Tíminn - 30.01.1957, Blaðsíða 5

TÍMINN^ migvikndaglnn 30. janúar 1957.
í minningu 50 ára jafnréttisbaráttu
Kvenréttindafélags Islands
Ávarp forsetafráar Ðóru Þórhalls-
dóttur viS opnun minnmgasýningar
félagsins síðastliSinn sunnudag
Áð liálfmiðum vetri
GóSir gestir og félagskonur!
í dag er minnst stofnunar
Kvenréttindafélags íslands fyr-
ir 50 árum. Ég er ófeimin við
að segja, að þá var ég komin
undir fermingu, og farin svo-
lítið að' fylgjast með í heimi
þeirra fullorðnu.
t)m þetta leyti kom frú Bríet
Bjarnhéðinsdóttir oft á heim-
ili ‘foreldra minna í Laufási, og
ég kynntist þá þegar hennar
áhugamálum.
Hún var gáfuð og einbeitt
kona, og sætti á stundum háði
af körlum og tómlæti af kon-
um, fyrir sitt markvísa starf.
Það hefði verið gaman, ef hún
hefði getað verið hér og fund-
ið, að vér erum nú öll, konur
og karlar, orðin sama hugar.
Það sem þá þótti frekja, er
nú svo sjálfsagt, að oss hættir
við að gleyma að nokkur bar-
átta hafi átt sér stað.
Nú dettur engum hér á landi
annað í hug en að kona og karl
eigi að hafa jafnan rétt í mann
legu félagi. En þegar marki er
náð, þá er þó gott að gleyma
ekki baráttunni.
Jafnrétti eigum vér að meta,
þó að takmarkinu sé að mestu
náð. Það er ótrúlegt að hugsa
til baka ein fimmtíu ár, hvað
þetta var þá fjarlægt. Og það
er undarlegt, að karlar,' sem þo
allir hafa átt móður, systur og
konur, skuli ekki alltaf hafa lit
ið á þær eins óg jafnmgja í
öllu þjóðfélagsstárfi. ;
Það var til úti í löndum, að
talið var að konúr hefðu ekki
sál. En um siíkt hefír aldréi
verið að ræða hér á landi, eins
og bert er af hinu glæsilega
jafnrétti kvenna og karla í ís-
lendingasögum, allt eftir mynd
arskap og hæfileikum.
Og þetta nægði máske með-
an heimilið og ættin var næst-
um þjóðfélag út af fyrir sig. —
Þetta er líka skýringin á því,
hvað þessi fimmtíu ár, hafa
skilað oss fljótt áfram. Og þó
kostaði þetta baráttu ágætra
kvenna, sem vér minnumst nú
með þakklæti og virðingu.
En með réttindum koma
skyldur. Sumum finnst máske
að íslenzkar konur hafi ekki
neytt til fulls sinna réttinda.
En við því vil ég segja, að þær
gæta ekki verr sinna skyldna en
karlar, og skyldan er önnur
hliðin á réttindum. í þessu er
enginn metingur. Jafnræði er
bezt, ekki sízt milli kvenna og
karla.
Forsetafrúin, frú Dóra Þórhallsdótt-
ir, flytur ávarp við setrsingu sýn-
ingar Xvenréttindafélagsins.
Mér finnst mjög tilhlýðilegt,
að fimmtíu ára kvenfrelsisbar-
áttu sé minnst með viðhöfn. Og
þessi sýning, sem mér er hér
falið að opna, ber þess vott
hvers konur eru megnugar, en
þó vil ég bæta því við, að á því
verður aldréi haldin sýning,
sem konur vinna mest og bezt
— á heimilum og í uppeldi
komandi kynslóða.
Að svo mæltu þakka ég
Kvenréttindafélagi ísiands 50
ára jafnréttisbaráttu, sem hefir
verið háð með svo glæsilegum
árangri, —' og lýsi yfir því að
afmælissýning félagsins er
opnuð.
í DAG er bóndadagurinn. Vet-
urinn er hálfnaður. Fyrri helm-
ingur hans hefur verið mildur,
sumstaðar nokkuð umhleypinga-
samur, en hvergi hefur hann verið
gjafafrekur. En eftir er nú að sjá
skepnunum fyrir fóðri til sum-
armálanna og svo vorið alt, þar til
grængrasið byrjar aftur að skjóta
sprotum sínum upp úr móður jörð,
og færa skepnunum lífgcösin.
Bændurnir höfðu yfirleitt góð
hey frá sumrinu, og margir líka
mikil hey. Um fóðurskort ætti því
ekki að vera í vor. Þó sézt af þeim j
skýrslum, sem mér hafa bor-1
ist frá fóðurgæslumönnum, að enn j
hafa verið bændur, í haust er leið, j
er sett hafa óvarlega á heyin. Von-I
andi sleppa þeir, -og svo var að
sjá, sem hrepparnir hver um sig-
sem heild, hefðu nægjanlegt fóð-
ur, þó einstaklingar innan þeirra
hefðu það ekki.
EN ÞA-Ð er annað sem gæti
brugðist til beggja vona í vor!
Ymislegt bendir til þess að hey-
in frá sumrinu hafi verið stein-
efnalítil, ég skal ekki fara að telja
það upp sem bendir í þá átt. Af
þeim morgu fóðursýnishornum,
sem hafa verið efnagreind, fæst þó
ekki úr þessu skorið, því þau eru
flest tekin með það fyrir augum,
að fá upplýstan þann mismun sem
er á sfeinéfnamagni töðunnar
sem stafar af mismunandi áburði
á nýræktartún, en ekki til að fá
samanburð á mismunandi gæðum
töðunnar á einum tíma eftir ár-
ferði. Þyrfti í framtíðinni að hafa
Orðið er frjálst:
Sig. Ssgfússon:
Teningakast Hjálmars Theodórs-
sonar á Sauðárkróki
Þakkir og leiíréttingar
i.
I septembermánuði 1956 kom
að máli við mig háöldruð kona
hér á Sauðárkróki, Sigurlaug
Jónasdóttir að nafni, og tjáði mér
að hún ætti atvinnulausan son,
sem Hjálmar héti Theodórsson.
Hafi hann um nokkurra ára skeið
imnið á Keflavikurflugvelli, en nú
verið sagt upp starfi. Segir gamla
konan, að sig langi til að fá son
sinn til sín og greiða götu hans, og
spyr, hvort ég hafi ekki einhvern
starfa hana Hjálmari.
Um þessar mundir var hér tals
verð vinna, bæði hjá þeim fyrir-
tækjum, sem ég stjórna, svo og
öðrum vinnuveitendum, svo að ég
sagði við gömlu konuna, að hún
skyldi láta soninn koma. Afleið-
ing þessa samtals varð svo sú, að
Hjálmar vann hjá mér fyrir kr.
9.288.77, og tel ég hæpið, að hann
teiji til skuldar við mig út af
þessum viðskiptum.
Nú hefir þessi sami Hjálmar
öslað út á ritvöllinn í Tímanum 5.
janúar 1957 undir fyrirsögninni
„Teningunum kastað á Sauðár-
króki“. Ritsmíð þessi ber það nú
raunar ekki sérlega glöggt með
sér í hverju þetta teningakast er
fólgið. En annað ber hún aftur
á móti glöggt með sér, að höfund-
ur hennar vill skóinn niður af mér
og þeim fyrirtækjum, sem ég er
meðeigandi í og stjórna. Og þótt
það út af fyrir sig sé ekki þakkar
vert, að reynt sé að níða niður af
manni skóinn, þá er það nú svo
um þessa ritsmíð Hjálmars, að ég
er henni feginn, því að það er ó-
líkt þægilegra að fá þessar skoð-
anir opinberlega í Ijós, fyrst þær
eru til, svo unnt sé að svara þeim,
heldur en berjast við þær þar sem
þær fara huldu höfði. Og þessi rit
smíð Hjálmars er þann veg vax-
in, að hún getur ekki orðið nein-
um hættuleg, nema helzt sjálfum
honum og þeim málstað sem hann
vill þjóna. Hver maður sem les
ritsmíð þessa af gaumgæfni, ætti
að geta séð í gegn um falsvefjnn
svo að ekki verði á villzt. Og til-
gang getur hún ekki haft neinn
annan en þann, að spilla fyrir
þeim atvinnurekstri, sem ég hefi
sett af stað á Sauðárkróki, hversu
þarft sem slíkt nú annars yrði fyr
ir bæ og byggð.
Þar sem ég þykist ekki hafa orð
ið meinamaður Hjálmars á néina
lund, en aðeins gert litla tilraun
til að greiða götu hans, þá finnst
mér honum farast ekki ólíkt gauks
unganum, sem sagt er að sparki
fóstursystkinum sínum út úr
þreiðrinu, þá er hann stálpast.
Hjálmar þessi gerir aftur á móti
lilraun til að „steypa undan“ þeim
er um stund hefir veitt honum við
urværi. En hann vill láta líta svo
út sem hann geri þaþ vegna „fóst-
ursystkinanna" vejrkafólksins á
Sauðárkróki. — En hefir hann þá
gætt þess, hvers þau kynnu að
missa, ef „hreiðrið" það yrði sund
ur tætt?
Skal nú ritsmíð Hjálmars athug
uð í einstökum atriðum nokkru
nánar.
það sjónarmið í huga, og taka
líka töðusýnishorn til rannsókn-
ar af sömu túnum árlega til að
fá hugmynd um gæðin frá ári til
árs, og sjá áramismuninn sem get-
ur verið mikill, eftir því hvernig
viðrar aðalsprettutímann.
EN ÞVÍ BENDI ég á þetta
nú, að hálfnuðum vetri, að sé
þessi getgáta min rétt, má .vænta
'þess að ký(r~ geti orðið yenju-
fremur kvillasamar ér á líður, svo
og yngri ær og lambgimbrar með
fóstri, verði ekki að gert í tíma.
Ég vil því benda.bændum á að ég
hýgg að sérstök ástæða sé til þess
nú að gléyrria ekki að gefa þeim
kúm :er vánár érú’ að mjólka vel
eða komast í háa nyt eftir burðinn,
fóðursaR, Og sama gildir lamb-
gimbrarnar umræddu, og tvævetl
urnar, sem gengu með lambi í
fyrra. Fóðursalt mun fást á flest-
um verzlunarstööum kringum
landið. Það kostar ekki mikið,
en ég hygg það geti verulega bætt
fóðrið og trýggt afurðirnar, sé
það gefið það sem eftir er vetr-
ar. Og kúnum má oft forða frá
doða með því að gefa þeim kalk
sprautu 4—6 dögum fyrir burð.
VERA MÁ, að ég með þessu,
láti einhvern eyða fóðurbæti að
óþörfu, en það er trú mín, að
þeir verði fleiri, sem með gjöf þess
tryggi sér auknar tekjur, og geti
fyrrt sig skakkaföllum.
Bóndadaginn 1957.
Páll Zóphóníasson.
II.
Eitt aðal-ákæruatriði Hjálmars
á mig er þetta (orðrétt tekið upp)
„Árið 1956 greiddi Sigurður Sig-
fússon starfsfólki, sem hjá hon-
um vann, ekkert kaup.“ (Auð-
kennt af Hjálmari sjálfum). Á-
framhald þessarar fullyrðingar
hans er svo það, að í ágúst hafi
þetta verið komið í „algert óefni“
svo að hinn „17. ágúst hafi verið
haldinn á Sauðárkróki almennur
félagsfundur um málið.“ Úr þessu
væri ekki óeðlilegt að spyrja: Var
þá árinu 1956 lokið hinn 17. ág.?
— Svo er að sjá af ritsmíð Hjálm
ars, og er öll hans rökfærsla eftir
því.
En sannleikurinn í þessu máli
er sá, að fyrir 17. ágúst voru fyr
irtæki þau, sem við mig eru kennd
á Sauðárkróki búin að greiða ná-
lega 2 milij. króna í vinnulaun, og
frá þeim tíma tii áramóta voru
greiddar kr. 750.000,00. Alls hefir
því verið greitt í vinnulaun kr.
2.750.000,00 á árinu 1958, en
Hjálmar segir, að ég hafi ekkert
greitt á árinu. — Málflutningur
Hjálmars er því „með þeim end-
emum að einsdæmi má teljast",
svo að ég noti Hjálmars eigin orð
um vanskil mín.
m.
Ákæru Hjálmars um vanskil
mín í kaupgreiðslum og taxtabrot
vil ég'svara í einu lagi með því
sem nú skal tekið fram.
Eins og kunnugt er, hefir at-
vinnulíf á Sauðárkróki verið —
vægast sagt — fremur dauft. Fer
fjarri, að atvinnulíf hér hafi sam-
svarað þeim ágætu starfskröftum,
i sem bæyinn hefir á að skipa. Á
| þessu varð veruleg breyting árið
| 1955, þegar Hraðfrystistöðin hf.,
j fyrirtæki það, sem ég og félagar
j mínir standa að hóf fisktöku. —
! Fiskur sá, sem stöðin tók, var
i sumpart togarafiskur úr togaran-
' um Norðlendingi, sem Sauðár-
krðksbúar ásamt Hraðfrystistöð-
inni og Kaupfélagi Skagfirðinga
voru þá orðnir eigendur að, á-
samt Ólafsfirði og Húsavík. Sum-
part var fiskur tekinn frá Akur-
eyrartogurum.
Vegna sameignar Hraðfrysti-
stöðvarinnar og Kaupfélags Skag
firðinga á togaranum Norðlend-
ingi skiptu félögin með sér fiski
úr fyrstu löndun hans. En síðan
skeður það, að Kaupíélagið til-
kynnir, að það vilji ekki, eða hafi
ekki möguleika á að taka meiri
fisk til verkunnar. Var þá um
tvær leiðir að ræða fyrir Hrað-
frystistöðina: Annað hvort að
hætta allri fisktöku um sinn (með
þeim afleiðingum sem það hlaut
að hafa fyrir atvinnulíf bæjarins)
eða að hún réðist ein í að taka á
móti heilum togaraförmum til
vinnslu, — hversu erfitt sem það
mundi reynast. Var það ráð nú
tekið.
En þegar svo var komið, var
það sýnilegt, að svo mikið starf
varð ekki unnið í stöðinni, ófull-
gerðri eins og hún var, nema taka
upp vákta-skiptingu, og var unnið
í tveim níu-klukkustunda vöktum
eða 18 klst. á sólarhring. Unnu 45
—48 stúlkur á hvorri varkt, eða
90—96 stúlkur á sólarhring. Um
þetta var samið við verkakvenna-
félagið Ölduna, og tókust þeir
sámningar mjög greiðlega, og
hóíst vinna þegar í stað.
Karlmenn unnu einnig í vökt-
um, en að vísu langt um færri
en konur, eða 10—12 á vakt.
Liggur nú í hlutarins eðli, að ég
taldi sjálfsagt, að karlmennirnir
ynnu með hlutfallslega sömu kjör
um og konurnar, það er: upp á
vakta-kaup, enda hafði ég þegar
í upphafi tal af formanni verka-
mannafélagsins Fram í þessu
skyni.
Ákæra Hjálmars á hendur mér
fyrir meint taxtabrot, byggist á
því, að ég hélt framangreindu
sjónarmiði fram á fundi þeim, er
haldinn var á Sauðárkróki um
þetta mál, en þar sem formlegir
samningar um vaktaskipti karl-
manna höfðu ekki verið gerðir
hjá fyrirtækjum mínum. Þetta
fólk veit betur en aðkomumaður-
inn, hvernig er að fá fjármagn tii
uppbyggingar slíkra atvinnutækja.
Það veit einnig — að fenginni
reynslu — hvað er að búa í bæ,
sem vantar atvinnutæki og þá um
leið lífsmöguleika. Þetta fólk gat
ekki gengið að því gruflandi að
um einhvern drátt á greiðslum
hlyti að verða að ræða, meðan.
fiskvinnslustöðin ekki fengi sín
eðlilegu og sjálfsögðu stofnlán.
Enda hefir verkafólkið á Sauðár-
króki sýnt fyrirtækjum mínum
velvild og skilning sem bezt sést
á því, að það notaði ekki félags-
samtök sín til þess að knýja fram
kaupgreiðslu fyrr en það byggði
á, að það með þeim aðgerðum
ýtti á eftir afgreiðslu á þessum
lánum til fyrirtækjanna.
Þá sannar og greiðslufrestur sá,
sem fyrirtæki mín fengu við verka
fólkið, glögglega velvilja þess og
skilning í minn garð, þar sem
samningur sá var mér hagstæðari
en ég að óreyndu hefði þorað að
vænta, enda naut ég þar sérlegá
góðrar fyrirgreiðslu forseta Al-
þýðusambands íslands, Hannibals
Valdimarssonar félagsmálaráð-
herra, og meðstarfsmanna hans. -
Eg vil hér nota tækifærið og
þakka verkalýðsfélögunum og for
seta Alþýðusambands íslands, á-
fyrirfram, taldi lögfræðingur Al-jsamt meðstarfsmönnum hans fyr-
þýðusambands íslands, að reikna ir gott samstarf við að leysa þessi
vinnu, án tillits til vakta, og varð
Hraðfrystistöðin að hlíta því. Var
hér því aðeins um mismunandi
sjónarmið að ræða, en hreint ekki
tilraun til taxtabrots, enda óeðli-
legt, að karlmenn þeir. sem unnu
að fiskvinnslunni, ynnu með betri
kjörum en konurnar: Þeir fengju
næturvinnukaup, þegar þær
fengju aðeins sitt vakta-álag.
mál, um leið og ég óska, að at-
vinnuleysi á Sauðárkróki geri sem,
minnst vart við sig á komandi tím
um. En til þes að svo megi verða
eru stór og vel búin atvinnutæki
óhjákvæmilegt skilyrði.
IV.
Hjálmar- lýsir fundi, sem forseti
Alþýðusambands íslands, félags-
Er því ekki trútt um, að mál- j málaráðherra Hannibal Valdimars
færsla Hjálmars sé einnig hér SOn átti með verkalýðsfélögunum
„með þeim endemum, að eins-j á Sauðárkróki hinn 17. ágúst 1956.
dæmi megi teljast“. | Talar hann um fund þennan og
í sambandi við „vanskil" mín i annan fund, sem haldinn var ár-
við verkafólk á Sauðárkróki, reyn | jð 1955, eins og hann hefði verið
ir Hjálmar að láta líta svo út, sem i staddur á þessum fundum. Sann-
hann beri það mjög fyrir brjósti.: leikurinn er hins vegar sá, að
En það situr illa á þessum upp- > Hjálmar kom fyrst til Sauðár-
gjafa-verkamanni frá Keflavíkur-, króks eftir áðurnefnt samtal móð-
flugvelli að setja upp merkissvip Ur hans við mig. Hann sat því
og ráðleggja heimamönnum a
Sauðárkróki, sem of vel vita, hvar
skór atvinnuleysisins kreppir. Því
vil ég segja þeim góða manni það
að verkamenn og verkakonur hér
á Sauðárkróki vissu vel, hvað þau
voru að gera, þegar þau stofnuðu
til inneigna á vinnulaunum sínum
hvorugan þennan fund, sem hon-
um er svo tíðrætt um. Eru skýrsl
ur hans af fundunum einnig sam-
kvæmt því. Þannig telur Hjálmar
skuld mína við verkafólk kr. 700.
000,oo, þar sem kr. 609.000,oo var
hið rétta. Þetta eina dæmi sýnir
(Framhald á 8. siöu )