Tíminn - 18.05.1956, Blaðsíða 4

4
T í M I N N, föstudagurinn 18. maí 1956.
Þýzkar stríðsbókmenntir hafa verið
lengi í deiglunni

Barnaskóla Akureyrar slitið
Mest af því, sem komi'S hefir út, er næsta mark-
lítið, þar til nú að brotið er blað með bókinni
Kvalin jörð, sem gerist í umsátinni um Leningrad
Rithöfundarnir þögðu þar til á árinu 1952.
Þrátt fyrir það, að við Ts-
lendingar höfum ekki haft
nema litlar spurnir af þýzk-
um stríðsbókmenntum þessi
seinustu ár, hafa slíkar bækur
komið út í tugatali, þótt engar
þeirra hafi vakið slíka athygli
sem bók Erich Maria Re-
marque frá fyrra stríði, Tíð-
indalaust á vesturvígstöðvun-
um. Nútíma stríðsbókmenntir
þýzkar hafa verið lengi í deigl
unni, en nú fyrst virðist vera
að færast eitthvert bókmennta
legt líf í tuskurnar hjá þess-
ari gömlu stríðsþjóð. Það er
einkum ein bók, sem ber þessu
vitni: Die Stalin Orgel eftir
Gert Ledig. Bókin hefir verið
þýdd á ensku og heitir þar
The Tortured Earth eða Kval-
in jörð og hefir fengið mikið
lof gagnrýnenda.
Á árunum sem komu í kjölfar
hinnar algjöru uppgjafar voru
Þjóðverjar þögulir um sitt tapaða
stríð. Umskiptin frá sigurvon til
ósigurs urðu mjög skyndileg og
hafði það sínar afleiðingar. Og
ennfremur urðu efnilegustu höf-
undar þýzkir að berjast við að
halda í sér líftórunni fyrstu árin
sem verkamenn, vörubjóðar og af-
greiðslumenn.
Gengísbreyting og betri tímar.
Það var ekki fyrr en á árinu
1948 'áð’ gengisbreytingin í Þýzka-
' landi várð til þess að lífsskilyrðin
fóru dágbatnandi og í kjölfarið
sigldu bækur ritaðar af mönnum,
- sem höfðu lifað þýzkt stríð. Það
kom stráx í Ijós, að athugun á
martröðinni var mjög ábatasöm.
■Úígefendur urðu auðugir á að
gefa út alls konar yfirborðsþvað-
ur, sem sagt var byggt á blöðum
Eoírimels, Ribbentrops, Schachts
■ eða ‘VOrt Papens og annarra, er
lýstú því fjálgum orðum, hvernig
þeir hefðu sýnkt og heilagt unnið
gegn Hitler. Þetta var frekar klúð-
ursleg ritmennska og fáar þessara
snöggsoðnu bóka höfðu nokkur
sögulegt eða bókmenntalegt gildi.
sameiginlegt að lenda í rússneskri
árás á þýzka víglínu. í árásinni
einangrast bæði sókn og vörn og
þessi einangrun frá herjunum veld
ur því; að hverjum og einum finnst
sem hann eigi enga fortíð lengur
né framtíð. Eina markmiðið er að
halda lífinu einum degi lengur og
þó það væri ekki nema klukku-
stund. Það er mjög lítið um póli-
tík í bók Ledigs og engu meira
um trúmál.
Erfiður á hlífðarkápum.
Gert Ledig er grannvaxinn mað-
ur, þrjátíú ög 'fimtti" ára að aldri
og með þeirri fortíð, að útgefend-
ur eiga í stríðu við að semja um
hann á hlífðarkápurnar; Hann
fæddist í Leipzig og eyddi-veðra-
sömum unglingsárum með- frá-
skildri móður sinni í Vín. Hann
fór einn vetur í kennaraskóla, en
hætti og gerðist verkamaður, lása-
smiður og rafmagnsmaður. Um
þær mundir sem stríðið brauzt út,
gekk hann í leikskóla. Þótt hann
væri ekki í nazistaílokknum, gerð-
ist hann sjálfboðaliði á stundinni.
Er hann hafði barizt í eitt ár á
vígstöðvunum í Rússlandi, var
hann kallaður fyrir herrétt ákærð-
ur fyrir að vera „pólitískt ótreyst-
andi.“ .Síðan, var hann fluttur í
annan stað til ögunar. Um það
feyti mun hann hafa lent í um-
sátrinu um Leníngrad. Hann særð
ist árið 1944 og kom út úr sjúkra-
húsinu þremur fingrum fátækari
á hægri hendi.
Grunaður um njósnir.
Árið 1945 tóku Rússar hann
fastan í Leipzig vegna gruns um
njósnir. Hann flýði og settist að í
Bæhcimi. Þar vann hann ýmis al-
geng störf og komst hæst sem verk
stjóri yfir fjörutíu manns, sem
bjó til minjagripi handa ferðafólki.
Hann hóf að rita Kvalda jörð ár-
ið 1946.
„Blóð, sviti og engin tár.“
Vel faldar dagbækur hermanna
frá vígs’toðvalífinu urðu hráefnið
í næstu öldu þýzkra stríðsbóka.
Fjörutíu og sjö slíkar bækur hafa
verið gefnar út. Hundruð þeirra
biða enn í hirzlum bókaútgefenda
eða eru enn í ritun. Flestar bæk-
ur af þéssu tagi, sem komið hafa
fyrir augu lesenda höfðu það ein-
kenni helzt, að vera frá upphafi
stríðsins, þegar sigrar Þjóðverja
voru hvað mestir. Og bersýnilegt
var, að mönnum var ekki um að
fjalla um ósigrana í Rússlandi.
Það var ekki fyrr en árið 1952
að bækur um stríðið í Rússlandi
fórú að koma út í Þýzkalandi. Einn
þýzkur gágnrýnandi komst svo að
orði, pm þessa þriðju öldu þýzkra
stríðsbókmennta, að þær væru um
„blóð,. svita ög engin tár,“ enda
fjölluðu þær að mestu um hernað-
arframkvæmdir og hermannaorð-
bragði blandað innan um til að
styrkja brallið. Einnig var nokk-
uð um hugsanir manna, þar sem
því var komið við og flestir voru
látnir vera á móti Hitler. Þessar
bækur seldust hægt. Fyrstar þess-
ara bóka til að vekja verulcga at-
bygli, voru Járnkrossinn, eftir
Willi Heinrich og Kvalin jörð eft-
ir Ledig.
40 röstum sunnan Leníngrad.
„Liðþjálfinn gat ekki snúið sér
Við í gröf sinni af því hann lá
ekki í neinni. Þremur röstum frá
Padrowa og um 40 röstum sunnan
Leníngrad hafði hann kastast í loft
upp undan rakettuskotum. Hann
hékk á berum bol, sem hafði einu
sinni verið tré, með höfuðið niður
og handleggina afrifna.“
Með þessum orðum hefur Gert
Ledig stutta frásögn af fjörutíu og
átta klukkustundum á Leníngrad-
vígstöðvunum. Persónur hans eiga
engin nöfn, en í bók hans eru bæði
Rússar og Þjóðverjar, sem eiga það
Þróttmikið og margþætt starf
Sænsk-íslenzka f élagsins í Gautaborg
Fyrir skömmu barst Tímanum skýrsla Sænsk-íslenzka fé-
lagsins í Gautaborg um starfsemi þess árið sem leið. Er af
henni auðsætt, að félagslífið hefir verið blómlegt og ýmsar
leiðir verið farnar til þess að halda uppi kynningarstarfsemi.
Sumardagurinn fyrsti var hald-
inn hátíðlegur með veglégu sam-
kvæmi, er var mjög fjölmennt.
Þá hafði félagið forgöngu um
þátttöku íslands í sýningu á kaup
stefnunni Svenska mas’san. Var
einkum vakin athygli á flugferð-
um Loftleiða og siglingum Heklu.
Félagið annaðist móttöku fim-
leikaflokks kvenna frá Ármanni.
Dvöldust íþróttastúlkurnar 5 daga
í Gautaborg og höfðu meðal ann-
ars sýningar í skemmtigarðinum
Liseberg. Félagið hafði ., einnig
millígöngu um sýningar flokksins
annars staðar í Suður-SviþjÓð.
Einnig annaðist félágíð móttöku
hóps frá Þjóðdansafélagi Reykja-
víkur, sem kom til'. Gautaborgar
í s. 1. júlímánuði. ,
Sænsk-íslenzka félagið hafði
milligöngu um heimsókn knatt-
spyrnufélagsins Hacken frá Gauta
borg til íslands, en það lék hér
fjórum sinnum í s. 1. júnímánuði.
Knattspyrnufélag Reykjavíkur end
urgalt heimsókn þessa í byrjun
ágústmánaðar og lék nokkrum
sinnum í Svíþjóð.
30. nóvember hélt félagið
fræðslu- og skemmtifund, en þar
flutti Peter Hallberg meðal ann-
ars erindi um .skáldverk Halldórs
Laxness.
í ársskýrslunni er harmað að
loftferðasamningnum var sagt upp
milli íslands og Svíþjóðar, en
hins vegar látin í ljós gleði yfir
veitingu Nóbelsverðlaunanna, en
Laxnes var staddur í Gautaborg,
er fréttin barst, og sendi félagið
honum þá blóm með hamingju-
óskum.
Að þessu sinni hélt félagið
skcmmtun á sumardaginn fyrsta og
í gær efndi það til samkomu að
loknum upplestri Halldórs Lax-
ness í Gautaborgarháskóla.
Aðalfundur var haldinn 25.
febrúar og var stjórnin þá endur-
kjörin, en formaður félagsins er
Petcr Hallberg háskólakennari og
ritari Eric Borgström fram-
kvæmdastjóri. Á þessum fundi
flutti Lísa Mattssen blaðamaður
erindi um íslandsferð.
Utanríkisráðherra hélt
frú Begtrup kveðjuhóf
í fyrrakvöld héldu utanríkisráð-
herra dr. Kristinn Guðmundsson
og frú hans kveðjuhóf í ráðherra-
bústaðnum fyrir frú Bodil Beg-
trup, ambassador Dana á íslandi,
og mann hennar, Bolt Jörgensen,
fyrrum sendiherra. Hófið sátu
ýmsir embættismenn og vinir
sendiherrahjónanna. Utanríkisráð-
herra flutti hlý kveðjuorð til frú
Begtrup, sem nú hverfur héðan
eftir 7 ára heillaríkt starf. En hún
þakkaði með mjög snjallri ræðu.
Ambassador frú Begtrup og mað-
ur hennar halda héðan í næslu
viku.
r
A annað þúsund börn í skólanum næsta vetur
Barnaskóla Akureyrar var slitið laugardaginn 12. maí að
viðstöddum mörgum gestum og voru þá útskrifuð 127 börn.
Skólastjóri, Hannes J. Magnússon, flutti ræðu og gaf skýrslu
um starf skólans á árinu. í skólanum var 921 barn í 35 deild-
um og varð að kenna á þremur stöðum vegna húsnæðis-
vandræða. En auk þess voru í smábarnaskóla þeim, er Hreið-
ar Stefánsson veitir forstöðu 120 börn. Innritazt hafa svo á
þessu vori tæp 200 börn, en 128 börn hverfa úr skólanum.
Verður því meiri fjölgun nemenda á þessu ári en nokkru
sinni áður. Og munu verða næsta vetur um 1090 börn, en
gamli skólinn tekur mest 800 börn, svo að húsnæði þarf
þá að útvega handa tæplega 300 börnum. Það hefir verið
ákveðið, að hefja byggingu á nýjum skóla á Oddeyri á þessu
vori, og er undirbúningi að því að verða lokið.
Heilsufar í skólanum liefir verið
ágætt og með bezta móti um langt
skeið. Mest meðalhækkun í bckkj-
ardeild var 4,30 sm, en mest með-
alþyngdaraukning í bekkjardeild
var 3,63 kg.
Sparifjársöfnun gekk vel, og
keyptu börnin sparimerki fyrir 74
þús. kr. og hafa þau þá keypt
merki fyrir tæp 150 þús. kr. á
tveimur árum.
Blómleg íþróttastarfsemi.
Margir íþróttakappleikir voru
háðir á vegum skólans og voru
þessir helztir: Skíðaboðganga, svig,
skautahlaup, fimleikar drengja og
fimleikar stúlkna og loks sund.
Allt var þetta sveitakeppni og
keppt um bikara sem ýms fyrir-
tæki og einstaklingar í bænum
höfðu gefið. En sundbikarinn gaf
Snorri Sigfússon, fyrrverandi skóla
stjóri. Lestrastofa starfar í skólan-
um allan veturinn og er opin
þrisvar í vikur Sóttu hana 2350
gestir, allt nemendur úr skólan-
um. Þá var mikiði iðkuð skák og
fór það jafnan fram eftir venju-
legan skólatíma.
Hæsta einkunn við barnapróf og
þar með í skólanum hlaut Þórunn
Ólafsdóttir 9,53. Úthlutað var verð
launum frá Prentverki Odds
Björnssonar fyrir þrjár beztu rit-
gerðir við barnapróf. Voru það
bókaverðlaun og hlutu þau að
þessu sinni Guðrún Jóna Gunnars
dóttir, Jónborg Ragnarsdóttir og
Þórunn Ólafsdóttir.
Skólaslitaræða skólastjóra.
Að lokum ávarpaði skólastjóri
hina brautskráðu nemendur og
varaði þá við of miklu eftirlæti
við sjálfan sig.
Benti hann á þá hættu, seni
fælist í mikilli velmegun og mikl
um þægindum. Vakti hann at-
hygli þeirra á því, að þrátt fyrir
langa skólagöngu, yrðu þau þó
alltaf ómenntuð, ef þau lærðu
ekki sjálfsaga og sjálfsstjórn..
Ilann sagði meðal annars: „Það
er einhver alvarlegasta blekking
okkar nútímamannanna, að trúa
því, að því meira, sem við eig-
um, því meira, sem við getum
veitt okkur af alls konar gæðúrn,
því hamingjusamari verðuin við.
Með allsnægtunum kemur eyðslu
semin, sem er kannske eitthvert
alvarlegasta fyrirbrigði á íslandi
í dag.
Þjóðfélagið hefir gert mikið
fyrir ykkur og á eftir að gera
það. Bráðum kemur að ykkur að
gera mikið fyrir þjóðfélagið. Látið
ykkur ekki detta í hug að þið
veiðið hamingjusöm, nema þið
greiðið skuldir ykkar við foreldra
ykkar, þjóðfélagið og guð. Að lok-
um bað hann börnin að reyna að
lifa eftir orðum Fjallræðunnar:
Allt það, sem þér viljið að aðrir
mtnn geri yður, það skuluð þér
ag þeim iijöra. —
r■
Iþróttadagurinn
í sumar
Stjórn Frjálsíþróttasambands
íslands skýrði blaðamönnuni ný-
lega frá því, að ákveðið væri að
liafa sérstakan íþróttadag í
sumar, eins og verið hefir tvö
undanfarin sumur. Dagur þessi
er sniðin eftir fyrirmynd frá
Norðurlöndum — og hugsaður
sem útbreiðsladagur fyrir frjáls-
ar íþróttir því hugmyndin er að
ná til sem allra flestra, ungra
sem gamalla.
íþróttadagurinn að þessu sinni
verður um aðra helgi í júní, eða
nánar tiltekið frá 9,—11. júní, og
verður þá stigakeppni milli hér-
aðssambanda, og sér hvert hér-
aðssamband um daginn á sínu
svæði. Árið 1954 tóku 560 manns
(Framhald a 8. síðu).
Fyrir nokkrum <áruin gaf Snorri Sigfússon, fyrrverandi skólastjóri, bikar,
sem skyldi verá1 verðlaunagripur á ári hverju í sundkeppni milli bekkj-
anna. Þetta er sveitiri, sem að þessu sinni vann Snorrabikar.
■ .•>. •nii'-'m 070 •>' /■ " :•••