Tíminn - 04.03.1956, Blaðsíða 2

2
Uggvænleg þróun í
efnahagsmálum
(Framhald af 1. síðu.) |
ím útlitið í gjaldeyrismálum og
;agði m.a.:
„Framundan eru margir mánuð-
r, sem venjulega er flutt inn —-1
íytt gjaldeyri — fyrir mun meira
:n flutt er út fyrir. Þetta næsta
ímabil framundan veldur því
vandsbankanum mjög mikillar á-
lyggju.
Þegar athugaðar eru gjaldeyris
.ekjur og gjaldeyrisnotkun s.l.
írs í frjálsum gjaldeyri, er þar á
aalli sem nemur 172 milj. kr. Þó
ekið sé tillit til meiri birgða um
iramót, virðist augljóst, að gjald
iyrisnotkun frjáls gjaldeyris
/erður að lækka á þessu ári nokk
tð á annað hundrað milljónir kr.,
il þess aðeins að halda í horfinu
miðað við árslok 1955. En þá var
/jaideyrisstaðan algerlega óvið- i
tnandi.
Er ljóst, að hér getur dregið til
ullkominna vandræða áður en
njög langt líður.“
Minnka þarf gjaldeyris-
ðyðsluna.
í framhaldi af þessu drap banka
itjórinn á leiðir til að minnka
’jaldeyriseyðsluna. Hann benti á,
tð ef opinberar framkvæmdir
/æru minnkaðar, mundi það draga
ír gjaldeyriseyðslu. Þótt æskilegt
væri að framkvæma allt, sem ráð-
gert er, yrði að horfast í augu við
'pá staðreynd, til þess þyrfti gjald-:
syri, og raunverulega væri sá gjald :
’íyrir nú ekki til. Erlend lán til
langs tíma, til að standa straum
af fjárfestingarframkvæmdum
nundu þó bæta nokkuð úr núver-
andi vandræðum. Ennfremur
mundi draga úr innflutningi, ef
neira fé yrði bundið um lengri
tíma í sambandi við gjaldeyriskaup
iil innflutningsverzlunar.
Útlán bankanna.
Vilhjálmur Þór sagði síðan:
„Fjárhags- og efnahagsþróun s.l.
árs hefir verið mjög óhagstæð, ó-
heppileg og hættuleg. Framkvæmd
:ir undanfarandi ára hafa verið
miklar, margar þeirra góðar, þarf-
ar og nauðsynlegar, en þegar allt
er samanlagt, eru framkvæmdirnar
svo miklar, að fullkomnir erfiðleik-
ár stafa af. Þess var eigi gætt að
gera nægilegar ráðstafanir til að
hafa hemil á eftirspurri eftir vinnu,
og a.m.k. hér suðvestanlands varð
svo mikil eftirspurn eftir henni,
að nærri má segja, að verkamenn
hafi verið á uppboði um margra
mánaða skeið. Allir vita, að af
þessu leiddi verkfall, og afleiðing
þess varð, að krónukaup verka-
manna hækkaði mikið, og síðar
kaup skrifstofu- og verzlunarfólks
og opinberra starfsmanna. Af
þessu leiddi þar á eftir, að hækka
varð styrki og aðstoð til framleiðsl
unnar og nú síðast í janúar hinar
almennu ráðstafanir ríkisstjórnar-
innar, til þess að sjávarútvegurinn
gæti orðið starfræktur. Þessar ráð-
stafanir valda nú hækkun á vöru-
verði og það veldur aftur vísitölu-
hækkun.
Þetta er hættuleg öfugþróun,
sem jafnvel mætti líkja við svika-
myllu. Allir sjá, að svo má ekki á-
fram halda.
Með hverri hækkun kaup-
gjalds, hverri liækkun vöruverðs,
með auknum rekstursútgjöldum,
þrengist fyrir öllum þeim, sem
einhvern rekstur hafa með hönd-
um. Gjöldin hækka, krónan
minnkar og þörf fyrir aukin ián
verður meiri og meiri....“ .
Útlán Landsbankans.
„.. .Landsbankinn hefir verið
sakaður um að hafa látið undan
þunga lánbeiðnanna, sagði Vil-
hjáimur Þór. Ekki held ég, að
réttmætt sé að saka Landsbankann
sérstaklega um þetta.Orsakir hinna
auknu útlána má fyrst og fremst
rekja til þess jafnvægisleysis, sem
skapast hefir af of örum fram-
kvæmdum".
„ ... — En á margt hefir verið
að líta, oft hefír staðið þannig á,
að útgerðarfyrirtæki hafa fullviss-
að bankastjórnina um, að ef ekki
yrði greitt úr sárustu þörfum
[Djóðarinnar
þeirra, þá væri stöðvun fyrir dyr-
um...“
Rekstrarf járþörfin.
Um rékstrarfjárþörfina sagði
Vilhjálmur Þór þetta:
„Nauðsynlegt er einnig að hafa
í liuga, að með auknurn fram-
kvæmdum og hvert sinn, sem n?ýtt
fyrirtæki tekur tii starfa, er sköp-
uð aukin rekstursfjárþörf. Það er
ekki nóg að sjá fyrir stofnláni, ef
ekki er fyrir hendi fé hjá íyrir-
tækinu sjálfu til rckstursins.
Hvert sinn, sem nýjum bát eða
nýju skipi er ýtt úr naust, þarf það
að fá útgerðarlán, beitulán, lán til
saltkaupa. Ef útgerðin gengur vel,
aukast birgðir af fislci og afurða-
lánin vaxa.
Þegar sauðfénu fjölgar í landinu, I
vaxa birgðir af kjöti, gærum og í
ull — afurðalán landbúnaðarins
hljóta að vaxa.
Þegar ný verksmiðja tekur til
starfa, þarf einhvers staðar frá að
koma fé til rekstursins. Þetta á
jafnt við um þörf fyrirtæki sem ó-
óþörf.
Úflánaaukningin.
Um útlánaukninguna upplýsti
bankastjórinn:
„ ... ÚUána.aukning sparisjóðs-
deildar Landsbankans var á árinu
1955 204 millj. krónur-fen þar í
eru ekki meðtaldar óinnleystar á-
byrgðir).
Þessi upphæð skiptist í stórum
dráttum þannig: Lán veitt að
beinni tilhlutan ríkisstjörnarinnar
139,5 mUlj .kr.
í þessari upphæð eru meðtalin
lán til sjávarútvegs ogilandbúnað-
ar, sem véftt eru “gégn véði í af-
urðum eftir föstum reglum, sem
ríkisstjórnin hefir lagt mikla á-
herzlu á, að bankarnir fylgdu.
Þessi lánaaukning skiptist þannig:
1. lán til raforkusjóðs 16.2 millj.
2. keypt A-bréf veðdeildar 11.8
millj. Fóðurbætislán 8,2 millj. kr.
4. Lán gegn veði í landbúnaðaraf-
urðum 40.8 millj. kr. 5. Lán gegn
67% veði í sjávarafurðum. 49.5
millj. kr. 6. Lán gegn veði í 45%
réttindum bátaútvegsmanna (að
nokkru áætlað) 8.0 millj. kr. 7.
Útgerðarlán út á óveiddan fisk,
aukning að nokkru áætluð 5.0
inillj. kr.
Óhjákvæmileg umfamlán til
sjávarútvegs 14.7 millj. kr. 1.
Bankarnir hafa neyðst til að veita
allmikil önnur lán gegn umfram-
veði bæði í afurðunum sjálfum
og gjaldeyrisréttindum, en höfuð-
orsök þeirra er, hve mikið hefir
hlaðizt upp á undanförnu ári af
óseldum innflutningsréttindum,
um 7.0 millj. kr. 2. aukning lausa-
skulda togarafélaga nam 7.7 millj.
Aðrir mikilvægir skuldaliðir
sámtals 38.8 millj. kr.
1. Lán út á opinber lánsloforð.
í sambandi við hinar miklu fram-
kvæmdir á ýmsum sviðum, eink-
um byggingu fiskibáta, og endur-
bætur á nýbyggingu vinnslustöðva
9.4 millj. kr. 2. skuldaaukning olíu
félaga, stafar að verulegu leyti af
auknum birgðum sem taldar hafa
verið nauðsynlegar til öryggis sjáv
arútveginum 16.8 millj. kr. 3.
Aukning á lánum til bæja- og
sveitafélaga, aðallega einn aðili
12.6 millj. kr.
Útlánaaukning sú, sem hér er
gerð grein fyrir, er samtals 193
millj. kr. eða um 95% allrar út-
lánaaukningar sparisj óðsdeildar-
innar.“
Sparifjáraukningin of lítil.
Því miður liefir fé það, sem
sparisjóðsdeild Landsbankans og
aðrir bankar og sparisjóðir hafa
til útlána, ekki vaxið í neinu hlut-
falli við útlánaþörfina, sagði banka
stjórinn.
„Sparifjármyndun þjóðar-
innar hefir verið lítið meira
en helmingur þeirrar upphæð
ar, sem þao var árið á undan.
Sparifjáraukningin í Lands-
bankanum var 1954 59.3 millj.
kr., en 1955 aðeins 36.0 millj.
kr.“
T í M I N N, sunnudaginn 4. marz 1956.
Daiisknr málarí sýnir mannamyndir
í bogasal ÞjóSsnmjasafnsms
Aðalfundur
F ramsóknarfé-
lagsins á Balvík
Frá fréttaritara Tímans
á Dalvík.
Aðalfundur Framsóknarfélagsins
á Dalvík var haldinn í fyrradag.
Fóru þar fram venjuleg aðalfund-
arstörf. Stjórn félagsins var end-
urkjörin, en hana skina Magnús
Jónsson, formaður; Sveinn Jó-
liannsson, féhirðir og Halldór Jó-
hannesson, ritari. Fulltrúi á flokks
þing var kjörinn Baldvin Jóhanns-
son.
' Að aðalfundarstörfum loknum
fóru fram umræður um stjórn-
málaviðhorfið.
Fimdur
Framsóknarmanoa
Sýning Kirsten Kjær vekur athygli
Danska listakonan Kirsten |
Kjær heldur málverkasýningu í |
bogsal Þjó'ðminjasafnsins um
þessar mundir. Þessi sýning er
athyglisverð og sérkennileg.
Kirsten Kjær er portrettmálari
fyrst og fremst. Flestar myndirnar
á sýningunni eru mannamyndir,
sálfræðilegar myndir kallar hún
þær, af því að hún leggur áherzlu
á að sýna hinn innri mann eins og |
hún sér hann gegnum hið ytra
gervi ,en ekki mála viðkomandi
eins og hann hyggur sig lita út eða
vill líta út. í myndunum er áber-
andi næmleiki fyrir sérkennum
manna, mikil litagleði og djörfung
í meðferð lita og sjálfstæð afstaða
andspænis fyrirmyndinni. Sýnilega
leitast málarinn við að vera trúr
persónutúlkuninni, en myndin
verði þó um leið sjálfgild sem mál
verk. Það er ánægjulegu og litríku
karla og kvenna Kirstenar Kjær.
Kirsten Kjær er þekktur m'álari
í heimalandi sínu, einkum fyrir
hinar frumlegu mannamyndir.
Sýningu hennar í Þjóðminjasafn-
inu lýkur sennilega um 10. marz.
á Akranesi í dag
Framsóknarfélag Akraness
heldur fund i dag kl. 2 í bæjar-
þingsalnum, Kirkjustræti 8. _
Vilhjálmur Hjálmarsson, alþing-
ismaður, flytur framsöguræðu
um stjórnmálaviðhorfið. Fram-
sóknarmenn fjölmennið á fund-
Tveir rússneskir skákmeist-
arar væntanlegir 11. marz
Þa$ eru Tasmanov og ílivitski. — Sennilegt er, aí
Taimanov sé nú skákmeistari Rússlands
Margir eigulégir munir
á bazar Borgfirðinga-
félagsins
Borgfirðingafélagið í Reykjavík
opnar á morgun óvenju fjölbreytt-
an bazar í Góðtemplarahúsinu, þar
sem margir eigulegir munir verða
á boðstólum og seldir vægu verði.
Verður bazarinn opnaður klukkan
2 síðdegis og er þar meðai annars
á boðstólum mikið af fallegúm og
góðum barnafatnaði, allt nýtt og
mikið af því saumað beinlínis fyr-
ir þennan bazar, sem félagið held-
ur árlega.
Mjög er aðkallandi að gera
ráðstafanir til að reyna að
auka verulega sparnað þjóðar-
innar og trú hennar á gildi
þess að eiga fé á sparisjóði.
Framkvæmdastjórn Lands-
bankans er þeirrar skoðunar,
að vísitölutryggð innlán og
vísitölubundin útlán mundu
verka mjög til þess að auka
sparifjársöfnunina og jafn-
framt draga nokkuð úr eftir-
spurn eftir lánsfé. .. .“
Þjóðin þarf að vifa
sannleikann.
„Það hafa heyrzt raddir, sem
segja, að ekki megi segja frá,
hvernig ástandið er í gjaldeyris-
og peningamálum, af því geti staf-
að hætta“, s’agði Vilhjálmur Þór.
„Framkvæmdastjórn bankans er
á allt annarri skoðun. Á þeirri
skoðun, að ekki sé aðeins rétt,
heldur líka skylt a'ð skýra frá,
hvernig við stöndum og hvaða út-
lit virðist vera framundan. Enda
er það svo í öllum lýðfrjálsum
löndum, að það er talið sjálfsagt,
að seðlabanki þjóðarinnar láti
ekki aðeins ríkisstjórn heldur og
almenningi í té glöggar frásagnir
um þessi mál, til þess að hver ein-
staklingur geti átt þess kost að
mynda sér skoðun og breyta sam-
kvæmt henni“.
Hinn 11. marz koma hingað til lands tveir þekktir rússnesk-
ir skákmeistarar, stórmeistarinn Taimanov og alþjóSIegi
meistarinn Ilivitski. Munu þeir dvelja hér á landi í 20 daga
og tefla á móti, sem Taflfélag Reykjavíkur gengst fyrir og
8—10 beztu íslenzku taflmennirnir verSa þátttakendur í.
Auk þess munu Rússarnir tefla fjöltefli.
Skákmótið verður háð í Sjó-
mannaskólanum og hefst 12. eða
13. marz. Beztu skákmönnum ís-
lands verður boðin þátttaka í mót-
inu og er þegar vitað um, að Frið-
rik Ólafsson, Guðmundur Pálma-
son og Ingi R. Jóhannsson munu
taka þátt í því.
Kunnir skákmenn.
Báðir skákmennirnir rússnesku
eru velþekktir, og Taimar.ov er
meðal kunnustu skákmanna Rúss-
lands. Hann er 29 ára að aldri,
konsertpíanóleikari, sem leikið
hefir í fjölmörgum löndum, og
hefir hlotið mjög lofsamlega dóma.
Ekki er vitað hvort hann heldur
hljómleika hér. Beztu afrek hans
við skákborðið eru þessi: Árið
1952 var hann efstur ásamt Bot-
.vinnik í rússneska meistaramótinu,
en tapað'i einviginu við heimsmeist
arann með 3Ú2 og 2%. Á kandi-
datamótinu í Zurich 1953 náði
hann ágætum árangri. Á rússneska
meistaramótinu, sem haldið var í
janúar sl. varð hann efstur ásamt
Averback og Spasski, en Korts-
chnoi varð fjórði. Þrír efstu
kepptu síðan um titilinn og þegar
síðast fréttist var Taimanov efstur
með 2Vz vinning úr þremur skák-
um, Averback hafði IV2, en
Spasski hálfan vinning úr tveimur I
skákum. Er því sennilegt, að Tai-,
manov sé nú skákmeistari Rúss-
lands, og ef svo er, verður heim- ]
sókn hans enn nánari gaumur gef-
inn.
Ilivitski er einnig ungur skák-
maður, en er til þess að gera ný
þekktur utan Rússlands. Á rúss-
hafa teflt við Taimanov. Friðrik
vann hann sem kunnugt er á skák-
mótinu í Hastings, en á stúdenta-
mótinu gerði Guðmundur Pálma-
son jafntefli við hann.
Munur á vöruverði
í Reykjavík
Hæsta og lægsta smásöluverð
ýmissa vörutegunda í nokkrum
smásöluverzlunum í Reykjavík
reyndust vera 1.
ir:
Rúgmjöl
Hveiti
Haframjöl
Hrísgrjón
Sagógrjón
Hrísmjöl
Kartöflumjöl
Baunir
Te % lbs.
Kakao Vz lbs
Suðusúkkulaði
Molasykur
Strásykur
Púðursykur
ICandís
Rúsínur
Sveskjur 70/80
Sitrónur
Þvottaefni, útlent
Þvottaefni, innlen
þ.m. sem hér seg-
lægst hæst
kg. 2,25 245
— 2,60 3,25
— 3,10 4.00
— 4,60 6,25
— 5,00 5,85
— 2,95 6,20
— 4,65 4,85
— 4,50 6,70
pk. 3,40 5,00
ds. 8,30 11,20
kg. 63,00 69,40
— 4,35 4,85
— 2,80 3,60
— 3,30 4,40
— 3,30 4,40
— 12,00 21,00
— 15,40 19,00
— 14,00 14,75
Pk. 4,85 4,85
t — 2,85 3,40
Á eftirtöldum vörum er sama
verð í öllum verzlunum:
neska meistaramótinu 1955 varð
hann 3.—6., ásamt Botvinnik og
Spasski og Petrosian, og á Gauta-
borgarmótinu í fyrra varð hann í
tíunda sæti, eða efstur af þeim,
sem ekki komust í kandidata-
keppnina.
Með skákmönnunum kemur einn
ig rússneskur túlkur, Baranov að
nafni. Tveir íslensliir skákmenn
j Kaffi brennt og malað kg. 38,40
! Kaffibætir — 21,00
1 Mismunur sá er fram kemur á
hæsta og lægsta smásöluverði get-
ur m.a. skapast vegna tegundamis-
munar og mismuna innkaupa.
Skrifstofan mun ekki gefa upp-
lýsingar um nöfn einstakra verzl-
ana í sambandi við framangreind-
ar athuganir.