Tíminn - 02.03.1956, Blaðsíða 4

T í M IN N, föstudagirin 2. marz 1956.
Er mikill Ieyndardómur upplýstur? • r $
Komst ein dóttir síðasta russneska Zarins
iii
Ateírikubréf ‘fr^índriðaf1
Sléttubyggðin er ung, en landnema-
undan frá blóðbaðinu mikla í byltingunni ísögur minna á forna landnámstíð
Sterkar líkur benda til þess, atJ hjúkrunarkona á !
Mi<S-Englandi sé Tatiana hertogaynja, en hafi hreytt
um nafn og lifnaðarhætti. — Amerískur blatSamatSur
hefir kynnt sér málií og fer grein hans hér á eftir
í rússnesku byitingunni var
Zarinn myrtur ásamt allri fjöl-
skyldu sinni, að því er talið var
þá. En um árabil hefir sá orð-
rómur flogið manna á milli um
heim allan, að ein dóttir rúss-
neska Zarins hefði komizt und-
an og flúið laud og væri enn á
lífi. Bandaríska kvikmyndin
„Anastasia“, sem fjallar um at-
burði byltingarinnar hefir vakið
mikið umtal og nú hefir þessi
orðrómur fengið byr undir báða
vængi. Sagan segir frá því, að
fjöldamorð þessi hafi átt sér
stað aðfaranótt 17. júlí 1918 og
hafi þá zarinn verið myrtur, á-
samt konu sinni, fjórum dætr-
um, syni og öllu starfsliði fjöl-
skyldunnar. Sterkur grunur leik-
ur á því, að kona nokkur, sem
segist heita Katharina, sé í raun
og veru dóttir zarsins — sú sem
komst undan og bjargaði lífi
sínu. Sterk rök liggja til þess, að
þessi stúlka sé ekki sú, sem hún
segist vera og hafa margir borið
þar vitni. í bandaríska tímarit-
inu Coronet var fyrir skömmu
grein, sem fjallar um þetta mál
og er rituð af manni, George Iler-
aid, sem af tilviljun komst í
kynni við stúlku þessa, sem tal-
in er vera dóttir sjálfs Rússa-
zars. Grein hans er á þessa leið:
Ég var að velta fyrir mér leynd-
ardómnum um dóttur zarsins, þeg-
ar ég fyrir 7 árum síðan stóð sjálf-
ur andspænis þessum mikla leynd-
ardómi. Þá var ég staddur í Vín
á vegum tæknideildar ameríska
hersins.
Það var einn morgun í október,
þegar Werner von Biel barón kom
að hitta mig í skrifstofu minni.
Þetta var ungur maður, afkomandi
prússneskrar junkaraættar. Hann
fór að teija mér trú um, að Tat-
iana hertogaynja, næstelzta dóttir
Þetta er stytta af „Katharina hjúkr-
unarkonu." Svipmótið er sannarlega
það sama.
Nikulásar II. zars væri enn á lífi.
„Hertogaynjan hefir verið náin
vinkona móður minnar í 20 ár“
fullyrti Biel barón. „Nú er hún
yfirhjúkrunarkona á stóru her-
sjúkrahúsi á brezka hernámssvæð-
inu og ber nafnið Katharina Lump-
lesaite.
Þar sem hún býr við hræðileg
skilyrði höfum við farið þess á
leit við brezku stjórnina að veita
henni hæli sem aðalborinni konu.
getur þú aðstoðað okkur við að
koma málinu íram?“
Fulltrúi bre'zka sendiráðsins í
Vín staðfesti sögu barónsins. Og
ég komst einnig að raun um að
enskum stjórnarvöldum var ekki
með öllu ókunnugt um málið, því
að í júní 1919 hafði brezka stjórn
in gefið öllum sendiráðum sínum
erlendis ströng fyrirmæli um að
„grandskoða allar skýrslur er-
lendra fulltrúa um að Tatiana her-
togaynja hefði ekki látið lífið í
blóðbaðinu 1918 og flúið vestur á
bóginn.“
” Blaðámaðurinn fékk víðíal. ' ':n 1
Ég fór strax fram á það við bar-
óninn, að ég fengi tækifæri til
að ræða við konu þessa persónu-
lega og veitti hann mér meðmæla-
bréf, sem gat veitt mér viðtal við
systur Lumplesait.
Með bréfið í höndunum fór ég
ásamt konu minni til þessara her-
búða í Emden aðfangadagskvöld
jóla árið 1948. Ég spurði pólsku
lögreglumennina, sem fylgdu okk-
ur á áfangastaðinn, hvort þeir
könnuðust við þessa konu, sem
við ætluðum að heimsækja.
„Dásamleg kona“ sögðu þeir —
„systir Katharina rekur sjúkrahúsið
svo vel, að jafnvel Þjóðverjar vilja
komast þar inn“.
Bjó í SS-bröggum.
Hjúkrunarkonan hafði íbúð í
bröggum, sem áður voru bækistöðv
ar SS-manna. Þegar hún kom til
dyra og opnaði hurðina varð hún
eins undrandi og við. Þessi kona
bar öll þau nákvæmlega sömu ein-
kenni og við höfðum séð á mynd-
um af zar-fjölskyldunni og Tati-
önu, þegar hún var ung. Hún var
teinrétt með sömu kinnbeinin og
augun. Hún bauð okkur inn í kalt
herbergi — lítið var þar um hús-
gögn — aðeins eldhúsborð og tveir
stólar. Hún var klædd í bláan
kjól með ullartrefil um hálsinn og
talaði mjög góða ensku. Grátt hár-
ið var*stuttklippt. Ekki einn ein-
asti andlitsvöðvi bærðist, þegar
hún las bréfið frá Biel barón. Síð-
an lét hún hendurnar falla og stóð
þarna og mælti ekki orð.
„Mér þykir það mjög leitt“ —
sagði hún, „en ég hef ekkert að
segja um þetta. Ég er Katharina
Lumplesaite, bóndadóttir frá Lít-
haugalandi.“
„Sjáið þér nú til, systir Katha-
rina“, sagði ég, „við höfum farið
alla þessa leið frá Vín til þess að
hitta yður, og ef við getum, vilj-
um við hjálpa yður.“
„Það er slæmt, að þessi langa
ferð hefir orðið árangurslaus“,
svaraði hún. „Ef svo er, systir,“,
sagði ég, „þá er ég firæddur um,
að ég verði að lesa upp fyrir yður
nokkur atriði úr bréfi Biels bar-
óns, yðar vegna, til brezku stjórn-
arinnar. Gjörið svo vel að hlusta:
«
„Þrem dögum fyrir blóðbaðið í
Ipatiev (þar sem zar-f jölskyidan
var ráðin af dögum) var presti
nokkrum að nafni Storojef leyft
að halda guðsþjónusfu fyrir fang-
ana. Hann notaði tækifærið og
undirbjó nákvæma áætlun yfir
flótta zarsins.
Nikulás zar neitaði að flýja án
þess að fjölskylda hans kæmi með.
En hann gaf samþykki sitt til þess,
að ein dætra hans skyldi flýja og
Tatiana, 21 árs, varð fyrir valinu.
Storojej þrestur skýrði frá því, að
starfsmaður Rauða krossins, Vass-
ili að nafni, myndi flýja með Tati-
önu aðfaranótt 16. júlí og flýðu
þau með mikilli leynd þá nótt.
Tatiönu var veitt vegabréf sem
baltnesk hertogaynja undir nafn-
inu Katharina von Travanski. Tveir
herforingjar voru sendir með
henni og var ferðinni heitið til
bækistöðva Þjóðverja nálægt Lep-
aya í Lettlandi. Hertogaynjan
komst þangað heilu og höldnu og
Þjóðverjum vor’u afhent leyniskjöl,
sem sönnuðu raunverulegt nafn
hennar."
Skjálfandi af geðshræringu.
Systir Katharina stóð andspænis
mér, þegar ég las þetta. Hún skalf
af geðshræringu og átti mjög erf-
itt með að hafa stjórn á sér.
„.... Þann 12. október 1918 gaf
Ludendorf herfor. Tatíönu skjöl,
sem gjörðu henni kleift að breyta
um nafn og síðan hefir hún lifað
undir nafninu Katharina Lump-
lesaite, dóttir landeiganda í Lit-
haugalandi."
iu háfið' M&sMiaffl* hróp
aði hjúkrunarkonan og starði á
Bosie, Idalio, 26. febr. i unum ásamt flokki kynblend'mga
ÞAÐ ÞYKJA ENGIN TÍÐINDI og Indíána og hvítra manna. Stóri
hér í vestrinu, eða á hinu svokall-1 fótur stjórnaði árásum á flutninga
aða millifjalla svæði, þótt menn i lestir sem fóru hér um sléttuna, en
séu drifnir í hálfopinberan morg-1 vegna gullnámsins í Bosie var oft
unverð klukkan sjö að morgni. í mikið verðmæti flutt þessa leið.
eina tíð var Idaho lítið annað en Stóri fótur fæddist suður í New
kjarrivaxin óbyggileg slétta, en j Orleans, átti svarta móður en rauð-
með áveitu hefir landið verið rækt an föður. Hann yfirgaf fæðingar-
stað sinn átján áya og var þá með
1 stærstu mönnum. Hann var sagður
að svo hér er landbúnaður mikill.
Fólk er hér opinskárra og hjartan-
legra viðmóts en á austur og vest j eindæma fótstór og fékk nafn af
urströndinni, þótt viðtökurnar séu því. Hann notaði aldrei hest, held-
alls staðar hinar beztu. Og kannski j ur gekk og hljóp og var svo fljótur,
hefir hinn snemmborni morgun-' að enginn hestur hafði við honum.
verður ekki verið annáð en sjálf-jEins og svo margir ungir menn í
sögð siðvenja í fylki, sem hefir ver 1 þá daga, hélt hann vestur. Hann
ið það harðbýlt, að fólk hefir ekki1 slóst í för með hópi landnema og
enn afvanizt
mannsins.
árrisni landnáms-
Idfialla ilui iwJdyi1|u uuiin bluddTð
rússneska zarsins. Er hún lifs eða
liðln?
vegginn — „herforinginn er lát-
inn.“
„Hvernig vitið þér, að hann sé
dáinn?“ spurði ég. — „Hvernig
stendur á því, að yður er málið
svona kunnugt?“ spurði ég.
„Látið mig í friði“, hrópaði hún
„ég er ánægð með allt eins og
það er núna. Ég hef lært að vinna
og haga mér eins og annað fólk.“
„Ungfrú", greip kona mín inn í
þýðlega. — „Herra Biel barón hef-
ir sagt okkur frá því, að skýrsla
hans til brezku stjórnarinnar væri
algjörlega byggð á yðar eigin írá-
sögn. Er þetta ekki satt?“
„Jú“ svaraði hún, „það er satt,
að ég bað Biel að stíga þetta skref
í júní og snúa sér til brezku stjórn
arinnar, en nú sé ég eftir því, að
það hefir verið gert. Fyrir nokkr-
um vikum bauð brezka stjórnin
mér að koma til Hamborgar, þar
sem málið skyldi rætt, en ég neit-
aði að fara. Ég vil heldur vera þar
sem ég er — ég hef grátið nógu
mikið í lífinu og því að gráta
meira?“
Hver var orsökin fyrir
hugarfarsbreytingunni?
Þetta skýrði það fullkomlega,
hvers vegna brezk yfirvöld höfðu
farið sér hægt í máli þessu. En
hverjar voru hinar raunverulegu
ástæður fyrir því, að Katharina
hafði skipt um skoðun. Var eitt-
hvað, sem gat stutt þann grun
okkar, að hún hefði ekki sagt all-
an sannleikann.“
„Þetta er með öllu óskiljanlegt“
sagði einn yfirmaðurinn þarna í
sjúkrahúsinu, en ég átti tal við
hann um þetta skömmu seinna“
. .. . Öll saga systur Katharina sýn-
ir það og sannar, að allur slíkur
grunur er ástæðulaus ... “
Eina skýringin á afstöðu henn-
ar virðist liggja í hinum miklu
raunum og ömurlegu lífsreynslu
fórtíðarinnar.
Samkvæmt eiðbundum yfirlýs-
ingum Biels baróns kom hertoga-
ynjan Tatiana til Berlinar í nóv-
ember 1918. Þá höfðu byltingar-
menn ráðið af dögum æðstu menn
yfirstéttarinnar og keisarinn hafði
flúið til Hollands. Allan veturinn
voru götuóeirðir um alla Berlín-
arborg og kommúnistar reyndu að
hrifsa stjórnartaumana. í allri
þessari ringulreið varpaði Tatiana
öllum grunsemdum frá sér sem
mögulegt var. Hún tók á leigu ó-
brotið herbergi í einni af útborg-
um Wilmersdorm og var að lok-
um hjúkrunarkona í bcrklahæli í
Beelitz, sem stendur nálægt Ber-
lín.
SKÖMMU EFTIR morgunverð
inn ókum við út úr bænum og höfð
um Owyhee (framb. Óvæhí) fjöll-
in á hægri hönd. Það var enn mjög
snemmt til loftsins og hafði snjó-
að um nóttina svo vegurinn var háll
og seinfarin. Innan tíðar vorum við
komnir út á óbyggða sléttuna.
Bosie á sér um margt merkilega
sögu og bandarískir sagnfræðingar
hafa nýlega komizt að þeirri niður-
stöðu, að hefði ekki fundizt gull
hjá Bosie í borgarastyrjöldinni,
hefðu norðurríkin orðið gjald-
komst í kynni við hvíta stúlku í
þeim hópi. Kynni þessi jukust eft-
ir því sem lengra dró vestur á slétt
urnar. Varð Stóri fótur mjög ást-
fanginn, en stúlkan lét líklega við
hann.
Þegar komið var framhjá Bosie
og hingað út í kjarrið bættist nýr
hópur fólks í vagnalestina. í þess-
um hópi var stertimenni frá New
York sem tók stúlkuna af Indíán-
anum án minnstu fyrirhafnar.
Þessu reiddist Stóri fótur óskap-
lega og hvarf í skyndingu. Hann
vissi af flokki ránsmanna uppi í
Owyhee fjöllunum og þangað hélt
brota Það var sem saet millið frá hann' Þegar vagnalestin kom nær
prota. pao var sem sagl gumo ira j r)wvupp rAfíief ^tnri fntnr á bana
Bosie, sem reið baggamunmn i\ . . ’
. .’ ..... . | asamt 15 oðrum, sem hann hafði
þeirri styrjöld og maður kemst!
fundið í fjöllunum og télcið sér
ekki hjá að heyra það, sé maöur,
staddur 1 Idaho. Annars urou . , ,
r , « Tj i r -ttt í einasta mannsbarn, þott þeir væru
fyrstu kynm mm af Idaho i Wash-,^ nema sextán saman s
mgton. FyHuð heftr nefmiega getið | segir að áður en hann drap fyrr-
ser þjoð rægð ftrrir wokaUaöar ndi unnustu sina hafi hann
Idaho-kartoflur. Þeir jafnvel skra , ...* . ,____..
, , T . , , , latið meðstarfsmenn sina, fxmmtan
a bilnumerin sm, að Idaho se land ,, ,K, „ ,___.
, . , . , ’ , « ao tolu, nauðga henni.
hxnnar heimsfrægu kartoflu. Það i
var á heimili Péturs Eggerz í I BRÁTT URÐU ATHAFNIR
Washington, sem ég borðaði Idaho ! Stóra fóts illþolandi, enda eyrði
kartöfluna í fyrsta sinn. Hér hefi
ég borðað hana á hverjum degi.
LÁGUR Owyhee fjallgarður-
inn skýrist smám saman út
hann engu. Heitið var háum verð-
launum fyrir hann og urðu þessi
verðlaun til þess, að fyrrverandi
’“jg ; liðsforingi í bandaríska hernum,
| sem mig minnir að héti Gilpatrik,
rönd sléttunnar. Það má segja að: einsetti g-r ag stóra fót
hver runm a þessum sloðum og Lagði hann af stað með hóp manna
Baróninn upplýsti leyndar-
dóminn.
N'okkrum "iTfiár'1 komtisí
(Framhaid á 8. siou.)
hvert gil í fjöllunum eigi miklar
og átakanlegar sögur frá land-
námsárunum. Þarna upp í Owyhee
eru síðustu amerísku villihestarn-
ir. Lítill hópur og úrkynjaður, sem
ekki hefir tekizt að uppræta þrátt
fyrir ítrekaðar tilraunir. Núna
fyrir skömmu átti að smala hross-
unum sarnan og slátra þeim. Þetta
átti að verða síðasta og mikilfeng-
legasta hrossasmölun í Bandaríkj-
unum. Eins og gefur að skilja
fylgdi þessu mikil auglýsinga-
starfsemi. Hollywood komst í spil-
ið og farið var með kvikmynda-
vélar og valið lið kúreka upp í
fjöllin og allt undirbúið á sem ný-
tízkulegastan hátt fyrir þessi enda-
lok ameríska villihestsins. Eftir
nokkra daga þjark tókst að reka
hópinn inn í gil, sem var umlykt
ófærum klettum á þrjá vegu, en
spilverki hafði verið komið fyrir
við opið og meiningin var að hleypa
því fyrir feftir að hrossin höfðu
verið rekin inn. Rétt er að skjóta
því inn, að ástæðan fyrir að verið
er að reyna að eyða stofninum er
sú, að hrossahópurinn, sem telur
um sex þúsund skepnur, er talinn
eyðileggja beit fyrir nautpeningi,
sem hér er í hávegum. Á hinn bóg-
inn er villihesturinn talinn svo úr-
kynjaður, að ekki hafi neina þýð-
ingu að vernda hann.
HROSSAHÓPURINN þeyttist
inn gilið, en sneri við í skyndingu
þegar hann fann fyrirstöðuna. Kú-
rekar og filmfólk hafði mikinn við
búnað í frammi og hugðist hrekja
hópinn til baka, en eitthvað hafði
gengið seint með að koma spil-
verkinu fyrir gilsmunnann. Stóð
margföld röð hrópandi og skjót-
andi kúreka fyrir munnanum, þeg-
þegar stóðið geystist fram, en það
lét sem ekkert væri og æddi á
mannþyrpingu. Áttu með fótum
fjör að launa og munu einhverjir
hafa meiðzt, en hrossin sluppu með
tölu og þar með lauk því balli.
Reynt hefir verið að fájeyfi til að
skjóta þau, en ekki gerigið. Þáú
eru enn þarna uppi í Owyhee fjöll-
og eltist lengi við Indíánann, en
án árangurs. Fylgdarmenn hans
hurfu brátt aftur til byggða og varð
hann að lokum einn eftir ákveðinn
í að snúa ekki aftur fyrr en hann
hefði lokið erindi sínu. Sagan segir
að einn dag hafi Gilpatrekur verið
að hvíla sig bak við runna þegar
hann heyrði að Stóri fótur kom
þrammandi eftir gangstíg þar
skammt undan. Með Stóra fót voru
tveir menn. Gilpatrekur brá hart
við og hóf skothríð á mennina.
Tókst honum að drepa tvo strax,
en Stóri fótur komst á bak við
stein og svaraði skothríðinni.
Þetta var snemma að morgni dags.
Strax í byrjun einvígisins kom
Gilpatrekur skoti á byssu Stóra
fóts svo hún varð honum ónýt.
Þrátt fyrir þetta þorði Gilpatrekur
ekki að nálgast Indíánann enda
þótt hann hefði ekki nema hníf að
vopni. Endaði bardaginn undir
kvöld með því, að Stóri fótur bað
um vopnahlé. Hann hafði þá orðið
fyrir seytján skotum og var fót-
brotinn á báðum fótum og hand-
leggsbrotinn. Hægri handleggur
hans var heill, en ekki þorði Gil-
patrekur að nálgast manninn fyrr
en hann hafði skotið í hægri hand
legg hans og brotið hann líka. Þá
fyrst vogaði hann að taka af hon-
um hnífinn.
Þeir skilmálar fylgdu verðlauna
veitingunni, að sá sem krafðist
þeirra varð að koma með afhöggna
fætur Stóra fóts til vitnis um, að
maðurinn hefði verið drepinn. Rétt
fyrir myrkur og skömmu eftir að
Gilpatrekur hafði náð hnífnum dó
Stóri fótur. Ekki er vitað hvað
þeim tveim fór í milli áður en Stóri
fótur gaf upp andann, en Gil-
patrekur hjó ekki af honum fæt-
urna og leitaði aldrei verðlaun-
anna. Hann gróf hann einhvers
staðar þarna í Owyhee fjöllunum,
en vildi aldrei segja til grafarinn-
ar.
ÞESSI ÁXJÁN ÁRA PILTUR,
sém fýrír 'íörigú lagði upp frá :New
(Framhaid a 8. siðu).