Tíminn - 13.12.1956, Blaðsíða 6

6
Útgeíandl: Framsóknarflokkuriim.
Ritstjórar: Haukur Snorrason
Þórarinn Þórarinsson (íb.).
Skrifstofur f Edduhúsi við Lindargötu.
Simar: 81301}, 81301, 81302 (ritstj. og bla'ðamenn),
auglýsingar 82523, afgreiðsla 2323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
~—----------—— -----
20 milljón króna synáabaggi
ÞAÐ VAKTI sérstaka at-
hygli um land allt, að Morg-
unblaðið valdi heimkomudag
„Hamrafells" með olíu fyrir
framleiðslukerfi landsins, til
að birta afsökunarorð Ingólfs
Jónssonar fyrir 20 milljón kr.
tjóni, er hann og sálufélagar
háns hafa valdiö þjóðinni.
Það er auðvitað ekkert
gamanmál fyrir Ingólf og
Ólaf Thors og aðra íhalds-
foringja, að standa nú
frammi fyrir þeirri staðreynd
að fjandskapur þeirra við
samvinnufélögin hefur sann-
anlega valdið þjóðinni tug-
milljóna króna tjóni. Þessi
staðreynd er nú augljósari en
þeir ætluðu að hún gæti orð-
ið, vegna Súez-málsins og
þrengslanna á olíumarkaðin
um. Það er minnisvert, að
þegar Sjálfstæðisforingjarnir
tala um utanríkis- og varnar
mál, þykjast þeir hafa séð
allt fyrir og segja Súez- og
Ungverjalandsmál aðeins of-
urlítinn hluta af heimsmynd
Bjarna Benediktssonar. En
þegar olíumál og flutningar
til landsins er á dagskrá, láta
þeir eins og þeir séu steini
lostnir. Hvernig átti þá að
gruna, að framkvæmdir SÍS
yrðu svo örlagarík fyrir þjóð-
félagið, sem raun ber vitni?
Þannig spyrja margir í dag.
Sjálf lífsreynslan er áminn-
ing um, hvað það kostar, að
hafa sérgóða eiginhagsmuna
spekúlanta á valdastóli á ör-
iagaríkri tíð.
NÚ ERU 4 ár síðan for-
ustumenn samvinnumanna
hófu fyrst að leita eftir ís-
lenzkum leyfum til að mega
kaupa olíuskip. Þá eins og
seinna voru þessar áætlanir
reistar á erlendu lánsfé og
erlendri tiltrú á heildarsam-
tökúm samvinnumanna.
Það var hægt að kaupa
olíuskip árið 1953 og greiða
andviröi þess með farmgjöld-
um, sem alla tíð síðan hafa
runnið í vasa erlendra skipa-
skipaeigenda, sem líka hafa
haft farmgjaldið sjálft í
hendi sér. Hvers vegna var
þetta ekki gert? Ástæðan er
nú kunn og hún er lærdóms-
rík:
Forustumenn Sjálfstæðis
flokksins, einkum Ingólfur
Jonsson a Hellu og Olafur
Thors, vildu vinna það til í
hatursbaráttu þeirra gegn
samvinnufélögunum, að
neita um innlent leyfi til
skipakaupanna. Meöan þeir
sátu á umsóknunum í stjórn
arráðinu, hækkuðu olíuskip
á markaðinum um a.m.k. 20
milljónir króna, miðaö við
skip eins og „Hamrafell".
í þrjú ár samfellt sviptu
þeir þjóðina og atvinuvegi
landsins tækifæri til þess aö
hafa áhrif á olíufarmgjöld
til íslands, eins og gert er
nú í dag. Ofan á 20 milljón-
irnar, sem áður eru nefndar,
kemur stórtjón af farm-
gjöldum, sem öll hafa runn-
ið í vasa útlendinga.
Þjónusta stjórnmálamanna
íhaldsins við útlend og sér-
gjörn olíusjónarmið, hafa því
valdið þjóðinni svo stórfelldu
tj óni, að slíks eru engin dæmi
fyrr.
ÞRÁTT FYRIR þessa
andspyrnu og þessar dýru
tafir, fór samt svo, aö sam-
vinnufélögin festu kaup á
olíuskipi snemma á þessu ári,
og bjuggu þar að því trausti,
sem íslenzk samvinnuhreyf-
ing hefur áunnið sér í viö-
skiptum út á við á liðnum ára
tugum. Til kaupanna þurfti
ekki ríkisábyrgð, og ekki aðra
opinbera fyrirgreiðslu en þá,
að veita nauðsynleg leyfi og
eðlilega fyrirgreiðslu í bönk-
um. Þegar svo þetta skip er
komið heim, með’dýrmætan
farm fyrir framleiðslukerfi
landsins, rísa upp mennirn-
ir með 20 milljón kr. synda-
baggann á bakinu, og heimta
að samvinnuhreyfingunni sé
refsað fyrir framtakið. Árás
Ingólfs á Hellu í Morgunblað
inu, og hin samræmda her-
ferð blaðsins síðan, á að vera
skjöldur fyrir mennina, sem
sviku þjóðina um tugi millj.
króna með þröngsýni og
afturhaldi.
ÆTLI SÉ EKKI reitt of
hátt til höggs? Svona mál
eru of augljós til þess unnt
sé að grafa þau undir feldi
sjálfsásakana, jafnvel þótt
þær birtist með annarlegum
hætti.
Þrjózkukennd viðleitni
ALÞÝÐUBLAÐIÐ ræðir
í gær endurteknar tilraunir
Morgunblaðsins og Þjóðvilj-
ans til að tengja saman sam-
komulaginu um varnarmálið
og nauðsyn þjóðarinnar að
fá erlend lán. Blaðið segir
m. a.:
.....íhaldið og kommún-
istar virðast hafa sameigin-
legan áhuga á því að blanda
fyrirhuguöum lánveitingum
saman við afgreiðsluna á end
urskoðun varnarsamnings-
ins. Slíkt er ósköp þrjósku-
kennd viðleitni. Það liggur
fyrir samkvæmt yfirlýsingu,
að þau mál hafi ekki borið á
góma í samningaviðræðum
íslendinga og Bandaríkja-
manna um varnarmálin. Enn
fremur er auösannanlegt, að
lengi hefur verið unnið að
sumum þeim lántökum, sem
ræddar eru í þessu sambandi.
Hér er því bersýnilega um
það að ræða að gera tvö ólík
mál að einu. Tilgangurinn
leynir sér ekki. En væri hér
ekki ástæða til að spyrja,
hvað valdi þessari viðleitni?
En málið kannski þannig
vaxið, að Sjáifstæðisflokkur-
inn hefði viljað semja um
lántökur í Bandaríkjunum
um leið og fjallað var um end
urskoðun varnarsamnings-
ins? Um Alþýðubandalagið er
TIMINN, fimmtudaginn 13. desember 1958»
■ ---------------------—"" «—*»>«
íi gætir nú meðal Grikkja
varðandi lausn Kýpurvandamálsins
En óttast er að tillitsleysi Breta
spilli fyrir sættimi
UNDANFARNAR VIKUR hefur
Kýpurdeilan að mestu horfið í
skuggann fyrir atburðunum í Ung-
verjalandi og Egyptalandi, og þess
ir atburðir hafa að auki haft sín
áhrif á Kýpurvandamálið. Eink-
um virðist sem skoðanir manna
í Grikklandi á deilunni hafi tekið
breytingum. Háttarlag Rússa í
Ungverjalandi er Grikkjum áminn
ing um að þegar til kastanna kem-
ur er meira djúp staðfest milli
austurs og vesturs en vesturveld--
anna innbyrðis og hlutleysisdraum
arnir, sem gríska stjórnin hefur
látið sig dreyma undanfarin ár,
hafa látið undan síga í bili. Þegar
allt kemur til alls er Grikkland í
flokki hinna vestrænu þjóða og í
Aþenu eru menn nú hlynntari því
en áður var, að reyna að finna
hagnýta lausn deilunnar fremur
en fullkomna.
Hinn vaxandi ágreiningur milli
Júgóslavíu og Sovétríkjanna ætti
ekki hvað sízt að hafa haft áhrif
í Grikklandi en þar hafa menn
almennt orðið þeirrar skoðunar
síðustu mánuðina að Júgóslavía
væri hinn eini vinur Grikkja, sem
þeir gætu fest traust á. Þessi vin-
átta milli Aþenu og Belgrad fær
væntanlega staðfestingu í náinni
framtíð er Karamanlis forsætis-
ráðherra Grikkja, fer í opinbera
heimsókn til Títós. Þess er að
vænta að við það tækifæri verði
Balkanbandalagið endurreist, en
það hefur sofið svefni hinna rétt-
látu undanfarið.
KARAMANLIS, forsætisráð-
herra og Averoff, utanríkisráð-
herra Grikkja, sem báðir hafa allt-
af viljað ná samkomulagi við Breta
hafa fengið aukið olnbogarúm
vegna þessa nýja almenningsálits.
Eins og sakir standa nú, eiga þeir
ekki á hættu að andstæðingar
þeirra úr flokki vinstri manna
kalli þá svikara þótt þeir beiti
sér fyrir því að komast að sam-
komulagi. Af þessum sökum hefur
gríska stjórnin getað leyft sér að
láta fréttaritara Lundúnablaðsins
Times í té ýmsar upplýsingar sem
í raun réttri hafa að geyma upp-
kast að nýrri lausn Kýpurmálsins.
Fréttaritarinn lýsir núverandi
afstöðu Grikkja á þennan veg:
Gríska stjórnin viðurkennir að
þjóðaratkvæðagreiðsla á Kýpur
væri erfið viðfangs eins og sakir
standa nú í heiminum. Þess vegna
er liún reiðubúin til að fallast á að
Kýpurbúum yrði veitt lýðræðisleg
stjálfstjórn um hríð, þar sem Bret
ar hefðu nægjanleg völd til að
halda aðstöðu sinni á eynni.
Að þessu leyti eru nú valdamenn
í London og Aþenu sammála, þar
sem Bretar hafa heitið Kýpurbú-
um bæði sjálfstjórn og þjóðarat-
kvæðagreiðslu um það hvort eyjan
skuli sameinast Grikklandi. Eina
vafaatriðið er hvenær ástandið í
alþjóðamálum geti talizt slíkt að
atkvæðagreiðslan geti farið fram.
Það er mögulegt, segja Grikkir nú,
að Bretar geti ekki kveðið upp úr
með þetta nú sem stendur og geti
þess vegna ekki gefið Kýpurbúum
neitt afdráttarlaust loforð. En
mögulegt ætti að vera að koma
á ró á eynni ef alþjóðlegum aðila
vitað, að það hefur mikinn
hug á lántökum í austri.
Hvort tveggja er sprottið af
þeirri viðleitni að tengja sam
an fjármál og utanríkismál,
þó að forsendur nlðurstöð-
unnar séu harla ólíkar . . . “
Alþýðublaðið segir að lok-
um, að þeir, sem þannig vilja
ólmir tengja saman lánsfé og
utanríkismál, ættu sannar-
lega ekki að ráða úrslitum
málefna þjóðarinnar, og eru
það orð í tíma töluð.
KARAHANLIS
væri falið að skera úr um hvenær
atkvæðagreiðslan væri möguleg.
Hin nýja áætlun Grikkja er áj
þá leið, að það verði Atlantshafs-
ráðið sem ákvæði með einföldum
meirihluta atkvæða hvenær það sé
unnt. Með tilliti til Tyrkja bæta
Grikkir auk þess við, að þeir séu
reiðubúnir til að fallast á að al-
þjóðlegum aðila verði falið að gæta
réttinda tyrkneska minnihlutans á
eynni.
ÞAÐ ER ÓSENNILEGT að þessi
nýja tillaga Grikkja verði lögð fram
opinberlega, án þess að fyrst sé
ábyrgst að sjálfstæðishreyfingin á
Kýpur féllist á slíka lausn mál-
anna.
Af hálfu Breta hefur enn ekki
verið tekin nein opinber afstaða
til þessa. S" nýlega gagnrýndi
Times brezku yfirvöldin á Kýpur
harðlega fyrir „að taka ákvarðan-
ir sem eru svo strangar, að þær
geta kallast gersamlega tilgangs-
lausar“. Tilgangur brezka lands-
stjórans með hinni nýju reglugerð
sem lögfestir líflátsdóm þeirra
Kýpurbúa sem bera vopn, og ævi-
langt fangelsi fyrir að taka hinn
minnsta þátt í aðgerðum skæru-<
liða, eða revna að hindra aðgerðu?
brezka setuliðsins, er að yíirbuga
mótspyrnuhreyfinguna gjörsam*
lega. Times dregur í efa að þetta
muni talcast.
Kýpurmálið er nú á dagskrá Sani
einuðu þjóðanna og tillitsleysi
Breta mun áreiðanlega hafa sér-
staklega slæm áhrif þar, með tilliti
til þeirrar sáttfýsi sem kemur
fram í Aþenu.
Sundmót skólanna
Hið fyrra sundmót skólanna fór
fram fimmtudaginn 6. desember s.
1. í Sundhöll Reykjavíkur og hófst
kl. 8,30.
Æfingar hófust þegar um miðj-
an nóvember og voru mjög vel sótt
ar, t. d. voru á stundum mættir 150
nemendur í hópstundatímum.
Mótið fór fram eins og auglýst
var. Byrjað var á boðsundi stúlkna
Kepptu sveitir frá 10 skólum og
var sveitunum skipt í 3 riðla og
drógust brautir, sem hér segir:
I. Riðill:
Gagnfræðaskóli Vesturbæjar 1.
braut, tími 5.50.8 (9). Gagnfræða-
skóli Laugarnessk. 2. braut 5.20.5
(2) . Gagnfræðaskólinn við Lindar-
götu 3. braut, 5.42.3 (8).
II. Riðill:
Gagnfræðaskóli verknámsins 1.
braut, 5.23.0 (4). Gagnfræðaskól-
inn við Hringbraut 2. braut, 5.31.8
(7). Kvennaskólinn 3. braut, 5.21.4
(3) .
III. Riðill:
Gagnfræðaskóli Keflavíkur 1.
braut, 5.08.0 (1). Menntaskólinn í
Reykjavík 2. braut, 5.30.2 (6).
Verzlunarskóli íslánds 3. braut, 5.
14.2 (3). Gagnfræðaskóli Austur-
bæjar 4. braut, 5.23.6 (5).
Sveit Verzlunarskólans var
dæmd úr vegna of skjóts viðbragðs
og varð því röðin þessi:
1. Gagnfræðaskóli Keflavíkur, 2.
Gagnfræðaskóli Laugarnessk. 3.
Kvennaskólinn í Reykjavík. 4.
Gagnfræðask. verknámsins. 5.
Gagnfræðaskóli Austurbæjar. 6.
Menntaskólinn í Reykjavík. 7,
(Framhald á 9. síðu.)
‘BAÐSroMA!
Hveria á a3 spyrja?
JÓN SIGTRYGGSSON skrifar á
þessa leið: „1 Timanum hinn 7.
október s. 1. svarar dr. Halldór
Halldórsson, í þættinum: Mál og
menning, tveimur sþurningum
Sigurðar Egilssonar á Húsavík.
Þótt langt sé um liðið, langar mig
tii að ræða örlítið síðari spurn-
inguna, þar sem hugsunin um
hana lætur mig ekki í friði.
Spurning Sigurðar er svona:
„Hvort er róttara a!da og óborna
eða aldna og óborna?"
Ef til vill á það, meðal annars,
nokkurn þátt í spurningu Sigurð-
ar, að í júlí s. 1. ritaði ég grein,
sem kom í tveimur dagblöðum í
Reykjavík. Þessi voru síðustu orð
í handriti mínu að greininni: „..
til gagns og góðs fyrir alda og ó-
borna." Bæði blöðin breyttu
þessum orðum og rituðu: aldna
og óborna. Annaö blaðið setti
þessi orð I yfirskrift greinarinn-
ar. Ég hringdi til ritstjóra þess
blaðs og átaldi þetta, þar sem ég
taldi, að þessum orðum mínum
væri gefin önnur og þrengri merk
ing með þessari breytingu. Ég
hringdi þá einnig til mennta-
manns, sem vel er lærður I ís-
lenzkri tungu og spurði um álit
hans á þessu. Hann tók ekki hart
á breytingunni og benti mér ein-
mitt á þetta sama lijá Guðmundi
Friðjónssyni, sem Sigurður nefndi
I sinni grein.“
Engin sönnun.
„ÞÓTT ORÐIÐ aldna finnist á
einum stað í þessari umræddu
merkingu í grein Guðmundar
Friðjónssonar, þá tel ég það engá
sönnun fyrir því, að Guðmundup
hafi ritað orðið þannig. Vel getur
verið að n-ið hafi ekki verið I
handriti Guðmundar, heldur ver-
ið bætt inn í orðið í prentuninni,
eins og gert var í grein minni i
sumar, af Heimur dagblöðum.
Og möguleikinn er til fyrir þvf,
að einnig sé um prentvillu a3
ræða hjá Blöndal, eða þá hitt, að
n-sýkin í þessu dæmi hafi náð
þeim tökum á prenturum, að
margir þeirra álíti réttara að rita
aldna og óborna, en um það skal
ég ekkert fullyrða, hverjir sök-
ina eiga, prentarar eða prófarka-
lesarar.
Dr. Halldór Halldórsson lýkur
grein sinni í Tímanum með þess-
um orðum: „Ég mæli með, að
sagt sé alda og óborna, en sneitt
hjá aldna." Er það þá aðeins
smekksatriði, hvort notað er alda
og óborna eða aldna og óborna?
Þegar vér, sem erum leikmenn í
þessum efnum, (vel má vera, að
Sigurður Egilsson sé lærður mað-
ur á þessu sviði, ég veit það ekki),
spyrjum hálærða menn í íslenzkri
tungu um merkingu ákveðinna
orða í málinu, þá þráum vér á-
kveðin og ótvíræð svör og eink-
um, þegar um samanburð orða er
að ræða, sem virðast hafa haft
ólíka merkingu í málinu um alda.
raðir, en sem á síðustu tímum,
jafnvel fyrst á þessari öld, er
sums staðar farið að gefa sam-
eiginlega merkingu. Hvar getum
vér leikmenn fengið fullnægjandi
svör? Hverja á að spyrja.
—r-osr>.