Tíminn - 20.02.1958, Blaðsíða 7

TÍMINN, firamtudaginn 20. febrúar 1958.
I
Fríverzlunarmálið, saga þess og viðhorfiSídag:
Efnahagssamvinnulönd keyptu 46% af útflutningnum 1956
Umræður þær um stofnun
fríverzlunarsvæðis í Evrópu,
sem staðið hafa nær óslitið
nú í heilt ár, eiga sér langan
aðdraganda. Hugmyndin um
fríverzlunarsvæði er ávöxt-
ur langrar þróunar í efna-
hagsmálum Evrópu og skoð-
ana, sem smám saman hafa
þróazt með þjóðum álfunnar
varðandi alþjóðaviðskipti.
Hehnssl.yrjöldin síðari gerbreytti
viðhorfi manna í efnahagsmálum
og alþj ó'ðasamstarf i. Þegar á
styrjaWarárunum varð það ljóst,
að ekki >Tði horfið aftiu’ til sama
skipuíags um utanríkis- og við-
skiptamál og ríkt hafði fyrh' styrj-
öldina. Mönnum var 1 jós nauðsyn
þess, a'ð komið yrði á sterku al-
þjóðlegu samstarfi til að tryggja
jafnvægi í alþjóðaviðskiptum, svo
að unnt yrði aö koma á frjálsari
viðskiptaháttum en rífct höíðu
eftir kreppuna miklu, án þess þó
að takmarka frelsi einstakra landa
til þess að fylgja eigin stefnu í
efnahagsmátum, fjármálum og fé-
lagsmálum innan lands eða stefna
efnahagslegu öryggii einstakra
þjóða í hættu.
Hinar nýju alþjóðastofnanir
I þessium tilgangi voru settar á
stofn nýjar alþjóðastofnanir: Al-
þjóðagjaldeyrissjóðurinn, Alþjóða-
bankinn og Alþjóðatollasamtökin
(GATT). Jafnframt komu fram
hugmyndir um það, að innan hins
nýja alþjóðákerfis yrði að koma
á nánara samstarfi á milli þjóða
innan ákveðinna heimshluta.
Mönnum var Ijóst, að' mörg mál
yrðu frekar leyst á þeim grund-
velli en með samtöfcum alh'a þjóða
heims, en flest einstök þjóðríki
væru efnahgslega of litlar eining-
ai' til þess að geta nýtt á hinn hag-
kvæmasta hátt auðlindir sínar og
framleiðslugetu. Þannig efldist
mjög í Evrópu hreyfing þeirra
nianna, er vildu koma á nánu sam
starfi Evrópuríkja eða jafnvel
setja á fót bandaríki Evrópu.
Verulegur skriður komst fyrst á
þessi mál með stofnun Efnahags-
samvinnustofnunar Evrópu (OEE-
C) fyrir tæpum tíu árum, 16. apríl
1948. Hið mikla öngþveiti, sem
efnahagsmál Evrópu voru komin í
eftir styrjöldina, gerði þetta sam-
starf lífsnauðsynlegt, en þó má
að verulegu leyti þakka þann ár-
angur, sem náðist — að minnsta
fcosti fyrstu árin — hinni miklu
eínahagsaðstoð Bandarí'kjanna til
Evrópu, sem í raun og veru var
grundvöllur að stofnun Efnahags-
isamvinnustofnunarinnar. Héi' er
ekki ástæða tii þess að rekja starf
semi þessarai’ stofnunar, enda er
íhún flestum vel kunn. Mikill ár-
angui' hefir orðið af starfsemi
ihennar, t.d. stofnun Greiðslubanda
lags Evrópu og samningum um
aukið frjálsræði í viðskiptum, en
ihvort tveggja hefir orðið til þess
að skapa skilyrði til stórkostlega
aufcinna viðskipta Vestur-Evrópu-
þjóða.
Nánara samstarf
Evrópuþjóða
Langt er samt síðan það koni i
Ijós, að sterk öfl innan Evrópu
vildu koma á miklu nánara sam-
starfi heldur en gert er ráð fyrir
í sáttmála Efnahagssamvimuistofn-
unarinnar, þar sem hverju einstöku
þátttökuríki er veitt neitunarvald
í öllum málum. Um raunverulegt
afsal sjálfsákvörðunarréttar í hend
iir Efnahagssamvinnustofnunarinn-
ar er því ekki að i'æða, og sú kvöð,
sem lögð er á cinstök þáttlöku-
ríki, er í eðli sínu hin sama og
þegar um venjulega millirífcjasamn
inga er að ræða. Þeir, sem lengra
vildu ganga, hai'a liins vegar haft
það að markmiði, að komið yrði
á fót stofnunum, sem hefðu úr-
skuröarvald í ákveðnum málum,
úrskurðarvald, sem einstök þátt-
tökuríki yrðu að beygja sig undir.
Þessi stefna hefir átt miklu fylgi
Skýrsla dr. Gylfa Þ. Gíslasonar, iðnaðarmálaráðherra,
er hann flutti á Alþingi síðastliðinn þriðjudag
að fagna á meginlandi Evrópu,
einkum i Frakklandi, Ítalíu, Þýzka
landi og Niðurlöndum, og fyrir
mörgum ■forustumönnum hcnnar
vakir í raun og veru, að fyrr eða
síðar verði komið á fót bandaríkj-
um Evrópu. Fyrsta skrefið, sem
stigið var í átt til slíks samistarfs,
var stofnun kola- og stálhrings Ev-
rópu árið' 1951. Þá var komið á
fót al Isherj a rstof n u n, er liafa
skyldi yfirstjórn allra mála, er
varðaði kol- og stálframleiðslu og
viðskipti með þessar vöriu- í þátt-
tökuríkjunum, en þau voru sex
Frakkland, Ítalía, Þýzkaland og
Benelúxlöndin þrjú, Belgía, Hol-
Iand og Lúxemborg. Þessi lönd
hafa siðan orðið kjarni þeirrar
hreyfingar að koma á nánara cfna
hagssamstarfi innan Evrópu,
leynt og ljóst í þeim tilgangi, að
það vrði skref í átt til stjórnmálá-
legrar Bameiningar.
Bretland og hlutlausu iöndin
Hin ellefu aðildarríkin að Efna-
h a gss a m vi n n ustof n uninn i hafa
hins vegar viljað fara aðra leið, þ.
e.a.s. þau hafa viljað auka efna-
hagslegt samstarf án þess þó að'
afsala sér nokkru sinni sjálfsá-
kvörðunarrétti í mikilvægum mál-
urn til alþjóö'astofnana. í hópi þess
ara landa era fjórar -jijóðir, sem
gætt hafa hlutleysis í alþjóðamál-
um: Austurriki, Sviss, Svíþjóð og
írland. Afstaða Breta hefh' nijög
markazt, af því, hve náin tfengsl
þcir hafa við þjóðir utan Evrópu.
Noröurlöndin hafa heldur ekfci
talið sig geta átt svo náið sam-
starf í efnahagsmálum og félags-
málurn við löndin fyrir sunnan
þau á meginlandinu, eins og tolla-
bandalagiö gerir ráð fyrir. Hins
vegar hafa Norðurlöndin nú um
nokkurra ára skeið verið að undir-
búa stofnun hugsanlegs tollabanda-
lags Norðurlanda, og liggja fyrir
ákveðnar tillögur i því efni.
Sexveldasamningarnir
Sexveldin, sem áður eru nefnd,
hófu fyrir þremur árum samninga
um stóraukið efnahagssamstarf
sín í milli og lauk þeim samning-
um með því, að hinn' 25. niarz
1957 var undirritaður í Róm samn-
ingur um saineiginlfegan markað
eða tollabandalag sex Evrópurikja,
Frakklands, Ítalíu, Þýzkalands,
Hollands, Belgíu og Lúxemborg-
ar. Þessi samningur markaði í raun
og veru þáttaskil í þessum málum,
og er nauðsynlegt, að gerð sé all-
ýtarleg grein fyrir efni lians og
tilgangi.
Með Rómarsamningnum er
komið á íót samtökum, sem nefnd
eru Efnahagsbandalag Evrópu
(European Economic Community).
Einnig hafa sanrtök þessi gengið
undir nafninu Hinn sameiginlegi
markaður (Conimon Market). Hér
er um að ræða mjög náð sam-
starf, og verður komið upp mjög
sterkum og áhrifaríkum slofnun-
um til þess að sjá um málefni sam
takanna og taka mikilvægar á-
kvarðanir. Þessar stofnanir eru
þær, sem nú skal greina:
a. Ráðlierranefnd, sem mun
starfa í umboði ríkisstjórna við-
komandi landa. Munu fulltrúarn-
ir liafa jafnan atkvæðisrétt í
sumunt ntálum, en í öðrurn munu
1 Frakkland, Þýzkaland og' Ítalía
hafa fjögur atkv. livert, Belgía
og Holland tvö atkvæði hvort og
Lúxemborg eitt atkvæði.
b) Framkvæntdaráð níu em-
bættismanna, sern kosið cr af
ráðherranefndinni.
c) Sjö manna dómstóll, sem
mun skera úr um deiluatriði.
e) Efuahags- og félagsmála-
ráð, sem verður ráðgefandi.
f) Peningamálaráð, sem mun
gefa ráð uni satnræmda stefnu í
peningantálum þáttökuþjóðaiina.
g) Framkvæmdabanki Evrópu
og uppbyggingarlánasjóður.
Afdrifaríkt samkomulag
Rómarsamningurinn gerir ráð
fyrir því, að stofnað verði algert
tollabandalag hinna sex þátttöku-
ríkja Allir tollar og öli innflutn-
ingshöft þeirra á milli skulu af-
numin, en gagnvart ríkjum utan
sexveldasvæðisins skal gilda sam-
eiginlegur tollur í öllum löndun-
um, en tolltekjunum verður síðan
i,wr"£eilTa a milli í ákveðnum
hlutfollum. Ek'ki er þó tilgangur-
mn, að þetta gerist allt um leið
og samningurinn gengur í gildi
heldui' er gert ráð fyrir því, að
toilarnir lækki smám saman á 12__
15 ara timabili, unz þeir eru að
lullu ur sogunni, og öll höft á
innflutnmgi falli niður á sama
Lma. Við þessar tollalækkanir á
aö ganga ut frá þeim tollum, sem
í gildi voru í ársbyrj un 1957. Jafn-
afnema efth' hinum almennu regl-
rf —.
samningssvæðinu batna stórlega,
en samkeppnisaðstaða þeirra, er
utan við Stæðu, versna að sama
skapi. Þannig sáu Bretar fram á
það, að samkeppnisaðstaða þeirra
við sölu iðnaðarvöru, t.d. til Hol-
lands og Belgíu, í samkeppni vitJ
framt þessu a svo smam saman ignag Þýzkaliands og FrakMands
a'ð taka upp sameiginlega tolla lnuncp versna stórlega. Þeir yrðu
gagnyart aðilum utan svæðisins, ag yijrstíga háa tollmúra, þar sem
og eiga þessir tollar að byggjast þý^jj. 0g framskir framleiðendur
að vcrulegu leyti a meðaltali tolla g!ætu s,elt tonfrj,álst. Sömu afstöðu
iþatttökurikjanna i upphafi. ihlutu aðrar þjóðir að hafa, t.cl.
Varðandi landbunaðarafurðir en Danirj varðandi sölu landbúnaðar-
með þeim eru taldar fiskafurðir, Vara í Þý2Íkalandi, og svo mættii
gilda ýmsar sérreglur. Tolla og leil„; telja
höft í viðskiptum með þessar af- "Af ‘þessum sjónarmiðuia
urð'h' milli þátttökuríkjanna skal spruttu brátt hugmyndir um þaðj
að komið yrði á fót samstarfi
fleiri þjóða um fríverzlun í því
skyni að koma í veg fyrir liin ó*
Iiagstæðu áhrif sameiginlega
markaðsins á ríki utan lrans og
til þess að skapa aðstæður fyrir
aukin og hagkvæmari viðskipti
meðal þátttökuríkja Efnahags-
samvinnustofnunarinnar. Átlu
Bretar meginþátt í því að móta
þessar fríverzlunai'hugmyndir i
uppliafi, og á ráðherrafundi stofn
imarinnar í febrúar 1957 var á-
kveðið að reynt skyldi að koma
á fót fríverzlunarsvæði, er næði
til allra aðildarríkja Efnahags-
samvinnustofnunarinnar. Síðan
liefir verið unnið stöðugt að mál-
inu innan hennar, enda þótt enn
sé alllangt í land, áður eu vænía
má, að fyrir liggi frumvarp áð
fríverzlunarsamningi.
j Hið fyrirhugaða Mverzlunarí
svæði er í ýmsum mikilvægum 'at-
(riðum frábrugðið tollabandalagi
sexveManna. Ekfci er gert ráð fyrir
því, að komið verði á raunveru-
legu tollabandalagi milli ríkja frf-
verzlunarsvæðisins. Tollar í við-
skiptum á mitli þátttökuríkj anna
verða að vlsu afnumdir, en hins
vegar er gert ráð fvrir því, að
þátttökuríkjunum sé frjálst að á-
kveða hverja tolla þau taka af
vörum, er koma frá löndum utan
Mverzlunarsvæðisins.- Skip'tk'
þfetta verulegu análi, t.d. fyrir lönd
eins og Bretland, sem hefir mjög
mifcil viðtefcipti utan efnahagssám-
yinnuilandanna. Gengið hefir verið
út frá því, að reynt yrði að sam-
ræma ákvæði fríverzlunarsvæðis-
inis og sexveldasamningsins varð-
andi tollalækkanir eins mikið og
unnt er, og þess vegna hefir veríð
lagt til, að tollalækkanir sexvelda
samningsins gildi í aðalatriðum á
MverzlUnarsvæðinu, svo að 12—
15 ár munu Mða þangað' til frf-
verzlunin er fcomin algerlega tii
framkvæmda, frá þeim tíma, er
samningurinn gengur í gildi. ■
Dökka svæðiS er sexveldin, sem þegar hafa gert með sér samkomulag.
Löndin, sem merkt eru gráum lit, eru þau, sem líkleg eru til að taka þátt
í fríverzlunarsvæðinu, og auk þess e. t. v. írland, Portúgal og ísland. —
Dr. Gylfi Þ. Gíslason
iðnaðarmálaráðherra
um, en jafnframt er gert ráð fyrir
að tekin verði upp sameiginleg
stefna í landbúnaðarmálum, þar á
meðal bæði um framleiðslu og
sölu afurða. M.a. má setja ákvæði
um lágmarksverð, og með tíman-
um verður að likindum komið á
samræmi í sölu og dreifingu þess-
ara afurða á sexveldasvæðinu. Enn
er mjög óljóst, hvað felast muni
í framkvæmd þessarai" svokölluðu
sameiginlegu stefnu í landbúnað-
armálum, en búast má við víð-
tækri skipulagningu og eftirliti.
Ur þessu verður skorið, eins og
svo mörgu öðru, af stofnunum sex-
veldasvæðsins í framtiðinni. Loks
gerir sexveldasamningurinn ráð
fyrir mjög nánu samstarfi og sam-
ræniingu á svið'i félagsmála o-
fjarmala, svo og sérstökum aðgerð
um, er miðhað því að aðlaga efna-
hagssíarfsemi þátttökuríkjanna
nyjum aðstæðum. Munu hinar tvær
ansstofnanir samtakanna, Fram-
kvæmdabanki Evrópu og Uppbygg-
íngarlanasjóðurinn, annast það
verkefni.
Sexveldasamningurinn var á s 1
sumri og hausti staðfestur af lög-
gjafarsamkomum þátttökurikj-
anna, og gekk hann í giMi 1. jan.
úar s.l. Á því ári, sem nú er að
líða, verður þó ekkert aðhafzt ann-
að en að undirbúa starfsemi banda-
lagsins. Komið verður á fót stofn-
unum þess og ákvarðanir teknar
um ýmis atriði, sem ekki eru skýr
ákvæði um í samningnum. Raun-
veruleg framkvæmd samningsins
hefst hins vegar ekki fyrr en 1.
janúar 1959, og' þá munu fyrstu
tollalækkanirnar ganga í gildi.
Viðhorf annarra
Evrópuþjóða
Hjá þvi gat ekki farið, að fyrir-
ætlanir sexveldanna um að koma
á sameiginlegum markaði vektu
ekki aðeins athygli, heldur cinnig
nokkurn kvíða hjá öðrum aðldar-
ríkjum Efnahagssamvinnustofnun-
arinnar. Frá heinu hagsmunasjón-
armiði hlutu þátttökuríkin utan
sexveldasvæðisins að óttast þau á-
hrif, sem tollabandalag sexveld-
anna mundi hafa á viðskipti þeirra.
Með tollabandalaginu mundi sam-
fceppnisaðstaða framleiðenda á
Viðskiptín eru undirsfaðan
Gi’undvallai'rnunur er á þeim
sjónarmiðum, sem fríverzlunartil-
lögurnar grundvallast á og þeim
tilgangi, er lýsh' sér í sexvelda-
samningnum. Fríverzl u n arsvæði ð
er eingöngu hugsa'ð sem samning-
ur um viðsfciptaleg málefni, og: þ..ð
vafcir allls efcki fyrir forvígismþnn,-
um hans, að hann sé skref í átfc
til pólitísfcrar sameiningar Evrópu.
Einnig virðast flest rífcin ófús til
þess að afsala sér ákvörðunrarétti
hendur stofnana fríverzlunar-
svæðisins, og er lagt til, að innan
iþess gildi svipaðar reglur uffl á-
kvarðanir og í Ei’nahagssamvinnu-
stofhuninni þ.e.a.s., að allar meiri-
■háttar ákvarðanir þurfi að sam-
þykkjast einróma.
Það cr að sjálfsögðu augljóst,
að fríverzlun mun gera nauðsyn-
legt að samræma frekar en gert
hefir verið stefnu þátttökuríkj-
anna í efnahagsmálum til þéss að
koma í veg fyrir misræmi og jafn-
vægisleysi. Hins vegar gera frí-
verzlunartillögurnar ekki ráð fyrir
nærri því eins nánu samstarfi um
þessi mál né um félagsmál og
skattamál eins og sexveldasamn-
ingui’inn.
í hinum upphaflegu fríverzlunar
tillögum var lagt til að fríverzlun-
in tæki ekki til landbúnaðarafurða,
að fiskafurðnm meðtöldum, og áttu
(Framh. á 8. síðu.)