Tíminn - 06.11.1957, Page 7

TÍM I NN, miðvikudaginn 6. nóvember 1957.
.. -gprv. • -
foaBBF' .<• rwssK
• ' ■&;&
f

Balzac
Síevenson
Proust
Laoerlöf
Faulkner
Branner
Lo-Johansson
Litið inn á vinnustofu frægra skáldsagnahöfunda
Framleiísla bókar er lön# og dýr vinna, sem
atkins ástundun og mikið starfsjirek skilar
að lokum
úf
Á hverju ári koma
Danmörku um 2000
bækur. Bókasöfnin lána úf
miHiónir einfaka. Fram-
leiðsla hverrar bókar er
löng og dýr vinna. Lið fyrir
lið verður bókin til vegna
samvínnu útgefandans,
skeið, neyta vatns og einvörðungu
nviarivatns, éta baunir bleyttar í vatni,
11 / lal I j
slík dæmi eru skemmtilegar und-
antekningar og til að vega upp á
móti þeim er hollt að hugleiða
orð Esiasar Tegnérs: „Við óskum
þeim skáldum heilla sem sungið
geta þannig að söngur þeirra falli
jarðveg fjöldans; maður veit
'fara í rúmið kl. 6 á hverjum dcgi e^i> e®a viH ekki vita að þessir
og.fara á fætur um miðnætti og s°ngyar eru skrifaðir með hjarta-
vinna síðan til sólarupprásar. Á klóði skaldanna, þeir eru rifnir
daginn á maður að vinna að því me® re^um ur Þrjostum þeirra og
að leiðrétta, lesa yfir og lagfæra, eru Þann*S _a vissan hatt sjálfs-
velja á milli hugmynda, verða mor® a byrjunarstigi .
sér úti um nauðsynlegar upplýs- ... ,
ingar, en framar öllu öðru verð- Andleg salfpeturssýra
prentsmiájunnar, bókbind- ur maður að ástunda algert bind- Hin bitru orð Tegnérs beinast
arans og bóksalans. En 'ndi- Eingöngu algert bindindi að rómantísku skáldunum sem
hvemig verður siálft hand- 6etur ieyst ur læðingi hin bundnu reyndu að telja fólki trú um að
...* .rlr, u „ • . löfl, þroskað þau til hins ýtrasta þau væru af guðlegum uppruna
r.tið lil? Hve marg.r kaup-|og TOÍtt óvæntan styrk og andlegt sem urðu fyrir opinberunum í
endur og lesendur bóka hug- þrek.
leiða hvílíkt strit liggur
fólgið í tilurð góðrar skáld- Kvenfólk og skáldskapur
sögu? Hver eru eiginlega i Vinur Balzacs, rithöfundurinn
vinnubrögð góðra höfunda?
unargleðin svifti á
inni, þótt vegur sá
braut sorg-
er ég gekk
dulrænu ástandi sálarinnar. Slík-
ar hugmyndir loða ennþá við hug-
takið hugljómun (inspiration).
Menn geta gert sér ljósa grein
fyrir h\>að átt er við með þvi fyrir-
spurt
Hér er ekki
hina inyrku sálfræðigátu,
sköpunaraflið, það er í sjálfu sér
forvitnilegt vandamál sem bók-
inenntasérfræðingurinn reynir að
ar hin einstöku verk. Hér munum
við einskorða okkur við að fá að
líta inn á vinnustofu skáldanna,
kynnast hinum hagnýtu vinnu-
brögðum sem notuð eru við samn
ingu bóka. Eina leiðin til þess
er að fara til höfundanna sjálfra.
Mörg skáld hafa á öllum tímum
sagt frá einu og öðru í sambandi
við vinnuináta þeirra og þeim hag-
nýtu regium sem þeir hafa fylgt
til þess að geta skrifað.
Verðmiðar fylgja ekki
gjöfum
Theophile Gautier, benti honum á , . , , . , ,, .
að jafnvel hinir mestu snillingar brigði þegar þeir lesa lysingu
, hefðu aldrei haldið aftur af eld- Rousseaus a ÞV1 hvermg hann fekk
m heitri ástarþrá né heldur neitað hugmyndirnar að adeiluriti sínu
sér um nautnalíf. Balzac hristi a vestræna menmngu:
„Allt í einu varð mer ofbjart
í augum af þúsundum Ijósa, her-
skarar eldsnöggra hugmynda
sóttu að mér í einu, með slíku
afli og þvíiíkri upplausn að ég
varð gersamlega umkringdur á
einu andartaki ... Æ, ef mér
væri bara kleift að skrifa niður
fjórðunginn af öllu því er mér
birtist þarna unöir trénu, hversu
vel niuiidi ég þá ekki standa að
vígi til að afhjúpa fordjörfun
vorrar menningar.
höfuðið og svaraði:
— Hefðu þéir haídið sér frá
i u ... . kvenfólkinu þá hefðu þeir skapað
?t* “lí; . ’ stórköstlegri hluti.
Með semingi samþykkti hann þó
að það mundi ekki saka þótt mað-
ur hitti unnustuna einu sinni á
ári. En bess á milii varð maður
að láta_ sér nægja að skrifa ástar-
bréf. Ástarbréf tendruðu glóð er
varpaði bjarma á stílinn.
Sjálfur fylgdi Balzac þessu
munklífisfyrirheiti ekki nema me.ð
köflum. Og þar að auki drakk liann
svart kaffi í skjólutali, til að
halda sér við efnið.
þessum tilfellum hefir verið um
að ræða viðbragð gegn stirðnaðri
■skynsemisdýrkun eða siðaprédikun
hræsnisfullra borgara. Hin innri
festa skáldverkanna talar sínu
eigin máli; skáldsögur Heming-
ways hefðu aldrei getað orðið til
í drykkjuvímu eöa tirnburmönnum.
Oft eru sögur um siðspillingu rit-
höfunda þjóðsögur sem vekja á
honum athyglí og veita honum
yinufrið.
Hjólbörur fyrir skrifborð
Margir aðrir þættir en ofan-
nefndir koma til greina við samn-
ingu bókar, einnig hreinar hag-
nýtar reglur sem ekki virðast
mikilvægar. Schiller stóð til dæm-
is í þeirri trú að hann gæti ekki
skrifað stakt orð nema með því
að hafa grænar gardfnur fyrir
gluggum og epli í skrifborðsskúffr
unum. William Faulkner vann á
æskuárum við orkuver og reit bók-
ina „As I lav d.ying“ á tímabil-
væri þungur undir fót. Sársauki inu milli miðnættis og sólarupp-
minn og örvænting var sá efni- rásar og notaði hjálbörur Jiyrir
viður, er hugmyndaflugið notaði skrifborð.
til að vefa úr hamingjudrauma, Þessar örfáu skyndimyndir úr
því allt í kringum mig dafnaði vinnustofum höfunda hafa verið
vonin eins og vínviður; og á- nánast tilviljunarkenndar og ekki
vexti og lauf sem ekki tilheyrðu tæmandi skil gerð viðfangsefniiju,
mér sló ég eign minni á, við morg önnur dæmi hefði vefið
sköpun rnína. Nú þrýstir sorg hægt að taka tii að sýna fram á
og örvænting mér til jarðar og erfiðleika skáldanna. Hvaða öfL
þó stendur mér á sama þótt gleð- eru að verki sem knýja þessa
in gangi hjá. Hver ný heimsókn menn til að skrifa þrátt fýrir aLa
tærir þessa gáfu sem náttúran örðugleika? Skyldu þeir sjálfir
gaf mér í vöggugjöf: sköpunar- vita Það> sumir hverjir? En mesta
afl mitt“. fullnægja þeirra er þó áreiðan-
! lega að finna lesendur sem kunna
Það er í þessu tilliti hægt að ,að meta þá gjöf, sem þeir gefa
ganga framhjá lofsöngvum eldri okkur. Þá eru orfiðleikarnir láun-
skálda um Baccus og uppstiliingu aðir.
harðsoðinna rithöfunda rneð viskí-1 (Þýtt eftir grein eftir danská-
flöskur á skrifborðinu. í báðum! rithöfundinn Ovc Abildgaard). .
Vestfirzkir kennarar vilja aukna
áherzlu á hókmenntakennslu
Aoalfundur kennarafélags Vestfjaría var ný-
lega haldinn á Isafiríii
Fimmtándi aðalfundur Kennarafélags Vestfjarða var hald-
inn dagana 13. og 14. október síðastliðinn í barnaskólahúsinu
á ísafirði.
Formaður félagsins, Guðni Jóns | Vestfjarða telur höfuðnauðsyn að
son, setti fundinn og minntist lát-
ins félaga, Ólafs Jónssonar skóla-
Siíka mælsku kallaði Tegnér stjóra, Súðavík. Fundarmenn risu
„háspekilega saltpéturssýru“ og úr sætum í minningu hans. —
það með réttu. Nútimaskáld eru Fundarstjórar voru kosnir þeir
þó til allrar hamingju ögn raun- Sæmundur Ólafsson og Tómas
Morgunstundir
Þessar reglur
um
rærri. „Reyrðu þig við stólinn",
segir almúgahöfundurinn sænski
vinnubrögð ivar Lo-Johansson.
„Miklar skáldsögur eiga sitt
leyndannál. Ein málsgrein í sex-
hundruð síðna skáldverki getur
ekki staðið nema á einum stað
í allri bókinni. Það eru þessir samtais 28 menn.
smámunir senv lesandinn tekur
alls ekki eftir og má alls eklú
taka eftir. Svo ægilega ströng er
listin og um leið óskiljanlega
Iéttúðug."
En jafnvel þótt rithöfundurinn
Nokkrir þeirra eru þó löglega rithöfunda sýna bezt hvernig hver
afsakaðir að því deyti að þeir hafa einstakur ritiíöfundur útaf fyrir
-aldrei sagt stakt orð um þessa sig verður að finna þann vinnu-
'hluti, heldur dregið sig í hlé að máta sem hæfir honum bezt. En
liætti meinlætamanna. Þannig var allir afkastamiklir rithöfundar eru
því varið með Marceí Froust sem þó sammála um nokkurn veginn
hinzta áratug ævi sinnar einbeitti reglu'legan vinnutíma. Skáld 19.
sér af ölium kröftum við samn- aldar völdu fremur nóttina til
ingu 12 binda skáldsagnabálks: starfa, en rithöfundar okkar aldar
„f leit að liðinni ævi“. Hann skrif kjósa fremur að vinna á morgn-
aði á nóttum, svaf á daginn og anna og telja það bezta tímann til
dó við prófarkalestur á þeirri bók, andlegra afreka. Thomas Mann, vlnni an afiáts við skrifborðið er
er hafði heimtað síðustu krafta Haildór Laxness og Steinbeck
hans óskerta. En þegar minnst hafa allir haldið morgninum fram
var á það við hann hvílíka ó- í viðtölum um þessi efni. Og x
hemju vinnu hann hefði iagt í sjálfsævisögu sinni hefir H. C. atvinnuleyisi'ngi án styrics. Og
vexik sitt, var svar hans stutt og Branner nýlega lýst á myndræn- ,öll skáld þekkja tímabil sköpunar-
höfðinglegt. „Eg læt aldrei verð- an hatt hinni þxmgu morgungöngu gi(•(?i og einnig tímabil efans, sem
miða fylgja gjöfum.“ Alger and- frammi fyrir hákarlskjafti ritvél- þelr verða að vinna bug á í 'hvert
stæða hans var fjarstæðumeistar- arinnar og baráltu sinni við orðin slnn f>ag er unnt með því að rann
inn Oscar Wilde sem gortaði há- framan við gapandi gin ófreskj
stöfum af iðni sinni og skýrði frá unnar.
því að frann hefði varið morgn-
Sjálfsmorð 4 byrjunarstigi
Aftur og aftur er einkunnaroi'ð Þrek til andlegra átaka.
flesti'a rithöfunda. Það er jákvæð ,
þróun sem oft útheimtir líkam- Opíum hressir um stund
iegt strit þar sem höfundarnir Oft hefir verið um það d.eilt
verða af sparnaðarástæðum að .hvort sálsýki meðal skálda sé at-
vinna einir að verkinu. Að bók sé vinnusjúkdómur eða hvort hún sé
rituð svo að segja í einni lotu meðfaedd og hafi áhrif á verk
inn fvrir öllu. í augum stæi'ri anda er furðu sjpldgæft fyrirbrigði, en þeirra. Og aðrir höfundar hafa
er hann aðeins eitt meðalið af Þó ekki með öllu óþekkt. T. d. á leiðst út í eiturlýijanotkun vegna
mörgum. Iíonoré Ralzac lagði R- L. Stevenson að hafa fullgert tómleikakenndar. Ýmis skáldverk
einnig mikið upp úr stílbrögðum skáldsögu sína Dr. Jekyll and Mr. eru greinilega til orðin vegna á-
en áleit þó að afköstin væru mikil Hyde á þrem sólarhringum. Hann fengisáhrifa eða eiturlyfja. En
vægari. Sjálfur reit hann 100 ba.'k- hafði um langt skeið hugleitt efnið hversu dýrkeypt eru þessi verk:
ur við sifellt háværari skuldakröf- vandamál sálkiofningsins, þegar örvunin hefir vai’að stutta stund
ur. Balzac hefir lýst snilldarlega liann skyndilega í hitasóttarkasti en sköpunargáfan hefir dofnað.
þeim járnaga sem roenn verða að sá allt fyrir sér í skýru ljósi og Enska skáldið Coleridge sem var
undirgangast ef þeir ætla sér að ritaði bókina í einni lotu í þeirri forfallinn ópíumisti hefir lýst
komast áfram á rithöfundabraut- mynd sem við þekkjum hana nú. þeii-ri sálarangist sem af þvi sprett
inni: j Hin fræga barnabók Selmu Lager- ur með þessum átakanlegu orðum
— Maður, æUi að draga sig í 1 löf, Nils Holgersen, varð einnig sem hér er þýtt á óbundið mál:
hié um tveggja til þriggja ára I til á þennan auðvelda hátt. En „Einu sinni var sú tíð uð sköp-
íslenzkukennslu í barna- og ung-
lingaskólum sé hagað þannig, að
mikil áherzla sé lögð á fagurt mál,
góðar frásagnir, munnlegar og
skriflegar og kynningu íslenzkra
bókmennta. Bendir fundurinn á,
að auka þurfi bókmenntakennslu
í Kennaraskólanum og leggja á-
herzlu á að kennaraefni læri sér-
, „ ... , staklega að kynna börnum íslenzk
A fundinum voru mættir kenn , ,, .. . , ,
, *. . , . ar bokmenntir í bundnu og o*
arar af felagssvæðmu; asamt kenn i, ,
r * , i ,. bundnu mali.
urum gagnfræðaskola Isafjaroar,
Jónsson. Fundarritarar Guðmu.nd
ur Ingi Kristjánsson og Friðbjörn
Gunnlaugsson.
Erindi á fundinum fluttu: Þór-
leifiu' Bjarnason, námsstjói’i, Guð-
mundur Hagalín, rithöfundur og
Þorsteinn Einarsson, íþróttafull-
trúi.
inum við að strika út eina komrnu,
sem lxann hefði eytt öllum degin-
um áður við að setja á sinn stað
og kostað miklar sálarkvalir.
Einn sólarhring aS setja
eina kommu
Frá sjónarmiði Wildes er stíil-
það alls ekki öruggur atvinnuveg-
ur. Hann er ekki tryggður á neinn
hátt og hann er í raun og veru
saka verk mikilla höfunda eða
með því að gefa sig að öðrum list-
greinum. Og sumum lætur vel að
ferðast í því skyni að auka sér
Alyktun frá fundinum:
„Aðalfundur Kennarafélags
A fundinum var einróma sam-
þykkt að gera þau hjónin Björn H.
Jónsson skólastjóra og frú Jónínu
Þórhallsdóttir að lieiðui’sfélögum.
Kennarafélags Vestfjarða.
í stjórn voru kosnir: Guðni Jóns
son, ísafirði, formaður; Finnur
Finnsson, ísafirði, gjaldkeri og
Guðm. Ingi Kristjánsson, Mosvall-
hreppi ritai'i.
VINÐHÖGG ÍHALDSINS
1 MORGUNBLAÐINU í
gær er mikið rælt og fjálglega
um „áróðurstillögur“ minni-
hlutans í bæjarstjórn. Getur
þar að lita setningu sem þessa: j
„Simiar þessar tillögur (þ. e.
minnihlutaflokkanna) fólu i
sér stórkostleg fjárútlát.“ Og
ennfromur: „Tillögurnar eru
alls ekki boi'nar fram í þvf
skyni (þ. e. að þær verði tekn
ar til frekari athugana) heldur-
einungis til þess að fá efni í
stórar og nýjar blaðayfirskrift-
ir.“ !
Þessi umræddi greinarstúfur
Moi'gunblaðsins virðist hafa
sloppið framhjá hinu pólitíska
auga ritstjórans, því eins og
flestum mun kunnugt, gengur
ekkert blað lengra í þessum
sökum en Morgunblaðið sjálft.
SKAMMT ER að minnast
feitleti'aðra fyrirsagna af skipu-
lagsmálafundi Varðar og
mun lesendum í fersku minni
tillögur þeirra, er rninntu heizt
á framkvæmdir milljónaþjóð-
ar, er vissi ekki aura sinna lai.
Flugvöllur að andvirði tvi>
lumdrað milljónir ki'óna skyldí
rifinn niður og gerður annars
staðar í nágrenni bæjarins. Nýi’
miðbær skyidi byggður upp á
svæði því, er flugvöllurinn er
nú, en þar mun vera allt að
fimintán metrar niðiir á fast,
að sögn kunnugra. Ilvað skyldi
kosta að reisa stórborg i því
mýrafeni?
EIGI MUN nauðsyn frekari
skýringa á vinnubrögðum í-
haldsins, en eitt má þó benda
á að lokum, að gagnslaust ér
að fjargviðrast úiaf ímyndaðri
flís í auga hins pólitíska and-
stæðings, ef bjálki í auga
þeirra sjáifra blasir við sjón-
unx almennings.