Tíminn - 18.05.1957, Page 7

Tíminn - 18.05.1957, Page 7
7 T f M I N N, laugardaginn 18. maí 1957. Skýrsla útvarpsstjóra um starfsemi útvarpsins: Síðastliðið ár voru einstakir útvarps flytjendur 886, þar af 288 konur Ef kórar og hljómsveitir eni taldar með eru flytjendur um 2500 - Um 62 þúsund utvarpstæki eru nú i landinu ísland er nú orðið eitt þeirra landa, þar sem mest er hlustað á útvarp. Áætlað er, að hér séu notuð 62 þúsund útvarpsviðtæki en skráðir hlustendur voru um síðustu ára- mót 14.444. Af þessum hlustendafjölda voru flestir í Reykja- vík, um 21 þúsund, en í öðrum kaupstöðum 11.530 og í kauptúnum og sveitum nær 22 þúsund. Utan Reykjavíkur voru flest viðíæki, miðað við umdæmi innheimtustofunnar, í Akureyrarumdæmi 2895, þá er Hafnarfjörður 2066, Kefla- vík 1564, Selfoss 1309, Vestmannaeyjar 1113 og Akranes 1090. Þessar tölur eru teknar úr nýrri skýrslu Vithjálms Þ. Gíslasonar útvarpsstjóra um starfsemi og hag útvarpsins á síðast liðnu ári og eru þar margar upplýsingar um dag- skrárstörfin. Það sést t. d., að síðastliðið ár kr. Á hans vegum eru nú erlendis skáldin Snorri Hjartarson og Guð- mundur Frímann og munu þeir síðar flytja nýtt efni í útvarpið. Útvarpið greiddi s. 1. ár um 430 —440 þús. kr. til íslenzkra höf- unda fyrir flutningsrétt á verkum Ólafur Jóhannesson: Enn m jarðhítafrumvarpið í Morgunblaðið 8. þ. m. ritar! Áður en ég skil við rafveitu- Valgarð Thoroddsen enn um nýja stjórann, langar mig til að segja jarðhitalagafrumvarpið. Eitt atriði þetta: í síðari grein sinni gerir er í grein hans, sem ástæða er til hann alls enga tilraun til að finna að svara. Valgarð Thoroddsen er ennþá að reyna að læða því inn hjá mönn- um, að landeigendum séu ekki æll- uð óskoruð eignarumráð yfir hver- um á Iandi sínu, því að segja stað aðdróttunum sínum um mis- notkun heimilda, sem fólust í fyrri grein hans, og urðu tilefni þesa að ég fór að svara honum. Á með- an svo er, verður sá góði maður að sætta sig við það, að staðhæf- ingar hans þar um séu kallaðar megi, að heita vatnið í þeim sé sleggjudómar. En ég mun ekki komið úr meira en 100 metra dýpi. Valgarð Thoroddsen segir síðan orðrétt: „Dæmin má taka af handahófi. Það má spyrja bóndann norður í Skagafirði, hvort honum muni líka taka þegjandi við slíkum brigzlum, hvorki frá honum né öðrum. Ég get hugsað mér, að ýmsir, sem heyra sagt frá jarðhitalaga- frumvarpinu segi sem svo: „Hver9 .vegna er eignarréttur að jarðhita það vel að verða bannað að nota j játinn ná svo djúpt í jörð sem jarðhita lands síns íil húshitunar, i tækni á hverjum tíma nær? Það ræktunar, þurrkunar á heyi eða ^yggist m. a. og jafnvel fyrst og öðru. Við hann yrði sagt: Þetta frernst á því séreðli jarðhitans greitt, er þeir komu sjálfir fram í útvarpinu. var varið til útvarpsdagskrárinnar (þeirra, auk þess sem þeim var meira en einni milljón kr. meira fé, en því, sem útvarpið fær sjálft af afnotagjöldum sínum. Dagskrár- tíminn hefir heldur aldrei verið eins langur og nú — 10 stundir á dag til jafnaðar — og það er al- mannamál, að dagskráin hafi einn- ig verið mjög fjölbreytt og í henni eitthvert efni fyrir svo að segja alla, þó að einum líki þetta eða hitt öðru betur. r»r Góður hagur Skipting efnis Gíslason Útvarpshljómsveitin lék 40 sinn- um, sinfóníuhljómsveitin 20 sinn- um og 7 sinnum smærri flokkar úr henni. 15 danshljómsveitir léku og 5 lúðrasveitir. Meginskipting tónlistarinnar er sú, að blönduð tónlist var í 48 þús. mínútur, klassísk tónlist 35 þúsund mínútur og létt tónlist nær 24 þúsund mínútur. mátt þú ekki góði minn. Hverinn þinn skal nota til almannaþarfa.“ Já, skyldi nú bóndinn úr Skaga- firði vera nefndur af handahófi. En sleppum því. Það er aukaatriði. Aðalatriðið er, að þessi ummæli neðan jarðar, að hann er ekki fast staðbundinn. Mér er tjáð af kunn- áttumönnum, að jarðhitinn sé víða á streymi — neðan jarðar. Það má t. d. hugsa sér að jarðhiti streymi um jarðirnar A, B, C og Valgarðs Thoroddsens eru byggð á D Nú j30rar B djúpt í jörð, nær upp jarðhitanum og stofnsetur hjá sér jarðhitamannvirki. Við þessa íurðulegum misskilningi. I 1. gr. frumvarpsins stendur skýrum stöfum að landareign horun B hefir jarðhiti horfiúr hverri fylgi réttur til umráða og landareignum C^og Ib A^þa ^ a^ hagnýtingar á hverum og laugum, sem á henni eru. Þetta ákvæði er Útvarpsefnið skiptist nokkuð jafnt milli talaðs máls og tónlist- Fiytjendur ar og þó er talað mál hér nokkru meira. Nokkrar tölur úr skýrslu útvarps stjóra sýna skiptingu útvarps- efnisins: Það, að útvarpið hefir getað eytt í dagskrá sína svo miklu fé og svo miklu meira en útvarpsnot- endur borga, stafar að sjálfsögðu af því, að útvarpið borgar í dag- skrá sína af öðrum tekjustofnum sínum, auk þess sem þeir standa undir öðrum rekstri þess og stjórn. Eignir útvarpsins eru á efnahags- reikningi taldar um 20 milljónir kr. Þar af eignir Framkvæmda- sjóðs rúmar 6 milljónir kr. og er hann, ásamt nokkru öðru fé, ætl- aður í byggingu útvarpshúss. Út- varpið leggur nú reglulega fé í þennan sjóð, 1 milljón kr. á ári. Þegar gert hefir verið fyrir þess- um greiðslum og fyrningu osl. eru yfirfærðar á höfuðstól rúml. 800 þús. kr., sem er aukið rekstursfé útvarpsins til öryggis og aukinna framkvæmda í dagskrá og á ann- an hátt, m. a. til þess að bæta lir j erfiðum hlustunarskilyrðum á Aust' urlandi. Á þessu ári er ráðgert að hækka enn framlög til dagskrár Um 400 þús. kr. Útvarpið nýtur engra framlaga úr ríkissjóði, en Btendur sjálft undir fjárhag sínum og framkvæmdum. Hagur þess er góður, en einnig margar og margs konar kröfur til þess gerðar og fara vaxandi. Afmælissjóður f' Þá er þess að geta, að útvarpið hefir lagt fram eina milljón króna 1 1 Afmælissjóð sinn. Er hann ætl- aður til stuðnings listum og fræð- um og hefir nú verið veitt fé úr honum í fyrsta sinn, til þess að eemja sérstök verk til útvarps- flutnings. Þórarinn Jónsson tón- skáld og Agnar Þórðarson rithöf- undur semja fyrstu verkin og enn- fremur verða íiutt á vegum sjóðs- Upplestrar í erindi í samtöl messur barnatímar dagur og vegur búnaðarþættir garðyrkjuþættir tækifærisútvarp víðsvegar að 959 skipti 841 — 114 — 77 — 59 — 45 — 41 — 11 — 50 — Otalið er þá enn sumt umfangs- mesta og vinsælasta efni útvarps- ins: 95 leikrit (að meðtöldum þátt- um í barnatímum), 20 framhalds- sögur, og fréttir 5 sinnum á dag og 164 fréttaaukar. Þá er tónlistarefnið: Hljómsveitarleikur og blönduð lög 121 skipti einsöngur 97 — samsöngur 33 •— kórsöngur 39 — Einstakir útvarpsflytjendur á ári voru 886, þar af 658 karlar og 228 konur. Ef kórar og hljóm- sveitir og fleiri flokkar eru tajdir saman, munu flytjendur alls hafa verið unV 2500. Flest erindi, 127, voru um at- vinnu og efnahagsmál, en næst koma bókmenntir og tunga, 117 erindi, um önnur lönd og þjóðif og ferðir 64, listir 54, náttúrufræði 48, þjóðleg fræði 48, sagnfræði 30, bænda- og búnaðarerindi 55, o. s. írv. Áherzla hefir verið lögð á það að fá efni, sem víðast að af land- inu, bæði með því að fá til fyrir- lesara víðs vegar að, er þeir koma til höfuðstaðarins og eins með því að taka upp efni eftir því sem við verður komið úti um land og hef- ir útvarpið upptökustöð á Akur- eyri. Það hefir nokkra fréttaritara erlendis og 66 fréttaritara víðs vegar um land. Það hefir flutt á árinu 164 fréttaauka og heyrðust í þeim 140 raddir og auk þess fjöldi fólks í þáttunum „Um hejg- ina“ og „Brúðkaupsferðin“. Rösldeg starfsemi Félags ísl. stú- denta í Kaup- maimahöfn eiga allan jarðhitann af því, að hann varð fyrstur til að bora? Hvers eiga C og D að gjalda? En nú skulum við segja, að A, sem er hinum megin við B, bori hjá sér. Þá gæti hann náð upp 'jarð- hitanum öllum, svo að jarðhita- mannvirki B stæðu eftir hitalaus. jÞetta er mér sagt, að geti gerzt. inföldu dæmum landareign hverri fylgi laugar og ;vona menn st£“’aö „ haí! hverir sem á henni eru. ... Land ! leitt til ymissa vandkvæða, e£ eigandi hefir fullan og frjálsan iJata mttl einstaklingunum, land- notkunar- og ráðstöfunarrétt á jarð j ei§endnnum’ fskoruð eignarráð að hita þessum, hvort heldur er til Parðhlta 1 o akmarkað dypi, ^eða heimilis- og búsþarfa eða til ann-j em« °* tæknl a hverJum tlma arra nota. Hann má bora eftir1 næðl’ Auðsætt er emmg, að um jarðhita og gera hverjar aðrar ráð !-,arðhltann fefmr 0 ru ma 1 tekið óbreytt að kalla úr núgild- andi lögum, og er þess berum orð- um getið í athugasemdum við 1. gr. frumvarpsins. í inngangi grein- argerðar er þetta einnig skýrt tekið fram. Segir þar m. a.: „í samræmi við gildandi löggjöf og landsvenju er svo fyrir mælt, að i b'11 at Pessum stafanir til að auka hitastreymið." Eins og síðar kemur fram má land- eigandi þó ekki, án leyfis bera dýpra en 100 metra. 1 fyrri grein minni í Tímanum tók ég greinilega fram, að land- eigendur ættu allan rétt yfir hver- um á landi sínu, án allra bolla- legginga um það hvaðan hita- streymið í þeim væri komið. Þegar alls þessa er gætt, gegnir furðu, hvernig Valgarð Thoroddsen getur haldið hinu gagnstæða fram. Ég held, að frumvarpið gefi alls ekki tilefni til misskilnings í þessu efni. Það var a. m. k. ætlun höf- unda frumvarpsins, að þar kæmi skýrt og greinilega fram, að land- um föst jarðefni. Að sjálfsögðu skiptir ekki miklu máli, þó að landeigendum sé í orði játaður eignarréttur að jarðhitan- um í ótakmarkað dýpi, ef svo iþröngar skorður eru reistar við hagnýtingu þess réttar, að land- eigandi má ekki undir neinum kringumstæðum notfæra sér hann nema með leyfi stjórnarvalda. Að mínum dómi er t. d. ekki ýkja mikill munur í framkvæmd á því, hvort byggt er á stefnu jarðhita- frumvarpsins eða á þeirri leið, sem fólst í frumvarpi Bjarna Benedikts sonar frá 1945. En í því frum- varpi var m. a. kveðið svo á, að jarðboranir, er næðu dýpra en 10 metra mætti ekki framkvæma eigendiim væri ætlaður hinn sami nema með leyfi ráðherra. í hinu nýja jarðhitalagafrumvarpi eru þó jarðboranir í 100 metra dýpi frjálsar leyfislaust. Eins og ég hefi áður sagt, er mjög eðlilegt að skoðanir verði , ' skiptar um mál sem þetta. Það er stjorans fannst mer nauðsynlegt þess Vegna skynsamlegt, að það sé réttur yfir hverum sem áður. Geti einhver réttmætur vafi leikið á um skilning frumvarpsins að þessu leyti, er sjálfsagt að gera það alveg skýrt og ótvírætt. Þetta atriði í grein rafveitu- FELAG ISLENZKRA stúdenta í Kaupmannahöfn hefir sem kunn- ugt er, 'starfað af miklu fjöri und- anfarin ár. Stúdentarnir sýna mik- inn áhuga á öllum fundum, og ins þættir úr óprentuðum dagbók- kvöldvökur félagsins eru einnig um Pálma Hannessonar rektors sóttar af löndum, sem hér eru bú- frá náttúrufræðilegum rannsókn- settir. Félag islenzkra stúdenta og arferðum hans, og úr fleiri ritum. Félag færeyskra stúdenta héldu Loks býður sjóðurinn heim hing- sameiginlega kvöldvöku í báta- að til útvarpsins erlendum gest- nausti Færeyinga í norðurhöfninni um, dr. Toynbee sagnfræðingi og 27. apríl. Þar var snædd sameig- Égætum þýzkum söngvara. j inleg máltíð og var siginn fiskur og Óháður þessum sjóði er annar skyr á borðum. Úlvur Zacharias- Bjóður, sem útvarpið hefir lagt fé son og Stefán Karlsson fluttu ræð- f: Rithöfundasjóður Ríkisútvarps-1 ur, og kvöldið leið við skemmti- ins, sem nú er um 230—240 þús. legar samvistir og dans. Þetta er orðinn fastur liður í starfi félag- anna, og íslenzkir og færeyskir stúdentar sem alltaf hafa borið vin- að leiðrétta enn á ný. Aftur á móti sé ég ekki ástæðu til að eltast við hnútur hans í minn garð. Þær eru skaðlausar og valda mér ekki á- hyggjum. Hins vegar gæti verið skemmtilegt, ef rafveitustjórinn vildi skrifa meira um eignarréttar- kenningar sínar og gera nánari aðra heppijegri leið, sem nær Þ6 grem fyrir þeim. Hversu djupt vill hann láta eignarréttinn ná? Mér skilst helzt, að hann vilji teygja eignarréttinn niður að mið- punkti jarðar. Sú kenning er að vísu ekki ný, en ég hélt að flestir hefðu kastað henni fyrir róða nú. Sé henni játað, getur komið til i býsna margra árekstra. Hvernig arhug í brjósti hverjir til annarra, j ætlar rafveitustjórinn að greiða úr styrkja vináttu sína á slíkum sam- komum. 11. MAÍ HÉLDU stúdentar fund á Kanninbalnum í Nörregade. Bjarni Einarsson lektor flutti þar fyrir- lestur um íslendingasögur. Bjarni hafði valið sér að tala um óstar- Sögurnar í sögunum og óstaljóð þau, sem þar er að finna. Fyrir- lesarinn lýsti glögglega hinni nýju rannsóknaraðferð sinni og þeim (Framhald á 8. síðu). þeim? En nýstárlegust þykir mér kenning hans um einkaeignarrétt að loftinu. Sú kenning er vissulega ný, því að frá alda öðli hefir loftið verið talið til „res communes“, þ.e. verið talið allsherjargagn, er menn mættu anda að sér án leyfis landeigenda eða endurgjalds til þeirra. Fyrir þessum kenningum sínum þyrfti rafveitustjórinn að gera nánari grein, en sjálfsagt væri skaðlaust þó að drægist eitthvað. En sleppum því. athugað í i'ó og næði og af sem flestum. Frumvarpið hefir nú verið sent sýslunefndum og bæj- arstjórnum til umsagnar. Er þess að vænta, að málið skýrist fyrir mönnum við frekari athugun. Vel má vera, að menn komi auga á sama marki. Vera má, að 100 m markið sé t. d. umdeilanlegt frá tæknilegu sjónarmiði. Um það treysti ég mér auðvitað ekkert að segja. Það sé fjarri mér að vera með nokkra einstrenginslega stefnu í þessu efni. En allt glamur um þjóðnýting- arstefnu þessa frumvarps er út í hött. Hvað mætti þá segja um á- lit meirihluta Fossanefndarinnar á sínum tíma? Skykli Valgarð Thor- oddsen vilja stimpla þá menn, sem þann meiri hluta skipuðu, þjóð- nýtingarmenn? Það gefst e. t. v. tækifæri til að ræða það síðar. Ég er ekki og hefi ekki verið neinn aðdáandi þjóðnýtingar. Ég er jafn- vel svo lítill þjóðnýtingarmaður, að sennilega gæti ég ekki einu sinni verið social demokrat í Hafn- arfirði.

x

Tíminn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.