Tíminn - 02.12.1956, Blaðsíða 1

íylgizt með tímanum og lesið
TÍMANN. Áskriftarsímar 2323 og
81300. Tíminn flytur mest og fjöl-
breyttast almennt lesefni
40. árgangur.
ÍllÉtÍH
12 síður
Reykjavík, sunnudaginn 2. desember 1956.
Þáttur kirkjunnar, bls. 4.
Mál og menning, bls. 5.
Munir og minjar, bls. 6.
Lífið í kringum okkur, bls. 6.
„Fyrir kóngsins mekt“, bls. 7.
275. blað.
Frjáls hugur og siðferðislegur styrkur
séu hornsteinar íslenzkrar menningar
« ÞaS væri seimilega ema leiSie til að
heimiim, aS byrja á sjálfam sér?;
sagði
ari í sejallri og mmmsverðri ræðn á
yi
1.V'
Þórarinn Björnsson, skólameistari.
Ekk’ viðraði til útihátíðahalda í gær, og féll niður árleg
samkoraa á Austurvelli, þar sem menn koma saman og hlýða
á ávarp, er flutt er af svölum Alþingishússins. Mundi vafa-
laust hafa orðið mannsöfnuður þar í gær, ef veður hefði
leyft, því að ræðumaður var Þórarinn Björnsson skólameist-
ari á Akureyri, sem hefir það orð að vera einn hinn mál-
snjallasti og drengilegasti ræðumaðu'r þjóðarinnar. Ræða
hans í gær var því flutt í útvarpssal, og vakti mikla athygli
og hin þarfasta hugvekja, hvernig sem á er litið. Skólameist-
ari hefir góðfúslega leyft Tímanum að birta ræðuna og fer
hún hér á eftir:
Viða urðu spföil af
fárviðrinu í fyrrinótf
Fárviðrið í fyrrinótt er eitt hið mesta um langt árabil.
Talsverðar skemmdir hafa víða orðið af þess völdum en ekki
var blaðinu kunnugt í gærkvöldi um neitt stórtjón af völd-
um veðursins.
Einna verst mun veðrið hafa ver
ið á Akranesi enda vindátt sérlega
óhagstæð þar og hætta á hafróti.
Haftyrðil hrakti
til Selfoss
Selfossi í gær. — Hér var hið
versta hvassviðri af suðvestri í
gær og nótt. Ekki hefir þó frétzt
um teljandi skaða. Særokið náði
alla leið hingað til Selfoss, og eru
gluggar mjög saltstokknir. Raf-
magnstruflanir hafa orðið allvíða,
einkum í Gaulverjabæ, þar sem
selta hlóðst á einangrara svo að
skammhlaup varð.
Hingað til Selfoss kom óvæntur
gestur. Var það haftyrðill, sem
hrakið hafði undan veðri og misst
flugið þegar á land kom eins og
títt er um slíka fugla. Var hann
illa hrakinn og drapst eftir
skamma dvöl hér. ÁG
Frá Framsóknarfélagi
Reykavíkur
Klúbbfundur Framsóknar-
manna er annað kvöld kl.
8,30 á venjulegum fundar-
staS.
,,— I dag er 1. desember, fullveld- að hreinsa stofninn. Lögmál lífs-
isdagur íslendinga. I ins er hart. Þeir lifa, sem til þess
Ég man þá tíma. er ísland var eru gerðir §ð taka brýningu þján-
enn ekki sjálfstætt og fullvalda ' inga og erfiðleika. En sleppum því.
ríki. Þá var ég ungur drengur í Hitt er víst, að því frjálsari sem
föðurgarði o" mikil sjálfstæðis- ‘ þjóðin varð, því örari urðu allar
hetja. Mér var lítið um Dani, og framkvæmdir. Bætt lífskjör sigldu
Heimastjórnarmenn voru viðsjáls- í kjölfar frelsisins. Framfarirnar,
gripir í mínum augum. Ég mat sem við erum vanir að kalla svo,
mest þá stjórnmálamennina, sem hafa verið slíkar síðustu áratugi,
harðastar gerðu kröfurnar á hend- að það er furðulegasta ævintýrið,
ur Dönum, og kunni nöfn þeirrajsem íslenzka þjóðin hefir enn
margra, svo sem Bjarna frá Vogi, I skapað. Að vísu kemur hér fleira
Benedikts Sveinssonar. Sigurðar j til en frelsi þjóðarinnar. Tækni
, . Eggerz og Skúla Thoroddsens, svo nútímans og aukin þekking hefir
Skemmdir urðu iraman við drátt-1 ag ejnhverjir séu taldir.Undi ég við lagzt hér á eitt með þjóðarhug.
arbraulina við Lambhusasund og þag stUndum á löngum vetrarkvöld j Ég hirði hér ekki að telja allt það,
ostarfhæf eins og sakir , um ag biaga í alþingistíðindum, j sem framkvæmt hefir verið. Það
j ekki til að lesa — það var allt of'gera stjórnmálamennirnir svo
í þurrt og strembið — heldur til að , rækilega, að ekki þarf um að bæta.
athuga atkvæðagreiðslur um hitt j En þakklát megum við vera þeim
og þetta. Og þá varð ég glaður, | sköpum, er þannig hafa að oss bú-
er hún
standa.
Nokkuð af efni og minniháttar
tækjum frá hafnargerðinni tók út
en það rak á land við Langasandi, ... * *. . „ . , .
og Sólmundarhöfða. Meðal annars 1 Þegar atrunaðargoðin min fvlgdust,
prammi, sem Þjóðverjarnir
við .hafnargerðina.
nota
Nokkrir bátar leituðu burt ur
i öll að málum og báru hærra hlut. j
Þá hafði góður málstaður hlotið
maklegan sigur. Um það var ekki
að villast. En stundum fóru þeir
Frystihás sambandsins á Kirkjusandi
greiðir nppbætnr á fiskinn
ið.
Hagur vor — og annarra.
Og enn þakklátari verðum vér,
_______________ er við svipumst um í heiminum og
höfninni í fyrrakvöld, vegna veð- Þka balloka. Þá fylltist ég rétt-jberum hagi vora saman við hagi
urs og aðrir urðu fyrir nokkrum ’ iatri reiði yfir heimsku mannanna. j sumra annarra. Einu sinni áttum
skemmdum. Einkum var það vél- 0g Þ° var anna3, næstum verra. jvér nokkra jafnaldra, þjóðir, sem
báturinn Sveinn Guðmundsson, en 'Það viIdi sem sé tn> að Þessir | eins og vér höfðum öðlazt sjálf-
öldustokkur brotnaði á honum og óskeikulu menn voru ekki a eitt; stæði upp úr fyrri heimsstyrjöld
fór báturinn til Reykjavíkur, þar Þr- Einn sagði „nei , þegar , og hófu sitt framfaraskeið, djarf-
sem hann þarf að fara í dráttar-. annar sagði »já“. Þá skildi ég ekki j ar og vonglaðar eins og vér. Þetta
braut lil viðgerðar. | og sat hljóður og hnípinn. j voru Eystrasaltslöndin. Nú eru
) Þannig var það á þessum árum, j þessar þjóðir úr sögunni, beztu
Fleiri minniháttar skemmdir og
spjöll urðu af völdum veðurs á
Akranesi. j miðast við hana, afstaða til manna
, I og málefna. Þó að menn greindi
I Keflavík og Sandgerði urðu all-mjög á um leiðir og framkvæmd
og oft væri hart deilt, var það
hugsjón frelsisins, sem fyrir öllum
vakti. Menn lifðu fyrir annað og
meira en sjálfa sig. Það gerði gæfu-
muninn. Það létti margar aðrar
byrgðar.
Og mO kinu var náð. ísland varð
sjálfstætt og fullvalda ríki 1. des.
1918, fyrir 38 árum. Blessuð sé
minning allra þeirra, er þar lögðu
óeigingjarna hönd að verki-
ur
að sjálfstæðisbaráttan fyllti hug- j synir þeirra drepnir og aðrir, er
ina, jafnvel hugi barnanna. Allt j______^_______________________________
viðnám gátu veitt, fluttir í út-
legð og þrælkaðir fjarri „fóstur-
jarðar ströndum", þar sem þeirra
bíður ekki annað en dauði og
gleymska. Og Ungverjar, sem lifað
hafa í landi sínu ámóta lengi og
vér hér á íslandi, troða nú hinn
sama helveg. Neyðaróp þeirra. sem
nú hafa verið kæfð í blóði þjóð-
arinnar, bárust út um heimsbyggð-
ina, en svo vesælt var hið volö-
uga mannkyn, svo vanmáttugt í
mætti sínum og mikilleik, að eng-
inn gat komið til hjálpar, á með-
an böðullinn framdi níðingsverk
sitt. Byron þorði á sínum tíma
að deyja fyrir Grikkland og frelsis
hugsjón þess. Nú situr hér heims-
frægt skáld og semur yfirlýsingu
um kurteisi, á meðan framið er
þjóðarmorð suður í álfu. Svo stór
brotinn er andinn á íslandi á þess-
ari öld hinna miklu framfara. Og
er vér nú, á þessari hátíðastund,
hugsum um hlutskipti þessara ó-
gæfusömu þjóða, hneigjum vér
höfuð í djúpri samúð með þján-
ingum þeirra og einlægri bæn þess
að blóði þeirra sé ekki til einskis
fórnað. Og jafnframt blessum vér
„Guð vors lands" og þessa fögru
eyju, sem enn hefir forðað oss
frá blóði drifnum járnhæl kúgar
ans.
Viðsjárverðir tímar.
Annars mun ég ekki gera utan-
ríkismál þjóðarinnar að sérstöku
umtalsefni að þessu sinni. Þó skal
ég aðeins taka það fram, sem
raunar allir vita, að sjaldan eða
aldrei frá styrjaldarlokum hafa
tímarnir verið viðsjárverðari en nú
og því aldrei meiri ástæða til var-
úðar. Það hefir valdið sárum von-
brigðum og ugg allra frelsisvina,
að tvær af elztu og mest virtu
lýðræðisþjóðum heims skuli hafa
talið sig til neyddar að grípa til
(Framhald á 2. síðu.)
Fundur Framsóknar-
kvenna á miðvikudag
Félag Framsóknarkvenna heldur
fund á venjulegum stað næstkom-
andi miðvikudag kl. 8,30. Rædd
verða félagsmál.
Ólöf Bernhardsdóttir húsmæðra-
kennari hefir sýnikennslu: Jóla-
borð og fleira. Hafið með vkkur
papír og blýant.
einnig nokkur spjöll, einkum í
Sandgerði, þar sem lauslegt fauk
og jafnvel þök af húsum. Bátar í
höfninni í Keflavík voru hins veg-
ar í góðu vari, því landátt var í
Keflavík í fárviðrinu.
Frystihús Sambands ísl. sam-
vinnufélaga á Kirkjusandi í
Eeykjavík greiðir nú eins og í
fyrra töluverðar fjárhæðir í upp-
bætur til þeirra, sem lagt hafa
þar á land afla til frystingar.
Ilaf'ði fyrirtækið nú auglýst að
þeir sem lagt hafa þar á land afla
-fá greiddar uppbætur, sem nema
6 aurum á hvert kg. af aðalfisk-
tegundunum, þorski og löngu. Ná
þesar uppbætur nú einnig til þess
þorsks sem togarar hafa lagt á
land hjá frystihúsinu.
Á síðasta ári námu uppbæturn-
ar 5 auruin á hvert kg og þá var
togaraþorskurinn ekki verðbætt-
ur eins og nú er.
Hér er um að ræða verulegar
Þjóðfrelsi — framtak.
Saga Islands, frá því að sjálf-
stæðisbarátta þjóðarinnar hefst,
sýnir ótvírætt, að auknu þjóðrelsi
hefir jafnan fylgt aukið framtak,
uppbætur á fiskverðinu, eins og|Við hvern áfanga, sem náðist, fór
bezt sést á því að einn bátur, sem fjörkippur um þjóðina. Ég nefni
lagt hefir að staðaldri upp hjá
fyrirtækinu fær nú í uppbætur
um 24 þúsund krónur umfram
það verð, sem greitt var á sínum
tíma fyrir aflann, sem hið fasta
verð frystihúsa og fiskvinnslu-
stöðva.
aðeins ártölin: 1874, 1904, 1918
og 1944. Frelsið leysti úr læðingi
blundandi orku. Þjóðin hafði varð-
veitt kjarna sinn. Hún hafði þolað
að vera fátæk. Má jafnvel vera, að
harðréttið og þrengingarnar hafi
orðið til þess, með vissum hætti,
Uíanríkisráðfeerra Ástralm og Nýja
S jálands gagnrýna stefnu Bandaríkj-
anna í Súez-deilunni
London, 1. des. — Casey, utan-
ríkisráðherra Ástralíu, sem nýlega
er kominn frá New York til Ástral
íu, sagði í dag, að Bandaríkjamenn
hefðu með afstöðu sinni í Súez-
málinu, skapað mikla óeiningu á
milli Breta og Frakka, sem gæti
reynzt hin alvarlegasta. Hann hefði
gert allt, sem í hans valdi stóð til
að koma á samningum á milli
Breta og Bandaríkjanna um sam-
ræmingu á afstöðunni í þessu mikil
væga máli, en hann hefði ekki feng
ið neitt svar frá Bandaríkjunum.
Casey lét svo ummælt, að stjórn
málamenn í Washington hefðu sagt
honum, að eðlilegt ástand myndi
ekki skapazt á milli þessar tveggja
þjóða fyrr en Bretar drægu lið
sitt á brott frá Egyptalandi.
Gagnrýndi Casey þessa afstöðu
Bandaríkjanna mjög og kvað hana
geta reynzt hættulega fyrir allan
hinn vestræna heim, þegar mest
væri um vert að hinar frjálsu þjóð
ir stæðu saman.
Stjórn Nýja Sjálands á sama máli.
Utanríkisráðherra Nýja Sjálands
Mac Donald gagnrýndi einnig í
dag afstöðu Bandaríkjanna í máli
þessu, sem kæmi engum nema
Nasser að gagni.
Þess hefði ekki einu sinni verið
farið á leit, að Nasser léti af af-
stöðu sini í Súez-málinu, þar sem
hann hafnaði með Öllu alþjóðlegri
stjórn yfir Súez-skurðinum. — Ef
þetta verður ekki gert, sagði Mac
Donald, þá heíir íhlutun Breta og
Frakka orðið til einskis.