Tíminn - 30.01.1957, Blaðsíða 7

T í MIN N, miðvikudaginn 30. janúar 1957.
7
TVA stefnir að varðveizlu sígildra náttúruauðæfa
Tennessee-dalurinn er um |
þao bil í miSjum auslurhluta j
Bandaríkjanna. Niður í dal-1
inn renne margar ár og eítir
honum endilöngum stórfljót-i
ið Tennessee, sem sameinastl
Missis5ippi-f!jóti.
Gróðurmoldin er yndirstaða auðsæidar þjóðanna og án hennar eru
önnur náttúruauðæfi iítils virði — TVA er ríkisfyrirtæki, sem starfar á
samvinnu
i
Þegar landnemarnir komu fyrst'
í dal þennan, var hann einhver sá
frjósamasti í Bandaríkjunum. Úr-j
koman var þar mikil og regluleg
og hann var allur skógi þakinn.
En þá hófst rányrkjan. Skógurinn
var óspart felldur. Regnvatnið
flóði nú í stríðum straumum niður
hlíðarnar og reif með sér gróður-
moldina og flutti til sjávar. Nú
naut ekki við sem áður skógarins
og annars gróðurs til þess að
halda saman jarðveginum og
hægja á afrennslinu. I
Úm aldamótin var svo komið,
að þessi fagri. og frjósami dalur
með sínar þrjár milljónir íbúa og
landflæmi stærra en ísland, var að
leggjast í eyði. Margir hugsandi
menn gerðu sér þá þegar grein fyr
ir því, að hér væri nauðsynlegt að
ríkið gripi í taumana. Þá hófust
hatrammar deilur, því að hvers
konar afskipti ríkisins voru eitur
í beinum margra, þó að smávegis
framkvæmdir væru reyndar, komst
ekki skriður á málið fyrr en
Franklin D. Roosevelt forseti fékk
lögin um uppbyggingu dalsins sam
þykkt á þingi Bandaríkjanna árið
1933. Þá var Tennessee Valley
Authority (kallað TVA) stofnað,
sem þýða mætti Ráð Tennessee-
dalsins. Um það sagði Roosevelt
í boðskap sínum til þingsins: „Því
á að vera falin sú ótakmarkaða
skylda að skipuleggja raunhæfa
uppbyggingu, notkun og viðhald
náttúruauðæfa Tennessee-dalsins
og næstu héraða, með almenna
félagslega og þjóðhagslega vel-
megun þjóðarinnar allrar í huga“.
í lögunum voru TVA ákveðin
ýmis verkefni. Þar má helzt
nefna: 1) flóðvarnir, 2) eflingu
siglinga á fljótinu, 3) fram-
leiðslu raforku, sem afleiðingu
af ofangreindum tveimur atrið-
um, 4) rannsóknir í landbúnaði
og eflingu hans, og 5) eflingu
lífsskilyrða í dalnum.
Þetta eru mörg og mikil verk-
efni, en þó er starfssviðið raunar
enn víðtækara, því að eins og
Roosevelt sagði: „TVA á að vera
íklætt valdi ríkisins, en með sveigj
anleika og árvekni einkafyrirtækis
Steingrímur Hermannssen verkfræSingur segir frá
Norris-stíflan, sem var bygqð á árunum 1933 til 1936 er ein af fyrstu stíflum TVA. Þessi stífla er gott dæmi
um hinar hærri stíflur kerfisins, sem loka hinum tiltölulega þröngu hliðardölum. Stíflan er 81 metri á hæð
og S70 metra löng. Bak við hana má geyma allt að 2.850 milljónir teningsmetra af vatni. Við stífluna eru tveir
rafalar og nemur rafmagnsframleiðslan um 100.000 kw.
ins“. Þetta hefir markað
semi TVA.
Starfsemi TVA
Að öllum líkindum er TVA bezt
þekkt sem rafveita, enda er þetta
stærsta rafveita Bandaríkjanna.
Mesta álag kerfisins er næstum
10 milljónir kw. og árið 1956 voru
framleiddar 57.500 milljónir kwst.
Þessi raforka er einhver sú ódýr-
asta í Bandaríkjunum. Árið 1953
var meðal heildsöluverð orkunnar
tæpir 9 aurar hver kwst., sem er
næstum helmingi lægra en meðal-
starf- verð einkarafveitnanna í Banda-
ríkjunum. TVA dreifir raforkunni
ekki sjálft til neytenda. Það gera
| 98 bæjarrafveitur, 51 samvinnuraf-
Stíflukerfi TVA. Þegar rigningarnar hefjast í byrjun janúar geta stífiur
TVA tekið við um það bil 15.000 milljónum teningsmetrum af vatni.
veita og 2 einkarafveitur. TVA
flytur raforkuna til þeirra. Árið
1956 var meðal heimilisnotkun á
svæði TVA 5812 kwst. á árinu, sem
er meira en helmingi meira en
meðálnotkun í Bandaríkjunum öll-
um. Meðalverð þessarar orku til
heimilis var um 19,1 aurar hver
kwst., en yfir Bandaríkin öll 42,7
aurar.
Fram til þessa dags hafa fram-
kvæmdir TVA kostað alls yfir
1,720 milljónir dollara (28,000
milljónir króna). Þetta fjármagn
hefir að mestu leyti verið fengið
að láni úr ríkissjóði. Það á að
endurgreiðast á 40 árum. Þó að
raforkusaian sé eina tekjulind
TVA og þrátt fyrir hið lága verð,
er TVA þó nokkuð á undan á-
ætlun með endurgreiðslur. Jafn-
framt hefir töluvert fjárniagn
verið lagt til liliðar fyrir stækk-
unum og endurbótum. TVA er
rekið með hagnaði og án styrkja.
Raforkuframleiðslan er þó ekki
það verksvið, sem stofnendur
höfðu einkum í huga. Einkaraf-
veiturnar börðust hatrammt gegn
slíkri starfsemi, þrátt fyrir lclega
frammistöðu þeirra í Tennessee-
dalnum. Um raforkuframleiðsluna
var því mest deilt og hun afsökuð
aöeins sem afleiðing flóðvarnanna
og þess, sem gert væri fyrir skipa-
siglingar.
Mynd nr. 1 sýnir stíflukerfi
'VA. Alls hafa verið byggðar 30
stíflur í öllum meiriháttar hliðar-
I ám og í fljótinu sjálfu. Þessar
• stíflur eru gífurlegt mannvirki. Til
í dæmis mundi steinsteypan, sem
jnotuð hefir verið, nægja til þcss
að fylla gat, sem væri þrír metrar
aö þvermáli og næði þvert í gegn-
um hnöttinn.
Stíflur þessar eru tvenns konar
sem og verlcefni þeirra. í hliðar-
dölunum, sem eru dýpri og þrengri
en aðaklalurinn, eru háar stíflur.
jSlík stífla er sýnd á mynd nr. 2.
Þeim er ætlað það verkefni að
safna því vatni, sem streymir nið-
ur fjöllin og hlíðarnar um rign-
ingartímann. Því er síðan miðlað
með það fyrir augum að halda
vatnsrennslinu sem jöfnustu. I
aðalánni eru 9 lágar stíflur, sem
er ætlað að auðvelda siglingar um
fljótið. Ein þessara stíflna er sýnd
ó mynd nr. 3. Þær hafa allar skipa-
stiga, og vatnsmiðlun þeirra er
einnig töluverð.
Nú óttast fóik ekki Iengur stór
rigningarnar. Það treystir því, að
TVA muni fyrirbyggja stórflóð.
Margir hafa jafnvel gleymt því
tjóni, sem þau ullu. Siðasta flóð-
ið, sem olli miklu tjóni, varð ár-
ið 1937. Þá urðu 4 milljónir
manna heimilislausir. Síðan hefir
iðulega rignt jafnmikið eða jafn-
vel meira, en stíflurnar hafa
haldið og árvekni starfsmanna
TVA hefir verið með ágætum.
TVA hefir náið samstarf við
veðurstofurnar. Nauðsynlegt er að
áætla sem nákvæmast, hvenær
rigningarnar muni hefjast og hve
mikið muni rigna og hvar mest.
Mörgum vikum áður en þær hefj-
ast er farið að lækka í stíflunum
til þess að skapa nægilegt pláss
fyrir það vatnsmagn, sem spáð er
að sé í aðsigi. Mikið tjón gæti orð-
ið, ef rigningarnar byrjuðu fyrr en
varði eða ef miklu meira rigndi
en spáð var. Aftur á móti er ekki
gott að tæma stíflurnar það hratt
og mikið, að vatnið nýtist ekki til
raforkuframleiðslunnar.
Enn önnur mikilvæg starfsemi
TVA felst í eflingu siglinga á fljót-
inu. Á aðalfljótinu hefir vatnið
verið hækkað með stíflunum og
er áin nú öll lygn og vel djúp.
Eins og áður segir, hafa allar
! stíflurnar skipastiga. Sá hefir orð-
ið árangurinn af þessu starfi, að
siglingar um fljótið hafa meira
en 50-faldazt síðan árið 1933. Það
hefir ekki litla þýðingu fyrir land-
búnaðinn og iðnaðinn í dalnum að
geta flutt framleiðsluna með skip-
um á markaðinn.
Ofangreind starfsemi TVA verð-
ur aldrei ofmetin. Þá hefir ekki
enn verið minnzt á kjarna málsins.
Hann er í rauninni ekki áin, held-
ur jörðin, ekki tækni við fram-
leiðslu raforku né í siglingum,
heldur í landbúnaði.
LandbúnatSurinn og TVA
í Tennessee-dalnum rignir að
meðaltali urn 1300 mm. á ári. Það
er að vísu ekki meira en víða á
íslandi, en aftur á móti rignir
þessu vatnsmagni þar að lang-
mestu leyti á fáeinum vikum. Þeg-
ar þess er gætt, að þessi úrkoma
samsvarar 13.000 tonnum af vatni
á hvern hektara lands, en gróður-
moidin á sama svæði er aðeins um
2500 tonn, er ækki að furða, þó að
moldin lóti undan í hlíðunum, þeg-
ar trén voru þar ekki lengur til
að halda henni saman. Með rán-
yrkju var jafnvægi náttúrunnar
fært úr skorðum. Þegar TVA hóf
starfsemi sína, höfðu heil héruð
lagzt í eyði. Það er aðalverkefni
TVA að vinna með náttúrunni og
skapa að nýju það jafnvægi, sem
áður var, og endurheimta þannig
þau svæði, sem lögð voru í eyði.
Síðan TVA hóf starfsemi sína
hafa urn 16.000 ferkílómetrar lands
verið endurheimtir, og meira á eft
ir að bætast við. Þetta hefir verið
gert með ýmsu móti. Mjög mikill
skógur hefir verið ræktaður að
nýju. Byggðar hafa verið áburðar-
verksmiðjur og miklar tilraunir
gerðar með notkun áburðar og
framleiðslu. Við íslendingar höf-
um jafnvel sótt töluverða reynslu
til TVA í sambandi við okkar eig-
in áburðarverksmiðju. Jafnframt
hafa faglærðir menn ferðazt á
meðal bænda og kennt þeim nýjar
aðferðir við landbúnaðinn. Þeim
hefir verið kennt að nytja ýmsar
jurtir og að nota áburð. Þannig
mætti lengi telja. Enginn bóndi
var neyddur til að nota þessar
nýju aðferðir og í byrjun voru und
irtektir lélegar mjög. Margir vildu
ekki trúa því, að lagt væri í allan
þennan kostnað þeirra vegna og
voru tortryggnir. Smóm saman
tókst þó að fá nokkurn hóp bænda
til að gera þessar tilraunir. Árang-
urinn kom fljótt í ljós og aðrir
fylgdust þá á eftir. Þó að enn finn-
ist einstöku menn, sem ekki vilja
(Framhaid á 8. siðu).
Fyrir fáum árum voru þessir akrar báSir að leggjast í eyði. Eigandi bús-
ins til vinstri gerðist þá þátttakandi að tilraunum TVA. Árangurinn talar
sinu máli.