Tíminn - 18.05.1956, Blaðsíða 5

TÍMIN N, föstudagurinn 18. maí 1956.
Magnús Gísiason, námsstjóri: ^ Síðari hluti
Á Norðurlöndum er kappsamlega unnið
að rannsóknum í þágu uppeldismála
Hér birtist síðari hluti af grein
Magnúsar Gíslasonar, námsstjóra,
en hún er tekin úr tímaritinu
Menntamál. Fyrirsagnir eru blaðs
ins.
SvíJjjó'ð
í fjórum sænskum háskólaborg-
um eru rannsóknarstofnanir, sem
um sálfræði- og uppeldisfræðirann
sóknir fjalla, starfræktar í tengsl-
um við háskólana. Auk þess er
unnið að víðtækari tilraunastarf-
semi á þessu sviði á vegum sænsku
f ræðslumálastof nunarinnar (Skol-
överstyrelsénj.
í Uppsölum starfar „Institutionen
för pedagogik“ undir stjórn Wil-
helm Sjöst'rand. í skýrslu sinni
í áðurnefndu tímariti tekur hann
það fram| að vísindalegum rann-
sóknum á þessu sviði sé það fjötur
um fót, hve mikill fjöldi stúdenta
leggur nú stund á þessi fræði, og
kennsluskyldan tekur því meira
af tíma háskólakennaranna en góðu
hófi gegnir. Þessi þróun er sam
eiginleg öllum sænskum háskólum,
en býsna margt virðist þó hafa
áunnizt á undanförnum fimm ár-
um.
Meðal þeirra verkefna, sem tek
in hafa verið fyrir á vegum rann
sóknarstofnunarinnar í Uppsölum
má t. d. nefna nýja gerð hæfnis-
prófa til athugunar á músíkgáfum
meðal skólabarna og rannsókn á
daglegu námsstarfi menntaskóla-
nemenda í Uppsölum. Nemend-
ur þeirra menntaskólabekkja, sem
athugaðir voru, var skipt í 3 hópa
eftir námsafköstum, og var færð
dagleg skýrsla um námsstarfið í
heild — bæði heima og í skóla
— á meðan rannsóknin stóð yfir.
Til þess að auka áhuga nemend-
anna á rannsókninni var þeim
greidd dálitil upphæð fyrir fyrir-
liöfnina. Ennfremur hefur verið
gerð rannsókn á námsaðferðum
með hliösjón af árangri í námi í
barnaskólunum, hvað helzt veldur
ótta og kvíða hjá skólabörnum og
áhrif slíkra kennda á skólastarf og
námsárangur.
Skólaganga fávita.
Athyglisyerð atnugun hefur ver-
ið framkvæmd viðvíkjandi skóla-
göngu fávita. í ljós hefur komið,
að fávitar, sem notið hafa kennslu
í heimangönguskólum (externat)
eiga léttara með að aðlagast um
hverfi og sjá sjálfum sér farborða
að námi loknu heldur en þeir, sem
numið hafa í heimavistarskólum
(internat). Námsárangur heiman-
göngukennslunnar er einnig að
jafnaði betri.
Ýmislegt fleira mætti nefna,
sem vísindamenn í uppeldisfræð-
um við Uppsalaháskóla og nem-
endur þeirra hafa fjallað um und-
anfarin 5 ár, t. d. það, að 2 síð-
ustu skólaárin hafa öll börn í 4.
bekk barnaskólanna í Uppsölum
verið vitprófuð.
í tengslum við háskólann í Lundi
starfar „Institutionen för psykologi
ock pedagogik“ undir stjórn pró-
fessors Hermann Siegvald. Þar hef
ur nemendafjöldinn aukizt geysi-
lega á síðustu arum, þannig að
skólaárið 1954—55 lögðu 641 stúd-
ent stund á þessi fræði. Undanfar-
in ár hafa rannsóknarstoínunni
verið látin góð tæki í té, sem hafa
aukið og bætt skilyrði til rann-
sókna og íræðslustarfs í þessum
greinum. En þessi stofnun mun nú
vera sú fullkomnast sinnar teg-
undar á Norðurlöndum, hvað tæki
og ýmiss konar annan útbúnað
snertir, þar sem stofnunin nýtur
ríflegri fjárhagslegs stuðnings til
þessara hluía en aðrar hliðstæð-
ar norrænar rannsóknarstofnanir.
Prófessor Herman Siegvald telur
það tímabært að efna til norrænn-
ar samvinnu um gerð og fram-
leiðslu ýmiss konar fækja til.rann-
sóknar- og íræðslustarfs í háskól-
um, rarinsóknarstofnúnum og
kennaraskóliun á Norðurlöndum.
Hann álítur, að fiest þeirra tækja,
sem rannsóknarstofnanirnar eiga
eða eiga völ á, séu óþarflega dýr
og mörg þar að auki óhentug. ^
Áhrif lofs og atyrða.
Af þeim fjöldamörgu verkefnum,
sem rannsóknarstofnunin í Lundi
hefur tekið fyrir má nefna, hver j
áhrif hrós og atyrði hafa á skóla-1
börn, athugun á ótta og reiði með
al skólabarna, gerð hæfnisprófa
í sambandi við starfsval fyrir börn,
sem gengið hafa í hjálpardeildir,
orsakir lesgalla, athugun á aðferö-
um við réttritunarkennslu fyrir
börn, sem eiga örðugí með lestrar-
og réttritunarnám. Ennfremur má
nefna skróp úr skóla, orsakir og af-
leiðingar misheppnaðra prófa, at-
liugun á hugmyndum unglinga
j (13—14 ára) uin siðferði, rannsókn
j á skilningi barna á vissum orða-
I samböndum sögukennslubóka.
, Loks má nefna athugun á kostum
og löstum kennara.
Við háskólann í Gautaborg eru
nú tvær rannsóknarstofnanir starf j
ræktar, önnur fjallar fyrst og
fremst um sálfræðileg rannsóknar-
efni, en hin um uppeldisfræðileg
efni. Ennþá er þó aðeins einn há-
skólakennari í þessum greinum,
prófessor John Elmgren við Gauta-
borgarháskóla. Við aðra sænska há-
skóla er nú starfandi einn pró-
fessor í hvorri þessara greina.
Drengirnir gerðu táknræna mynd.
Tvennar athyglisverðar rannsókn
ir fara nú fram undir stjórn pró-
fessors John Elmgren. Önnur hófst
vorið 1954 og er í því fólgin, að
3—7 ára börn í leikskólum, á dag-
heimilum og öðrum hliðstæðum
] stofnunum eru látin teikna: 1) á-
] kveðna persónu, 2) eitthvað eftir
frjálsu vali, 3) eitthvað eftir frjálsu
, vali úr næsta umhverfi eða frá
heimili barnsins. Rannsókn þessi
( er gerð í samvinnu við Kennara-
skólann í Gautaborg. Rösklega
2000 börn úr 57 stofnunum voru
látin teikna þessar myndir. Kenn-
aranemar og háskólastúdentar söfn
uðu þeim saman, samtímis alls
staðar, að teiknitímanum loknum.
Venjuleg gerð skólalitá var notuð:
grænn, rauður, blár, gulur, svart-
ur, hvítur, fjóiublár og brúnn. Við
athugun á persónu-teiknum barn-
anna kom í Ijós, að algengara var,
að stúlkur teiknuðu rétta og raun-
verulega persónu, en drengirnir
teiknuðu frekar táknræna mynd.
Ennfremur notuðu stúlkurnar
fleiri liti, en drengirnir.
Haustið 1951 hófust athuganir
á vegum Kennaraskólans 1 Gauta-
borg undir stjórn John Elmgren
og Erik Malmström, sem fjallar um
ýmsar hliðar náms og skólastarfs.
Markmið þeessarar rannsóknar er,
að fá fram hentug hæfnispróf, sem
liafa megi hliðsjón af við val kenn-
araefna, en mun fleiri sækja þar
um skólavist en hægt er að taka,
svo að velja verður úr árlega. Rann
sókn þessari er ekki lokið.
“ *w ^ X
rf * i
Fiskimjöl úr fiskslógi talið merk nýjung
i
Skróp skólabarna.
j Af öðrum rannsóknarefnum, sem
, tekin hafa verið fyrir, má nefna
] athugun á örvhendum skólabörh-
: um, músíkgáfu, andlegri þreytu,
j skrópi skólabarna, og áhrifum
; kvikmynda á börn og unglinga og
þá sérstaklega á unglinga á gelgju
skeiði.
í Stokkhólmi eru nú 4 rannsókn
arstofnanir starfræktar í þágu
þessara vísinda. Þrjár þeirra eru
tengdar háskólanum: „Pedagogiska
I institutet" undir stjórn próf. Tor-
j sten Husén, Psykologiska institut-
! et“, sem próf. Gösta Ekman veitir
j forstöðu og loks „Pyskotekniska
: institut", undir stjórn fil. lic.
| Valdemar Feilenius. Auk þess má
I hér nefna „Statens pyskologisk-
pedagogiska institut“, sem stofn-
| sett var árið 1944 .Forstöðumað
j ur þeirpa, stofnupar, er fil lic. Jon
I A vegum síðast nefndrar stofn-
unar hefur undanfarin ár verið
unnið að því að gera ný stöðluð
próf til þekkingarkönnunar. Slík
próf voru fyrst samin 1947) á I
vegum stofnunarinnar af Frits Wig1
forss, en síðan (1955) hafa þau1
,verið aukin og endurskoðuð undir
stjórn Torsten Husén.
Af kennslufræðilegum viðfangs-
efnum þessarar stofnunar má nefna
athugun á aðferðum við Iestrar-
kennslu.
Samkvæmt alþjóðlegum rann-
sóknum hér að lútandi, hafa ýms-
ir sérfræðingar helzt hallazt að
þeirri skoðun, að hin svonefnJa
orðmyndunar-aðferð (ordbildmet-
od) gefi beztan árangur við lestr-
arkennslu fyrir byrjendur. Þessi
aðferð er í stuttu máli í því fólgin,
að nemcndum eru í upphafi kennd-
ar heilar setningar eða einstök
orð, síðan er athyglinni smátt og
smátt beint að frumhlutum orð-
anna, einstökum hljóðum. Sænskir
sérfræðingar hafa aftur á móti
helzt mælt með hljóðaðferðinni,
þar sem börnunum eru kennd hljóð
einstakrh hljóðtákna í upphafi, og
síðan atkvæði, orð og setningar.
í Svíþjóð hafa. sem sagt mjög
fáir notað orðmyndaraðferðina við
lestrarkennsluna, og vísindalega
hafa kostir og lestir þessarar að-
ferðar lítið sem ekkert verið rann-
sakaðir þar. — Vorið 1953 voru
gerðar ýmsar athuganir á fernum
tvíburum, og í nóvember sama ár
voru stofnaðir tveir tvíburabekkir
í Stokkhólmi. Hvor bekkjanna var
með 9 nemendur, algera byrjend-
ur. Sami kennari kenndi lestur
í báðum bekkjunum. í öðrum
bekknum kenndi hann lestur með
hljóðaðferðinni, en í hinni með
orðmyndaraðferðinni. Lestrar-
kennslunni var þannig hagað allt
skólaárið 1954—55. Ætlunin er að
fylgjast lengur með námi og
þroska þessara barna, en eftir
þriðja skólaárið verða þessir bekk
ir leystir upp.
Með rannsókn þessari cr fyrst
og fremst leitazt við að fá svör
við eftirfarandi spurningum.
(Framhald á 8. síðu).
I MARZ-HEFTI „Canadian Fisher-
man“ er sagt frá nýju ,,super“-
fiskimjöli, sem gert er úr fiskslógi.
Er frá því skýrt, að það muni senn
koma á markað. Notagildi mjöls-
ins hefir þegar verið prófað á til-
raunabúgarði kanadíska ríkisins í
Nova Scótia-fylki.
Einn af vísindamonnum þeim,
sem fengizt hafa við framleiðslu
þessa mjöls ú vegum Tilraunastöðv
ar ríkisins við Átlantshaf, segir, að
mjölið megi vinna úr slógi,, sem
nú er kástað'u'tbyröis á miðunum,
cn það er mjög mikið magn. Hann
áætlar að tögari kasti um 300 lest-
um af slógi fyrir borð á' ári, en
það jafngildir um 60 lestum af
hinu nýja mjöli.
Framleiðsluaðferðin er mjög ein
föld. Aðallega er um þorskslóg að
ræða. Slógið er sett í stóra geyma
um borð í fiskiskipunum. Þegar
gerjun er komin í slógið, eftir
nokkra daga, verður það fljótandi.
Þetta fljótandi efni er þurrkað í
„ ,,tromlu“-þurrkara“ og síðan er
mjölið malað úr hinu fasta efni.
Mjölið er rjómagult og mjög víta-
mínríkt. Búpeningur er sólginn í
það.
Enn finna Þjóðverjar fiskimið við Grænl.
Samkvæmt í frásögn Dansk Fisk-
erilidende í s. 1. mánuði, hefir skip
stjóri á stórum vestur-þýzkum tog
ara, sem var að veiðum fyrir vest-
an ísland í marz s. L, fundið mjög
auðug mið um það bil 80 mílum
fyrir vestan Dohrn-mið, sem kennd
eru við þýzka rannsóknarskipið
Anton Dohrn. sem fann þau í
fyrra, að sögn blaðsins. Mið þessi
segir blaðið að séu á móts við
Angmagsalik á austurströnd Græn-
lands.
Mið þessi eiga að hafa verið svo
rík af þorski og karfa, að þýzki tog
arinn hafi fyllt sig á mjög skammri
stund og hafi komið til heimahafn
ar með úrvalsfarm.
Blaðið segir að æ fleiri af hin-
um nýju og stóru vestur-þýzkú tog
urum sæki nú á mið við Græn-
land. Er sagt frá einni veiðiferð.
Togarinn „Herman Ahlers" var 23
daga í túr og kom heim með 5065
kassa af afbragðsfiski, eða um 250
•lestir, og var mest megnis þorsk-
ur og karfi og allt vænn og góður
fiskur.
Fiskveiðar Rússa
§
Nýlega heimsótti hópur rúss-
neskra útgerðarsérfræðinga Noreg
til að kynnast fiskveiðum Norð-
manna. Ýmsar upplýsingar um fisk
veiðar Rússa birtust í norskum
blöðum meðan á heimsókninni
stóð. Til dæmis, að við veiðar í
Barentshafi noti Rússar 2000 lesta
skip, sem eru í senn togarar og
verksmiðjur. Skipin eru þýzk-
byggð og hafa reynst mjög vel.
Múrmansk er heimahöfn þeirra.
Alls gera Rússar út 14 eða 15
slík skip. Áhöfnin er 98 manns.
Botnvarpan er dregin upp á skip-
ið að aftan og veiðinni hellt á þil-
farið og þá er tekið til við vinnsl-
una. Skipin eru á miðunum í 40—
50 daga og afköst geta orðið 20
lestir af frosnum flökum á dag, 10
lestir heilfrystur fislíur og 4 lestir
fiskimjöl. Þessi þýzku skip eru til
reynslu, en ætlunin er að smíða
stórá'n flota af svipuðum skjpum,
í ljósi fenginnar reynslu. Verða
VAÐsromN
Straumur fjármagnsins.
ÉG RÆDDI nýlega við reykvísk-
an borgara um ástæðuna fyrir
þvi að svo margt fólk utan af
landsbyggðinni flytur til Reykja-
víltur. Mér virtist hann helzt
telja, að landsfólkið sækti svo á-
kaft í skemmtanir fjölbýlisins og
fjölbreyttni borgarlífsins, að það
héldist ekki við úti um byggð-
irnar þess vegna. Annan borgara
heyrði ég eitt sinn halda því fram
að ástæðan væri, hve vel borg-
arstjórnin hér færi úr hendi og
miklu betur en í öðrum kaup-
stöðum. Skyldi þetta vera út-
breiddur skilningur í höfuðstaðn-t
um? Varla trúi ég því. Að vísu
mun vera hér til fólk, sem ekk-
ert les nema Morgunblaðið og þá
er ekki von á góðu. Slíkt fólk
verður á sálinni eins og námu-
hestur til höfuðsins: með klappa
bundna á báða vanga svo að ekki
sjáist til hliðar heldur aðeins
beint ófram. Fleiri höfuðstaðar-
búar munu þó skilja, að fjármagn
og fjáraflaaðstaða og atvinnu-
möguleikar hafi liér mest að
segja. Fjármagn það, sem hér er
í umferð er ekki aðeins aðallind
þjóðfélagsins alls af því að hér
er höfuðborg og aðsetur stjórn-
arvalda og banka og innflutn-
ingshöfn, heldur hefir að undan-
förnu flutzt mjög mikið fjár-
magn utan af iandi tii Reykjavik-
ur, meö fólkinu, sem hingað
kemur. Byggðirnar standa fá-
mennari og fátækari eftir. Mögu-
leikarnir þar hafa rýrnað, en
eflzt að sama skapi hér syðra.
Þannig gerazt dæmin.
ÞESSIR fjármagnsflutningar fara
fram með ýmsum hætti. Ég skal
þau nokkru stærri.
Rússar skýrðu frá því, að árleg
notkun á þorskalýsi í Rússlandi
væri 7000 lestir.
Rússar eru að byggja mjög stór
frystihús í Múrmansk. Er áætlað
að þeim verði lokið á þessu ári.
Afköst eiga að verða 450 lestir
heilfrystur fiskur á sólarhring, seg
ir í þessum norsku blöðum.
Rússar reka miklar síldveiðar,
bæði í Atlantshafi og Kyrrahafi,
og svo veiða þeir mikið í Kaspí-
hafi og nota þar stórvirkar dælur
til að ná fiskinum. Þeir setja vítt
rör á 40—60 metra dýpi og soga
fiskinn upp á þilfar. Sterkir ljós-
kastarar eru líka notaðir við þess-
ar veiðar.
nefna dæmi. Miðaldra iðnaðar-
maður flytur til Reykjavíkur, sel-
ur eignir sínar í kaupstað fyrir
vestan eða norðan. Hann fær fyr
ir þær sem svarar hálfu andvirði
íbúðar í Reykjavík. Afganginn
fær hann að láni hjá fjölskyldu-
meðlim, sem á fjárhæð í spari-
sjóði. Þá er allt andvirði íbúðar-
innar tæmt úr sjóðnum úti á
landi. Annað dæmi er svona: Son
ur efnalega sjálfstæðs manns í
þorpi fyrir austan flytur til Rvík
ur. Ræðst í byggingu, en skortir
efni. Foreldrarnir reyna að sjálf-
sögðu að hjálpa. Allt sparifé og
meira til er lagt í húsið í Reykja-
vík. Einnig þetta er blóðtaka fyr-
ir fámennt þorp.
Breytt hugarfar er það, sem þarf.
RÍKISVALDIÐ reynir að liamla
í móti með því að veita fé til
framkvæmda víða á landinu. Það
er góðra gjalda vert og liefir gert
mikið gagn. En sú hjálp hefir
komið of seint og er of lítil.
Fólksstraumurinn heldur áfram
og flytur með sér fjármagnið.
Erfiðleikar fjármagnsskortsins
vaxa úti á landi. Til þessa hafa
kaupfélögin verið helzti stíflu-
garðurinn. Fjármagn það, sem
verzlunin við þau skapar flytzt
ekki á brott heldur fer til við-
reisnar og framkvæmda. En þessi
stífla er ekki nægiiega öflug. At-
vinnulífið úti á landi þarf að
njóta sérstakrar fyrirgreiðslu af
opinberri hálfu til að unnt sé að
snúa við. Og til þess þarf breytt
liugarfar víða í þjóðfélaginu. —
Þetta eru nokkur atriði fólksflutn
ingavandamálsins. Þau eiga lítið
skylt við skemmtanir eða vizku
borgarstjórnarinnar hér. - Frosti.
Ferming
á Akranesi
20. maí (séra Jón M. Guðjónsson)
FERMINGARBÖRN:
kl. 10.30 f. h.:
Stúlkur:
Aldís Lárusdóttir, Heiðarbráut 34.
Árný Hafstein Kristjánsdóttir, Suð-
urgötu 115.
Brynja Pétursdóttir, Merkurteig 4.
Díana Bergmann Valtýsdóttir,
Sunnubraut 16.
Elín Björg Magnúsdóttir, Vestur-
götu 71 b.
Elsa Jónsdóttir, Laugarbraut 28.
Emilía Ásta Júlíusdóttir, Vesturg. 43.
Fríða Ragnarsdóttir, Sandabraut 6.
Friðgerður Lilja Jóhannsdóttir, Suð-
urgötu 40.
Guðríður Halldóra Haildórsdóttir,
Kirkjubraut 51.
Guðrún Gunnarsdóttir, Steinsstöðum.
Guðrún Hallvarðsdóttir, Vesturg. 87.
Guðrún Erla Jóhannsdóttir, Skaga-
braut 8.
Gunnur Axelsdóttir, Merkigerði 2.
Ingibjörg Fanney Sigurðardóttir,
Kirkjubraut 36.
Margrét Halldórs Ármansdóttir,
Sóleyjargötu 10.
Ragnhildur Jónina Sigurdórsdóttir,
Bjarkagrund 11.
Drengir:
Atli Marinósson, Suðurgötu 97.
Björn Ingi Finsen, Vesturgötu 42. 1
Björn Sævarr Ingvarsson, Still-
holti 11.
Dagbjartur Kort Dagbjartsson, Mel-
teig 8.
Davíð Þjóðleifsson, Skólabraut 19.
Erlendur Danielsson, Vesturg. 146.
Gilbert Már Skarphéðinsson, Kirkju-
braut 53.
Grétar Vésteinsson, Laugarbraut 26.
Vésteinn Vésteinsson, Laugarbr. 26.
Guðjón Guðmundsson, Suðurgötu 34.
Guðmundur Helgi Sigurðsson,
Kirkjubraut 7.
Gunnar Hjörtur Gunnarsson, Vestur-
götu 111.
Hörður Þórleifsson, Bjarkargr. 15.
Jakob Hendrik Daníel Matthíasson,
Jaðarsbraut 11.
(Framhald á 8. síðu).