Tíminn - 14.12.1955, Blaðsíða 6

285. blaS.
R,
TÍiVIINN, migvikudaginn 14. desembef 1955-
Nýjar bækur á jólamarkaði
ÆFIAR |
Miitiiiug'ar sr. Eiríks Albertssonar, dr theol
Um bókaútgáfu Æskunnar
Einhver fyrstu kynni mín af
heimsmenningunni voru þau;
að ég sá manri þeysa á stórum,
tivítum hesti hmum megin í
íialnum. Þá var glaða sólskm.
Mér var sagt, að þar færi séra
Eiríkur. Það var einhver dul-
:inn hreimur í rödd fólksins,
isem kom mér Þ1 að bera lotn-
ingu fyrir þessum manni þeg
ar að honum óséðum. Siðan
hef ég aldrei getað hugsað
mér gagnlegan kennimann
öðru vísi en þeysandi á fann-
hvítum, stórum hesti í glaða
sólskini.
Það kom vetur eftir allt sól
skin þessa sumars. Og eitt
kvöld í logndrífu á jólaföstu
var allt í einu kominn storm
ur í bæinn. Ég man að hjarta
mitt tók mikið viðbragð- Séra
Eiríkur var kominn. Á rúm-
‘nu mínu 1 lágri baðstofu-
kytrunni lét hann mig lesa í
Bernskumálum og hældi mér
einhver ósköp fyrir frammi-
stöðuna. Þar með fyllti hann
mig þeim fítonsanda náms-
ítöngunarinnar, sem því olli,
ia.ð ég ekki varð búandmaður.
OEnn minnist ég þess, að
mér var leyft að fara tU Fitja
fcirkju. Það guðshús var í þann
fcíma öðrum merkara, því að
þar sátu menn á langbekkjum
meðfram báðum veggjum.
Konur öðrum megm, en karlar
gegnt þeim og horfðust í augu.
Eg hef nú heyrt, að menn hafi
komizt að þeirri niðurstööu,
að bekkir skuli þversum snúa
S þessu húsi guðs. Ekki hef ég
irú á, að guði sé ekki sama
Ihvort menn tiibiðja hann
iangsum eða þversum. Það er
og víst, að aldrei hef ég fyllzt
augljómun guðstrúarinnar,
síðan ég hlýddi á séra Eirík
predika yfir sveitungum mín
om á langbekkjunum í Fitja-
kirkju- Enda þeysti hann jafn
■m á fannhvitum hesti og
stormur stóð af för hans hvort
rieldur var í veraldarmnar
rieimi eða ríkjum andans.
Þá hlýddi ég fyrst á háskóla
’yrirlestra og þá kynntist ég
-’yrst andagift, er mér var leyft
að vaka fram eftir, þegar séra
Eiríkur gisti heimili foreldra
ninna, og ég hlustaði á hann
;ala. Hann átti á slíkum stund
um þá heiðríkju gáfnanna gos
rivet- tilfmninganna og eld-
:jall andríkisins, að mynd
uans hlaut að brennast inn
1 hugskot hvers einasta manns
;em á annað borð hafði augu
og eyru og eitthvert brotasilf-
ur af sál.
Það er tUefni þessara hug-
’ eiðinga minna, að minn gamli
iálusorgari, séra Eiríkur Al-
oertsson, dr. theol. hefir gefið
it minningar sínar í bókinni
Æfiár, sem nýlega kom út hjá
orlagi ísafoldarprentsmiðju.
Ekki er það ætlan mín að
,krifa ritdóm um þessa bók.
3ún er ævisaga höfundarins,
uem hann hefir saman setta
lú eftir að heilsa hans er
luorrin eftir langan, strangan
>g merkan starfsdag.
Þetta er saga gáfaðs smala-
joilts úr Skagafirði norður, sem
úr sárri fátækt brýzt tU
;.nennta og verður fyrstur og
einn íslenzkra guðfræðmga til
að verja doktorsritgerð í fræð
um sínum við Háskóla íslands-
En þetta er ekki einasta ævi
saga svipmikils kennimanns
pg höfuðklerks, heldur er bók
in um leið dæmisaga um það
heljarátak, sem sú kynslóð, er
séra Eiríki stendur samtiða,
hefir tekið þjóðmálunum og
þannig reist landið, bænda-
býlin og þorpm, úr rústum.
Það er emnig saga þess, hvern
ig við á sama tima höfum
unnið okkur sess meðal menn
ingarþjóða á sviði menntunar
og andlegra viðfangsefna. í
þeirri fasmiklu sveit stendur
séra Eiríkur framarlega. Ég
gat áðan um doktorsrit hans
í guðfræði, og hann var um
skeið skólastjóri fyrsta alþýðu
skóla Borgfirðinga og átti
þannig ríkan þátt í að glæða
með æsku héraðsins mennta-
löngun og menningarlegt lífs-
viðhoxri á sama hátt og hann
kveikti í hjörtum sóknar-
barna sinna áhuga á æðri við
fan’gsefnum en brauðstritmu
einu saman.
Séra Eiríkur er senn sjötug-
ur, en þrátt fyrri þann háa
aldur og langvarandi van-
heUsu, er bókin öll skrifuð
með því hamhleypufjöri, að
ætla mætti, að höfundurinn
væri enn reiðubúinn að binda
stórt hundrað heyhesta á
Miklabæj arengj um.
Enn þeysri þessi höfuðklerk
ur Borgfirðinga á hvítum
hesti, og víða fer fákur hans
á kostum stíls og máls. Ég skal
færa hér tvö dæmi;
Æskuminnmgu sinni um
Hvammsá i Skagafirði lýsri
hann svo:
„Ég heyrði árniðinn heim
til mín, þegar ég var að le'ka
mér fyrir sunnan bæinn, á
hólnum, þar sem ég átti legg
ina mína og hornm mín. Ár-
niðurmn barst inn í búskapar
drauma mína og aðra leiðslu-
drauma. Hann rauf þögnma
heima, draumleiðsluþögnina í
sál mmni-
Þessi niður átti sér seiðandi
ofurmagn. Þessi óþreytandi
elja vakti athygji mína. Og em
hver einkennilegur hreimur
var í þessum nið. Og var það
ekki hann, sem vakti athygli
mína öðru fremur? Túlkaði
þessi hreimur harmstunur ár-
innar? Eða bar þessi ómþungi
hreimur mér boð frá sál nátt-
úrunnar, er hún væri að bylta
af sér ofurþunga harma sinna.
Eða var árniðurinn dulrænt
lag, sungið af ólmri ákefð og
titrandi ofsa, er seiddi menn
burt frá sjálfum þeim?
Ég hugsaði að vísu ekki al-
veg á þennan hátt um árnið-
inn þá. En árniðurinn barst
inn í sál mína og settist þar
að. Hann varð að ákveðnum
einkennum og eiginleikum í
vitund minni. Ég veit þetta
af því, að ævmlega þegar ég
fer að skrifa um það, er dreif
á dagana á æskuárum mínum,
heyri ég aftur árniðinn ....
Og enn veit ég að hún rennur,
blessuð áin mín. Og enn veit
ég að hún mundi töfra mig
eins og forðum. Ég sé hana
teygjast áfram sem hvítt band
á gljúfrabotninum, sé þetta
band lengjast niður allar eyr
ar, hverfa síðan í farveg
djúpra stokka niðri á eylend
inu og falla að lokum í straum
þung „Vötnin“, er líða nið-
laust í hafsdjúpið, djúpið, djúp
ið mitt bláa“.
Og vel tel ég Borgarfjörð
mega una þessum prósaiska
Haugaeldi prests síns:
Vinsæl útvarpssaga
komin út
Bókaútgáfan Fróði hefir
gefið út hina vhisælu út_
varpssögu, Ástz'r piparsveins-
ins eftir William J. Locke,
sem séra Sveinn Víkingur
þýddi og las í útvarpið í sum
ar. Þetta er skemmtileg ást-
arsaga, sögð af léttri kímni
og lífsskilningi. í formálsorð
um segir þýðandinn: „Ég
hefi nokkra ástæðu til að
ætla, að einnig hér á landi
muni þau Markús og Karlotta
njóta hylli þeirra, er þeim
kynnast, og að sú kynning
geti orðið lesandanum að
nokkurri ánægju og gagni.
Þess vegna er bókin út gef-
in.“
Þetta er alllöng saga og er
vandað til útgáfunnar.
Saga myíidhöggvar-
ans - ágæt barnabók
Bókaútgáfan Fróði hefir
gefið út ágæta barnabók eft
ir Eirík Sigurðsson, yfirkenn
ara á Akureyri, og nefnist
liún Saga myndhöggvarans.
í henni eru teikningar eftir
Elísa’oetu Geirmundsdóttur.
í sögu þessari er lýst æsku og
baráttu fátæks drengs, sem
verður að leggja sig a'dan
fram til bjargar heimili sínu
eftir ctauða föður síns. Þar
er lýst rnörgum ævintýrarík-
um atburðum og jafníramt
listaþrá drengsins, sem
brýzt til náms með hjálp
góðra manna. Sagan ei í
senn spennandi og lærdóms-
ríb.
„En byggðin sefur.
Ég get enn hugsað mér, að
ég sé ungur guðfræðingur á
leið upp í Borgarfjörð. Farið
beygi af Faxasjó og stefni jnn
fjörðinn; og það sé morgunn.
Yfir héraðmu drottnar hmn
eilífi friður, engin hræring né
hljóð frá hæstu jöklum að
flæðarsöndum.
En byggðin, sem svaf, er að
vakna. Og morgunljóminn
slcrýðir haf og hauður, sker
og granda glitskikkju; og á
þeriri skrúðmiklu skikkju er
sem ótal skrautsteinar glitri á
segulbandi. Og enn er siglt.
„Til landsins er stefnt inn
í ljósflóðsins skart“-
Ásýnd héraðsins er hrein og
mild og frónskan hljómar enn
í munni bóndans
„gullhrein eins og goðans vé“.
Farið stefnir inn fjörðinn
og landið færist nær. Er þetta
héraðið, sem ég þekkti um
tæpa þrjá áratugi? Og enn
stefnir farið inn fjörðinn að
landi.
„Nýir þegnar, önnur völd“
En er það allt, sem koma
skal?
Háloftin glitra og loga í
purpuralitum glóðum.
Og flóð Hvítáróssins opnar
sig eins og ljósport að sjálfri
Hliðskjálf guðanna, að landi
morgunbj armans“.
Þannig kynnti séra Eiríkur
sóknarbörnum sínum fegurð
góðra bókmennta, og svo létt
um fótum stígur enn hinn
hvíti fákur.
S. S-
Þegar blöðin flytja nú dag-
lega fregnir um nýjar bækur,
má ekki gleyma útgáfubókum
Æskunnar, sem er alltaf trú
sínu hlutverki, að gefa út
góðar bækur fyrir. börn og
ungUnga- Nýlega hefir hún
sent frá sér 4 bækur eftir ís-
lenzka höfunda, seim hafa
áður getið sér gott orð á rit-
vellinum, m. a. fyrir barna-
bækur sínar. Bókum þessum
er það öllum sámeiginlegt, að
þær eru bæði gott og skemmti
legt lesefni fyrir börn og ung
linga. Skal nú minnzt á þær
nánar með nokkrum orðum.
1. Bjallan hringir er barna-
saga eftir Jennu og Hreiðar
Stefánsson kennara á Akur-
eyri, höfunda Öddubókanna,
sem komu út fyrir nokkru síð
an og seldust upp á skömm-
um tíma. Þessi nýja saga er
fjörlega og skemmtilega skrif
uð og efnið mjög við hæfi
barna. Hún gerist bæði í
sveit, og við sjó og er full æv-
intýra, sem aðalsöguhetjan,
Ásta litla, er þátttakandi í.
Ásta er aðlaðandi og greind
telpa, sem lesandanum þykri
strax vænt um og fylgir með
áhuga öllu, sem gerist í sög-
unni og langar til að heyra
meira, þegar lestrinum lýkur.
Jenna og I-Ireiðar segja mjög
vel frá og sumar mannlýsing-
ar þeirra eru ágætar. Vil ég
þar fyrst og fremst nefna að-
alpersónuna, Ástu, því næst
afa og ömmu á Graseyri, að
ógleymdíum ; fjörkálfinu'm
Kubb, sem er góður fulltrúi
hraustra drengja — þótt hann
sé reyndar dálítið hrekkjótt-
ur! — Mér kæmi ekki á ó-
vart, þó að höfundar yrðu að
skrifa fle‘ri bækur um þess-
ar sömu persónur- Það hefir
mér skdizt á þeim börnum,
sem þegar hafa heyrt og les-
ið þessa nýju bók. En víst er,
að næstu barnabókar Jennu
og Hreiðars verður beðið með
óþreyju.
2. Todda í tveim löndum
heitir ný saga eftir Margréti
Jónsdóttur skáldkonu. Það
er fjórða sagan um Toddu og
ber hin sömu einkenni og þær
fyrri. Margrét Jónsdóttir er
löngu þjóðkunn, m. a. fyrir
barnasögur sínar, sem allar
eru hugþekkar að efni, skrif-
aðar á ágætu máli og prýdd-
ar fögrum Ijóðum.
Þessi nýja saga segir frá
ýmsum nýjum athyglisverð-
um persónum og lýsir fjar-
lægum löndum. Höf. bregður
upp skýrum myndum frá Dan
mörku — þar sem Todda
dvaldi allmörg ár — bæði úr
sögu landsins og náttúru þess
og fléttar það á látlausan og
eðlilegan hátt efni sögunnar.
Höf. lætur lesandann jafnvel
skyggnast nokkuð til suð-
rænna landa, sem eru enn
fjarlægari og heilla hugann
mjög. — En þrátt fyi’ir góða
vist erlendis og skemmtilega
félaga, langar Toddu alltaf
heim. Þeirri þrá hennar lýsir
höfundur prýðilega og einnig
hvernig úr rætist — að þránni
verður fullnægt. — En hér
skal ekki rakið efni sögunnar.
Menn verða að lesa sjálfir.
Það andar hlýju frá persón-
um sögunnar — menn verða
betri af að kynnast þeim-
Þannig þurfa barnabækur að
vera. — Að lokum vU ég vekja
athygli á tveim Ijóðum I bók-
inni; Vorþulu, sem er afbragða
góð, og mun verða sett á bekk:
með beztu barnaþulum í bók-
menntum okkar og erindi,
sem .byrjar á þessa leið:
Það eitt er fagurt og
einhvers verö
að elska hið fagra og sanna,
að gefa það bezta, er þú átö
til annarra samferðarmanna.
Mundi ekki veröldin lítá
öðruvísi út í dag, ef tekizt
hefði að innræta æskulýðn-
um hin dýrmætu sannindi,
sem felast í þessum orðum
skáldkonunar?
3. Gott er í glaðhehnum
eftir Ragnheiði Jónsdóttur,
skáldkonu, er framhald af
sögunni um Hörð og Helgu, ep
kom út 1950. Sú saga er ein-
hver bezta og skemmtilegastá
unglingasaga, sem ég hefi le3
ið seinni árin. persónurnar
skýrar og fastmótaðar, frá-
sögnin sönn og látlaus, en þð
spennandi og eðlileg atburða-
röð.
Gott er í glaðheimum segif
frá nýjúm ævintýrum Harðar
og Helgu, sem eru jafnvel
ennþá fjölbreyttari og
skemmtilegri en þau, er fyrr
segir frá. Ný börn koma til
sögu og ný vandræði, sem sögu
persónurnar leysa úr, þótt erf
iðlega líti út á stundum. Brugð
ið er upp skýrum myndum
af foreldrum vandræðabarná
og annarra barna, er sagan
gremir frá- Sumar . persónur
sögunnar verða lesandanum
ógleymanlegar — emkum af*
gamli á Eyrí, kennarinn, sem
skilur börnin svo vel og leysir
vandræði þeirra með góðvild
og göfugmennsku, vitur mað-
ur, með hjartað á réttum stað.
Þessi bók er í fám orðum
sagt, heillandi fyrir eldri og
ynjgri lesendur. Ég mínnist
ekki að hafa í seinni tíð
kynnzt næmari skilningi, eðá
gleggri lýsingu á högum
þeirra barna, sem teljast ttt
vandræðabarna. Ég hygg, að
bækur, sem þessi, þoki málum
þeirra í rétta átt, um leið og
þær eru ágætur skemmtilesb
ur. Slíkar bækur teljast tví-
mælalaust ttt góðra bóka. '
Hörður á Grund eftú Skúlá
Þorsteinsson skólastj. á Eski-
firði, er ólík hinum fyrrnefndu
að því leyti, að sagan er bund
in viö þrengra svið, en þó all-
stórt. Sagan segir frá Herði
htla á Grund og viðskiptum
hans við húsdýnn — einkum
sauðféð- Það eru í raun og
veru margar góðar dýrasögur,
sem eru þó um leið glögg
sveitálifslýsing frá tímum afa
og ömmu þeirra manna, sem
nú eru fulltftða. Höfundur
bregður upp ágætum lýsing-
um af sambandi drengsins við
húsdýrin og lýsir dýrunum af
nærfærni og skilningi á kjarn
yrtu máli. Hann gengur ekki
framhjá erfiðleikum þeim, er
verða á vegi bænda og búa-
liðs í baráttunni við lúna ó-
blíðu veðráttu á landi hér og
hvernig menn og dýr verða
að lúta í lægra haldi I þeirrl
baráttu. Frá því er skýrt m.
a. í sögunni af Herði og
Kjömmu, sem ég hygg að les
endur gleymi seint. En höf.
segir einnig margar sögur af
Herði og vinum hans — dýr-
unum — þegar allt leikur I
lyndi og allt gengur eins og
Framhald á 10. síðu ,