Tíminn - 29.01.1957, Blaðsíða 7

TÍMiNN, þriðjudaginn 29. janúai: 1957.
Mannlífið er skemmtilegra og faUegra nú
Þefr/sem nú eru ungir,
hafa vanizt því að heyra frétt
Í^íj^fllfteimsmálunum daglega
jafnóSum og eitthvað gerist.
„ii.jÞielta., finnst okkur eðlilegt
fii'f óg siélfsagt. En jafnframt
^því er þó enn uppi okkar á
: • - meðai fólk, sem aldrei sá
blað á bernskuárum og bjó
við þann fréttakost einan,
sem barst með gesti og gang-
riii andii Það er bæði fróðlegt og
lri?rkilégt að rœða við þetta
fólk. Því vænti ég ao lesend-
ur Tímans hafi ekkert á móti
því að heimsækja Hólmgeir
gamla á Þórustöðum með
mér í dag.
Hólmgeir Jensson er fædclur aö
Kaldá í Önundarfirði 13. janúar
1866. Um æviágrip hans má nokk-
uð lesa í aímælisgrein, sem birt-
ist í Tímanum á níræðisafmæli
lians síðasta vetur. En það er
skemmst að segja til nokkurrar
kynningar á manninum, að hann
var hið 8. af 13 systkinum, missti
. föðiuv sinn 8 ára gamall, ólst upp
með móður sinni og vann búi
hennar fram yfir tvítugt. Stund-
Hólmgeir Jensson, bóndi og dýralæknir á Þórustöðum
í Ommdarf., hefir á langri ævi verið í þjónustu gróandans
Segir hér frá starfi í sveit og á sjó heima fyrir, námi hjá Torfa í Ól-
afsdal, námi í Noregi og kynnum af samferSamönnum
unnið það starf, sem merkilegt
þykir og frægast út á við í bún-
aoarsögu sveitarinnar, því að nú
þykir ekki betri . bústofn annars
staðar á VestfjÖrðum en þar. í
Þórustaðafjósi eru nú 7 kýr, semláherzla á að kunna þetta.
mjólkuðu til jafnaðar um 3600 kg skilning var minna hirt.
starfi];
áhugamaður um framtak
en fræðslumálum.
— Eg held að fermingarundir-
búningurinn hjá honum hafi mest
verið formsatri2)i. Það var lögð
Um
með kringum 4 % f.lU ánð 1955.
Og þar er bezta kýr sveitarinnar,
a. m. k. þeirra, sem skýrslur eru
til um. Og þar er sonur hennar
ungur, sem stendur til ríkiserfða
í sveitinni. Þar er því nokkúð að
sjá. ÞaS cr líka ásíæða til þess,
að sveitamcáh umti sér sera oft-
ast þeirrar ánægj.u að skoða hver
í annars fjó.s.
Einn fermingarbróðir minn var
Jón Guðmundsson, hálfbróðir Hall
gríms á Grafargili. Hann var alinn
upp hér á Þórustöðum og átti hér
heima. Eg man nú ekki hvað hann
var gamall en hann var eitthvað
eldri en við. Karlinum þótti hann
ekki kunna sem skyldi og tók í
! öxlina á honura og hristi hann til
] þegar hann áminnti hann um að
Þegar ég kenr inn til Hólm-jkunna þetta nú á hvítasunnunni
geirs situr hann við skrifborð sitt Þá beygði hinn af og fór ac
og er að lesa í bók. Bókin semjkjökra.
hann les, e; Garðagróður. Hann! Þegar við strákarnir komum úf
heilsar- mér innilega, býður mér úr kirkjur.nl fórum við eitthvaf
sæti og við tökum tal saman um j að leika okkur áour en við hóld-
almælt tíðincli og tíðarfarið. Sið-'um heim. Karlinn stóð þá. um
an leiði ég talið að gamalli t.íð. Istund við kirkjudyrnar eins og
hann væri að hugsa sig um eðall
etti eitthvað ósagt við okkur. Svo
kemur hann og segir: — Jón,
viltu skila til hans húsbónda þíns

Þórustaðir í Onundarfirði.
íði nám í Ólafsdal, vann síðan við
jarðrækt og barnakennslu nokkur
ár, för til Noregs að læra dýra-
lækningar, giftist og gerðist bóndi
' æskusveit sinni og hefir alla tíð
síðan 'átt heima í Önundarfirði.
1 Nú voru 25 ár sl. vor síðan
Hólmgeir og Sigríður Halldórsdótt
ir kona hans létu búið á Þórustöð
im í hcndur Elínar dóttur sinnar
og manns hennar Jóns Jónssonar
f;rávSclabóli. Eftir það voru gömlu
ftjónin nokkur ár á Þórustöðum
en síðan á Flateyri unz Sigríður
lézt þntr síðastliðið vor. Þá flutt-
ísí Hölmgeir aítur að Þórustöðum
til dóttur .sinnar og tengdasonar.
Fáeínar myndir
um kjör og viíihorf
Það er ekki ætlun mín að skriff
ævisögu Hólmgeirs hér heldur að
bregða upp fáeinum myndum ti!
glöggvunar á kjörum og viðhorf
um þeirrar kynslóðar, sem nú er
að mestu horfin, en lagði grund
völl þess þjóðlífs, sera við njóturr
í dag. En þess skal þó getið, a?
strax á barnsaldri kom mér Hóln
géir Jensson svo fyrir sjónir, serr
þar væri friðsaraur maður og ó
áreitinn, sem tryði því að lífsham-
íngjgn ætti að gróa heiina af þv.
sem þar væri unniö og samstarf
við þ.að, en hefði þó jafnfram*
tröllatrú á menntun og félagsskap. |
Méf íánnst þá strax að einhver
bjártsýhi og giöð líí'strú, sem jafr
án 'sæi út yíir næstu takmörk, cír
kcnndu þennan mann.
Eg rið i hlað á Þórustöður
nokkru eftir hádegi. Ilestinn fæ
ég að láta í hús cg kem snöggv
ast í fjóaið með Jóni bónda. Það
ar gaman að koma þangað því að
Þórustaðakýrnar eru góðir gripir
og hirtir af mikilli nákvæmni.
Jón á Þórustöðum hefir alla tíð
verið áhugamaður um búfjárrækt.
. H.ann var hvatamaður að stofnun
nautgriparæktarfélags Mosvalla-
hrepps 1935 og iormaður þess í
20 ár. Með þvx i'éiagi hefir verið
Almenn menntun
Við spjöllum um barnafræðsl-
una og almenna menntun þegar
Hólmgeir var ungur.
— Það var reynt að kenna börn
unum að lesa. Eg lærði að lesa á
Péturshugvekjur og Nýja testa-
mentið. Presturinn húsvitjaði ár-
lega og lét börnin þá lesa fáein-
ar línur til að heyra hvað þau
gátu. Það var allt eftirlitið með
barnafræðslúnni. Svo var ferming
arundirbúningurinn.
— Sér Stefán Stephensen hefir
fermt þig. Hann þótti víst meiri
hvort hann geti ekki lánað mér
þig vikutíma fyrir hvítasunnuna
til að hlaða upp kálgarðinn? Jón
var bráðvel verki farinn eins og
hann átti kyn til og presti hefir
víst fundist óþarfi að hann sæti
alltaf fastur við hin kristnu fræði
vorlangan daginn. — En á þessum
tímum voru börnin alin upp við
heimilisrækni. Þá var lesin lestur
a hverjum degi allan veturinn og
fram eftir vori og auðvitað á
sunnudögum á sumrin.
-— Um aðra bóklega fræðslu hef
ir naumast verið að ra:ða.
— Ekki hjá okkur. Eg var
hvorki skrifandi né læs á skrift
þegar ég fermdist. Við misstum
mikið þegar við misstum föður
okkar. Þá höfðu þau lært að skrifa
Jakob bróðir minn og Bjarney
systir mín. Skrift og reikning
lærði ég veturinn áður en ég fór
í Ólafsdal. Þá var Sturla Guð-
mundsson frá Sveinseyri heimilis-
kennari hjá Guðmundi Rósinkrans
syni í Æðey og ég var þá orðinn
svo efnum búinn að ég gat veitt
mér að vera þar í skóla.
Bækur og blöft
— Þú hefir ekki haft mikið af
barnabókum að segja á bernsku-
árunum?
— Það voru engar bækur til
nema þær, sem notaðar voru við
ViO á po,L.viv4um, Kióriin, þrjú yngri börnin, gamli maður-
inn og gesturinn.
Hólmgeir -Jensson við bœjardyrnar
i Þór stöðum.
heimilisguðrækni. Tlv-J sá maður
aldrei. Bæði var það, að slíkt var
fátítt þá og svo stóð ekki út af.
Það þurfti að nota hverja stund
til að fá eitthvað í sig og á og nóg
þörf fyrir allt sem áskotnaðist til
að uppfylla frumstæðustu þarfir.
>— Þá hefir verið heldur lítið
fylgst með því, sem gerðist úti í
heimi og líklega elcki margt rætt
um eiginleg þjóðmál.
— Eg held að almenningur hafi
vei-ið mjög óvitandi um þau efni.
Hugurinn var bundinn við annað.
Skorturinn vofði yfir flestum ef
út af bar. Heyleysið var þá bænd
um þyngst í skauti. Eg held það
hafi ekki þótt nein nýmæli þótt
skepnur króknuðu út af úr
hungri.
Fréttir fengust helzt á þeim ár-
um ef menn komu yfir heiðar og
kunnu frá einhverju að segja, sem
þar hafði gerst eða þangað spurzt.
— Þá var víst ekki mikið um
skotsilfur hjá börnum og ungling
um.
— Það þekktist ekki að börn
væru með aura. Eg man ekki eftir
að ég eignaðist peninga fyrr en
fyrsta árið til sjós. Eg var þá á
16. árinu. Þá var ég kokkur á
skútunni Sigríði hjá Bóasi Guð-
laugssyni. Eg dró eitt hundrað og
átti sjálfur premíu af því. Það
voru 4 krónur. Fyrir þær keypti
ég nokkuð slitna stígvélaskó af
Bóasi. Svo fínan skófatnað hefði
ég ekki eingast fyrri.
Sjö sumur á* skútum
— Var þetta það fyrsta sem þú
fórst á sjó?
— Mér var lofað til hálfdrættis
a Kálfeyri stuttan tíma vorið áð-
ur, — vorið sem ég ferrndist. Þá
fór ég nokkra róðra með Halldóri
Bernharðssyni tengdaföður mín
um. í fyrsta róðrinum var ég svo
sjóveikur, að ég ætlaði aldrei
framar að fara á sjó, en ég bað
fyrir alla muni að lofa mér með
næsta morgun. Annars losnaði
cg aldrei fyllilega við sjóveikina.
— Varstu lengi sjómaður?
— Eg var sjö sumur á skútum,
tvö á þorskveiðum með Bóasi,
sumur á hákarlaveiðum, 2 af þeim
með Kjartani Rósinkranssyni
Hildi Mariu og 3 með Bjarna
Kristjánssyni á litlu Lovísu.
Tvo vetur réri ég við Djúp.
Seinast í Höfnunum með Bóasi en
veturinn áður í Seljadal, með Jó
(Framhald á 8. síðu).
Á víðavangi
,Búið blómlega"
Daginn, sem ríkisstjórnin var
mynduð, birti Morgunblaðið rit-
stjórnargrein, sem bar nafnið:
„Tekið við blómlegu búi“. í sam
ræmi við nafngiftina var fullyrt
að ný ríkisstjórn settist „í blóni
legra bú en nokkur önnur ríkis-
stjórn á íslandi“. Þarna komst
lýðskrum og blekkingaiðja Sjálf-
stæðisforkólfanna í hámark. —
Nokkrum vikum seinna lýstu út-
lendir sérfræðingar þeirri skoð-
un, að færa þyrfti hundrað miR-
jóna króna af tekjum þjóðarbús-
ins til framleiðslunnar. Við ó-
breytíar kringuinstæður hefði
öll útflutningsframleiðsla stöðy*
ast þegar fyrir sl. áramót. Ný rík
isstjórn tók við svona „blómlegu
búi“ úr hendi íhaldsráðherranna.
Nú er þessi óumflýjanlega til-
færsla fjármunanna hafin og rík
isstjórninni hefir heppnazt aðfá
fulltingi alþýðufólksins í land-i
inu til þess. Þá gera Sjálfstæðjs-
foringjarnir liróp að stjórninni
kalla ráðstafanir hennar ekki að-
eins ónauðsynlegar heldur líka ó-
réttlátar. En hvað ætluðu þeir
sjálfir að gera? Þeirri spurningu
hafa þeir ekki enn svarað. Frá
þeim hafa ekki koinið neinar til-
lögur, aðeins lýðskrum um
„blóma“ og skammir út af óum-
flýjanlegum varnaraðgerðum.
I
Forhertir í lýðskruminu
f haust stóðu Morgunblaðs-
menn önnum kafnir við að telja
aura upp úr Iaunaumslagi laun-
þeganna, og skýrðu jafnharðan
frá því, hversu mikið ríkisstjórn
in Iiefði „tekið af þeim“ með
verðfestingarlögunum. Um sama
leyti sagði Ingólfur á Hellu
bændum frá því, að allt væri af
þeim tekið og lagt í lófa launþeg
anna. Nú um jólin hafa heildsala
blöðin blátt áfram verið tárvot
yfir þeim álögum, sem almenn-
ingur verður nú að bera og þau
segja, að sé „stjórninni að
kenna“. Þessi dæmi minna á, að
alþýðan á íslandi á hauk í horni,
þar sem eru foringjar Sjálfstæð-
isflokksins. Klíka auðugustu
manna þjóðfélagsins segist vera
helzta vörn verkalýðsins gegn á-
sókn þeirra afla til vinstrj, er
verkamenn og bændur sjálfir
hafa kjörið til trúnaðarstarfa fyr
ir sig. Og til að kóróna verkalýðs
baráttu peningafurstanna er
þessi klausa í Morgunblaðinu á
sunnudaginn: „Hefði sannast . . .
hversu lýðræðisöflin eru mátt-
vana í verkalýðshreyfingunni, er
atbeina Sjálfstæðismanna nýtur
ekki við.“ Þarna verða lands-
menn að horfa upp á þá furðu-
legu tilburði, að flokkur braskar-
anna og milliliðanna er svo for-
hertur í lýðskruminu og blekk-
ingunum, að hann vill láta kalla
sig verklýðsflokk og hann ekki
af lakara taginu.
Flokkurinn, sem hvarf
Þessi iðja íhaldsins og peninga-
furstanna að reyna að grafa sig
inn í samtök vinnandi fólks hlýt-
ur að vekja þá spurningu í huga
þeirra, sem einhvern trúnað
leggja á einlægnina í málflutn-
ingnum, livar sé þá í þessu þjóð-
félagi flokkur auðhyggjumann-
anna og peningavaldsins. Eða er
svoleiðis fyrirbæri ekki til í okk
ar landi, gagnstætt því, sem er
í nágrannalöndum okkar? Hvað
hefir orðið um þennan flokk
manna? Enginn getur neitað því
að hann var hcr til á árum áður
og gekkst við stefnu sinni. Nú
hefir hann breytt yfir sig gæru
lýðskrumsins í nokkur ár, en
hefir liann horfið við það? Um-
hyggja fyrir gengi verkalýðs og
smáframleiðenda af hendi mann
anna, sem sitja á miljónunum í
Morgunblaðshöllinni er eitthvert
ámátlegasta fyrirbæri líðandi
stundar. Eða situr flokkurinn,
sem hvarf, uppi í Morgunblaðs-
höll eftir allt saman?