Tíminn - 05.10.1957, Síða 7

Jí MIN N, laugardaginn 5. október 1957.
7
Míklar endurbætur gerðar á húsi
vinnuhælisins á Litia-Hrauni
HúsisS var í niðurnítSslu árum saman og oríi(S
óhæft sem fangageymsla. VitSgertS hófst í
nóvember í fyrra ah undirlagi núverandi
dómsmálarátSherra
Sneirima á árinu 1956 fór dómsmálasíjórnin að sæta hörð-
um árásum fyrir það ófremdarástand, sem ríkti orðið í fang-
elsismáium þjcðarinnar. Eitt fyrsta verk Hermanns .Jónas-
sonar, dómsmálaráðherra, eftir að hann tók við vöidum
sumarið 1956 var að skitra nefnd til að rannsaka ástandið í
fangelsismálunum. Nefrid þessa skipuðu Páil Hallgrímsson,
sýslumaður, Viihjálmur Jónsson, hæstaréttarlögmaður, og
dr. Gunnlaugur Þórðarson. Unnu nefndarmenn að rannsókn
þessara mála fram á haustið og skiluðu greinargerð sinni
15. desember 1956. Segir þar m. a., að fangahúsmáíum virð-
ist hafa verið lítið sinnt undanfarin ár og því engin vurða
þótt mikilia úrbóta sé þörf.
það voru í rauninni fangarnir, sem
Einkum var astandið a vinnu- höfðu tekið að sér stjórnina, Jafn-
hælinu á Litla-Hrauni orðið slæmt framt segjr sýslumaður að frá því
og matti heita að þar nkti algjor fangarnn- gerðu uppsteit þann 24.
upplausn aður en hælmu var lok- marz j fvrra ;;hafi hvorki ginstakir
að, 8. november 1956, samkvæmt kiefar verið mannheldir né húsið
skipu* domsmalaraðherra, og gagn sjaift “
gerðar endurbætur hafnar á hús-1
inu. Þeim endurbótum er nú ný-
lokið og vistmenn komnir þangað
að nýju.
Iveruhós vinnuhælisins á LiHa-Hrauni.
(Ljósmyndir Jón. H. Magnússon).
an ekki hafin enn, enda skammur I maður. Það er nokkurt hik á eftir
dmi siðan hælið var opnað.
I og fanginn áréttar beiðni sína um
Aður höfðu fangar sex krónur, að fá briljanlínið skrifað i pant-
Hús og klefar ekki
mannheldir
Formaður fangelsisnefndar, Páll
Hallgrímsson sýslumaður, ritaði
dómsmálaráðuneytinu bréf þann
29. október 1956, þar sem hann
leggur til að vinnuhælinu verði
lokað meðan viðgerð fari fram. í
þessu bréfi er rætt nokkuð um á-
slandið innan hælisins og segir m.
a.: „Síðastliðinn fö^judag höfðu
fangarnir sjálfir öll umráð í eld-
húsi og þeir einir lykla að mat-
vælageymslu hælisins. Virðist því-
líkt ástand hafa viðgengizt öðru
hvoru að undanförnu, enda hefir
mér nú borizt lögregluskýrsla, sem
leiðir í Ijós, að fangarnir hafa
notað aðstöðu sína til að brugga
áfengi í sjálfu hælinu og bjóða
vörur af birgðum þess til sölu í
nágrenninu. Hefir þeim nýlega
tekizt að komast út að næturlagi
til þess að reka slík erindi á Eyr-
arbakka.“ Þessi stutti úrdráttur úr
bréfi sýslumanns sýnir Ijóst, að
Fangelsi og vinnuhæli
Blaðamaður frá Tímanum íór
austur að Litla-Hrauni, skömmu
eftir að vistmenn voru komnir
þangað að nýju, eftir þá miklu við-
gerð, sem þar hefir farið fram á
fangahúsinu og staðið hefir yfir
mánuðum saman og er vart lokið
enn. Þennan dag, sem undirritað-
ur kom þangað, var ólokið við að
ganga frá varðstofu; verið að mála
hana. Þá var eftú- að gera við
girðingu utan um vinnuhælið, en
hún á að vera mannheld. Því verð-
ur að sjálfsögðu lokið á næstunni,
ef það er þá ekki búið. Tilsýnd-
ar iíkist Litla-Hraun ekki ianga-
á dag í kaup, en nú hafa þeir
átján krónur. fangarnir vinna und
ir leiðsögu verkstjóra, sem eru
itarfsmenn hælisins, bótt þeir
gegni ekki fangavarðarstöðu. Þeir
fangar sem úndirritaður talaði við,
anabókina.
— Get ég fengið eitt íóbaksbréf,
segir annar fangi.
— Og svo þarf ég að fá gardínu-
efni fyrir gluggann, segir fyrri
fanginn. Það er nolckur skriður á
Bjallan Giovanni
hún setur lykilinn í hausinn
er nú mjög vistlegt innan, ef hægt
er að nota það orð yfir fanga-
geymslur. Allt hefir verið málað
húsi, nema hvað grindur eru fyrir í hólf og gólf og miklar lagfæring-
gluggum, enda var þetta hús ekki ar átt sér stað. Ef húsið nú er
„Þriggja þumlunga nagli er nothæfur lykili að járngrind-
unum fyrir aðaldyrum hælisins, og venjulegur borðhnífur
er þægilegf tæki til þess að opna klefadyr."
(Úr skýrslu fangelsisnefndar.)
ætlað til slíkrar notkunar í upp- borið saman við lýsingar á því,
hafi. Mun liúsið vera nokkuð erf- sem fram kom í skýrslum fang-
itt í gæzlu sem fangelsi, en getur elsisnefndar, er þar ekkert sam-
að sjálfsögðu þjónað sínu hlutverki bærilegt.
sem vinnuhæli með ágætum. Ilúsið
Einangrunarklefar
Vegna fangelsaleysis, hefir allt-
li verið gripið til þess að senda
'anga á vinnuhælið, sem alls ekki
3iga heima í slíkri stofnun og
'iefir það váldið truflunum á eðli-
legri starfsemi hælisins. Einangr-
inarklefar hefðu getað leyst þann
/anda að einhverju leyti, eri beiðn-
um í þá átt var ekki sinnt fyrr en
aú, að þeir hafa verið gerðir í
kjallara hússins og munu þeir jöfn
að verkfærir fangar hafa stundum neitað að fara
fil vinnu eftir svefnlausar nætur, en eins og kunnugt ar,
eru engir einangrunarklefar í hælinu, þar sem hægt sé að
geyma hávaðasama fanga."
• (Úr skýrslu fangelsisnefndar.)
höfðu ekki nema gott eitt að segja viðskiptum og niðurritun um stund,
um kauphækkunina, en sögðu jafn en síðan eru þessir á ganginum
framt að útgjöld væru mikil; svo lokaðir inni. Þeir eru nýkomnir og
sem vindlingakaup, kaup á rakvéla- bíða læknisskoðunar og eru jafn-
blöðum og sápu. Var helzt að heyra framt ekki látnir fara út fyrstu
á þeim, að þeir vildu fá hrein- þrjá dagana meðan þeir eru að
lætisvörur ókeypis. átta sig á öllu fyrirkomulagi vinnu-
í eídhúsinu
Maður er ekki fyrr kominn inn
fyrir dyr á Litla-Hrauni, en.manni
er boðið í eldhúsið. Það er hið
vistlegasta, en gömul eldamaskína
stendur þar upp við vegg, eins og
veðraður minnisvarði þeirra tíma
er bruggað var í kjallaranum.
Brytinn hefir smáköflótta svuntu
og hefir aldrei gerzt brotlegur við
þjóðfélagið, en honum til aðstoð-
ar eru tveir fangar, hinir hress-
ustu og kurteisustu menn og verða
ekki séð á þeini afbrot frekar en
öðrum mönnum. Manni er boðið
kaffi, en með því fáum við þykka
rúsínuköku og hlaða af smurðu
brauði og auk þess kökur, sem er
ekki nema fyrir eldhúsfróða menn
að þekkja. Þarna fáum við upp-
lýsingar um ýmislegt frá fyrstu
hendi og ekki allt fagurt. Það
fyrsta sem við erum spurðir að,
er hvort við séum komnir til a'ð
skrifa um slagsmálin á leiðinni
austur. Við ryðjum í okkur brauð-
inu og látum sem okkur varðj
ekki um nein slagsmál. Það var
engin fangafæða, sem við feng-
um þarna í eldhúsinu.
um höndum vera ætlaðir fyrir öl- \/iðskÍDfi
óða menn úr héraðinu og þá fanga, ‘5
Séö ut um gluggann
gulrót hefur verið hengd í einn
rimilinn.
:em brjóta af sér meðan á hælis-
H i varSstofunni
Heldurðu að þú getir skrifað
vist stendur og eru T einhvérn h^á hér briljantín og spegil, segir hælisins. Tveir fangaverðir eru á
hátt illviðráðanlegir. Þá eru þarna einhver úti á ganginum. Við erum vakt, þeir Þorsteinn Jónasson og
mð hrcinlætisherbergi og steypi- stadcllr inni 1 varðstofu gæzl11' Gunnar Olsen. Sex verðir eru i
fvrir faneana en vél pr manna og lúgan á hurðinni er op- allt starfandi a Litla-Hrauni fvrir
'yrir Ííkamlegri h’eilbrigði þeirra, in út á 8anginn- -x . , ntan yfWangavörBinn, Helga Vig-
bar sem allir fangar er koma á shal ®era Það> segir gæzlu
Hælið verða að ganga undir læknis-
koðun, áður en þeir hefja störf
þau, sem þeim er ætlað að vinna.
(Framhald á 8. síðu.)
Kúabú og garSyrkja
Þegar undirritaður kom að Litla-
Hrauni, voru flestir fanganna að
vinna í kartöflum. Hafa fangar á
„2. júní 1955: Fangi S. G.
fékk frí til aS vera viS jarS-
arför."
„13. okt., 1955: S. G. kom
fangi."
(Úr dagbók vinnuhælis-
ins á Litla-Hrauni.)
Litla-Ilrauni löngum stundað garð
yrkju og unnið við hirðingu kúa
ig við vikuriðju. Vinnuhælið hefir
illtaf haft nokkrar tekjur af þessu
jg síðari árin hafa tekjurnar af
kúabúinu komizt yfir hundrað þús-
und krónur. Nú eru tuttugu og
níu vistmenn á liælinu og vinna ;
þeir flestir ef ekki allir við fyrr-
greind störf. Að vísu er vikuriðj- Steinbálkar eru í sumum klefunum.
Rimlahurð í aðaldyrum