru upprættir, voru Rajk
í Ungverjalandi, Kostcff í Búlgaríu,
Slansky í Tékkóslóvakíu og Go-
mulka í Póllandi.
Eftir fráfall. Stalíns 'tók afstaða
stæðismenn vildu benda á
fjáröílunarleiðír. Það gerðu
þeir aldrei.
Siðan þetta sýndarfrum-
varp Jóns Þorlákssonar var
flutt á árunum 1929 og 1930
getur Mbl. ekki bent á neitt
frumkvæði Sjálfstæðisflokks-
ins í raforkumálum dreifbýl-
isins. Gll saga hans siðan ein
kennist af tómlæti og að-
gerðaleysi í þeim málum,
eins og sézt á ráðstöfun
stríðsgróðans. Samt lætur
hann Mbl. hamra á þvi dag
eftir dag, að hann háfi haft
forustuna í þessum málum.
Þetta er ekki neitt óvenju-
legt. Svona reynir Sjálfstæðis
fl. að eigna sér öll fram
faramál efflr að þau hafa
komist fram, enda þótt hann
hafi sýnt þeim andúð eða
Rússa til Títós að breytast smátt
og smátt 1 friðsamlega átt. Vald-
hafarnir í Mcskvu sáu, að þeir
myndu ekki geta ^rotið Tító á bak
aítur með þeim aðíerðum, er þeir
hcfðu beitt. Hins vegar var íor-
dæmi Títós þeim alltaf nokkur
hætta í leppríkjunum. í stjórnartíð
Malenkoífs sáust þess strax merki,
að Rússar ætluðu að breyta um
stefnu í samskiptum við Júgóslaviu.
Þá var tekiö upp stjórnmálasam-
':and milli Júgóslavíu og Sovétríkj-
anna að nýju cg einnig gerðir við-
skiptasamningar milli landanna. Á
•s. 1. vetri hleraðist svo það, að
Tító hefði verið bc-ðið til Moskvu
en hann færðist undan að fara
þangað. Rússneska stjórnin tók það
þá til bragðs að óska eftir því, að
æðstu menn Sovétríkjanna mættu
kcma í heimsókn til Belgrad. Und-
an því gat Tító ekki skorazt.
Þess sáust íljótt merki, að Júgó-
slövum var ekki meira en svo um
þessa heimsókn, enda ekki ceðli-
legt eftir það, sem á undan var
gengið. Stjcrnarblcðinn kepptust
við að lýsa yfir því, að heimsókn
þessi bcðaði enga breytingu á ut-
anríkisstefnu Júgóslava. Sendiherr
ar Júgóslava hjá vesturveldunum
voru látnir tjá ríkisstjórnum þeirra
hið sama. Bandaríkjastjórn var m.
a. tilkynnt, að júgóslavneska stjórn
in myndi ekki gera neitt það, er
fcryti í fcága við Battle Act, en svo
nefnast þau lög Bandaríkjanna, er
gera það að skilyrði fyrir efnahags
legri aðstoð af há'iu þeirra, að við
komandi Icnd selji ekki hernaðar-
lega mikilvægar vcrur til andstöðu
þjóða Bandaríkjanna. Júcóslavar
hafa undirgengizt þessi skilyrði.
Til viðbótar þessu, buðu Júgó-
sJavar svo hernaðarlegri sendinefnd
írá Gríkkjum að vera í Belgrad á
sama tíma og æðstu menn Rússa
voru þar. Néfnd þessi var á veg-
tórnlæti þangað til. Með skipu
legri lygastarfsemi. hyggst
flokkurinn þannig að aug-
lýsa sig annan en hann er.
Þessi harðsnúna klíka fárra
stórgróðamanna í Reykjavík
hyggst þannig geta auglýst
sig .sem alhliða umbótaílokk
allra stétta!
Það er kominn timi tU, aö
menn hætfl að glepjast af
þessari ósannindaiðju, þótt
bauiskipulögð sé. Ef hún bæri
tilætlaðan árangur, myndi
timabil kyrrstöðu og athafna
leysis aftur hefjast á landi
hér, likt cg á árunum 1924—
27, þegar íhaldið fór eitt með
vcld, en braskarar og milli-
liðir nota sér valdaaðstööuna
til að féfletta almenning á
allan hugsanlegan hátt.
um varnarbandalags Balkanskag-
ans, sem -áður er getið um.
Allt varð þetta til þess, að heim-
sókn Rússa tii Belgrad var tekið ró
lega í liöfuðborgum vesturveldanna.
Það vakti strax athygli, að Krut-
sheff var skipaður formaður rúss-
nesku sendinefndarinnar, en ekki
Bulganin, þar sem Krutsheff gegnir
ekki neinu opinberu embætti, held-
ur er aðeins formaður Kommún-
istaflokksins. Sumir töldu þetta
eiga að sýna það, að hann væii
raunverulega æðsti maður Sovét-
ríkjanna. Þetta skýrðist hins veg-
ar, þegar sendinefndin kom til Bel
grad 26. í. m. Þá ílutti Krutshelf
ræðu á flugvellinum, sem vakti at-
hygli fyrir tvennt. Annað var það,
að hann taldi misklíð Rússa cg
Júgóslava verk Bería, þvi að hann
og aðstoðarmenn hans hefðu gefið
rangar upplýsingar um málavexti!
Þessi skýring þótti þó meira en ó-
trúleg. Hitt var það, að hann á-
varpaði Titó sem félaga Tító cg
lagði megináherzlu á nána sam-
vinnu kommúnistaflokks Júgóslav-
íu og kommúnistaílokks Sovétrikj-
anna. Af þessu og þvf, að Krut-
sheff var formaður sendinefndar-
innar, þóttust menn draga þá á-
lyktun, að aðalerindi Rússa væri að
fá Júgóslava aftur inn í samtck
kommúnistaríkjanna.
Titó svaraði þessari íveðu Knit,-
sheffs engu, heldur visaði rússnesku
gestunum á bílana, sem biðu þeirra.
Viðræðurnar hóíust svo næsta
dag og stóðu yfir í Belgrad til 29.
f. m. Þá var farið í boði Títós til
Brionieyjar í Adríahafi og dvalið
þar í tvo daga. Þar héldu viðræð-
urnar áfram. Þann 31. f. m. ícr
Tító sjálfur beint til Belgrad, cn
þeir Krutsheff og Bulganin fóm f
ferðalag til Króatíu. Vakti það at-
hygli, að Tító skyldi ekki fara þessa
ferð með þeim og eins hitt, a3
þeim var yfirleitt tekið kuldalega
af almenningi, þegar Tító var ekki
í för með þeim. Bersýnilegt er, að
Rússar hafa lagt áherzlu á að gera
ferðalagið sem veglegast og sögu-
legast, en Tító hins vegar reynt
að halda því sem mest innan foim
legra takmarka.
Til Belgrad komu þeir Krutsheff
og Bulganin svo aítur 2. þ. m. og
var þá undirrituð tilkynning um
viðræðurnar. Athygli vakti, að Bulg-
anin undirritaði hana fyrstur af
hálfu Rússa, þóít Krutsheff væri
formaður nefndarinnar. Ástæðan
mun hafa verið sú, að Tító lagði
áherzlu á, að allar viðræðurnar
hefðu þann svip, að þær færu fram
(Framh. á 6. síðu.)
■L. . — irjvr:—o
Almennur kirkju-
fundur í haust
Hinir almennu kirkjufundir
eru haldnir annað hvert ár,
eins og kunnugt er, og sækja
til þeirra fulltrúar leik-
manna og klerka úr öíium
liéruðum. — Stjórnarnefnd
framt annast undirbúning
Kirkjufundanna, sem jafn-
þeirra hverju sinni, kom
saman á fund í Reykjavik
fimmtudaginn 2. júní þ. á.
Var þar ákveðið, að næsti al
menni kirkjufundur fyrir
allt land skyldi haldinn í
Reykjavík á hausti komanda,
dagana 14.—17. október. Dag-
skrá fundarins verður ákveð
in og gerð heyrinkunn seinna
í sumar.
Formaður stjórnarnefndar
er Gísli Sveinsson, en aðrir
aðalnefndarmenn eru prest-
arnir séra Sigurbjörn Á. Gísla
son, séra Sigurjón Guðjóns-
son og séra Þorgrímur Sig-
urðsson, ennfremur Sigur-
björn Þorkelsson forstjóri,
Páll Kolka héraðslæknir og
Hannes Guðmundsson cand.
theol. ......