Tíminn - 07.01.1958, Blaðsíða 5

TÍMINN, þriðjudaginn 7. janúar 1958.
Orðið er frjálst: Sig. Vilhjálmsson, Hánefsstöðum
— Enn stefnir í sömu átt —
i.
Fyrr cn dýrtíðin er að velli
iögð, er „nýsköpunin“ glæfra-
fyrirtæki, sem er ósamboðin
TOennmgarþjóð, en hæfileg
igrafskrift á leiði núverandi
rikisstjórnar.
Þessi klausa er niðurlag greinar,
4'crn ég ritaði í Tímann 1946 og
kom út í blaðinu 24. febrúar 1946
í 32. tölubiaði. Síðan ég ritaði
þessa grein hefir reynslan marg-
sannað þessi ummæli, þó Morgun-
bláðinu virtist þá þetta vera fjar-
Stæða ein. -Ef til vill var það af-
sakanlegt af Morgunblaðinu að líta
svo á. Ólafur Thors formaður Sjálf
Ktæðisflokksins, spámaður hans og
3eiðíogi hafði sagt að meinsemdir
fjármálalifsins mætti lækna með
einu pennastriki. En þó Ólafur sé
mi'kiill leikari og galdramaður varð
strikið ekki beint. Það hafa í
höndum hans orðið mörg strika-
brot úr þessu, sem vonlegt var
Vegna þess, sem á undan var
giengið.
II.
Erfiðleikar þeir sem nú steðja
að fjármála- og atvinnulifi þjóðar-
innar eru bein afleiðing af flani
því sem átti sér stað í tíð „ný-
sköpunarstjórnar" Ólafs Thors. En
nú á að koma sökinni á Eystein
Jónsson samkvæmt því sem ráða
má af skrifum Sjálfstæðismanna.
Ef til vill hefir Eysteinn ekki verið
nógu harður gagnvart ásælni Sjálf
istæðismanna meðan hann vann
með þeim að þjóðmálum, svo að
þvi leyti mætti saka hann um á-
istandið, en um það skortir mig
(kunnugleika, til að ræða það frek-
ar. En það var ekki ætlan mín með
þessum hugleiðingum að fara frek
,'ar út í það, að kenna einum eða
neinum um ástandið, en ég vildi
aðeins vekja athygli á því að á-
fctandið í d'ag er ekki nýtt fyrir-
ibrigði. Síðan í l'ok síðari heims-
istyrjaldar hefir ríkt sjúkt ástand
í efnahags- og atvinnumálum þjóð-
arinnar og stefna sú, sem „nýsköp
iunarstjórnin“ markaði hefir ráðið
enn og ræður nú í opinberu lífi.
Jafnvel menn eins og Eysteinn
Jónsson og aðrir Framsóknarmenn
ihafa ekki megnað að snúa þess-
ari stefnu til hagrænni átta. Enda
fer ekki hjá því að hinir ólíku
flokkar, sem setið hafa við völd
undanfarið setji hver sinn svip á
framkvæmd málanna.
III.
En það er einmitt þessi klofn-
ingur í öllum samsteypustjórnum,
eem veldur þeim glundroða, sem
orsakar erfiðleikana og marg-
flækir málin svo úrlausnirnar
verða tórveMari en ella. Það er
isvo engum vafa bundið að sívax-
andi afskipti ríkisins og löggjaf-
ans af þessum málum stefna at-
vinnulífinu í þá sjálfheldu, sem
Varla verður leyst nema róttækar
aðgierðir komi til, sem krefj'a þegn
tana til raunhæfara framlags en
þeir hafa innt af höndum um
sinn. Mjög veruleg'ur hluti af því
í jármagni, sem ríkið tckur úr um-
ferð með sköttum og tollum er
aftur veitt til þegnanna í niður-
greiðslum og uppbótum. Og hið
skat'tfrjálsa framlag þegnanna í
mynd sparifjársöfnunar fer að
mestu leyti sem lánsfé í hít tap-
rekstrarins á útgerðinni. Allt á
ábyrgð ríkissjóðs beint og óbcint.
Það er því sízt að undra þó erfið-
lega gangi að koma fjárhagsáætl-
unum saman svo vel sé.
Kröfur þegnanna á hendur ríkis
ins og atvinnu’veganna standa ekki
í beinu hlutfalli við framlag þegn-
anna. Þessvegna blómgast taprekst-
urinn og þess vegna koma hin sí-
hækkandi útgjöld ríkissjóðs. Það
sama á við um bæjarsjóðina og
þá sveitarsjóði aðra sem komnir
eru undir harðstjórn kjósendanna
þ. e. flokkanna.
Þannig mun þetta verða meðan
heilbrigð og raunsæ skynsemi
verður að vikja fyrir ofsa þeirra
manna, sem kaupa sér völd með
loforðum um allskonar kjarabætur
og fríðindi, sem raunverulega er
ekki hægt að veita.
IV.
f dag er viðhorfið þannig að
stórar fúlgur vantar til að fjárlaga
frumvarpið sem nú liggur fyrir Al-
þingi sé hallalaust. Stjórnarand-
staðan heldur að Eysteinn Jónsson
eigi sök á því. Mér sýnist fjár-
málaráðherrann eigi þakkir þjóð-
arinnar skilið fyrir að sýna henni
hvernig ástatt er. Og alþingismönn
um má það vera ærið umhugs-
unarefni hvernig málin standa.
Vonir þær eem stjórnarflokkarnir
gerðu sér um að ráðstafanir síð-
asta Alþingis mundu skapa meira
jafnvægi hafa að verulegu l'eyti
brugðizt, án þess þó að núverandi
stjórn verði beinlínis sökuð um
það. Reyndar er sú bjartsýni, sem
einkenndi þær ráðstafanir ámælis-
verð hjá mönnum, sem hafa örlög
þjóðarinnar í hendi sér. En það er
ómögulegt að slíta ástandið í dag
úr tengslum við afleiðingarnar af
því sem gerðist fyrst eftir r,ð
styrjöldinni lauk. Þessi vanþróun
er bein afleiðing af aðgjörðum
þeim sem S'kúli Guðmundsson
lýsti réttil'ega í upphafi litvarps-
ræðu sinnar svona: „Fyrst er
spýta svo er spýta o. s. frv.“
Þetta verða menn að hafa í
huga til þess að s'ki'lja eðli á-
standsins, sem nú ríkir í þessum
málum.
V.
f júlí—scptemberhefti „Fjár-
málatíðinda“ á bls. 61 er línurit,
sem veitir upplýsingar um hvernig
innflutningur til landsins skiptist
í þrjá höfuðflokka. Árið 1956 eru
fluttar inn vörur til framkvæmda
42% af innflutningnum, 27% eru
rekstrarvörur og 31% neyzluvörur.
Á bls. 67 er skýrsla um gjaldeyris-
sölu bankanna og er hún 1956 kr:
1415,593 millj. Á bls. 71 er svo
skýrsla sem sýnir seldan gjaldeyri
til annars en vörukaupa og nemur
það 1956 251,9 millj. króna. Er
þá varið til vörukaupa um 1163,7
mi'llj. króna eða til framkvæmda
um 488,7 millj. til rekstrar uín
314 millj. og til neyzlu 360,7 millj.
króna. Hlutfallslega verður þetta
nálægt því sem hér greinir:
Til framkvæmda 34,6%
— rekstrar 22,2%
— neyzlu 25,4%
— annars 17,8%
Af þessum niðurstoðum sést að
ísl’endingar nota aðeins 47,6% af
gjaldeyri þeim sem þeir ráðstafa
’ti'l neyzlu og rekstrar en 52,6%
til annarra hluta eða hérumbil
740,6 millj. króna. Vafalaust mætti
spara ipnflutning á ýmsu, sem tal-
ið er til neyzluvara án þess að
nokkur liði baga við það. Og tví-
mælalaust mætti halda betur á
ýmsum rekstrarvörum en gert er
ef hugsað væri um' að nýta til'
fulls notagildi þeirra. Á þetta ekki
sízt við um veiðarfæri og fleira
viðkomandi sj'ávarútvegi. En enda
þótt menn vil'ji hafa sama hátt
með neyzlu og rekstrarvörur eins
og verið hefir er áreiðanlega hægt
án þess á nókkurn hátt að skerða
lífskjör manna að minnka að mikl-
um mun það sem varið er til
framkvæmda og annars en vöru-
lcaupa. Ef þessir liðir væru skertir
um þó ekki væri nema 1—2 hundr-
uð milljónir á ári eða sem svar-
aði 20—30% mundi gjaldeyrisá-
standi þjióðarinnar vera borgið og
á tveim til þrem árum skapa gjald
cyrisforða, sem nægði til að koma
nýju skriði á framkvæmdir í land-
inu að öðru óbreyttu.
VI.
Ahrif þess að fara þessa leið í
gjaldeyrismálunum mundu að vísu
koma allhart niður á því tolla-
kerfi sem hér hefir komizt á og
valda því að ekki væri hægt að
greiða niður vörur eða greiða út-
flutningsuppbætur í jafn slórum
stíl eins og gert hefir verið. En
þá vaknar sú spurning hvort þetta
sé nauðsynlegt. Skal ég þá fyrst
reyn'a að athuga hvort nauðsyn-
legt sé að greiða þær útflutnings-
uppbætur eins og gert er. Það er
dapurleg reynsla fyrir því að eftir
því sem auknar hafa verið greiðsl-
ur úr ríkissjóði eða þeim sjóðum,
sem ætlaðir eru til framleiðslunn-
ar hefir tapreksturinn á útgerð-
inni aukist. Bátagjaldeyrisfyrir-
komulagið liefir sigl't í strand og
! sama má segja um bílaskattinn til
Uogaranna. í áframhaldi af þess-
' um hugleiðingum vaknar sú spurn-
ing hvort ekki er kominn tími til
að taka til gagngerðrar endurskoð-
unar hugmyndir manna um rekst-
ur íiskveiðanna j'firleitt. Er rétt
að halda áfram útgerð á fiskiskip-
um, sem sííellt hlaða á sig nýjum
tapskuldum þó að sá rekstur sé
styrktur af opinberri hálfu?
Mundi ekki verða drýgra í þjóð-
arbúinu að leggja meiri áherzlu
á vandaðan fisk en mikinn fisk
og 'stórskemmdan? Væri ekki hag-
kvæmara að byggja fiskiskipaflot-
ann upp með það fyrir augum að
hægt væri að dreifa honum á
ffleiri hendur og nota miðin um-
hverfis landið með ódýrari og
sparneytnari tækjum en nú er
gert?
Persónul'ega lít ég svo á að tog-
araútgerðin ætti að stórminnka
.sömuleiðis ættu miklu færri skip
að stund'a síMveiðar en nú er. Það
er bersýnilegt að alltof stór hluti
síldarflotans veiðir aldrei neitt að
ráði. Nokkur skip skera sig úr og
fá alltaf góða veiði. Þær skips-
hafnir, sem aldrei fá góða veiði
! ættu ekki að stunda síldveiðar.
Nokkuð sama er að segja um tog-
arana. Þessi veiðitæki eru of dýr
til að vera í höndum manna, sem
ekki eru færir um að nota þau til,
ábata fyrir þjóðarbúið. Sérstaklega
á þetta við þegar svo er ástatt
sem hér á landi þar sem heita má
að ríkið beri ábyrgð á rekstrinum.
Þá er það mjög alvarliegt mál að
halda uppi taprekstri með erlend-
um vinnukrafti, sem fer með veru-
legan hluta gjaldeyristeknanna úr
landi. í stað þess hluta fiskiskipa-;
flotans sem í raun og veru dæmir
sig úr leik þarf að koma bátafloti,
sem hentar því fólki, sem mundi
missa atvinnu við samdráttinn á
stærri fiskiskipunum. Sennilega
mundi aflamagnið eitthvað minnka
en það mundi verða verðmætara
og þurfa mun mnna af erlendum
I gjaMeyri til rekstrarins.
Það eru miklar líkur til þess
J að enda þótt tolltekjurnar minnk-
uðu eitthvað við minni innflutn-
ing af framkvæmdavörum og öðr-
um, mundi þurfa minna til styrkt-
ar útflutningsframleiðslunni ef
framleiðslunni væri breytt í hag-
rænna horf og meir kallað á at-
orku manna og framtaksvilja en
nú hefir verið gert um sinn.
VII.
Vegna þess hvað sjávarafurðir
eru stór hfuti af útflutningi þjóð-
arinnar er það sérstaklega nauð-
synlegt að menn geri sér Ijóst
hvernig bezt verða hagnýtt auð-
æfi hafsins án þess að sá atvinnu-
vegur verði til byrði öðrum grein-
um þjóðlífsins. Og þess vegna hef
ég tekið sjávarútveginn til umræðu
á þann hátt sem að frarnan greinir.
Land'búnaðurinn er allt annars
eðlis og hlutverk hans er fyrst og
fremst að framleiða á hagkvæman
hátt, sem rnest af þörfum þjóðar-
innar. Landbúnaðurinn verður því
aldrei hættulegur þjóðarbúskapn-
um ef þess er gætt að hann verði
ekki fyrir stóráföllum. Jafnvel þó
þurfi að grípa til þeirra ráða, að
styrkja bændur til að standast á-
föll af völdum harðæris og búfjár-
sjúkdóma, hefir það sáralítil áhrif
á viðskipti þjóðarinnar útávið og
' verður því miklu léttbærara en
viðloðandi taprekstur sjávarút-
vegsins. Það verður ætíð frum-
skilyrði þess að þjóðin geti lifað
í landinu að landbúnaðurinn sé
með blóma.
Hitt er svo annað mál að hag-
kvæmur rekstur hans er eigi sið-
ur þýðingarmikill en annarra at-
vinnuvega. Rétt er þá að leiða at-
hyglina að því hvort nauðsynlegt1
sé að flytja inn í tandið fóðurvör-
ur og erlent vinnuafl. Svo virðist
sem nú sé orðið timabært hvort
5
Réttar mjaltir gefa mikið í aðra hönd
MJALTIR og (hreinlæti við með
ferð mjólkiiir eru m'ál sem miklu
varða í búskapnum og nauðsynlegt
fyrir bændiur að fá betri fræðslu
um þessa hlu'ti, því að margis er
þar að gæta.
í þei;m til'ga'ngi að bæta hér úr
hefir Búiniaða'rfélagið nýieiga þýtt
og gefið út ritlimg með leiðbein-
ing.um um vé'I'mjaliir.
í RITLINGNUM „Vé3mjaatir“
eftir Danina Hants Bruum og And-
reas Jörgens'en er íyrst gerð grein
fyrir byggingu ký'rjúguhsiiis með
myndum aí ispenum og júgri, þann i
ig að menn fá Ijósa liugimynd u:n
hvernig þessi Mffæri s'tarlfa. Þá er
rætt um sogistiDIingu mjal'tavélar-
innar, sogskipti og spenagúm.
Síðan er n'ákvæmflega lýst hvernig
á að.vélmjalita kýr og fylgja með
ágætar myndir tiil Bkýringar. Ao
lokum eru leiðtbeinjnigar um hvern
ig framJcvæma skuli hraðar mjalt-
Pyrsta umferð: Hendurnar skulu
isgðar á hliðar jú&ursins, þrýst er
þétt að með fingurgómum og nudd-
__' að er þannig að hendurnar fá gagn-
stæða hreyfingarstcfnu. Eftir örfáar
nuddhreyfingar þannig, er júgrið
sfrokið niður, mjólkin færð að
spenahylkjunum og þessi handtök
endurtekin.
Önnur umfero: Með
höndunum er gripið
um júgrið framan og
aftan frá. Með þrem-
ur fingrum er þrýst
neðan frá upp, en
nuddað er með þurnal-
og vísifingri.
1
Þriðja umfsrð: Siðustu
droparnir nást með því
að toga létt í spena-
gúmin og nudda júgrið
neðst með lausu hönd-
inni. — Munið, júgrið
er nú að tæmast og
ekki má misþyrma því.
Því skulu handtökin
vera létt og lipur.
ir og viðhafa um leið réttar aðferð
ir við þær, hvernig fá megi góða
mjólk ’og meiri mjólk og hei'Ibrigð-
ari kýr. Allt þetta fæst þegar:
1. Sog vélarinnar er 32—38 cm.
kvikasilfursþyngd.
2. Sog vólanna eru rólög og jöfn.
3. Þurrkað er a'f spenram og júgri
nrínútu fyrir mjaltir.
4. Fyrstu droparnir eriu mjaltaðir
í sýni'skönr.u.
5. Hylkin eru rétt set't á spenana.
6. Vólfatan er rétt staðsett.
7. Júgrið er nu'ddað vei og hratt.
8. Spenahyl'km eru losuð af spen-
anum jfflfinskjótt og mjólikin
hættir að streyma.
ekki sé rétt að 3>eina einhverju af
framleiðslugetu landbúnaðarins til
framleiðslu á niauðsynlegum fóð-
urbæti svo sem komi til íblöndun-
ar á fóðurvörum, sem sjávarút-
vegurinn lætur í té og á þann
hátt sp'ara innflutning á erlend-
um fóðurvörum.
VIII.
Ég hóf þessar athuganir á upp-
hafi nýsköpunarævintýrisins og
benti á að í því sé fólginn neistinn,
sem verðbólgan nærist á. Ég bendi
á að stjórnmiá'l'alífið á verulegan
þátt í dýrtíðarflóðinu og því mið-
ur hefir eldki enn verið neitt útlit
á því að þessi þróun verði stöðv-
uð. Þær ráðsíafanir sem gerðar
hafa verið miða allar að því, að
halda öllu gangandi hvað sem
það kostar. Það er engu líkara en
stjórnarvöldin séu hrædd við að
gera þær ráðstafanir, sem að
haldi gætu komið.
Þess vegna er það áríðandi að
allur almenningur geri það upp við
sig hvort ekki er kominn tími til
að ganga til kosninga með meira
raunsæi í stað þess að gangast
fyrir hinum gullnu loforðum
þeirra mianna sem fram að þessu
hafa talið sig ómissandi leiðtoga,
en hafa svo herfilega brugðizt sem
raun ber vitni.
Sig. ViJhjálmsson
10. Hver mjaltamaður vinnur með
eina vélfötu.
Nudd og hreytur.
í bæMmgnum „Vélmja3tir“ er
te'kið tillit til nýj-unga, sem koimið
hafa fram við rannsókniir á vél-
mjöltun 'á siðari árum. Má þar t.
d. nefna nuddið. Þegar aðstreymi
mjólkurinnar tíl spena'holsins þver
mjólkuriinnar til' spenaholsins
þverr, næst síðasta mjólkin úr
júgrinu með nuddi. Það er sem sé
m'jóllkin úr yztu greinum mjólkur-
kirtlanna, sem síðast fæs-t niðair.
Þess vegna þarf að nudda efra
hluta júgursins rækilega, en að-
eins stutta stund. Mjaltavélin
mjólkar jafnóðum þ'á mjólk, seim
berst niður í spenaholið. Með
þessu móti verða flestar kýr þurr
mjólkaðar á fjórum eða fimm mín
útum. Ekki er þó talið hyggidegt
að leggja handhreytingar alveg á
hiG'luna því að það getuir skaðað
júgrað að toga síðus'tu dropana úr
mteð véluim, einkum ef óvanir
menn vinna með þeim.
Einn maður, ein vélfata.
Þegar nudd-aðferðin er notuð,
og síðan mjaltaðir fáeinir togar að
lokum með handafli, er bezt að
einn maður vinni aðeins með eimni
vélfötu, enda vterður samanlagður
mjaltatími með því móti mjeg lít-
ið lengri, en ef einn maður notar
tvær eða þrjár vélfötur, en miklu
betra mjaltað. Mjólkin er meiri,
jú'guirbólga sijaldgæfari og heil-
brigði júgursins mest, ef hver
maður hefir sima vél tid mjaltar.
Búast smá við því, að mjaltavél-
um fjölgi hér á landi á næstu ár-
um ( nú imumu þær vera nálægt
900) og er útgáfa þessa bæklings
hið mesta þarfaverk.