Tíminn - 04.03.1956, Blaðsíða 7

T ÍM I N N, siiinnidagiim 4. marz 1956.
7
KP|
K 1
SKRAFAÐ
OFT AÐ undanförnu liefir
verið komist svo að orði, að öld
kjarnorkunnar sé að hefjast og
muni lífskjör og öll aðstaða verða
þá allt önnur en nú, sakir þeirrar
miklu orku, sem komi til sögunn-
ar við nýtingu þessa nýja aflgjafa.
Seinustu misserin er jafnhliða far-
ið að tala um öld sjálfvirku vél-
anna. í erlendum blöðum er nú
meira og meira um það rætt, að
sjálfvirku vélarnar muni valda
engu minni breytingum á kjörum
manna cg högum en kjarnorkan
— jafnvel meiri.
Með miklum rétti má segja, að
bæði kjarnorkan og sjálfvirku vél-
arnar séu börn seinustu heims-
styrjaldar. Eins og venja er í styrj-
öldum, var þá mikið kapp lagt á
það að fullkomna og hagnýta ýms-
ar fyrri uppgötvanir og leita nýrra,
sem tækju hinum eldri fram. Þetta
bar þann árangur m. a. að það
tókst að beisla kjarnorkuna. Þá
tókst einnig að finna upp ýmsar
sjálfvirkar vélar, sem gáfu glöggt
til kynna, hvílíkir möguleikar fól-
ust á því sviði til að létta störfin
og spara mannaflið. í því sam-
bandi má m. a. nefna sjálfvirkar
loftvarnabyssur, sem stjórnað var
með radartækjum, og hinar furðu
legustu sjálfreiknivélar, sem her-
inn notaði við hina margháttuðu
útreikninga sína.
Síðan styrjöldiani lauk hefir
verið lagt á það mikið kapp að
finna nýjar leiðir til að auðvelda
notkun kjarnorkunnar og liefir
atliyglin mjög beinst að því starfi
vísindamannanna. Litlu eða engu
minna kapp liefir verið lagt á
það að finna upp sjálfvirkar vél-
ar á sem flestum sviðum. Árang-
urinn á því sviði liefir þegar orð
ið hinn furðulegasti. Flestum
Kemur þó saman um, að þetta
sé aðeins byrjunin. Því er nú
farið að tala um, að öld sjálf-
virku vélanna sé að hefjast. Aft
ur og aftur er nú brugðið upp
myndum af þeim stórfelldu breyt
ingum, sem sjálfvirku vélarnar
muni valda í lífi manna.
Fram til þessa hafa Bandaríkja-
menn haft forustuna á sviði sjálf-
virku vélanna. Þeir eru þar komn-
ir miklu lengra áleiðis en nokkur
önnur þjóð. Rússar hafa nú lýst
yfir því, að þeir ætli að hefja
fyllstu samkeppni við Bandaríkja
menn í þessum efnum sem öðrum.
Eitt af helztu atriðum fimm ára
áætlunarinnar, sem samþykkt var
á nýloknu flokksþingi rússneskra
kommúnista, var stórfelld aukning
sjálfvirkninnar í iðnaðinum.
Mannlsusar verksmiSjur.
ÞAÐ ERU engan veginn stóru
þjóðirnar einar, sem láta þessi mál
til sín taka, þótt þær hafi mesta
möguleika til að hagnýta sér sjálf
virknina, alveg eins og kjarnork-
una. Smáþjóðirnar gefa þessu móli
sívaxandi gaum. Þannig efndi Al-
þýðuflokkurinn og Alþýðusamband
ið í Noregi nýlega til einskonar
ráðstefnu, sem var nefnd: Tæknin
og framtíðin. Á ráðstefnu þessari
voru margir sérfræðingar fengnir
til að halda fyrirlestra, sem flest-
ir fjölluðu um þau áhrif og þær
afleiðingnr, sem vaxandi nolkun
sjálfvirku vélanna mvndi hafa í
för með sér.
Á ráðstefnu þessari var brugð
ið upp hinum ótrúlegustu mynd
um af þeirri byltingu, sem sjálf
virku vélarnar ættu eftir að
valda á störfum manua og hög-
um. Einn fyrirlesarinn komst m.
a. svo að orði, að í framtíðinni
mætti vel hugsa séf stórar verk-
smiðjur, þar sem enginn maður
væri í vélasalnum, heldur væri
vinnunni þar stjórnað frá skrif-
stofum, þar sem komið er fyr-
ir þeim tækjum, er stjórnuðu
vélunum og segðu til um störf
þeirra. Annar taldi, að öll vinna
í skrifstofum myndi gerbreýt-
ast, þar sem næstum allt bók-
hald myndi unnið af vélum.
þannig voru nefnd fjölmörg svip-
uð dæmi.
Það liggur í augum uppi, að slík
notkun sjálfvirkra véla mun hafa
Valda sjálfvirku yélarnar svipaðri byltingu og kjarnorkan?
- Mannlausar verksmiðjur - Hinn örlagaríki þáttur verk-
fræðinganna í samkeppni stórveldanna - Hver verður lilut
ur íslands á öid kjarnorkunnar og sjálfvirku vélaima? -
Maðurinn í gryf junni - Um drenglyndi og samstarf -
■

Liósm.: Guðni Þórðarson
Mynd þessi er úr óburðarverksmiðjunni í Gufunesi, þar sem raforka er notuð til stóriðnaðar með nýtízku
aðfcrðum. A myndinui sést mælaborð vetnisverksmiðjunnar, en þaðan er orkunni stjórnað
margháttaða byltingu í för méð
sér. Vélarnar munu taka að sér
mest alla þá Jíkamlegu vinnu, er
menn vinna nú. Hægt verður að
margfalda framleiðsluna og fækka
verkafólki samtímis. Vinnutíminn
mun styttast, Þannig má telja
lengi áfram.
Styttri vinnutími.
MEÐAL VERKAMANNA hef-
ir nokkuð borið á þeim ótta, að
sjálfvirku vélárnar kynnu að or-
saka atvinnuléysi. í því tilefni rifj-
aði einn ræðumaðurinn á áður-
nefndri ráðstefnu það upp, að
Walter Rcuther, formaður amer-
íska bifvélavirkjasamb., hefði ver-
ið spurður að því, ér hann var að
skoða sjálfvirka vélasmiðju hjá
Ford í Cleveland: Hvernig ætlarðu
að fá þessar til að borga félag;-
gjöld? Reuther svaraði jafnharðan:
Hvernig ætlið- þið að fá þær til að
kaupa Fordbíla?
Sjálfvirknin mun að sjálfsögðu
leiða til þess, eins og áður segir,
að verkamohnunum, er vinna !ik
amleg störf og erfiðisvinnu,
mun stórfækka. Hins vegar mun
liverskonar eftirlitsvinna aukast,
en þó hvergi nærri til að vega á
míti fækkunimii við hiu íyrri
störf. Aflei'ðingin af því verður
sú, að nauðsynlegt verður að
stytta vinnutímann. F.f vel er á
máiuiium haídið, eiga sjálívirku
vélarnar að geta bæði stytt vinnu
túnann og bætt lifskjörin, þar
sem þær eiga auðveldlega að
geta aukið framleiðsluna og
jafnvel margfaidað hana. Fram-
leiðslan mun hins vegar ekki
seljast, nema kaupgetan sé négu
mikil og aímenn. TH þess að
tryggja það, að sjálfvirku vél-
arnar valdi ekki misréiíi og
efnahagslegum glundroða, in:i:i
þurfa a'ö ýmsu leyti breytt þjóð-
félagskerfi, er sarnræmist hinni
nýju véiaold.
Byiting Fords.
STUTTUM vinnutíma munu
fylgja ýms þjóðfélagsleg vandamál.
Það verður að gera ráðstafanir til
þess að frítíminn sé notaður á rétt
an hátt. Vafalítið má telja, að
skólaganga verði lengd. I bæjun-
um verður að koma upp tómstunda
heimilum og út um sveitir og ör-
æfi þurfa að rísa upp orlofsheim-
ili, þar sem verkafólk getur dval-
ið í leyfum sínum. Möguleikar til
þess, að listhneigt fólk geti stund-
að listræn störf í tómstundum sín
um þurfa að aukast o. s. frv.
Þannig bendir margt til þess, að
sjálfvirku vélarnar eigi eftir að
hafa í för með sér breytta þjóð-
félagshætti og nýjar lífsvenjur.
Því má sennilega með réttu segja,
að Hcnry gamli Ford hafi verið
mesti byltingamaður 20. aldarinn-
ar. Hann tók fyrstur manna upp
hinar sjálfvirku vinnuaðferðir í
stórum stíl og var fyrsti stórat-
vinnurekandinn, sem greiddi verka
fólki sínu hátt kaup, því að hann
taldi almenna kaupgetu nauðsyn-
lega til að tryggja nógu mikla sölu.
I Þessi stefna Fords hefir sennilega
! meira en nokkuð annað gert
Bandaríkin að því forusturíki
á sviði tækni og stórframleiðsiu,
sem þau eru nú.
Þáttur verkfræðinganna.
SJÁLFVIRKAR vólar munu
hafa það í för með sér, að miklu
meiri þörf verður fyrir sérlærða
menn og verkfræðinga cn nú.
Margar sjálfvirkar vélar verða
margbrotnar og flóknar og því
mun þurfa góða kunnáttumenn til
að hafa umsjón með störfum
þeirra. Það mun og mikið byggjast
á sérfræðingunum, hve fljótt og
víða þær halda innreið sína í
atvinnulífið.
Af þessum ástæðum m. a. er
það nú kappsmál flestra þjóca
að fjölga sem mest hverskonar
verkfræðingum. í amerísku blöð
MBura kernur það nú cft fram,
að Bandaríkjamönnum stafi nú
rnest hætta af því í samkeppn-
inni við Rússa, að í Sovétríkjun
usn séu nú rniklu fleiri ungii’
menn við verkfræðinám en í
Bandaríkjuuum. f framhaldi af
því ræða biöðin um ýmsar ráð-
stafanir til að örfa áhuga ungra
manna fyrir verkfræðinámi.
Vissulega bendir flest til þess,
að þau ríki komist lengst og verði
sigursælust, er hafa flestum sér-
lærðum mönnum á að skipa á sviði
tækni og vinnuvísinda. Þótt þetta
kunni að skipta mestu fyrir stór-
veldin, skiptir það og vissulega
miklu máli fyrir smáþjóðirnar.
Hlutur smáþjóðanna
á hinni nýju öid.
í ræðu þeirri, sem Konrad
Nordahl, formaður norska Al-
þýðusambandsins, flutti á áður-
nefndri ráðstefnu, kvað hann það
mikla nauðsyn fyrir Norðmenn, að
þeir fyigdust með í þeirri þróun,
er hér ætti sér stað. Lítil þjóð, er
býr í harðbýlu landi, sagði Nor-
dahl, verður að fylgjast vel með á
sviði tækni og verklegra framfara,
eí Iiún ætlar að halda hlut sínum
til jafns við þær þjóðir, sem eru
stærri og auðugri. Það er íiltakan-
lega stutt síðan við heyrðum tal-
að um kjarnorku og sjálfvirkni, en
jafnvíst er og það, að ef við gef-
um ekki fyllsta gaum að því, sem
er að gerast í þessum efnum,
munum Við vakna einn daginn við
þann vonda draum, að við höfum
dregist aftur úr og lífskjör okkar
eru orðin lakari en annarra þjóða,
er við áður stóðum jafnfætis.
Fyrir smáþjóð, er á ýmsan
hátt erfitt að fylg'jast með fram-
þróuninni á sviði sjáifvirkninn-
ar. Hún kostar yfirleitt mikla
fjárfestingu og útheimtir stóran
markað. Vissar greinar hennar
geta þó átt við hjá minni þjó'ð-
um. FjTÍr íslendinga er því full
ástæða til að reyna að fylgjast
vel með þróuninni á þessu sviði.
Vafaiaust geta þeir haft af því
margvísleg not. Ef smáþjóð eins
og íslendingar lætur ógert að
fyigjast með hinni nýju tækni
og notfæra sér liana ekki, er
meira en ljóst hver lilutur þcirra
verður á öld kjarnorkunnar og
sjálfvirku vélanna. Þær munu þá
brátt lifa við lakari kjör en a'ð'r-
ar þjóöir og þegai’ svo er kom-
ið stendur sjáifstæðið ekki leng
ur traustum fótum.
Eitt nauðsynlegasta skrefið, sem
íslendingar þurfa að stíga, til að
fylgjast vel með á þessu sviði, er
að greiða fyrir því, að þeir geti
eignast sem flesta velmenntaða
verkfræðinga og scrlærða menn.
Slíkir menn eiga svo að færa nýj-
ungarnar heim. Hlutverk þjóðféi-
lagsins er að leitast við að skapa
þeim, sem beztar aðstæður til
þess.
Maðurinn í gryfjunni.
SÁLARÁSTAND mannsins, sem
skrifar forustugrein Mbl. í gær,
minnir ósköp mikið á bjarndýrið,
sem er að reyna að komast upp
úr gryfjunni sinni en mistakast
allar tilraunir. Allar enda þær á
hina sömu leið, að „eftir situr
hlass á eigin rassi enn á ný“, eins
og segir í kvæði Mbl. skáldsins um
bjarnargryfjuna í Bern.
Það getur hver og einn getið sér
þess nærri, að það liggur ekkert
vel á vesalings birninum, sem
hrapar alltaf niður í gryfjuna aft-
ur. Á sama hátt geta menn líka
skilið það, að það liggur ekkert
vel á dómsmálaráðherranum eftir
þá árangurslausu viðleitni að hafa
reynt að hefja sig með með flokk
sinn upp úr þeirri gryfju, sem
hann hefir komið sér í með verlc-
um sínum fyrr og síðar, en detta
svo ofan í hana aftur og þurfa að
sitja þar áfram eftir alla hina
spaugilegu leikfimi, sem alþjóð
manna hefir verið að brosa að
seinustu dagana.
En verst af öllu er það þó fyr-
ir sálarástand umrædds greinar-
höfundar, að hann skuli halda þess
ari viðleitni áfram og vera alltaf
að hrapa aftur og aftur ofan í
gryi'juna. Það gerir skapið bara
enn verra, enda má sjá þess öll
merki á Morgunblaðsgreinni í gær.
Hún er samsafn flestra þeirra fúk
yrða, sem íslenzk tunga hefir að
geyma. En samt er ekki hægt fyr-
ir þá, sem þessi fúkyrði eru ætluð,
að reiðast neitt yfir þeim. Þvert
á móti vekja þær vissa samúð með
hlutskipti mannsins í gryfjunni.
Það er þó bót í máli að hægt
er að ráðleggja honum að losna
við að vera alltaf að láta sitt
þunga hlass falla með feiknagný
á hinn óæðri enda. Hann getur
það með því að hætta við þá við-
leitni að ætla að reyna að þvo
nazistadýrkunina og einræðis-
hneigðina af Sjálfstæðisflokknum
eða afneita mökum hans við komm
únista.Á sama hátt verður hann að
leggja þá fjarstæðu á hilluna, að
Sjálfstæðisflokkurinn sé „einn fær
til forustu", þar sem öllum er ijóst
að hann er óhæfasti flokkurinn til
að leysa þau mál, sem nú eru mál
málanna, efnahagsmálin, því að
honum er stjórnað af milliliðum,
sem eru manna ólíklegastir til að
vilja heilbrigða lausn þeirra.
Ef maðurinn í gryfjunni vill
þekkjast þessi ráð, mun hann al-
veg losna við að fá hina þungu
skelli á baklilutann, og vistin í
gryfjunni myndi verða þolanlegri
eftir það. En góð getur hún aldrei
orðið fyrir mann, sem veit sig
hafa geta'ð átt á miklu betra vol, ef
hann hefði ekki gerst þjónn brask
aranna.
FúkyrSin um
Framsóknarmenn.
OFAN Á ALLAR fyrri raunir,
virðist það nú hrella mjög mann-
inn í gryfjunni, að Framsóknar-
menn treysti sér ekki lengur til
samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn.
í tilefni af því kallar hann þá hala
klippta hunda, ber þeim á brýn
hvers konar ódrengskap o. s. frv.
Ekkert af þessu reiðirugli er svara
vert. En skringilegt mun mörgum
þykja, að maðurinn skuli vera
svona sár yfir því að missa af
samstarfi við Framsóknarmenn, ef
hann telur þá eins mikla óþokka
og ætla má af skrifum hans.
Hór mun ekki farið út í þá
sálma að gera neinn samanburð
á drengskap Sjálfstæðismanna eða
Framsóknarmanna í tilefni af þess
um skrifum. Meðan Mbl. getur
ckki bent á verk Framsóknar-
manna, sem séu hliðstæð Klepps-
málinu, Kollumálinu eða útgáfu
rógsblaðs, sem stimplaði utanríkis-
ráðherra þjón Rússa, mun Tíminn
(Framhald á 8. síðu.)