Tíminn - 29.01.1957, Blaðsíða 8

8
Mannlífiö er skemmtilegra
(Framhald af 7. síðu.)
hanni í Breiðadal. Það var þá,
sem ég lenti í lífsháskanum. Við
skrupþum hingað vestur á góunni
þrír saman',’'Jóhannes Guðmunds-
son faðir Ingimars kennara og
Torfi Björnsson, bróðir Guðbjarg-'j
ar á Mosvöllum. Þá höfðu verið
svo mikil frost að pollurinn varj
allagður og riðið var frá dokk-!
unni og yfir á hlíð. Við gengum
beint inn ísinn frá ísafirði, við
Jóhannes samhliða og Torfi rétt
á eftir. Allt í einu förum við nið
ur þegar við vorum framundan
Stakkanesi. Torfi gat kastað sér
upp á skörina að baki þegar hann
sá að hverju fór og var sokkinn
í milli. Jóhannes fór á bólakaf og
varð laus stafurinn en ég greip
hann og hafði undir mér auk míns
stafs, svo að ég flaut á þeim með
höfuðið upp úr vatninu. Jóhannes!
kom upp með ‘hliðinni á mér og I
ég kallaði til Torfa að bjarga hon!
um fyrst, því að mér væri óhætt
um hríð. Torfi dró hann upp og
mig á eftir. Síðan lagðist ég á
skörina til að ná í anjjan staíinn,
sem eftir varð þegar Torfi tók í
hendina á mér, en hann hélt í fót-
inn á mér á meðan. ísinn var
sterkur fram á skör en það hefir
verið snjóblettur á honum þarna.
Menn sáu til okkar frá Stakka-
nesi og voru komnir út með borð
og snæri til að bjarga okkur en
ekki lagðir af stað, þegar við vor-
um allir komnir á fætur. Við höfð
um fataskipti og héldum svo á-
fram vestur og varð hvergi meint.
nokkra stund biður Torfi einn af
piltunum sínum að fara og láta
hann Agúst inn, svo hét reiðhest-
ur hans. Piltur fer en kemur
nokkru seinna og segist ekki finna
hestinn. Torfi segir, að hann muni
hafa leitað iila. Hinn vill ekki
heyra það, og eiga þeir nokkur
orðaskipti, af því tilefni. Torfi var
kurteis en stuttur í spuna og
þungur. Við buðumst ýmsir til að
fara og gá að hestinum en Torfi
vildi það ekki. Hann fór sjálfur.
— Hann hefir látið sér annt um
hestinn.
— Hann lét sér annt um allar
skepnur, en lagði líka áherzlu á
að við gerðura svikalaust það, sem
okkur væri sagt. Það var ekki
sama hvernig kúnum var skammt
að í Ólafsdal. Betra að taka ekki
til þess með vinstri hendinni. —
Seinni veturinn, sem ég var í Ólafs
dal lenti ég í því að skammta kún
um. En Tmj^borgaði mér sérstak
—JjtSMp tðk svo við af skólanám
inu f t5lafsdal?
— Þá var ég þrjú sumur í Múla
sveit. Eg var þar eiginlega vinnu-
maður með 300 króna kaup á ári.
Á vetrum var ég við barnakennslu
en vann að jarðabótum á sumrin
og raunar hvað sem var eftir því
sem á stóð. Eg var meira að segja
látinn -fara í kofnatekju út í eyju
frá Brjánslæk. Það þótti mér ó-
geðslegt verk. Eg held ég hafi
ekki drepið margar kofur.
Fór iil Noregs
Félagsláf
— VaT nokkuð til sem kailast
gæti félagslíf á þessum árum?
— Ekki get ég sagt það. Það var
þá helzt að krakkar komu saman
að leika sér, helzt strákar. Böll
þekktust ekki. Eg man ekki eftir
skemmtunum fyrr en útreiðar-
túrunum þegar ég var í Ólafsdal.
Dansskemmtanir held ég hafi ekki
tíðkast hér í sveit fyrr en á síð-
asta tug aldarinnar.
Við strákarnir skemmtum okk-
ur við að glíma, tuskast og ólmast.
Það var oft fjör hjá okkur í Selja
dal | landlegunum. Þeir voru þar
samtímis mér Guðmundur Björns-
son fr4 Tannanesi, síðar skipstjóri
bróðir Ingimars í Hnífsdal og Guð
mundur á Hesti, og Páll föður-
bróðír þinn. Þá höfðum við t. d.
bardaga við lækinn. Við fengum
okkur einhverjar fatarýjur og
bleyttum þær í læknum og börð-
umst svo með þeim. Það var talið
að fötin okkar hefðu óvíða verið
þurr. eftir þá viðureign. En þetta
þótti ágæt skemmtan. — Annars
spiluðu þeir eitthvað sem gaman
höfðu af því.
Hjá Torfa í Ólafsdal
— Svo fórstu í Ólafsdal.
— Já, ég kom þar vorið 1889
og var þar í tvö ár eins og skóla-
tíminn var þá. Mig var farið að
langa til að læra. Eg fann til þess
hvað fátt ég vissi og var farinn
að skilja að menntunin væri mik-
iis virði.
— Og þótti þér ekki gott aS
vera í Ólafsdal?
— Þar var gott að vera og þar
var margt hægt að læra. Torfi
Bjarnason var mjög óvenjulegur
maður. Hann bar allt starf og
heimilislíf í Ólafsdal uppi með
þeim manndómi og lipurð, sem
manni getur ekki gleymst. Hann
hafði lykil að hverjum
manni las nemendur sína ofan í
kjölinn, ailtaf léttur í máli þó að
hvorki skorti kapp né alvöru. Þar
var ekki þykkjan, þó að eitthvað
bæri út af.
Hvatningar Torfa og áminning-
ar voru oft svo skemmtilegar að
við hlóum að þeim. EinU sinni
sagði hann Markúsi syni sínum,
sem þá var krakki, að það gréru
saman á honum fæturnir ef hann
hreyfði sig ekki liðlegar.
Einu sinni sá ég Torfa þykja,
þann tíma, sem ég var í Ólafsdal.
Hann kom heim utan úr Hólmi
seint í ágúst. Það var venja hans
þegar hann kom heim úr ferða-
lögum að sumarlagi að sleppa hest
um sínum stund í túnið, hvort sem
það var slegið eða óslegið. Eftir
Svo kom ég hingað heim haust-
ið 1893 og vann síðan eitt sumar
hér og annað í Dýrafirði. Og um
haustið 1895 fór ég til Noregs.
-— Hvernig byrjaði það, að þú
snerir þér að dýralækningunum?
— Eg var einu sinni látinn vera
yfir doðaveikri kú í Óiafsdal. Það
var fram á dal að sumarlagi. Tjald
að var yfir kúna og henni gefin
hómópatameðul frá Magnúsi í
Hvammsdal. Það hét aconitum.
Kýrin hresstist, en ekki var það
fyrir mínar aðgerðir, nema ef
hjúkrunin hefir verið einhvers
virði.
Einu sinni þegar ég var í Múla-
sveitini var ég veðurtepptur viku
tíma úti í Flatey hjá séra Sigurði
Jenssyni. Þar sá ég norska dýra-
lækningabók, sem er liérna ein-
hvers staðar í skápnum. Séra Sig-
urður sá að mér varð tiðlitið í
bókina og gaf mér hana. En eftir
því sem ég Ias meira í bókinni
fann ég betur hvað óliæfur ég var.
Alltaf átti ég eitthvað smávegis
við þetta og svo fékk ég 300 kr.
styrk úr sýslusjóði ísafjarðarsýslu
til að fara utan og afla mér ein-
hverrar þekkingar á dýralækning
um. Eg fór með norsku hvalveiði-
skipi frá Sólbakka. Jón Halldórs-
son mágur minn varð mér sam-
ferða utan. Við áttum að hirða á
leiðinni tvo hesta, sem Ellefsen
hvalveiðimaður flutti utan og ann
að fargjald áttum við ekki að
borga. Við fórum til Tönsbergs í
Noregi.
Ferð mín var ráðin af lítilli fvr
irhyggju, því að ekkert átti ég víst
þegar til Noregs kæmi. Dýralækn
ir kom um borð að líta á hestana,
en ekki vissi ég hver maðurinn
var. En þegar komið var á land
hitti ég þar íslending, Svein Árna-
son, sem síðan bjó lengi á Hvilft
í Önundarfirði. Sveinn vissi um er
indi mitt og sagði mér að þarna
væri dýralæknirinn. Þannig bar
það til, að ég hitti Albert Krage-
rud amtsdýralækni. Þá var líka
eins og ég væri kominn í foreldra
hendur. Hann lofaði mér að vera
með sér um veturinn. Kom mér
fyrir í fæði og húsnæði, þar sern
vel fór um mig og ódýrt var að
búa og annaðist þannig allt fyrir
mig.
Undir vorið sá hann svo fyrir
því að ég fengi að vera um stund
hjá ívari Nielsen dýralækni í
Bergen, sem þá var nýlega búinn
að finna bráðapestarsýkilinn. —
Hann gat þess síðar í blaðagrein,
að íslendingar sendu mann utan
til að fylgjast með rannsóknum
sínum á þessu sviði en norskir
bændur seldu sér nýru úr bráða-
dauðu fé dýrum dómum.
— Margt hefir þér nú þótt ný-
stárlegt í utanförinni.
— Mest ofbauð mér manngrú-
inn. Að sjá fjölmennið við höfn-
ina í Bergen til dæmis. En sér-
staklega þótti mér mikið til skóg
arins koma. Utan við Tönsberg
þar sem heitir Slotsfjellet var fal-
legur skógur. Eg fór að leggja
leið mína þangað í aprílmánuði og
sat þar þá stundum með bækur
mínar en lítið held ég þó að hafi
orðið úr lestri þar. Fjörðurinn er
rennumjór, og trén vaxa fram á
fremstu klappir út með honum
með ræturnar niður um sprungur.
Einhverjar hríslur fékk ég með
mér, en þær dóu á leiðinni, enda
ekki mikil kunnátta þá að fara
með þær. Það var ekki fyrr en
nálega 20 árum seinna, sem eitt-
hvað var farið að sinna trjágróðri
við bæi í Önundarfirði.
Breyting á íslenzku
þjóílííi
Við Hólmgeir ræðum lengi
fram og aftur um þessi efni og
fleiri. Mér verður hugstæðust
breytingin, sem orðin er á ís-
lenzku þjóðlífi um hans daga og
um það vil ég tala. Hann tekur
undir við mig og segir:
— Sem betur fer þarf nú ekki
að verja hverri stund í brauðstrit-
ið. Nú getur maður eitthvað helg
að fegurðinni, sem megnar að
hefja manninn á ærða stig.
— Hvað finnst þér mest til um
af breytingunum síðan þú varst
ungur.
— Menntunarskilyrðin. Nú er
margs konar þekking fáanleg með
góðu móti, svo að þar má heita
auðratað, sem áður var svarta
myrkur. Mönnum eru lögð upp í
hendur tækifæri til menntunar og
þekkingar sem erfitt og torvelt
var að veita sér fyrrum.
— Og hvað finnst þér skemmti
legast af því, sem þú hefir feng-
ist við?
— Gróðurinn. Ætti ég ein-
hverja ósk um framtíðina eftir
að þessu lífi lýkur kysi ég mér
að starfa í gróðurríkinu, því að
ekki efa ég að við eigum störf fyr
ir höndum þar.
— Og hvað vildir þú helzt ráð-
leggja ungu kynslóðinni nú?
— Mætti ég nokkuð ráðleggja
vildi ég vara við nautnasýkinni.
Þegar ég var unglingur apaði
ég allt eftir. Mér þótti það dálít-
ið myndarlegt að ganga reykjandi
um dekkið. Eg sá hina gera það.
Matthías Ólafsson frá ITaukadal
sagði líka einu sinni við mig að
ég væri orðinn eins og Jóhannes
bróðir sinn. Pípan væri aldrei tek
in úr kjaftinum. Svo hætti ég þó
að reykja þegar ég fór í Ólafsdal.
Mér þótti lítilmannlegt að taka
lán til að geta reykt.
Þegar ég var í Múlasveit dvaldi
ég talsvert á bæ einum þar sem
var gamall karl, sem fáir töluðu
við. Hann kom oft til mín í rökkr
inu og sagði mér sögur. Mest held
ég það hafi nú verið lygasögur.
En honum fannst hann endilega
þurfa að gjalda fyrir það að ég
hlustaði á hann og var sú greiðsl-
an tiltækilegust að gefa mér í nef
ið. Þá varð ég neftóbaksmaður og
það losnaði ég ekki við fj'rr en
1908. Þá var það annað hvort á
þorra eða góu að ég týndi tóbaks
ílátinu við að moka snjó út úr
hjallinum. Þá ákvað ég að hætta
og við það stóð ég. Þetta var þá
ekkert afrek, en ánægður var ég
yfir þeim umskiptum.
Áfengis neytti ég aldrei svo að
i neitt kvæði að, en mér skilst að
i í þessum efnum sé ungu fólki að-
Igæzlu þörf nú á dögum, eins og
I raunar líka í æsku minni.
— En hvað finnst þér svo um
mannlífið almennt nú og þá?
— Mér finnst mannlífið á marg
an hátt skemmtilegra og fallegra
nú. Hjálpsemin er meiri. Það er
meira líf í hvers konar félags-
hyggju, en hún var fremur lítil
þá. Svo er það ýmiskonar frétta-
burður manna á milli sem við á
eldra máli kölluðum stundum bak
tal, en við heyrum sjaldan hjá vel
menntuðum mönnum. Mér finnst
allt slíkt mikið hjaðna við aukið
félagslíf.
Þú spurðir mig áðan, hvað mér
hefði þótt skemmtilegast. Eg hefi
aldrei lifað hátíðlegri hrifningar-
stund en þegar ég sá ísland rísa
úr sjó. Þar var nótt í fyrrihluta
maí. Eg hafði beðið skipsmenn að
;<JR0NIAND
-Jíord(tge7shat
Wm
-J/airé
FA/*eAMX$*
ÍALAGKA
roxr
neisoe ■ >
CANADA
CHOIKMIC
Radar-keðjan, sem Bandaríkjamenn og Kanadamenn hafa lagt yrir stóran
hluta norðurhvels og kostað hefir tugi milljarða króna. í blaðinu á
sunnudaginn var grein um þessar merku framkvæmdir.
T í M IN N, þriðjudaginn 29. janúar 1957.
vekja mig þegar þeir sæju land.
Þeir vöktu mig klukkan fjögur.
Þá blasti fögur og heillandi sjón
við augum þar sem hvítir jökul-
tindar risu upp í heiðblámann. —
Þetta var land mitt, sem ég var að
koma heim til. Þarna átti ég
frændur, vini og unnustu. Þarna
beið mín starfssvið með ótal verk-
efnum og tækifærum til að verða
sjálfum mér og öðrum að gagni
eftir því, sem ég væri maður til.
Hefir stofnatS sjóí
Hér verður ekki fleira sagt frá
viðræðum okkar Hólmgeirs. En
ekki get ég gengið þegjandi fram
hjá því að þessi síðustu ár hefir
hann myndað sjóð, sem á að bera
kostnað af skólagarði við heima-
vistarbarnaskóla sveitarinnar. Til
þess hefir hann lagt fram 9000 kr.
Og núna í vetur, 11. nóvember,
var hann á fundi í félaginu Vonin,
sem hann var aðalstofnandi að fyr
ir 63 árum. Á þessum fundi tók
hann þátt í umræðum um skipu-
lagsskrá sjóðs síns og framtíðar-
verkefni.
Félagið Vonin markaði tímamót
í félagsmálasögu sveitarinnar. Það
var á tímabili starfandi félag að
margskonar menningarmálum og
framförum meðan félagslíf var fá
þættara en síðar varð. Og nú hef
ir stofnandi þessa félags gefið því
nýtt verkefni með því að annast
þennan sjóð og líta til með skóla
garði. Af þeim framkvæmdum
verður væntanlega hægt að segja
síðar. En fallega skilur Iiólmgeir
Jónsson við félag sitt og sveit sína
þar sem hann bendir liinum ungu
á gróðurstörfin og tengir þau ó-
rofaböndum við skóla og uppeldi
barnanna.
Gott er að eiga slíka að sam-
ferðamönnum.
Á fundi þessum í vetur hafði
einhver orð á því, að gaman væri
að Hólmgeir lifði það að sjá skóla
garðinn og eitthvað fagurt gróa
þar. Þá svaraði gamli maðurinn:
„Heldur þú að okkar andlega
samband verði ekki svo að ég
fylgist með því?“
Trú á landvætti og verndaranda
er jafngömul íslenzkri sögu. Menn
eins og ITólmgeir Jensson styrkja
slíka trú því að þeir eru líklegir
til að „ganga út að skemmta sér“
þegar „grænka grund og hlíðar“
og koma frá öðrum heimi til að
„verja völlinn og vekja fólkið“,
eins og Matthías kvað.
Það er gott að vita af slíkum
mönnum og eiga þá að, ekki sízt
ef fullmikið þykir gæta félagslegs
tómlætis og sérgöðrar efnis-
hyggju.
Þeim er margt að þakka.
H. Kr.
Dalabændur
(Framhald af 5. síðu).
og meðal manna um að hefja
sölu mjólkur héðan úr sýslu til
Borgarness. Af framkvæmdum
hefur eigi orðið enn þá. Af hálfu
Mjólkursamlags Borgfirðinga hafa
verið gefin loforð um móttöku
mjólkur héðan að vestan. Aukin
ræktun samfara erfiðleikum fjár
skiptanna hafa nú vakið áhuga
margra fyrir mjólkursölu. Um það
leyti, er fyrri fjárskiptin stóðu yf
ir 1947—49, var hafin mjólkursala
til Borganess. Eftir nokkur ár
féll sú sala niður. Munu margir
liafa í hyggju að taka nú mál
þetta fastari tökum en áður um
leið og horft er fram til meira
jafnvægis og festu í atvinnumálum
sýslunnar en verið hefur nú um
langt skeið. E.Kr.
■ —.........
íbróttir |
(Framhald af 4. síðu)
Huddersfield—Burnley
Manch. Utd.—Everton ,
Millvall—Birmingham
Preston—Arsenal .
Bæði liðin úr 3. deild, Millvall
og Bournemouth, leika á heiína-
velli, og gefur það þeim meiri
möguleika. Þá mætast tvö lið úr 2.
deild, Barnsley og Nottm. Forest,
svo ekki verða eingöngu lið úr 1.
deild í 6. umferð. Þá má geta
þess, að eini tapleikur Manch. Utd.
heima á þessu leiktímabili er fyr-
ir Everton, svo þar má búast við
skemmtilegum leik.
■------------------------------1
Erlent yfirlít
(Framhald af 6. síðu).
vegna árásarinnar og fái hvergi
aukin yfirráð. Það er eðlileg krafa
Araba. Það virðist svo eðlilegt á-
framhald, að efldur verði her S.
Þ. til að halda uppi gæzlu beggja
megin vopnahléslínunnar frá 1949,
svo að hindraður verði skæru-
hernaðurinn, sem þar hefir við-
gengizt undanfarin ár. Jafnhliða
þarf svo að leysa mál arabí§ku
flóttamannanna. Ef ekki tekst.aS
koma þessu hvoru tveggja fram,
mun ástandið haidast ug^væúlégt
á þessum slóðum.
Þ. Þ.
Frá borginni viö sundið
- : ' ... . 'A
(Framhald af 3. síðu.)
knattspyrnufélaga til að keppa
nokkra leiki í júlí. Samband sjá-
lenzkra knattspyrnufélaga fpr til
Klakksvíkur fyrir nokkrum árum
og fékk mjög hjartanlegar móttök-
ur. Knattspyrnufélag Kiakksvíkur
hefir ráðið til sín skozkah þjálf-
ara til að þjálfa liðið, sem fer ut-
an. — Aðils.
i-