Tíminn - 02.09.1956, Side 7

~ r
7
BINOAR ÍO ARAs
yrðu að taka á sig mikil útgjöld, ef tap
yrði á rekstri félagsins!
Þetta andóf hinna félaganna reyndist
þó gagnslítið. FólJcig í landinu fann, að
hér voru menn á ferð, sem hugðust lífga
tryggingastarfið við og velcja það af
þyrnirósarsvefni, enda hefur vöxtur og
viðgangur Samvinnutrygginga verið með
eindœmum. Þegar á fimm ára afmœli
sínu var félagið orðið annað stærsta
tryggingafélag landsins og aðeins 10 ára
gamalt er það eJcJci aðeins stœrsta trygg-
ingafélag landsins, heldur tvimælalaust
forustufélag um Jwers konar nýfungar,
hettbrigt og frjálst tryggingastarf.
Baráttan gegn afsláttarkerfi bifreiða-
trygginganna endaði einnig í heríilegasta
ósigri hinna eldri félaga og annara and-
stæðinga Samvinnutrygginga. Með at-
kvæðagreiðslu hjá bifreiðaeigendum vann
þetta nýja kerfi glæsilegan sigur, og uif-
reiðatryggingar félagsins hafa vaxið svó,
að' nú er helmingur allra bifreiða í land-
inu tryggður hjá félaginu.
Hagsýni og tækni
í rekstri
Það varð brátt augljóst öllum þeim, sem
fylgdust með vexti Samvinnutrygginga, að
stofnunin var rekin af mestu hagsýni og
tókst að nýta bæði nýjustu tækni og hina
ágætustu starfskrafta til ágæts árangurs.
Reksturskostnaðnr félagsins var og er mjög
lágur, jafnvel þótt boríð sé saman við bezt-u
erlend félög, og Samvinnutryggingar hafa
verið mikið gæfufélag í tryggingastarfsemi
sinni.
Arangur starfsins Jcom þegar i Ijós
1949, þegar félagið endurgreiddi teJcju-
afgang til eigenda. sinna, hínna tryggðu,
og var það alger nýjung hér á landi, enda
þótt eitt gagnkvæmt iryggíngafélag vœri
til í landinu áður. Þessar endurgreiðslur,
sem Jcalla má aðalsmerki Samvinnu-
tr-ygginga, hafa síðan numið 9,6 milljón-
um króna og eru þá ótaldar mílljónir,
sem félagið hefur sparað landsfólkinu
með lœgri iðgjöldum og betri þjónustu
en áður hafði þekfczt.
Tryggingafélag má 1 raun réttri reka á
tvennan hátt í landi eins og íslandi.
Treysta má fyrst og fremst á miklar end-
urtryggingar erlendis, og er félag þá í raun
réttri lítið meira en umboðsfélag hinna er-
lendu endurtryggjenda, eða byggja má upp
sjóði félagsins, nota þá sem bakhjarl til að
draga úr hinum erlendu endurtryggingum
og gera félagið þannig að sjálfstæðu, ís-
lenzku tryggingafélagi. Samvinnutryggingar
hafa gengið lengra eftir seinni leiðinni en
nokkurt annað félag hér á landi og urihið
þar þjóðhagslegt starf með því að draga
úr gjaldeyrisútgjöldum til trygginga, jafn-
framt sem félagið hefur tekið enductrygg-
ingar frá öðrum löndum í vaxandi mæli til
að jafna metin gjaldeyrislega. Þessi stefna
hefur borið þann árangur, að félagið hefur
skapað sér tekj.ur af vöxtum sjóða og ágóða
af endurtryggingum utanlandsfrá, sem
hafa stórbætt al’komu þess og átt mikinn
þátt í því, hve miklu félagið hefur getað
skilað aftur.
Breyttir og bættir
tryggingahættir
Samvinnutryggingar hafa. á ýmsum svíð-
um trygginga hafið baráttu fyrir breytt-
um og bœttum tryggingaiiáttum. ÁJirifa-
ríkust slíkra herferða var án efa baráttaft
um brunatryggingar Jiúsa, sem voru nær
alger einokun um land allt. Hafa þcer nú
ekki aðeins vetið gefnar frjálsar alls staðar
utan ReyJcjavíkur (þ. e. a. s. frjálsar fyrir
stjórnir sveitafélaga, ekki einstaklinga),
heldur hefur orðið mikil lœkkun á bruna-
ERLENDUR EINARSSON
- ,yggingaiðgjöldum húsa utan höfuðstað-
arins. Eiga landsmenn það eingöngu að
þakka árvekni og dugnaði þeirra manna,
sem stýra máium Samvinnutrygginga. Er
það athyglisvert, aö ekkert tryggingafélag
hefur tekið þátt í þessum tryggingum ann-
að en Samvinnutryggingar, utan Bruna-
bótafélag íslands, sem einokunaraðstöðuna
hafði áður og hefur tekið karlmannlega á
móti samkeppni Samvinnutrygginga.
Tryggingastarfsemi á að vera annað og
meira en töluvisindi með krónur og aura.
Hún er ekki aðeins til vegna beins fjár-
hagslegs öryggis, sem hún skapar, heldur
og vegna hinnar djúpu, sálrænu þarfar
mannsins fyrir öryggi og vissu. Trygginga-
félag á að vera lifandi kraftur, sem greiðir
ekki aðeins tryggt tjón, heldur tekur já-
kvæðan þátt í lifi og starfi þjóðfélagsins,
með því að beina hinu sparaða fé í sjóðum
sínum til uppbyggingar og athafna, halda
uppi fræðslu um hvers konar öryggi og
slysavarnir og reyna þannig að fyrirbyggja
tjónin, sem tryggt er fyrir. Mikill fjöldi
slysa eða óhappa eru þess eðlis, að fjár-
hagsleg greiðsla getur aðeins bætt nokk-
urn hluta þess, sem farið hefur forgörðum.
Þetta hafa Samvinnutryggingar skilið
frá öndverðu cg þvi hafa þær lagt mikla
áherzlu á hvers konar fræðslu- og upplýs-
ingastarfsemi í þeim tilgangi að fyrir-
byggja slys og tjón. Þetta hefur félagið gert
með útgáfu blaða, bóka og bæklinga, fyr-
irlestrum, verðlaunaveitingum, samkeppn-
um, auglýsingum og á margan annan hátt.
Mikið gæfu-
félag
Samvinnutryggingar hafa verið mikið
gæfufélag og eitt hið gæfulegasta við fé-
lagiö hefur frá byrjun verið starfslið þess.
Erlendur Einarsson stýrði félaginu til árs-
loka 1955, er hann tók við annari og. meiri
ábyrgðarstöðu, en þá varð framkvæmda-
stjóri Jón Ólafsson, sem í aldarfj órðung
hafði stýrt Líftryggingafélaginu Andvöku
og er einn reyndasti og farsælasti trygg-
ingamaður landsins. Við hlið hans eru í
framkvæmdastjórn Björn Vilmundarson,
sem stýrir brunatryggingadeild, og Jón
Rafn Guðmundsson, sem stjómar sjódeild
og endurtryggingum. Bifreiðadeild hefur
frá byrjun verið undir forstöðu Ólafs
Kristj ánssonar. — Fastráðið starfsfólk
Samvinnutrygginga eru nú 29 manns.
Fyrsti áratugurinn er ekki aðeins góð
héldur glœsileg byrjun fyrir Samvinnu-
tryggingar. Fólkíð i landinu hefur skilið
það hlutverk, sem þessu félagi var ætlað,
og það hefur fagnað því, hversu giftusam-
lega félagið Jiefur starfað og Jiversu trútt
það Jiefur verið þeirri hugsjón, sem á bak
við býr.

Um verðgildi peninga
f ÖLLUM landshlutum eru til
menn, sem græða íé.
Þó að atvinnuvegir gangi ýmis-
lega, er alls staðar fólk, sem get-
ur lagt fyrir og leggur fyrir. Dug-
legir menn og ráðdeildarsamir
með létt heimili afla meira en þeir
þurfa til daglegrar framfærslu, ef
þeir hafa fasta atvinnu eða heppni
er með. Þess vegna eru í öllum
héruðum einhverjir menn, sem
efnast og safna fé.
Slíkir menn eru líka á Vfestfjörð-
um. Þar eru í fremstu röð fastir
launamenn, sem fara vel með, en
raunar líka menn í flestum stétt-
um.
Hvað gera svo þessir menn við
það fé, sem þeim græðist?
VITANLEGA er slíkri spurn-
ingu ekki svarað eins fyrir alla.
En margir þessara manna vilja
; geyma fé sitt svo, að það haldi
! gildi sínu og verði trygg eign.
; Þeim jjykir eðlilega ekki sem
i tryggast að geyma það í peninga-
stofnunum. Þeir eru að vísu
; óhræddir um krónur sínar þar og
i treysta því, að sér verði taldar
i þær út aftur, þegar þeir óska, með
i vöxtum þeim, sem um er samið.
i En þeir hafa séð peningana rýrna.
: Þeir hafa vitað menn lána kýr-
ii verð og fá það greitt að fullu eftir
i fáein misseri með einu lambsverði.
i Og þeim þykir það slæm meðferð
á fé sínu, að kýrverð breytist í
; lambsverð, enda þótt krónum
i þeirra fari fjölgandi.
Eitt er það ráð, sem eignamenn
i kunna til að bjarga fé sínu, hvar
i á landinu sem þeir eiga heima.
I Það er að koma því í fasteign í
1 Iieykjavík. Það „getur hver einn
| skyggnzt um sína sveit“ og tekið
| eftir því hvað verður um gróða
| þann, sem þar er dreginn saman.
| Peningamennirnir kaupa ekki jarð
| eignir í næstu sveit eða húseign
! í næsta þorpi. Þeir kaupa ógjarnan
| fasteignir í sínum eigin kaupstað
| eða sinni eigin sveit.
Þetta á sér ósköp eðlilega skýr-
! ingu. Menn trúa ekki á framtíð
! héraðs síns. Menn efast um að
! hægt verði að selja hús í sínum
§ kaupstað eða jörð í sinni sveit.
Það kynni að verða einskisverð
,. eign eftir nokkur ár, jafnvel minni
: eign en ríkistryggð innstæða í op-
B inberri ‘peningastofnun. En hinu
! treysta þeir, að húseign í Reykja-
:; vík verði alltaf hægt að selja. Og
| þeim hefir sannarlega orðið að
; þeirri trú sinni til þcssa dags.
Þetta er vitanlega allt annað en
1 heppilegt fyrir þau héruð, sem
; ; peningarnir eru íluttir úr. því að
þau verða með þessum hætti skatt
;! skyld höfuðstaðnum. Við því verð
I! ur ekki gert með neinu valdboði
§ eða lagaókvæðum. Maður, sem
með ráðdeild og manndómi hefir
! safnað sér fé til elliáranna, er
fyllilega frjáls að því að ráðstafa
: i því og vel að því kominn að vera
; ] fjár síns ráðandi. En það er samt
y sem áður jafnmikil blóðtaka fyrir
K; það hérað, sem skapaö hefir éign
| hans, að missa af henni.
ÞAÐ ER AÐ ÝMSU leyti allt .
annað en heppilegt fyrir þá, sem
í Reykjavík búa, aö menn út ura
allt land sækist eftir að eignast
þar hús. Það styður að hækkuðu
húsaverði og þar með meiri dýr-
tíð, en er jafnframt hlutarbót fýr-
ir þá, sem hús vilja selja. Og vit-
anlega eykur það fjármagn höfuð-
staðarins og fjölgar þannig úrræð-
um þar að sama skapi og það dreg
ur úr lífsskilyrðunum í liéruðum
landsins.
Meðan þetta ástand varir er
þeim, sem við það búa, eðlilega
rík í huga nýlendustjórn, þar sem
heimalandið sendir menn til að
safna fé í nýlendunum og flytja
það síðan heim til gamla landsins,
þar sem yfirþjóðin býr. Sömuleiðis
minnir þetta á einokunartímana á
íslandi, þegar reistar voru stór-
byggingar í öðru landi fyrir gróða
frá íslandi meðan þjóðin hér varð
stöðugt fátækari og fátækari.
HVAÐ ER ÞÁ hér íil ráða?
Það eina, sem fyllilega dugar
til að mynda jafnvægi í þessum
efnum er að skapa trú á framtíð
landsbyggðarinnar. Að því er nú
unnið með ýmsum ráðum og því
marki verður að ná. Það er engin
ástæða til að örvænta eða halda
að það sé ómögulegt, ef vilji er til.
En þeir, sem nú standa höllum
fæti og búa við skarðan hlút,
verða fyrst og fremst að skilja það
sjálfir, hver nauðsyn þeim er á
leiðréttingu þessara mála. Því
verða þeir að standa vel saman
um allt það, sem þar horfir íil
bóta.
ÞESSI árin er mikið gert til að
jafna aðstöðu héraðanna. Þar er
fyrst að nefna rækluri lands og
rafvæðingu og margs konar upp-
byggingu. Jafnframt vferður svo
að beina lánsfénu út um land til-
að vega upp á móti því hvernig.
fjármagn í einstaklingseigu sog-
ast til Reykjavíkur. Það er tómt
mál að tala um jafnvægi í þessm
sambandi, ef ekki er gáð að slíku.
Meðan svo er ástatt, að straumur-
inn liggur sjálfkrafa á einn stað
þarf opinberar aðgerðir og stjórn
á fjármálum þjóðarinnar til jafn-
vægis.
EIN STETT manna hefir nokkra
sérstöðu um meðferð aflafjár síns.
Það eru bændur. Þeir leggja yfir-
leitt allt sitt í ræktun cg aðra
uppbyggingu jarða sinna. Sömu
sögu er að segja um smáútvegs-
menn. Þeir keppast líka við að
koma fótum undir bjargræðisveg
sinn. Hitt má íelja undantekningu,
ef launamenn leggja fé í fram-
leiðslu. Við því væri ekki neitt
að segja, ef þeir geymdu fé sitt í
lánsstofnun, svo að það yrði lánað
framleiðslunni. En meðan svo er
ekki, er ástandið sjúkt og hefir
með ýmsum hætti lamandi áhrif á
búskap þjóðarinnar. En þar er
komið að hinu mikla vandarnáli
(Framhald á 8. síðu).
ÞaS voru þrír f ullorSnir og f imm böm
sem fónssi hjá Holsteinsborg á Græaí.
Nánari frégnir hafa nú borizt af hörmulegu slysi, sem
varS hjá Holsteinsborg á Vestur-Grænlandi í s. 1. viku og
i:; lauslega var skýrt fra her x
I frá Kaupmannahöfn.
|!
Það var vélbátur, sem fórst, og
i| drukknuðu 3 fullorðnir og 5 börn.
. Strandaði á skeri.
Vélbóturinn átti að flytja fólk
frá Holsteinsborg til árósa Akorn-
| gaárinnar, þar sem menn voru að
1! laxveiðum. Um borð voru Ole
Ravn trésmiður og kona hans,
| ungur sonur þeirra og dóttir, Else
i;i Olsen kennslukona og ársgömul
i i dóttir hennar, 10 ára telpa, 14
. ára piltur og 9 ára piltur. Auk
!,"l þeirra 19 ára trésmíðalærlingur,
samkvæmt frettaskeyti
sem bjargaðist. Báturinn fór af
stað í blíðskaparveðri. Hann rakst
á sker, sem maraði í kafi og
hvolfdi honum. Kennslukonan
reyndi að synda með barn sitt í
land, en bæði drukknuðu á leið-
inni. Vegalengdin var 300—400
metrar, en kuldinn í sjónum mik-
ill. Unglingarnir munu einnig hafa
reynt að synda, en enginn náði
landi nema þessi 19 ára piltur,
sem hafði náð í ár til að fleyta
sér á. Þetta er eitt hörmulegasta
slys á Grænlandi um langan aldur.