Tíminn - 23.10.1955, Blaðsíða 5

241. blað.
TÍMINN, suimudaginn 23. október 1955.
5.
Guðbrandur Magnússon:
Mjarfiai -- fltftnaliAAijhÍhgih
Kjarval stendur nú á sjö-
tugu. Af því tilefni liefir
Menntamálaráð efnt til sýn-
ingar í salarkynnum Lista-
safns ríkisins á verkum Kjar
vals.
Skyldi sýning þessi . gefa
sem fullkomnast yfirlit um
myndlist hans.
Svo vel hefir þeim listmál-j
urunum Þorvaldi Skúlasyni [
og. Valtý Péturssyni tekist í
vali sínu og söfnun á mynd-
unum, að þær gefa ótrúlega
stórbr'otið yfirlit um verk
Kjarvals, og mundi það þó
hafa orðið fullkomnara. ef
húsakynnin hefðu eigi sagt:
Lengra verður eigi komist!
Ég sá þarna nýja kapítula
afr Kjarvalsmyndum, þrátt
fyjrir það að hafa af áhuga
f.vlgst með verkum hans frá
fyrátu tíð. Hins vegar er það
segin saga, að fjölbreytni í
verkum K.iarvals er enn meiri
en sýningin gefur til kynna.
Til dæmis um afköstin er
þá hitt, að þarna eru fáar
myndir frá Snæfellsnesi, eng
in úr Hornafirði, fáar eða
engar af Héraði, fáar eða
af úr Húnavatnssýslu, engin
mynd frá Þórsmörk eða úr
Rangárþingi, fáar úr Gálga-
hrauni, en á öllum þessum
l'stöðum hefir Kjarval málað
landslágsmyndir.
Hins vegar er þarna merki
legt úrval af skáldskapar-
myndum Kjarvals.
Þar er fyrst að telja huldu-
fóiksmyndirnar, sem hver er
annari ágætari og lýsa vel
’ K.’nnf þrotlausu hugkvæmni
listarpannsins.
Þá i eiga . ævintýramyndir
Kjarváls glæsilegan fulltrúa
þarna, þar sem er til dæmis
myndin „Skip mitt er komið
af hafi.“ Hana málar Kjarval
fimmtugur. Loks er hin glæsi
lega mynd „Menningin
brennur" máluð á námsárum
Kjarvals og minnir ásamt
„Þoku“ nr. 124 á Lundúna-
för Kjarvals, er hann hleypti
heimdraganum, og áhrifum,
sem hann þá varð fyrir af hin
um fræga brezka málara
Turner. Síðan verða eigi
greind áhrif nokkurs sérstaks
listamanns á myndir Kjar-
vals, svo sjálfstæður er hann
og frumlegur.
Skal þá vikið að myndum
þeim, sem telja má til skáld
snapar.
Er þar fyrst að nefna
„Skilningstréð“ nr. 10 I
myndskránni, þar sem lista-
menn eru á reið á skáldfák-
um sínúm umhverfis skiln-
ingstréð góðs og ills. Leynir
sér ekki, að Kjarval hefir
þarna glöggt auga fyrir því,
hversu skáldfákurinn muni
ematt vandsetinn.
Myndina „Elugþrá“ þarf
éigi að orðlengja" um. Heldur
eigi hina kunnu mynd
„Draum vetrarrjúpunnar".
Að sjálfsögðu heldur eigi
mvndina „Vængbrotinn eng-
111“, sem maður veit eigi hvort
orkar sterkar sem harmsaga
eða siðferðisprédikun. En vís
ást er það engillinn í mann-
inum, sem listamaðurinn ber
fyrir brjósti, þegar hann
gjörir þessa ógleymanlegu
mynd.
Myndin „Tóftarbrot“ hefði
mátt heita „Sveitarsæla“,
svo miklum töfrum gædd er
þessi htla mynd og ætti í raun
Skdningstré góðs og Uls.
inni að teljast með ævintýra
myndunum.
„Rökkursögur,“ þar sem á-
heyrnin hjá börnunum er
svo rík, að frásagnarefnið birt
ist eins og í hulu i sjálfri
myndinni.
Áður hefir verið sögð sag-
an af myndinni nr. 20 í mynd
skránni, „Harpan hans“. Eig-
andi myndarinnar hafði átt
myndina lengi og litið á hána
sem lofsöng um íslenzka bók
menningu, að hún hefð1
lengst af orðið til á sveita-
bæjum. En svo spurði hann
Kjarval einhverju sinni, hvort
hann hefði verið að hugsa
um Þorkel Mána, þegar hann
samdi þessa mynd. „Nei, ég
var að hugsa um Einar Bene
diktsson." „Þetta er harpan
hans!“ Myndm er erfidrápa
Kjarvals eftir þennan vin
sinn og öndvegisskáldjöfur.
Þá má til fróðleiks segja
frá myndinni „Tónaglit“.
Þessi hörpumynd er eins kon
ar skjaldarmerki Kjarvals.
Láni Kjarval manni bók, get
ur maður rekist á lauslegt
riss af þessari hörpu. Fái
maður jólabréf frá Kjarval
er harpan einhvers staðar
„skrifuð“ í bréfið, ásamt
brastarmynd og blómi. Og oft
ar hefir Kjarval málað þessa
„fylgju“ sína, en hennar er
svona ýtarlega getið hér, að
þótt harpan sé eins konar við
kvæði listamannsins, þá hef-
ir hann sjaldan farið um
hana mýkri höndum.
Þá hefir Kjarval auðnast
að syngja vini sínum, hestin-
um, mikinn lofsöng, þar sem
hann lætur hann vera í fylgd
með einum af englunum.
Ellegar, hvernig sú mynd er
gjörð. Hvernig hann notar
þarna boglínuna og síðan her
bragðið, sem hann beitir tú
þess að gjöra myndina alla,
eins og upphafna.
Mikil mynd á sýningunni
hefir nú hlotið sitt nafn. Er
það kvenvera, og þó öllu frem
ur eins konar vættur, með
því, að útlínur andlitsins eru
tvennar. Vættur þessi leikur
á harmoniku eina mikla og
alveg skelfilega. Þetta er
„Tízkan". — Eftir henni
dansa allir!
Þá hefir arfsögnin um ból-
festu Ingólfs landnáms-
manns ekki látið Kjarval ó-
snortinn. Um það vitnar um
slagsmyndin á bókinni hans,
nú nr. 173 á sýningunni. Ekki
er langt síðan Kjarval sleppti
því við einn af vinum sínum,
hvað fyrir sér hefði vakað, er
hann samdi mynd þessa. Fýr
ir bragðið hlaut frummyndin
nú hinn virðulegasta stað á
afmælissýningunni, gegnt dyr
um, þegar horft er inn í mið
salinn.
„Þetta er landnámsskipið,“
hafði Kjarval sagt.
Lá þá allt ljóst fyrir. Mað-
urinn, sem stendur við stýr-
isvöl er Ingólfur Arnarson.
Kvenveran með geislabaug-
inn, landnámsgiftan, Fjall-
konan. En karlarnir þrír, höf
uðin á öndvegissúlunum, þeg
ar þeir koma úr kafinu, eftir
að þeim hefir verið steypt fyr
ir borð. Bera þeir í svip sín-
um, að nú sé þeim vandi á
höndum. Og svo ábúðarmikl-
ir eru þessir svipir, að manni
verður enn auðveldara að
trúa arfsögninni, að þeir
skyldu rata leiðina þangað,
sem höfuðstaðurinn reis 912
árum síðar!
Loks skal gjörð grem fyrir
myndinni nr. 138 í sýningar-
skránni.
Á einni af sýningum Kjar-
vals og ekki fyrir löngu, voru
sér á vegg sex samstæðar
myndir, sem leyndi sér ekki,
að helgaðar voru minningu
„listaskáldsins góða.“ Mynd-
in 138 á þessari sýningu er
ein af þeim.
Á þessari _mynd er sjálfur
skaparinn. Ábúðarmikill að-
stoðarguð er með ófullgerð-
an Hraundranginn í fanginu.
Skal nú velja honum stað
með hliðsjón á því, sem fram
á að koma í fyllingu tímans,
að skáldið Jónas Hallgríms-
son skuli i heiminn borinn,
einmitt þar sem þessi vegleg-
asta fyrirmynd allra turna,
allra guðs mustera var eftir-
látin á okkar jörð.
Með þessum orðum var
myndinni 138 lýst í blaða-
fregn árið 1947, þegar um-
rædd sýning stóð.
Loks skal vakin athygli á
hinum óþrotlegu aðferðum
Kjarvals við að gjöra mynd-
ir — tækni hans. Stílbrögð
hans mörg eru gjörsamlega
frumleg. Maður getur verið
viss um, að enginn hafi áður
beitt sama máta og Kjarval
ósjaldan notar. Nefni ég í þvl
sambandi t. d. myndirnar 67
og 69. Ellegar hvernig hann
stundum hefir endaskipti á
hlutunum og undirstrikar for
grunninn, en lætur það, sem
fjarst er, eins og hverfa 1
móðu.
Línur þessar eru ritaðar, et
þær mættu verða einhverj-
um til leiðbeiningar, sem nú
sækja hina miklu afmælis-
sýningu Kjarvals. G. M.
Ameríska bókasafnið
opnar aftur í nýjum húsakynnum á Laugaveg
13, þriðjudaginn 25. október 1955, kl. 3 e. h.
Verður bókasafmð framvegis opið fyrir almenn-
ing sem hér segir:
Mánudaga, miðvikudaga og föstudaga .. kl. 1—6 e.h.
Þriðiudaea osr fimmtudaea __

Landnamsskipio.
Danska bókasýningin
Þeir, sem pöntuðu bækur á Dönsku bókasýn-
ingunni eru vinsamlega beðnir að vitja pantana
sinna n. k. mánudag og þriðjudag í Bókaverzl
un ísajöldar, Austurstrœti 8.

xwji.vi.'n
p't a«v ttohíðjg
?. t* m1 &.%$ jQi & bla.ismn
:ívr vs .c ;."íy t ncíc:
tí-*«,•<! ífl'KliAM ? lU’dfTf 'V: ‘ fíS' J
- c e n ^ f t- ’Ti t/CJr
l m t.7rm.is
K.-4 aú YKt 5jð