Tíminn - 14.02.1958, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, föstudaginn 14. febrúar 195&
• »
Veröldin féll í stafi af að-
dáun yfir manninum, sem
þóttist hafa orðið fyrstur á
Norðurheimskautið. En ensk-
ur blaðamaður í Kaupmanna-
höfn vann að því öllum ár-
um að svipta heimskautafar-
ann dýrðarljómaunm. Hon-
um tókst að svipta hann
blekkingarhulunni og jafn-
framt gerði hann fjölda
mætra manna skoplegan í
augum alls almennings.
í vor er liðin hélif ölid frá því að
svikarinn Frederick Aibert Cook
staðhæfði, að sér hefði tekizt að
ko.mast á Nor ðuiih e imHkaiutið fyrst-
um mennskra manna, máinar tiltek-
ið 21. aprffl.
Vísindamann féllu í stafi
t>að var ekfci fyrr en una haust-
ið 1909 þegar Cotík var á heimleið
að fréttirnar fóru að berast út uim
heim meg eldingarhraða cig kapp-
hlaup hófst mffli fj'ölda rífcja, sem
öll börðus't itm að verða fyrst tií
að hyl'la ofurmennið. Ameríka var
í 'Uppnáimi, 'því að Coofc hafði dreig-
ið bandaríska fánann að hún á
sjálfu n orðurhe imskautinu, að því
er hann sjiáMur sagði. Þjóðverjar
voru að springa af stolti vagna
hins þýzka uppruna Cocks og Dan
ir 'kunnu sér efcki læti. Þeir höfðu
PETER FREUCHEN
— efins um afrek fullhugans
foru-stu uai vegleg hátó'ðanhöld sem
eftir á teooniu þeiim í boll. En þeg-
ar öll'U var á botninn hvoíft vom
Iþær þjóðir fáar sem hötfðu afni á
að skopast að hamaganginiuim eÆtir
á, þvi að vísindamenn allra landa
höfðu faMið í sitafi, yfir afrelkuim
Cooks. Öll blöð heims höfðu ekfci
aðeins gleypt við fréttinni gagn-
rýnMauist heiMrar hafið afrefcs-
manninn til skýjanna umisvifa-
laust.
Læknir að menntun
Nú á tMrjuim, þegar Suðurhekn-
skau'tið er daglegt fréttaefni heims-
blaðanna og Norðiursfcautið Iiggur
rétt við bæjardyrnar eftir tiiko'mu
flu'gsaimgangna þyfcir ekfci ótilhllýði
legt að rifja upp hneykisíið, sem
gerðist fyrir 50 árum.
Þá er ekki úr vegi að fara nbkfcr-
um orðivm um fortíð sviikarans Fr.
A. Coofc. Hann var fæddur 1865 og
dó árið 1940. Hann var af þýzk-
ameriíkum ættum cg var læknir
að menn't, hafði tekið þáitt í Græn-
landsferð Pearys 1891—2 og enn-
fremur farið sem sfcipislæknir í
Bei'gica-leiðangurinn 1897—9. —
Seinna hafði hann foms'tu fyrir
leiðangri til Alaeika og gat sér
frægð fyrir að Mífa fyrstur manna
McKinley-fjallið, sem er hapsita
fjall í Norður-Ameríku (6240 m.).
Árið 1907 fór hann till Grænlands
með fjárhagslegum styrk frá aim-
Kominn til Norðurheimskautsins
fyrstur manna! - Alheimurinn féll í
duftið af aSdáun - Hetjan hylltí öllum
þjóðlöndum - enskur blaðamaður
kemur upp um svikahrappkn - dóí
fátækt tröllum týndur og sviptur
ærunni -
Eg og fjölskyldan
Diplómatía
„Heimskautafarinn'* Fr. A. Cook með heiðurskrans í veizlunni miklu,
umkringdur aðdáendum.
eríska miMj'ónamiæringnuim Brad-
ley.
1. saptamiber 1909 barst rann-
súk'nars'toifunni í Bruxalies áhriifa-
mikið 'sfciisikeyti: Kominn á Norður
heimskautið! — Slkeytlð var efciki
frá Peary, sam einnig um þessar
mundir var á ferð um auðnir Græn
lands á hunda'sl'eðum oig skíðum,
haldur frá fyrrv. leiðsög'Uimanni
Pearyis, Fr. A. Coo'k. Þegar skeyiið
barst var Oocik á leið tiil Noregs
frá Grættlandi og þangað woru
sendir blaða'm'enn og frérttaritarar
í stórum hópum tiil að ná tali aif
þeiim manni er fyrstur hafði orðið
'til að stiga fæ'ti sínum á Norður-
heimisikauitið.
Ef’tir að teafa sitaldrað við í Ála-
sundi kom Co'OÍk tíl Kaupjnanna-
hafnar um borð í „Hans Egede“ í
septemlberbyrjun. Borgin var í upp
námi. Fram'S'tu blaðamenn heims-
ins vonu á hiverju strái og vísinda-
menn margra landa teunnu sér
eteki læíi. Heilíaóskir streyimd'U
frá rífciss'tjórnum alílra landa og
rannsóknansbofnumjum víða um
heim og ikionungur Danmerfcur og
yfirvöldin þar í landi iutu í duftið
af aðdáun fraimimi fyrir heim-
Skautafaranum. Háiskólina .sló upp
dyrujm ‘sá'num fyrir Cook og teann
var útnefndiur heiðursdioktor á
S'tundinni. Það var haiidinn stór-
kostleg, veizla og þar safnuðus't
saman mastu stórimenni landsins,
eg slágusit um að fcoimajsit að.
Ein rödd, sem efaöisl
En imitt í ö'ílum fagaaðari^itun-
um 'heyrðá-it ein röd'd sem efaðisit
uin afrete Coöks. Það var blaða-
maður, ensfcur að þjóðerni, Philipp
Gibbs frá blaðinu Daiiliy Chronicle,
sem iýsti þvtí yfir að ferð Cootes til
Norðurheim'steautsias væru draum-
órar einir cg styddust etefci við stað
reyndir að neinu leyti. Lýsingar
Coofcs voru annars með haría ævin-
týrallegum blæ, og spennandi í
meira lagi. Hann hafði orðið fyr-
ir geyisileigum hæiiit'Um og mann-
raunum cg miis'-t aÉt sitt lið, þang-
að til efltir voru tveir Eateimóar
Apilak cg Itukutsuk, Að loteum
náði Coofc skautinu 21. apríl 1908
og dró amerístea fánann að hún.
Á h'aimléiðinni varð hann að láta
fyrir berast í Jones-sundi, en það-
an tófeít honum að brjiótast til
Kaupmannahafnar. Á veitingahúsi
í Kauipimanaah'öfn hitti hann Peter
Frauohen, sam kynnti hann fyrir
húsfreyju Kniud Rasmu'ssen, sem
kannað hafði heimsteautasvæðiö.
Knud Ra'-aiu-'sen var síðasti maður
inn, sem séð haifði Cooik áður en
hann náði til he'iimis'feautsins að eig-
in sögn.
í viðitali við Oodk, sem var afar
vinigj'arniiegur, spurði G ibbs margis
uim rannsóknir hatiis og niðurstöð-
ur þeirra. Svör Oootes woru holdur
loðin og á stundum svaraði hann
út í teött, en iþað fcoim Gibtes til að
hallda að eitthvað væri bogið við
söguna. Hann lýsti viðlhiorfi sínu í
frétium, sem hann sendi blaðinu
og þar með var steriðan farin af
stað, afhjúpunin Itafó
'Bl' :E .iua—J JÉiK-.'Qd! IJ!
Fleiri efast
Freuchen var einnig mjög efins
um sannsöguiegt' giidi frósagnar
Gocikis. Eftir mikið stríð fétek
Gibbs ratetoir Kaupm'annalhafnar-
hásfc'óla til að lýsa þwí yfir að rann
sóknarniðurstöð'ur Cocfc hefðu
ekítei verið aflhentar báskóilanum-
eins og tilfcynnt hafði verið áður. '
Nú var gamanið fyrst farið að
grána fyrir alivöru. Knud Raismus-j
sen hafði nefniiega skrifað fconu
sinni bréf, þar sem hann dró í efa, |
að Coók hefði nötekurn tíuna náð I
hleiimskautinu. Gibbs félkite að sjá
bréfið en þar sem hann kunni etoki j
dötts&u varð hann að l'áta sér
nægja. endursögn af'bréfinu. Peter
Freuohen þýddi nbfctera kaifila þeiss
á ensteu'og þeir kafi'ar voru birbir
í blaði Gibbs. Frú Ra-imussen mó.t-
mæfliti 'birtingu 'kafianna en Gibbs
hafði trúlega haldið til haga þýð-j
ingum Freuohens cg, .yfiniýsing
frúarinnar að bréfið væri faisað
haifði akkert að segja.
Ooiate hélt faist við sö@u sína ag
ferðaðist landa á miiiii oig græddi
ofifjór á fyrirlastrum. í Amerifcu
hélt hann áfram að halda fyrir-
lestra og gatf út margar bæfcur sem
aliar urðu met'söiubæteur.
En dag noitelfcurn fóLl gríman.
Ooote var afhjúpaé'-tr sem sviíkari
og dári. Peary hatfði einnilg árið
1908 komizt nærri Norðurheim-
skautinu ef efctei á sjáifan pólinn.
Eftir nofciterar nær'göngular spurn-
ingar féi'l spilaborg Couks tii
grunna.
Dofctors'titlar haas oig h'eið'ur.s-
sfcj'öl woru . afturböiLluð, hann var
rékinn úr flestum vísindafóliöigum,
o>g bæfcur hans hættu að seLj'asit.
Cooite' varð gjaldlþrota, gerði sig
setean ucn föisun og var dæmdur
árið 1923 fyrir að faisa oi'iuihJjuita-
bréf. Hann var dæmdur í 14 ára
fanigeLsi. Árið 1930 var honuim
I sieppt og árið 1940 safnaðást hann
tii feðra sinna, ga'mafli,, fiáitáifcur og
| tröll'ium týndur. MUni eirjbver nafn
j hans þá er það í sairJbandi við ein-
j hver 'stórfaMustu svik, sem sagan
! getur uim.
Ponraldur Ari Arason, hdl.
UkGHANNSSKRlFSTOF«
SkoUvðrðnMis *S
— Tófcafcu etftir nýju gardínun-
um h'jú þeim í gærkvöldi? spyr
teonan mín.. — Hún sagði að metr-
inn kostaðL ek!ki nema 89 krónur.
Þebta er akfcert verð, þvi að . . .
— Nei, ég tók nú eteki eftir
þassu, al'sfcan mín, gríp ég fram í,
og geng út að glugganum. — Hann
hríðar enn. Eg veit eteteert, hvar
þetta lendir með þessu áframhaldi.
Það er orðið kiO'lófært fyrir bíla. Á
ég ekki að sfcreppa í búð fyrir þig?
— Nei, þess þarf ekki núna, sag
ir hún. — Já, þatta er alveg sMn-
andi etfni og endist alveg óendan-
laga. Það margborgar sig að . . .
— Já, já, auðvitað. En tókstu
eftir*kjúinum hennar? Efcki kann
ág nú við svona snið þegar fullorð-
in bona á í hiut. Þá þótti mér nú
þinn kjó'Ll ód'ítet smekkl'egri.
— Já, það er satt, segir konan.
— Hún hefir nú aildrei verið sér-
lega smart í fclæðaburði. En það
sem ég var að segja áðan um gar-
dínurnar, þú veizt, þá eru þetta
alveg s'ktnandi kaup. Efnið er þræl
sterfct og það er einmitt svona
mynstur, sem er í tízku núna og . .
— Já, já, segi ég. — Það er nú
eimmitít svona fólk eins og þau sem
aíiltal er að hugsa uim tízku og svo-
leiðis. Við getum verið reglulega
þakikiiát fyrir, að við skuium ekki
vera atf því taginu, það veit ham-
ingjan. Hvar er pípan mín? Heyrðu
ég gæti nú gripið í ryfcsuguna fyr
ir þiig, ef þú vált.
— Komdu hérna góði minn og
sjáðu, segir hún og grípur annarri
hendi í gardinurnar fyrir stóra
giugganu'm.
— Ætli pípan miín sé ebki uppi
á lötfti, segi ég og íegg af stað.
— Nei, fcomdu hérna, segir hún
ábveðin í rótmi. Eg geng til henn-
ar.
— Sjáðu hérna. Sfco.
— Ha? sagi ég. — Nei, þarna er
SLgriður! Sjáðu, hún er bara hálf
föst í skatflinum, sýnist mér, ha
ha.
— Sjáðu hérna, segir konan mín
enn.
— Ha? segi ég.
— Sjáðu hérna. Líbtu bara á
þebta.
— Sjái ég hvað? segi éig. — Nei,
þarna er hún bara aiLveg föst, ha,
ha. — Það væri eiginiega gustuik
að hjálpa.henni. Eg ætla að . . .
— Nei, heyrðu mig nú góði, seg-
ir konan og grípur í handlegginn
á mér. — Þú ferð efcfci fet. Sjáðu
nú hárna gardínurnar.
— Já, eiskan mín, segi ég. —
Auðvitað. Mér hefir nú alítaf þótt
þessar gardínur fara sérlega vel.
Þær eru verulega smekfclegar. Þú
varst nú reglulega snj'öM, þegas
þú keyptir þær hérna uim árið.
— Já, mansbu hvaða ár það var?
— Nei, etek-i aiveg, segi éig.
Heyrðu ég ætia að . . .
— Nei, bíddu róiegur, segir hún,
— Sjáðu gatið hérna. Sfeo!
—Hvaða gat?
— Hérna, sjóða. Eg kam tveimtt
fingrum í gegn.
— Já, þetta gat, segi ég. — Þa3
tefcur nú enginn maður eftir því,
sem betur fer, það er á þeim stað.
Nei, svona gardínur endast alveg
óendanlega, þetta er bæði svo gott
efni og . . .
— En sjáðu þebta hérna, sagir
konan.
— Þetta hvað?
Þetta hérna.
— Nú, ég sé ekfcerit. Nú er bezfi
að óg fari og . . .
— Nei, vertu nú róleg'ur, vænl
rninn. Sérðu efcki hwernig hér hetf-
ir dregizt tii, og sko þennan enda
hérna og þennan.
— Já, það er saitt, segi ég. —.
Það er bara bezt að Mippa þeasa
l'ausu enda atf. Eg skal ná í steærL
— Nei, vertu kyrr. Sjáðu hrverrb
ig dregizt hefir til hérna aiila leið
upp. Það er þetta fcaittarótfóti þitt,
sem Meypur upp og niður gard&u-
urnar. Hann er búin að eyðiieggá'a
þær gjörsamlega.
— Hann Brandur minn, segi óg.
— Ekiki hefði ég trúað því á hann
að óreyndu. Fari hann bévaður.
Ætli éig verði efcki bara að láta
sfejóta hann. Það endar víst með
þvi. — Heyrðu nú, elskan mín.
Nú förum við á bíó í llovöld og sva
á katffihús á eftir. — En bvað þii
hefir sérstakiega f'allega graiðslu
núna, alveg sérstafclega fialiega'.
Það er einis og þú yngist m®3
hverju árrnu, hjartað mitt. Eg teie
utan uim hana og kyssi hana.
Konan gengur fraim í-forstof-u og
horfir á sig í speglinuim.
— Já, það er sabt. Eg hald að
mér hafi aldrei farið ncfefcuí
greiðsla eins vel og þessi. •
— Eg læðist aftan að henni og
kyssi hana afitur. Svo hieyp ég upþ
á loft í leit að pípunni.
Þetta kalla ég nú ataennilega
diplómatíu, þó að ég segi sjáiái'T
fhá. Geri aðrir eiginmenn betúr.
Eg er stundum að hugsa um það
hvort sambúð Dulliesar og mad-
dömu Rúissíár yrði . efcki múMu
heilladrýgri, ef Dulleis kæmi' og
væri á námskeiði hjá mér í svo
sem vifcu tima.
Dufgus.
Frumv. á Alþingi um stofnun nýs dýra
læknishéraðs á Hornafirði
Páll Þorsteinsson þingmalfur Austur-SkaftfelS-
inga flytur frumvarp um breytingu á lögunum
um dýralækna
Pálí Þorsteinsson þingmaður Austur-Skaftfellínga hefir
borið fram á Alþingi frumvarp til laga um breytingu á lög-
um um skipan dýralækna. Er þar gert ráð fyrir því að stofri-
áð verði nýtt dýralæknahérað á Hornafirði, sem verði fyrir
Austur-Skaftafellssýslu, Búlands- og Geithellnahreppa í Suð-
ur-Múlasýslu.
/ó/t ÞvricituoT* 14.
am / m/4 /f xun -
í goeinarigerð, sem fyigir frum-
varpinu segir svo:
Þjónueta sú, sem dýraiæknar
veita, reynisit bændaistétt landsins
mjog mikiflis virði. Eftir því seim
árangur verður betri af kynbótum
bútfjár oig fóðrun búpenings batn-
ár, verða störf dýralækna æ nauð
synliagrL fyrir bændastéttina.
Með idigum nr. 19/1955, um dýra
lækna, var dýralætenaumdæmun-
um í landinu fijöligað frá því, sem
áður var. Þrátt fyrir það eiga
Austur-iSfeaiftfeiMinigar mjög erfiða
aðstöðu tM þess að géta notið þjön
trstu dýralæknis. U'mdæmi dýra-
læknis á Ausburlandi yfir Múla-
sýisílur, Seyðisfjörð, Neskaupstað
og Austur-SkaftafeMsisýisiu. Er það
stærra landsvæði og torveldara
yfirferðar en svo, að einn dýra-
læknir geti veitt þar fuiinægjandi
þjónustu. býralæknir á kustur-
landi hefir aðsetur á Egilsstöölum.
Á veturna er oft Mifært þaðan til
Hornafjarðar- En sá dýralæknir á
Suðurlandi, sem næstur er Auisitur
Skaftfellingum, hefir aðsetur á
H>eMu í Ranigárvaiiasýsía.
f frv. þessu felst sú breyting á
igiidandi lögum um dýraiækna, að
Aus'turl'andjsumdæimi verði skipt,
þannig að löglfest verði nýbt uiri-
dæmi, Hornafjarðarumdaatmi, er
nái frá Skeiðarársandi að B-erú-
firði. \j