Tíminn - 11.10.1956, Blaðsíða 8

J
T í 1V11 N N, fimmtudaginn 11. október 1956.
Minnrng: Jón J. Malmkvist
Líf íslenzkra bænda hefir frá
upphafi verið erfitt. Á liðnum öld
um var það fyrst og fremst erfitt
fyrir óblíða veðráttu og vegna fá-
t ktar landsmanna og vegna
skorts á tækni. Bústoíninn hlaut
a'i takmarkast af heyöflun, sem oft
\ Idi verða lítil, þar sem tún voru
lít.l sem engin og áburður af
sicornum skammti. Með frelsis-
r -aumum 19. aldarinnar vakr.að;
fyrir alvöru áhugi landsmar.na
fyrir bættum búnaðarháttum, þótt
þ.v5 félli í skaut 20. aldarinnar að
I ia draumana rætast. Og þótt
enn séu í sveitum landsins næg
verkefni fyrir starfsfúsar hendur,
hafir öll aðstaða gjörbreytzt, en
því veldur hin mikla tækniþróun
lcndbúnaðarins. Bóndinn varð áð-
ur að berja þýfða móa og mýrar
með oft lélegum orfum og ljáum
II að afla skepnunum fóðurs og
átti algjörlega undir veðráttu,
hvort tókst að hirða heyin. Nú
hafa túnin verið sléttuð og færð
ú; með hraðvirkum vélum. Hey-
vlnnuvélar vinna svo að segja öll
störfin, sem áður þurfti með ærnu
erfiði að vinna með höndum, allt
frá því grasið er slegið, unz það
l;afnar í hlöðunni. Aukin votheys-
gsrð og súgþurrkun heyjanna veit-
ir bóndanum nú meira öryggi,
þótt veðrátta sé erfið.
Þessi bylting í íslenzkum sveita
búskap, sem hér var vikið að, má
segja, að hafi gerzt á 20. öldinni
og bá mest eftir 1930. Byltingin
hef.r ekki orðið af sjálfu sér. Þeir
e. - i ótaldir íslenzku bændurnir,
sem hafa markað þessa þróun,
hver á sínum bæ eða býli. Einn
þe'rra manna, sem í Nesjahreppi
í Austur-Skaftafellssýslu hefir skil
ao drjúgu ævistarfi og unnið braut
ryðjandastarf í þessari byltingú í
í lenzkum sveitabúskap, sem hér
vc-.r vikið að, var Jón Malmkvist,
bóndi í Akurnesi, sem lézt hinn
24. marz s. 1., 68 ára að aldri.
Jón var fæddur á Kleifarstekk
í Ureiðdal 12. október 1888. Faðir
hans var Jón bóndi á Kleifarstekk
o'i síðar á Skriðu í Breiðdal, Pét-
ursson, b. í Borgarhöfn. Móðir
,;óns Malmkvist var Björg k. h.
Sveinsdóttir Malmkvist, b. á Kalli
í Lóni, Jóhannssonar Malmkvist,
baykis á Djúpavogi, Péturssonar,
baykis á Seyðisfirði, en hann var
iYá Málmey í Svíþjóð.
Jón Malmkvist fluttist með for-
cl .irum sínum ársgamall að Skriðu j
í 3reiðdal, en tveggja ára að aldri \
\ar hann tekinn í fóstur að Svína-
f. lli í Nesjum til Jóns Þorsteins-
ronar, sem þá bjó þar. Jón Þor-
sieinsson fluttist tveim árum síð-
ar frá Svínafelli norður í Vopna-
íjörð og varð Jón Malmkvist þá
eftir í Svínafelli hjá Sigurði Ófeigs
syni og Önnu, föðursystur sinni,
c:i þau fluttu næsta vor eftir til
' ypnafjarðar og fór Jón Malm-
kvist þá með þeim, 5 ára gamall.
Þar var hann svo á ýmsum bæjum
( g .síðast á Mælifelli, sem er heið-
í.rbýli og er nú í eyði. Þegar Jón
v r 11 ára gamall fluttist hann aft
it til Hornafjarðar með .Tóni,
i ;;tra sínum, og fór þá til Önnu
og Sigurðar Ófeigssonar, sem þá
\< ru komin að Suðurhól í Nesjum
cg var hjá þeim til 16 ára aldurs.
1 flutti hann að Dilksnesi og var
J:;r í 2 ár í vinnumennsku og síð-
; i í 4 ár í Hoffelli. Þá verða þátta
sk'l í ævi Jóns, er hann fór 22 ára
ao aldri á búnaðarskólann á Hvann
cyri og tók þaðan búfræðipróf eft-
ir 2ja ára nám árið 1912.
Þegar Jón hafði lokið búfræði-
prófi, gerðist hann vinnumaður í
• Hoffelli og var þar I 6 ár. En
kugur Jóns hneigðist að frekara
námi í búvísindum, sem voru jafn
an hans hugðarmál. En það var
e.fitt fjárhagsins vegna á þeim ár-
r n að afla sér aukinnar búfræði-
menntunar, enda ekki framhalds-
svólar hérlendis. Vorið 1918 fór
Jón í vegavinnu á Fljótsdalshérað
og var barnakennari þá um vetur-
inn í Fáskrúðsfirði. Sumarið eftir
var hann kaupamaður í Borgum
eg þá um veturinn barnakennari í
Nesjum. Það var loks 1920 um vor-
ij, að Jón komst til Noregs til að
afla sér framhaldsfræðsiu í búvís-
iiidum. Dvaldi Jón í ár í Noregi.
Var hann á búnaðarskóla á Stend
og einnig kynnti hann sór búnað-
a/aætti Norðmanna víðar í Noregi.
Um vorið 1921 kom Jón aftur að
Koffelli og kvæntist þá um haust-
ikólastjórar og kennarar settir og skipaðir
" framhaldsskóia og barnaskóla s liaust
fer á eftir skrá vfir bá skólastióra n<? kennara seni caenfræðaskólann á Akranesi.
Hér fer á eftir skrá yfir þá skólastjóra og kenltara, sem
menntamálaráðuneytið hefir skipað eða sett við skóla lands-
ins á þessu hausti:
ið eftirlifandi konu s’nm, Hall-
dóru Guðmundsdóttur, dóttur Guð-
mundar Jónssonar Hoffell, bónda
og steinafræðings í Hoffelli og
konu hans Valgerðar Sigurðardótt-
ur Sigurðssonar, oddvita frá Kálfa-
felli í Suðursveit. Þá um veturinn
var Jón barnakennari í Nesjum, en
um vorið fluttust þau hjónin að
Rauðabergi á Mýrum og bjuggu
þar í 3 ár til vorsins 1926, en þá
fluttu þau að Fornustekkum og
bjuggu þar til vorsins 1929. Þaðan
fluttu þau aftur að Hoffelli og
bjuggu þar í sambýli við Guð-
mund, föður Halldóru, til 1939.
Þá hafði Jón keypt óræktaða lands
spildu úr landi Árnaness. Hann
girti landið og bvrjaði jafnframt
að rækta tún og matjurtir. Byggði
hann þar myndarlegt og vandað í-
búðarhús af steinsteypu, einnig
hlöðu og fjós. Önnur peningshús
komu á næstu árum úr sama efni.
Nýbýli þetta nefndi Jón Akurnes
og þangað fluttu þau hjón með
fjölskyldu sína árið 1939.
Þau hjónin, Jón og Halldóra,
áttu miklu barnaláni að fagna, en
þau eignuðust 12 börn, sem öll
eru á lífi, en þau eru, Hallgerður,
húsfreyja á Miðskeri, Björg, hús-
freyja á Meðalfelli, Guðmundur,
húsasmíðameistari á Höfn, Anna,
húsfreyja á Hlöðum í Eyjafirði,
Skúli, bústjóri í Akurnesi, Unnur,
heimasæta í Akurnesi, Egill, bú-
fræðiráðunautur og bóndi á ný-
býlinu Seljavöllum, Ingibjörg, hús-
freyja á Grænahrauni, Hanna,
heimasæta í Akurnesi og Haukur,
Droplaug og Ragnar, sem öll eru
heirna í Akurnesi.
Jón Malmkvist var eins og áður
er að vikið mikill áhugamaður um
framfarir i búnaðarháttum, enda
skildi hann eftir sig mikið starf.
Einkum eru það þó tvær jarðir,
þar sem hann bjó, sem bera þessa
framfaraáhuga hans vitni, en það
eru Iloffell og Akurnes. Á dvalar-
árum í Hoffelli vann hann að því
að slétta túnið og færa það út og
eftir að hann kom aítur af Hvann-
eyri, \ann hann einnig tíma og
tíma á öðrum bæjum í sveitinni
við túnaslátt með hestverkfærum,
sem þá voru að byr.ja að tíðkast.
En óbrotgjarnastur minnisvarði
Jóns og kóróna ævistarfs hans er
þó nýbýlið Akurnes. Þar má
segja, að hann hafi byrjað með
tvær hendur tómar, en viö upp-
byggingu nýbýlisins naut hann
líka atorku og dugnaðar konu sinn
ar og elztu barna, sem þá voru
nokkuð uppkomin og þá ekki sízt
Skúla. En Akurnes má nú telja
með betri býlum í Nesjahreppi.
Það hefir jafnan verið gest-
kvæmt í Akurnesi og veldur því
fyrst og fremst aiúð og gestrisni
þeirra hjóna, Jóns og Halldóru,
enda er bærinn við þjóðbraut.
Hafði Jón mikla ánægju af að
spjalla við gesti sína, enda fróður
sjálfur um marga hluti og fylgdist
vel með ajmennum málum. Jón
var maður vinmargur og vinfastur
og ekki hefi ég heyrt, að nokkur
maður legði annað en gott til hans
og má af því marka nokkuð, hver
maður hann var. Það má nærri
geta, að oft haíi verið þröngt í
búi hjá Jóni, svo mörg börn sem
þau hjón hafa upp fóstrað, en
aldrei varð þess vart, að Jón bæri
af þeim sökum nokkurn kala til
þjóðfélagsins, sem sumum hættir
til. Hann var hins vegar bjartsýn-
Menntamálaráðuneytið hefir
skipað eftirfarandi skólastjóra írá
1. september 1956 að telja:
Ólaf Þ. Kristjánsson við Flens-
borgarskólann í Hafnarfirði; Ein-
ar Jónsson við barnaskólann í
Bessastaðaskólahverfi, Gunnar
Markússon við barnaskólann að
Húsabakka í Svarfðardal, Björn
Jónsson við Barnaskólann í Vík í
Mýrdal og Ingimar Sveinsson við
barnaskólann á Djúpavogi.
Þá hafa þessir verið settir skóla-
stjórar um eins árs skeið:
Sigurður E. Finnsson við barna-
skólann í Vestmannaeyjum, Sig-
urður Ágústsson við barnaskólann
að Flúðum, Ólafur H. Kristjánsson
við héraðsskólann að Reykjum í
Hrútafirði, Guðbrandur Magnús-
son við gagnfræðaskólann á Siglu-
firði, Þórður Benediktsson við
barnaskólann í Egilsstaðaskóla-
hverfi, Ragnar Georgsson við gagn
fræðaskólann í Bústaða- og Smá-
Hrafnsgilsskólahverfi.
Þá hafa eftirgreindir kennarar ver
ið skipaðir í stöður frá 1. sept.
1956 að telja:
Skarphéðinn Pálsson við Mennta
skólann á Akureyri, Bryndís Böðv
arsdóttir við barnaskólann á Akur
eyri, Ásgeir Sigurgeirsson við
barnaskólann í Seltjarnarskóla-
hverfi, Stefán Júlíusson við Flens-
borgarskólann í Hafnarfirði, Hlíf
Tryggvadóttir við barnaskóla Njarð
víkur, Haukur Helgason við barna
skólann í Hafnarfirði, Svavar Mark
ússon við barnaskólann í Kópa-
vogskaupstað, Guðmundur Magnús
son við barnaskólann í Egilsstaða
skólahverfi, Baldur Jónsson, Er-
lendur Jónsson, Haraldur Stein-
þórsson, Heimir Áskelsson, Jón
Guðnason, Unnur Briem, Þórey
Kolbeins, Páll Pálsson, Þórður
Ingi Eyvinds og Þuríður Árna-
dóttir við gagnfræðaskólana í
Reykjavík, Ólína Jónsdóttir, Magn
íbúðahverfi í Reykjavík, Jón Þ. i ús H. Þorsteinsson og Sigrún Eiðs-
Eggertsson við barna- og unglinga
skólann á Patreksfirði, Sveinn
Jónsson við barnaskóla Austur-
Eyjafjallaskólahverfis, Tómas Tóm
asson við barnaskólann á Þingeyri,
Ingibjörg Indriðadóttir við barna-
skólann í Keldunesskólakverfi, Jón
Kristinsson við barna- og unglinga
skólann á Suðureyri, Óli B. Möller
við barnaskólann að Reykholti í
liskupstungum, Hjörtur Guðmunds
son við barnaskólann að Drangs-
nesi, Sveinn Einarsson við barna-
skólann í Reynis- og Deildárskóla-
hverfi, Garðar Sveinbjarnarson við
barnaskólann að Strönd á Rang-
árvöllum, Bjarni Th. Rögnvaldsson
við barnaskóla Hafnarskólahverfis
Gulllbringusýslu og Jón Ólafur
dóttir við barnaskólann á Akra-
nesi, Hreinn Bernharðsson við
barná og miðskólann í Ólafsfirði,
Þórhallur Guttormsson við mið-
skólann á Selfossi, Ingi Bergmann
Karlsson við barna- og unglinga-
skólann í Sandgerði, Anna Jóns-
dóttir og Bjarni Jónsson við barna
skólann í Vestmannaeyjum, Bjarni
Þórarinsson við barnaskólann á
Eyrarbakka, Friðbjörn Gunnlaugs
son og Sigríður Sigurðardóttir við
barna- og unglingaskólann á Pat-
reksfirði, Ásta Sveinsdóttir, Bald-
vin Árnason og Guðmundur Árna-
son við gagnfræðaskólann á ísa-
firði, Óli Guðbjartsson við barna-
skó.lann á Selfossi, Sigi’ún Ingi-
marsdóttir, Þórunn Bjarnadóttir
Ólafsson við barnaskólann í og Þorvaldur Þorvaldsson við
Minning: GuSrón Ólafsdóitir.
Sörlastöðum, Fnjóskada!
Langt inni í laufskyggðu húmi
minninganna vakir hann, dalurinn,
skógardalurinn djúpi, Fnjóskadal-
ur.
Fremst í dalnum, þar sem byggð
og auðn mætast og eiga sér ein-
tal í giljum fossa og hvísli grænk-
andi lautar vakir lítill bær undir
hárri hlíð og bergskyggðri brún.
Þessi bær er Sörlastaðir, fremsti
bær í austanverðum Fnjóskadal.
Þar bjuggu þau Ólafur Pálsson
og Guðrún Ólafsdóttir í marga ára
tugi. Það er naumast unnt að hugsa
sér þennan afskekkta dalabæ án
þeirra. Þarna átti hver hlutur, ef
svo mætti segja, sinn persónuleika,
sem bar sterkan svip af persónu-
leika húsfreyjunnar. En hún var
bæði mild og sterk í senn. Honum
kynntist ég ekki persónulega. Hann
var sjúkur og fjærri heimili sínu
þá daga, sem ég dvaldi þar, en allir
dá hann mjög sökum mannkosta og
Ijúflyndis, sem á hann hafa minnzt.
En svo var sem allt á þessum
bæ væri gætt einhverju af hinum
ákveðna vilja húsfreyjunnar. Hver
hlutur átti sinn rétt. Allt átti sitt
líf. Hér var ekkert dautt, ekkert
þýðingarlaust.
Og svo mikið, sem allt bar vott
um áhrif hcnnar leyndi það sér
ekki síður, hversu samgróin hún
var umhverfinu. Hvert lyngblóm
í mónum, hvert lindarhjal átti sér
samsvarandi streng, sem ilmaði eða
ómaði í orðum hennar og vitund
hennarr.
ismaður og til hins síðasta trúr
þeirri hugsjón sinni að færa út
ræktun og auka véltæknina, svo að
sveitirnar væru byggilegri þeirri
kynslóð, sem við tekur.
Sá, er þessar línur ritar, kveður
Jón Malmkvist með virðingu og
þökk vinar fyrir marga ánægju-
stund.
Jón Hjaltason.
Mér fannst hún gæti gengið um
með gætni, til að stíga ekki ofan
á blómin og slíta ekki köngulóar-
vefi, sem kynnu að leynazt milli
steina.
En samt átti hún eitthvað af
festu og fyrirstöðu bjargsins í
brúnunum, aflsins í fossunum
frammi á auðnunum og rödd henn-
ar blæmild og hrein túlkaði í senn
ljúfleik sunnangolunnar og hnjúka
þeysins, og orku stormsveipanna
yfir brúnunum. Eg veit ekki hvað-
an hún var ættuð, en dalurinn átti
hana heilshugar og hún dalinn í
andlegri merkingu. Gott var að
eiga vináttu hennar og tryggð, en
mundi þeim er utan við þann hring
stóðu þýöa neitt að sýna sig? Fá-
skiptin, dul og ef til vill ósveigjan-
leg, allt einkenni umhverfisins.
Ekki síður var hún barn þessa
ljóðræna staðar við auðnarbarm-
inn, hvað snerti söng og ljóð, list
hneigð og innsæi. Hún skynjaði
sem í sjónhendingu og með ægis-
hjálmi í augum það, sem inndælt
var og fagurt. Hún unni leik máls-
ins og þeim töfrum, sem geislablik
skáldsæis varpar á menn og mál-
efni. Þessara gáfna gætir mjög hjá
báðum börnum hennar, sem eru
gædd rikum hæfileikum til lyriskr
ar túlkunar í sögn og ljóði. Og góð
ar bækur voru henni guðsgjöf af
ríkidæmi andlegrar sælu.
Þannig kom hún mér fyrir sjón-
ir þessi göfuga dóttir fjallanna,
skógarins og árinnar, einlæg og
Sönn, sterk og viðkvæm, en þó dul,
hlédræg og fáskiptin, öll á þeim
stað, sem henni var úthlutað starfs
sviði, meðal ástvina sinna, en þó
í svimandi hæð sólríkra draum-
heima trúar, ástar og fegurðar,
sem tilheyra eilífðinni einni.
Og þannig mun hún lifa í minn-
ingum, ljóðum og sólskini liðinna
sumardaga, óháð því sem kemur
og fer, sál henpar eleislablik frá
(Framhald á 9. síðu.)
gagnfræðaskólann á Akranesi.
Þá hafa þessir verið settir kenn-
arar frá 1. sept. 1956 að telja:
Guðvin Gunnlaugsson, Gisli
Bjarnason, Áslaug ! Axelsdóttir,
Indriði Úlfsson, Jón Hilmar Magn-
ússon og Jóhann Sigvaldason við
barnaskóla Akureyrar, Markúsína
G. Jónsdóttir við vistheimilið að
Skálatúni, Sigursveinn Jóhannes-
son við gagnfræðaskólann á ísa-
firði, Þorsteinn Elías Kristinsson
við barnaskólann í Keflavík, Guð-
mundur Sigurðsson við barnaskóla
Njarðvíkur, Ingólfur S. Halldórs-
son, Óskar Jónsson, Gunnar Hreinn
Guðmundss. við Gagnfræðaskólann
í Keflavík, Dagfríður Finnsdóttir
við barnaskólann í Vestmannaeyj-
um, Steinunn Davíðsdóttir við
barnaskólann í Árskógsskólahverfi,
Auður Halldórsdóttir og Sigurjón
Kristinnsson við kvennaskólann í
Reykjavík, Guðmundur Ólafsson
við barnaskólann í Glerárþorpi,
Davíð Stefánsson, Halldór Ólafs-
son, Sarbjörn Jóhannsson, Vilberg
ur Júlíusson og Kári Arnórsson
við Flensborgarskólann í Hafnar-
firði, Hörður Jósafatsson, Guðbjörg
Jóhannsdóttir, Sigurbjörg Guðjóns
dóttir, Guðmundur Þórarinsson,
Sigríður M. Jónsdóttir, Sigurður
Ólafsson við barnaskólann í Hafn-
arfirði, Þórgunnur Björnsdóttir
við barna- og miðskólann í Hvera-
gerði, Finnur Finnsson við barna
skólann á ísafirði. Jóhann Anton-
íusson við barna- og unglingaskól-
ann á Búðum, Esther Karvelsdótt-
ir xið barnaskólann í Keflavík,
Guðmundur Norðdalh við barna og
gagnfræðaskólann í Keflavík, Krist
ín Þórðardóttir við barna- og gagn
fræðaskólann í Vestmannaeyjum,
Jón Sigurðsscm við barnaskólann
í Grimsey, Sigríður M. Guðjóns-
dóttir við barnaskólann að Ásgarði
í Kjósarskólahverfi, Heimir þór
Gíslason við barnaskóla Núpssveit
ar, Ástvaldur Eydal, Björn H.
Jónsson, Gerður Magnúsdóttir,
Guðrún L. Halldórsdóttir, Hjalti
Jónasson, Hörður Bergmann, Ragn
hildur Ásgeirsdóttii’, Sigfús Hauk-
ur Anddrésson, Sigurður Sigfús-
son, Árni Pálsson og Þórður Jör-
undsson við gagnfræðaskólana í
Reykjavík, Jón S. Pálsson við
laugsdóttir og Ólafur Jónsson við
barnaskólann á Akranesi, Gunn-
laugur Sveinsson við barna- og
unglingaskólann á Flateyri, Gunn-
ar Hjartarson og Úlfljótur Jóns-
son við barnaskóla Ólafsfjarðar,
Elín Óskarsdóttir og Jón Kristján
Ingólfsson við barna- og unglinga
skólann á Bíldudal, Árni Ólafsson
og Skúli Magnússon við barna- og
unglingaskólann á Hellissandi,
Finnur Magnússon við barna- og
unglingaskólann á Hólmavík,
Gunnsteinn Gíslason við heima-
vistai'barnaskólann í Árnesskóla-
hverfi, Albert Sigurðsson við ungl
ingaskólann að Búðum, Helga S.
Arnadóttir við barnaskólann í
Vatnsleysustrandarskólahverfi, —■
Birgir Einarsson við barna- og
unglingaskólann að Búðareyri,
Margrét Guttormsdóttir við barna-
og unglingaskólann á Eskifirði,
Hólmfríður Hammert og Friðrik
Pétursson við barnaskólann í
Kópavogskaupstað, Matthías Jóns
son við gagnfræðaskólann á Akra-
nesi, Ragnar Þorsteinssön og Gunn
laugur Sigurðsson við héraðsskól-
ann að Reykjum í Hrútafirði, Ein-
ar Halldórsson, blindrakennari í
Reykjavík, Hjördís Þórðardóttir
við íþróttakennaraslcóla íslands,
Jóna Kr. Jónsdóttir og Oddur
Sveinbjörnsson við barna- og ungl
mgaskólann í Sandgerði, Garðar
Ólafsson við barna- og unglinga-
skólann á Suðureyri, Helga Péturs
dóttir við barna- og unglingaskól-
ann í Vopnafirði, Kjartan Bjarna-
son við barnaskólann í Bessastaða-
skólahverfi, síra Baldur Vilhelms-
son við barna- og héraðsskólann
að Reykjanesi, Anton Sigurðsson,
Fríða Hörðdal, Matthildur G. Guð-
mundsdóttir, Arnþrúður Arnórs-
dóttir og Tryggvi Þorsteinsson
við skóla ísaks Jónssönar í Reykja
vík.