Tíminn - 20.02.1958, Blaðsíða 8

8
Efnahagssamvinnulönd
Framhald af 7. sídu
Breíar megin'þátt í þeirri tillögu.
Hefir þetta atriði orðið eitt af
toellztu deiluefnunum varðandi
trfni fríverzlunarsamningsins.
Loks var það viðurkennt í upp-
fcaíi, að sum þátttökuríkja myndu
ékM vera fær um að taka á sig
þegar í stað skuldþindingar frí-
verzlunarsamnings, og var þvi tal-
ið liklegt, að veita þyrfti þessum
irákjum einhverja sérstöðu og jafn-
■vel aðstoð fýrst í stað.
Viðræður um fríverzlunar-
málið
Eétt er að rekja í höfuðdrátt-
tem þær samningaviðræður, sem
iram hafa farið um fríverzlunar-
análið. Fyrsta stig umræðnanna
var, að málinu var Vísað til þriggja
toefnda, 21. nefndarinnar, er kanna
íikyldi meginatriði fríverzlunar-
feugmyndarinnar og samræmingu
Við .sexveldasamninginn, 22. nefnd-
ariimar, er fjalla skyldi um, til
bvaða afurða samningurinh skyldi
»á, þ.e.a.s., hvort landbúnaðaraf-
urðir skyldu vera með eða ekki,
©g loks 23. nefndarinnar, er fjall-
®r um vandamál þeirra landa, er
talin voru of skammt á veg kom-
im i efnahagsmálum til að taka á
éig allar skuldbindingar fríverzl-
luiarsamningsins. Allar þessar
mefndir störfuðu fram á síðast lið-
6.6 haust og skiluðu merkilegu
Btarfi, enda þótt í Ijós kæmi, að
mikill ágreiningur væri um ýmis
{ttriði.
í 22. nefndinni tókst ekki að ná
meinu samkomulagi um meðferð
landbúnaðar- og fiskafurða, en
margar þjóðir héldu því fram, að
ftíverzkmin ætti að ná til þessara
aíurða ekki síður en iðnaðarvöru
eg hráefna. 23. nefndin hefir hins
vegar fyrst og fremst starfað að
því að safna upplýsingum og kanna
vandamál þeirra þjóða, sem
Etemmra eru á veg komnar efna-
hagslega, og hafa mál fjögurra
orfkja verið til athugunar hjá nefnd
inni, en öli hafa þessi ríki taiið
(sig þurfa undanþágur eða sér-
Btöðu innan frív'erzlunarsvæðisins,
en þessi ríki eru Grikkland, Tyrk-
Band, írland' og ísland.
Helztu ágreiningsmálin
S.l. október var siðan haldinn
fundur í ráðherranefnd Efnahags-
Bámvinnustofnunarinnar og litið
ytfir farínn veg. Gáfu þá Bretar í
is!kyn, að þeir væru fúsir til mála-
índðlunar varðandi meðferð land-
búnaðarafurða innan fríverzlunar-
Evæðisins, og yfirleitt kom fram
E'terkur vilji til að koma á fót frí-
verzlunarsvæði. Var þá ákveðið
aið visa málinu til sérstakrar nefnd
ítr, er vinna sikyidi að undirbún-
ingi að samningsuppkasti, og
Ekyidu í henni eiga sæti þeir ráð-
berrar aðildarríkjanna, sem fara
zneð málefni Efnahagssamvinnu-
Etoínunarinnar. Hefir ráðherra-
Weínd þessi komið saman á þrjá
ffundi síðan og fjallað um flest
lielztu vandamálin varðandi frí-
verzlunarsamninginn. Skal hér
tWepið á þau, sem mestum ágréin-
ingi hafa valdið:
1. Ennþá er mikill ágreiningur
ríkjandi milli sexveldanna ann-
ars vegar og hinna þátttöku-
rílkjanna ellefu um meginskipu
iag fríverzlunarsvæðisins. Vilja
sexveldin, að það verði sniðið
í veigamifclúm atriðum eftir
sexveldasamningnum, t.d. varð-
andi tolla gagnvart ríkjum ut-
an svæðisins.
2. Ennþá er langt í land, áður en
samkomulag næst um meðferð
landbúnaðarafurða. Þær tilslak
anir, sem Bretar hafa gert hing
að til, virðast ekki nægilegar
til þess, að samkomulga geti
orðið, td. milli þeirra og Dana.
Þar að auki er mjög erfitt að
samræma ákvæði fríverzlunar-
samningsins ákvæðum Rómar-
samningsins á þessu sviði, þar
sem sexveldin hafa ekki ennþá
tekið ákvarðanir varðandi mik-
ilvæg framkvæmdaatriði. Allt
útlit er fyrir, að það takist að
leysa þau vandamál, er fríverzl
unarsamningurinn - mun hafa í
för með sér fyrir þau lönd, sem
ekemmra eru á veg komin efna
hagslega, annars vegar með und
anþágu frá ákvæðum samnings-
ins og hins vegar með aðstoð
við útvegun fjármagns til að
efla efnahagsþróun þessara
landa. Hins vegar er ennþá
mikill ágreiningur um það,
hvort koma eigi upp innan frí-
verzlunarsvæðisins fjárfesting-
arlánastofnun eða framkvæmda
banka, er hafi það hlutverk að
örva uppbyggingu atvinnulífs-
ins og flýta fyrir þeim breyt-
ingum á framleiðsluháttum,
sem fríverzlúnin hlýtur að hafa
í för með sér.
Tollabandalag er þegar
staSreynd
Tóllabandalag sexveldanna er
þegar staðreynd, og mun það taka
til starfa í byrjun næsta árs. Eins
og ég gat um áðan, er að vísu
enn ósamið um ýmis atriði, jafn-
vel ýmis grundvallaratriði, að því
er snertir verzlun með landbúnað-
arafurðir og sjávarafurðir. Hvað
sjávarafurðum viðvíkur er þó full
ástæða ifeil þess að gera ráð fyrír,
að skilyrði landa utan tollabanda-
lagsins til sölu á sjávarafurðum
á tollabandalagssvæðinu verði að
^einhverju leyti verri en aðstaða
aðila í tollabandalagslönduiium
sjálfum. Þess vegna er fétt að
fara nokkrum orðum um það,
hvaða áhrif líklegt er að stofnun
þessa tollabandalags hafi á útflutn
ing íslenzkra sjávarafúrða.
Eftir síðustu heimsstyrjöld hefir
ekki verið um að ræða útflutning
verkaðs saltfisks til tollabandalags
landanna né annarra efnahagssam-
vinnulanda. Spánn og Brasilia
hafa verið aðalmarkaðirnir fyrir
þessa vöru, og eru viðskiptin við
bæði þau lönd á jafnkeypisgrund-
velli. Tollabandalagið mun því
ekki hafa nein bein áhrif á útflutn
ing þessarar vöru. Hins vegar er
um þriðjungur óverkaðs saltfisfes
seldur til tollabandalagslanda, þ.
e.a.s. til Ítalíu. Tvö af löndum
tollabandalagsins, þ.e.a.s. Frakk-
land og í seinni tíð einnig Þýzka-
land, eru keppinautar okkar á
ítalska markaðinum. Framleiðsla
Frakka er að vísu yfirleitt lélegri
en okkar vara, en verð hennar
hefir hins vegar verið mikiu lægra
en verð á íslenzkum fiski. Hins
vegar eru gæði þýzku framleðisi-
unnar svipuð gæðum íslenzka fisks
ins. Saltfiskveiðar togara frá
Þýzkalandi hafa farið vaxandi und
anfarið. Þýzku tograrinr afla við
Grænl. og selja því ekki ósvipaða
vöru og við. Þá hafa Þjóðverjar
einnig selt söltuð þorskflök til
Ítalíu. Aðstaða Frakka og Þjóð-
verja á ítalska markaðinum verður
þvi rnun betri en okkar íslendinga,
þar sem búast má við því, að tek-
in verði upp nokkur tollur á sait-
fiski frá löndum utan tollabanda-
lagssvæðisins. Þá selja íslending-
ar og allmikið af skreið til Ítalíu,
en Þýzkaland og Holland kaupa
eingöngu til endurútflutnings.
Auk íslands er Noregur eina land-
ið í Evrópu, sem framleiðir skreið,
svo að ekki yrði um að ræða sam-
keppni á þessu sviði frá lönd-
um innan tollaþandalagsins.
Fiskur á Evrópumarkaði
Að því er snertir freðfisk og
freðsild er ástandið hins vegar ger-
ólfkt. Meira en tveir þriðju hlut-
ar útflutnings þessara vörutegunda
eru seldar til jafnkeypislanda, að
Iangmestu l'eyti til landanna í A-
Evrópu. Á þessu sviði hafa tolla-
bandalagslöndin mjög litla þýð-
ingu. Meginástæður þess, hversu
lítill freðfiskur er seldur til tolla-
bandalagslandanna, eru þær, að
dreifingakerfi fyrir freðfisk er
þar víða mjög ófullkomið og því
um að ræða harða samkeppni frá
nýjum fiski, þ.e. ísfiski. Auk þess
eru tollar á freðfiski í sumum
þessara landa, svo sem Frakklandi,
mjög háir. Hins vegar er enginn
vafi á þvi, að allt stefnir í þá átt,
að komið verði upp geymslu og
dreifingarkerfi fyrir fryst matvæli
í þessum löndum, og munu þá
verða þar skilyrði til stóraukinnar
sölu freðfisks. Af tollabandalags-
löndunum eru Þjóðverjar helztu
keppinautar okkar í freðfiskfram
Ieiðslu. Mundu þeir að sjálfsögðu
standa miklu betur að vígi um
sölu á freðfiski á tollabandalags-
svæðinu og sennilega gera alla sölu
á íslenzkum freðfiski þar ómögu-
I lega.
Að því að ísvarinn fisk snertir,
|er Þýzkaland eina tollaþandalags-
jlandið, sem íslendingar selja þá
| vöru til. Árið 1956 var tollur af
j slíkum fiski afnuminn á aðalsölu-
l tímanum, en hann hafði þá verið
j5%—10%. Hefir þetta greitt tals-
ivert fyrir sölu ísfisks til Þýzka-
j lands. En ef nú á ný verður lagður
! tollur á innflutning þessarar vöru
frá löndum utan tollabandalagsins,
jtorveldast sala hennar þangað aft-
ur. Þess ber þó að geía, að önnur
tollabandalagslönd keppa ekki sem
stendur við íslenzka fiskinn á þess-
um markaði.
Um saltsildina gildir yfirleitt hið
sama og um freðfiskinn. Yfirgnæf-
andi hluti hennar er seldur til
jafnkeypislanda, meir en helming-
ur til Austur-Evrópu. Um fiski-
mjöl, lýsi og aðrar sjóvarafurðir er
það að segja, að auðvelt er að selja
þær fyrir frjálsan gjaldeyri, enda
langsamlega mestur hluti þeirra
fluttur til efnahagssamvinnulanda
eða dollaralanda. Stofmm tolla-
bandalagsins mun þvi eklki tor-
velda íslendingum útflutning þéss-
ara vörutegunda.
AðstaSa íslendinga
Meginniðurstaða þessa er því
sú, að stofnun tollabandalagsins
muni torvelda fslendingum út-
flutning óverkaðs saltfisks og
skreiðar til Ítalíu, ísfisks til
Þýzkalands og freðfisks til Frakk
lands. Þetta á við um þann lít-
flutning, sem nú á sér stað. En
í þessu er bó fólginn kjarni máls-
ins. Hann er sá, að erfitt mundi
vera fyrir íslendinga að auka
markað sinn fyrir þessar eða aðr-
ar sjávarafurðir í toliabandalags-
Iöndunum, þar eð í þeim eru
framieiðendur flesíra þessara
vara, og mundu þeir standa betur
að rígi ti! sölu á þessum stóra
markaði en íslendingar. Þetta er
auðvitða alvarlegast að því er
freðfiskinn snertir.
Á því getur enginn vafi leikið,
að í Evrópu verður innan tíðar
komið upp geymslu- og dreifingar-
kerfi fvrir frvst matvæli hliðstæðu
jþví, sem nú er til, t. d. 1 Banda-
ríkjunum. Ef viðskiptin með freð-
fisk væru frjáls, ættu íslendingar
auðvitað að hafa mikil söluskilyrði
á EvTÓpumarkaðinum. En tolla-
bandalagið setur þá, eins og alla
framleiðendur utan þess, skör
lægra en framleiðendur innan
þess, svo að mjög hætt er við því,
að íslendingar hefðu ekki skilyrði
til aukinnar eölu á þeim nýja
markaði, sem þarna myndaðist.
Af þessum ástæðum er það aug-
ljóst hagsmunamál íslendinga, að
ekki verði látið sitja við stofnun
tollabandalagsins eins. Að vísu er
það enn miklu brýnna hagsmuna-
mál margra annarra, svo sem Breta
og Dana. Stofnun tollahandalags-
ins hefir stóralvarlegar afleiðingar
í för með sér fyrir Breía vegna
þess, hversu mjög það rýrir sam-
keppnisaðstöðu brezks iðnaðar í
tolíabandalagslöndunum gagnvart
iðnaði þeirra sjálfra. Og Danir
mundu missa mjög mikilvæga
markaði fyrir landbúnaðarafurðir
sínar. En þótt íslendingar eigi ekki
náíægt því eins mikið á hættu og
t. d. þessar þjóðir, mundi aðstaða
þeirra í heimsverzluninni rýrna við
tilkomu tollabandalagsins, og þess
vegna er enginn hlutur sjálfsagðari
eú sá, að þeir fylgist af áhuga með
þeirri viðleitni, sem uppi iiefir ver-
ið í þá átt að stækka efnahagssam-
vinnusvæðið og gera það þannig úr
garði, að viðskiptin torveldist ekki
frá því, sem verið hefir, heldur
geti þvert á móti aukizt.
Slærsfi viSskipfaaðilirtn
Sem heild eru efnahágssam-
vinnulöndin stærsti viðskiþtaaðili
íslendinga. Árið 1956 nam útflutn-
ngur til þeirra 46% af heildarút-
flutningnum, útflutningurinn til
dollaralanda nam 13%, til Austur-
Evrópulanda 30% og aiinarra jafn-
keypislanda 11%. Innflutningur
frá efnahagssamvinnulöndunum
nam 42%, frá dollaralöndum 21%,
frá Austur-Evrópulöndum 26% og
frá öðrum jafnkeypislöndum 11%.
Viðskiptin við efnahagssamvinnu-
löndin hafa þó farið hlutfallslega
T í M1N N, fimmtudagiim 20. fehrúar 195&,
Einar Þorkelsson
(Framhald af 3. síðu).
og hvarflað frá, því að búskapar-
ár hans þar urðu alls 55 og raun-
ar fleiri. Fram að síðustu ævi
árum hafði hann nokkra búsýslu,
þótt í smáum stíl væri, og sinnti
störfum, er að því lutu. Var sem
Elli fengi lítt bugað lífsþrek hans
og andlegt fjör. Banalegan var og
stutt, og mál og ræna óskert fram
á hinztu Etund.
Búskaparsaga Einars á Hróðnýj-
arstöðum er stórmerk og myndi, ef
rakin væri ýtarlega, gilda sem
heiídarmynd af baráttu, fram-
kvæmdum og sigrum hinna kyrr-
látu afreksmanna í bændastétt
vorri fyrir aldamótin og framan af
þessari öld, þar sem bú var stofn-
■að við lítil sem engin efni, en
só/tt fram til bjarálna með hag-
sýni og óþrottegu erfiði og jafn-
framt hafizt handa um umbætur,
sem oft skilaði ótrútega drjúgt á-
fram, þrátt fýrir frumstæð vinnu-
tæki og aðra erfiðleika. Einar var
Ieiguliði fyrstu búskaparár sín, en
keypti síðar jörðina af fyrri eig-
endum. Þrátt fyrir mikla ómegð
blómgaðist hagur hans, svo að
hann komst í röð beztu bænda í
sinni sveit og þótt viðar væri leit-
að. Jörðina bætti hann eins og
hezt gerðist á þeirri tíð um rækt-
un, húsakost og girðingar, en þó
bar hitt af, hve snyrtitega var um
allt gengið, utan húss og innan.
Það er vart ofmælt, að hegar um
miðbik búskaparára Einars hafi
Hróðnýjarstaðir verið orðnir svo
fagurt býli, að hver menningar-
þjóð hefði mátt vera stolt af.
En þegar minnzt er ævistartfs
Einars Þorkelssonar, má ekki
gleymast að geta þes-s, að hann
stóð ekki einn að verki um að
efla hag lieimilis síns og gefa því
fagran mienningarblæ. Hinn 3.
júlT 1886 gekk hann að eiga Ingi-
ríði Hansdóttur frá Gautastöðum
í Hörðudal, Ólafssonar. Hún var
gíæsiíeg kona, virðuteg í fram-
komu, góðviljuð og frábær hús-
móðir. Mátti með sanni segja, að
hvorugt þeirra lét sinn hlut eftir
liggja um að éfla liag og lieill
heimilisins. Gestum, sem að garði
komu, mun seint gleymast, hve
hugljúfar voru þær stundir, er
dvalizt var á heimili þeirra hjóna.
Áttu þar hlut að bæði liúsbænd-
ur og hörn þeirra. Voru börnin
öll Ijúf í framkomu og vel gefin;
einkum var listhneigð rik í fari
þeirra. En börn þeirra hjóna, niu,
sem öll éru á lífi, eru:
Salóme, gift Kristmundi Egg-
ertssyni í Rauðbarðaholti í
HvammsBveit.
Þorkell, bóndi á Hróðnýjarstöð-
um, kvæntur Hrefnu Jóhannes-
dóttur.
Sigríður, gift Guðmundi Guð-
brandssyni frá Leiðólfsstöðum, nú
í Reykjavík.
Sigurhans Vignir, ljósmyndari í
Reykjavík, kvæntur Önnu Bárð-
dal.
HeTdis, gift Daníel Tómassyni
frá KoEsá, r,ú í Reykjavík.
Guðrún, ekkja Árna J. Árnason-
ar frá Köldukinn, húsgagnameist-
ara í Reykjavík.
Kristján, fyrr bóndi á ITróðnýj-
arstöðum, r,ú í Reykjavík.
Helgi, húsgagnameistari í Rvík.
Hróðný, gift Jóhannesi skáldi
úr Kötlum.
Ingiríður, kona Einars, lézt 18.
des. 1938. Aiia tið síðan var Ein-
ar í skjóli sona sinna á Hróðnýj-
arstöðum, lertgst hjá Þorkeli og
konu hans. Naut hann þar ágætr-
ar umhyggju. Voru hjónin þar
heima og einnig börn hans, sem
búsett voru annars staðar, svo og
barnabörn og yngri niðjar, öll sam-
hent í því að gera honum ævi-
kvöldið sem ánægjuríkast. Hann
fylgdist líka af áhuga með um
hag barna sinna og yngri niðja.
En barnaborn hans eru 29 og
barnabarnabörn 44, eða niðjar
alls 82.
Einar hélt góðri sjón t il ævi-
loka og las mikið bækur og blöð,
hafði áhuga á hverskonar fram-
faramálum, en þó einkum þeim,
minnkar.di undanfarin ár. Útflutn-
ingur til þeirra nam 57% heildar-
útflutningsins 1952, en minnkaði
ofan í 47% 1953, og hefir haldizt
hlutfallslega svipaður síðan.
er varða hag og heill hinaa dreifðií
hyggða. Engrar beiskju varð vart,
er liann minntist erfiðiia lífskjara
á æskuárum eða harðrar lífsbar-
áttu á frum:bý 1 ingsárum. Gleðin
yfir framförum og tækni og bætt-
um hag landsins barna var rikúst
í hug hanis.
Einar var meðalmaður vexti,
bjartur yíiri’itum, hófsaml'ega glað-
ur í viðræðum, raunsæismaður, en
■lagði gott til um hvað eina. Þegar
við fyrstu sjón og kynni mátiti
glöggt finna, að hann var „þéttur
á velli og þéttur í lund“, hvikaði
ekki frá því, er hann taldi rétt
vera. Hann gaf sig lífet fram til
afskipta af opinberum málum. en
trúnaðarstörtf, honum falih, voru
í góðum hönduim.
Hinn tíræði Öldungur á Hióð-
nýjarstöðum er kvaddur með þökfc
og virðingu af ástvinum sínum,
sveitutigum og mörgum öðrum
vinum. Vér gleðjumst yfir því, hve
starfsævi hans var heillarík og ævi
kvöldið fagurt. Vér fcveðjum hann
í þeirri trú, er hin fornu orð lýsa:
að guð muni nú geía honum raun
i'ofi betri.
Jón Guðnasöffl
Baðstofan
(Frámh. af 6. síðu).
að læða inn niðrandi grun en
koma íram af ósvífinni hrein-
skilni. Svo mun þó ekfci vera.
Hann. veit ekki, hvað hann er að
segja. Hiann hefir eklfci lesið Ijóð
Jóhannesar nógu vel til þess að
læra að metia hið stórbrotna og
Sk'áMtega vi'S þau. Þess vegina
sézt honunn líka- yfir það, sem
hann gæti gagnrýnt þau fyrir.
Ailtt feaii hans um Jóhanmes ur
Kötlum, það, sem þarna er birt,
er því slieggjuclómur uin sfcáfed-
sfciap hans og rætni um m'anninh
sjáiían. Mér finnst áivtæðuiaust
að réiðast nnanni svó, þó að hann
þýöi bók um náittúriúiiðga bfati
og hafi efciki komið aúga á það,
að einmiitt þeir eru fuiiflír ófiátt-
úiru. S.J.“
VarnargartSar
(Framhald af 4. síðu).
mjúlkurfluitniniga til vinnslustöðfe-
arinnar á Bötfn en áður. Selveiði
og silunigsveiði var ineð mieira
móti, að minnsta kosti í sumum
sveitum. Én rjúpur vírtuist íærri
mi en árið 1956. Árið 1957 má,
eins og sagt hiefir verið, teljatet
velgengnitíár.
S. J.
Vettvangur æskunnar
(Frarnh. af 5. síðu.)
uim' lönduim. Styrj-aMir erti eíitir
þetta algjörQ'ega óhugsandi á mMi
þeisisara ríkja, þar eð sérhaigsmun-
•ir þeirrá verða úr sögunni, en í
sitaðinn koma saimeiginliegír hagk
munir. Bandaflögin sikapa grund-
Vöfll fyrir betri almenn lí'fsOtíjiðif
en nokkru sinini hefir áður þekkzt
í Evrópu, og satt fólk vill ekfci
stríð. *
En þegar Mið vefður að kaina
-þéssum fögru áforinu'fn í fraMÍ-
kvænid, Verður ekki 'staðar nunt
'ið. Af efnáhaigisflegri samivinnu leið
ir,-' er tímar Hða, pólBtísika sam-
vinnu, og áiteiðanlegt er, ag lekin
verður upp hiMu nánafi sani-
vinna í ufanrífcisimá'lum og hermlál
um en áður hdfir þekkzt, og ekki
mun Iíða svó mjög á löngu áður
en lafllar Efnahaigissamvinnuþjóðirn
ar koma í þessum máilurm íram
gagnvart uimheiminum seni ein
'þjóð. Á svi'ði eínahags'miáil'a verður
svo næsta iskretfið að koma á scmiu
mynt fyrir öfll bandalagsríkin. Og
þá er orðið skammt í að niynda
eina samhandsstjórn fyrir s'aEtn-
bandísríikið Evrópu. ■.
íniiiiiiniminmiiiiiMnttiíiiiiiiiiiiiiiiinnwriiimmiÁ
Frímerki
Lesendur blaðsins athugið, að
á jóiapóstinum er oft fjöldi fií-
merkja. Kaupi öll notuð íslenzk
frímerki hæsta verði og einnig
jólamerki.
Þórður Pétursson, Ai'hvammt,
Laxárdal, Suður-þingeyjarsýslu.
iiimimmmmmimmnmmiimiimmmimiiniinmni