Tíminn - 08.05.1958, Qupperneq 5

TÍMINN, fimmtudagmn 8. maf 1958.
«MHÍ|
TTVAN
ÆSKUNNAR
MÁLGAGN SAMBANDS UNGRA FRAMSÓKNARMANNA RITSTJÓRAR: SIGURÐUR PÉTURSSON OG VOLTER ANTONSSON
/
ornvun
vegi
Að gefnu tilefni.
Altt frá lokum seinni heim-
styrjaldar hefir hinum frjálsa
heimi staðið ógn og stuggur af
einrœðisstefnu Ráostjórnarríkj-
anna og tiiimeigingu þeirra til
að fsera út veidi sitt. Frjálsar
þjóðir hafa lagt morð fjár í lier-
væöingu, sem þær haía mioað
við að ge'U varið frelsi sitt. —
ÖUum er kunnugt um þá stað-
reynd, að þjóðir Vestiu--Evrópu
og Bandai’íkjanna hófu strax
skipuiega afvopnun að hehnstyrj
öldinni lokinni en Rússar gerð-
ust æ grárri fyrir járnum. Augu
manna opnuðust þó brátt fyrir
þeirri staðreynd, að voði var fyr
ir dyrum, ef ekkert var að gert,
cnda voru Ráðstjórnarríkin farin
að svipta Austur-Evrópuþjóðirn-
ar sjálfstæði sinu nieð hinum
skelfilega rauða hcr og alls óvíst
var, hvar þau ætluðu að láta stað
ar numið. Jafnhliða héldu komm
únistar uppi svæsniun áróðri
meðal frjálsra þjóða og báru
Bnndarikjunum a brýn heims-
valdastefnu svona til að draga
athyglina frá ógnarverkum ráð-
stjórnarinnar. i>aö naöi þó ekki
tilgangi sínuni og frjalsar þjóöir
hehns tóku þri til á ný, eins og
áður segir, að eyöa geipifé til
Jandvarna.
Rússar bera ábyrgð
á spenuunni í alþjóðamálum.
En um leið og frjálsar þjóðir
endiu'hervæddust, lögöu þær æ
meiri áherzlu á alisherjar af-
vopnim ailra þjóða. Voru margar
merkar tiilógur bornar fram í þá
átt en Kussar Jiata komiö þeim
öllum fyrir kattarnef. Meðal at-
liyglisverðari tillagna, sem fram
komu var tillaga Bandaríkjanna
um eftirlit úr lofti, sem auðvit-
að naði jafnt til þeirra sem ann-
arra. En þá sem endranær höfðu
Rússar einhverju að leyna og
ekkert varð því úr slíku eftir-
liti, sem hefði minnkað ófriðar-
liættuna til muna og stórlega
dregið úr allri spennu í alþjóða-
máliun. Afstaða Ráðstjórnarríkj-
anna varð mönnum til mestu von
brigða, því aliur almenningur
liatar stríð sem dýrsiegt fyrir-
bæri sæmandi skepnum einum
en ekki menntuðu fólki.
Hyggja Ráðstjórnar-
ríkin á skyndiárás?
Hemaðarsérfræðingar tclja,
að nútímastyrjöid muni jafnvel
útldjáð á nokkrum dögum. Morð
vopnin, sem maðurinn hefir
framleitt eru svo ægileg að þau
drepa út frá sér í margra tuga
kílómetra radíus. Ríki, sem á slik
tól, og hyggur á styrjöld Iilýtiu-
að leggja mikla álierzlu á, að fá
tækifæri tU að koma andstæðing
sínnm í opna skjöldu — það get
ur sem sé gert hann næstum ó-
vígan á augnabliki. Fjrir því
lögðu Bandaríkin fram tiilögii í
Öryggisráðinu um það, að komið
yrði upp alþjóðiegu eftirliti á
norðurskautinú til að koma í veg
fyrir skyndiárás. TUlaga þessi
var svo merkilegt spor til varð-
veiziu friðar í heimimun, að
Hammarskjöld skoraði sérstak-
lega á mcðlimaríki ráðsins að
samþykkja hana. En alnienning-
ur má nú sjá á eftir hcnni sem
fleinun í fjöidagröf friðartU-
lagna síðustu ára. Rússar drápu
hana eins og aðrar og hljóta því
enn einu sinni, og ef til vill
miklu frckar en áður, að vekja
þann grun meS mönnmn, að þcir
séu í rauniuni ekki svo friðsam-
ir, sem þcir láta vera í áróðri
sínum og blekkja hér eftir varla
aðra en fífi ein og fáráðlinga.
Verður þungavatnsverksmiðja reist á íslandi?
Getur verið heppílegra fyrir okkur að staðsetja slíkt fyrirtæki
á hverasvæðimi við Torfajökul
— segir íramkvæmdastjóri Rajmsóknarráos
ríkisins um hugmyndina um þungavatns-
vinnslu á Islandi.
Fréttamaður frá Vettvangi ir það ekki verið injög mikið notað
æskmmar gekk á fund Stein- í þeim. tilgángi hingað til.Það staf-
gríms Hermannssonar, frámkv.- ar af þvi, að þungt vatn hefir
stjóra RannsóknaiTáðs ríkisins og verið mjög dýrt, þangað til Banda
spurði hann frétta af þeírri at- ríkjamönnum tókst fyrir nokkrum
hugun á þungavatnsframieiðslu árum að framleiða það méð nýrri
hér á landi, sem nýlega er iokið. aðferð, sem gerir ’það mikið ódýr-
ara en áöur var. Því er nú talið
líklegt, að þungt vatn muni verða
mikið meira notað í framtíðhmi
en verið hefir.
— Er það ekki rétt hjá mér, að
áður hafi verið rætt um fram-
leiðslu á þungú vatni hér á landi?
— Það er rétt:.
— Getur þú sagt okkur eitt- '
hvað ura það?
Athugun á framleiðslii þcss

Steingrímur var fús til þess að
svara spurninguin, sem fyrir hann
voru lagðar, en tók fram, að þessi
athugun væri enn á byrjunarstigi
og hefði til þessa verið að mestu
í höndum sérfræðinga.
Hvaí er þungt vatn?
— Undanfarið hefir mikið verið
skrifað um þungt vatn, en gætir
þú sagt lesendum í fáum orðiun
hvað það er, þetta þunga vatn?
STEINGRÍMUR HERMANNSSON
bezt, segja okkur, að gufan sé
'bezt notuð tii híbýlahitunar. M
er jarðhitinn að verðmæti jafe
olíu. Þetta eru allir sammála vm.
Ef jarðhitinn er notaður tii vat-
orkuvinnslu er verðmæti hans á-
ætlað minna en helmingi miuna'
en verSmæti oliu. Ef jarðiiitinB
er notaður til efnaiðju er veÆ-
mæti hans talið enn minna en eí
hann er notaður til raforkuvinusku.
Þó er það nokkuð breytilegt eátir
iðngreinum. Bkki virðist koma tiii
greina, að við þurfum að ihuga
nolkun gufunnar til upphitunaar.
Hér í nágrenni Reykjavíkur er.»
stór hitasvæði, sem endast munui
íengi. Ekki virðist heldur mfóg.
líklegt að jarðgufan geti kepþh
við vatnsorku okkar til raíofku-
framleiðslu, þó gelur slík nwáiun
hennar komið til greina, séœtak-
•lega • ef nauðsynlegt reynist' Stó
virkja minna en heppilegt er A
okkar betri vatnsföllum, og vii'O-
ist rétt að miða verðmæti henu.tr
við slíka notkun, þegar gildi jfTd-
gufunnar til þungavatnsvinnsTa er
metið.
— Alí'ir virðast saimnála ‘visn
var hafin. fyrir fáum ,árum á veg- .
. , , ........ um Rannsóknarráðs ríkisins og margt fleira. Einnig þurfum við að það, að staðsetja ben verksnti^j-
• — Þungt vatn er að utlni ems Raforkumálaskrifstofuhnar. Það fara að bora «em fyrst á Hengil-
og venjulegt vatn, cn vatnselmð, var f sambandi yið ahnCm);n. bug svæðinu.
sem i þvi er, er byggt upp a nokk- k.lðingar um nýtingli guíuorkunt' •'
ST“T“n,lrjbri?h,a.ffi ar. Þessi athugun g«kk jafnvel l.að Dýrt fyrS-tæki
kgt er, sókum l»ss, .8 haiir. heiir !”Srfræ8ta£fr M ÍSriSI syíejf’ jgf STStS
finnst í öllu vatni og er nókkurn
veginn í lilulfallinu einn á móti
una i Hveragerð'i. Koma ekki aðirir
staðir til greina, að þínum dómi?
— Hengil'svæðið vh-ðist hentug-
ast, en þó væri að mínu áliti
heppilegra fyrir okkur að stað-
hæfar niðurstöður. Stafaði það ai' svona fyrirtæki? Hvað nrunöi
fyrirtækið kosta og hvað mundu
sjö þúsund; Eigmleikar þess eru Bandaríkjamanna. Síffan þetta var,
nokkuð frabrugðmr eigmlmkum befir þessi aðferð verið kunngerð.
einkum af því, að þá Var ekki epn
allt kuniiugt um hina nýju.jffferð jóargir menn vlnna jxar?
Þetta hefir ekki verið
venjulegs vatns. Til dæmis er það
mjög góður hægir, sem nauðsyn-
legtþer að hafa í kjarnorkuofnum
til þess að hægja á þeirri efna-
breytingu, sem þar á sér stað. Þó
að þungt vatn sé hentugra en- flest
Á síðasín ári tókst 'svo að vekja
áhuga OÉEC (Efnahagssamvinnu-
stofnunar Evrópu) á þessu máli.og
leiddi það til þeirrar athugunar,
sem nú hefir verið gerð. Áhugi
« .. r . , ... Evrópuríkjanna stafar af þvi, að
eða oll onnur efm sem hægm, hef- þau geta ^ fmnleitt þun^. ;atn
fyrir verð, sem yröi eins hagstætt
Gölluð lagasetning.
Þegar framkvæmd skyldu-
sparna'ðar hófst fyrir skömmu,
benti Tíminn á nauðsyn þess, að
gera þyrfti hana auðveldari þeim
sem að lögum eru undanþegnir
þátttöku í honum. Það Iiefði nú
mátt ætla að na'gja myndi ein
blaðagrein um svo ómeridlegt
mál, sem allir hljóta að vera sam
mála um en framkvæmd þess
hefði a'ðeins haft í för ineff sér
lítilsháttar breytingu á löggjöf-
inni. Hefði verið ástæða til að
ætla, að félagsmálaráðuneytið
og hér á landi, söktim þess, að
orkan er lijá þehn rnikið dýrari
en jarðgufan okkar. Einnig
mundu-þau fremur kjósa að greiða
fyrir þunga vatnið í sínum gjald-
eyri en í dollurum.
Bora þarf sem fyrst
á Hengilssvæðinu
— Með 'tilliti til þess að þessi
athugun virðist hafa orðið okkur
hagstæð, hvað átítur þú, vera
næsta skrefið í þessu máli?
— Við verðum að minnast þess,
að sú nefnd, sem hingað kom, var
liefði strax orðið við réttlátiun fyrst og fremst nefnd sérfræðinga
óskum manna og notað tækifær- sem höfðu það verkefni, að at-
ið til lagfæringar, þegar bráffa- huga hvort þungavatnsframteiðsla
birgðalögin voru í meðförum hér virðist tæknilega æskileg. Það
þingsins. En sú dagstund, sem er rétt, að niðurstaða nefndarinnar
það liefði tekið einn fulitrúa í var hagstæð, en nú verður skýrsla
hennar rædd í stærri nefnd sér-
fræðinga og heldur síðan áfram
upp stigann hjá OEEC.
Þessi undirnefnd hefir lagt fil,
að nánari athugun verði gerð. Slík
félagsmálaráðuneytinu að sjóð'a
saman breytinguiia, var meira
virt heldur en þúsundir óþarfra
spora, sem með illu geði eru
gengin hver . mánaðarmót af
fjölda ungra manna og kvenna athugim eða áætlun yrði all fcostn
rætt
svo ég viti, en auðvelt virðist að
gera sér nokkra grein fyrir því. —
Minnsta verksmiðja, sem til greina
kémur rnundi framleiða 100 tonn
af þungu vatni á ári, en reiknað
er með því að hún yrði fljótlega
stækkuð upp í 500 tonn. 100 tonna
verksmiðja mundi kosta um 600
milljónir króna. Við bygginguna
mundu vinna um 1250 manns í tvö
ár, en eftir að framleiðslan liefst
mundu aðeins vinna þar um 100
manns. Vinnulaunm mundu greið-
ast í gjaldeyri. Þetta ju-ði töluvert
á rneðan á byggingunni stendur,
cinnig virðist trúlegt, að þá mundi
fást nokkur gjaldeyrir fyrir inn-
lent byggingai-efni, fhitninga o. fl.
Ef verksmiðjan er stækkuð, mundi
þessi vinna endast alllengi. Aftur
.á móti er þaö spurning, hvort við
getum fest svo marga menn v.ið
slíka byggingu. Eftir að framleiðsl-
an hefst, yrðu vinnulaunin mikið
minni, en þá virðist sjálfsagt, að
við fáum nofckrar tekjur af sölu
gufunnar. Þetta yrði samningsat-
riði, sem vel þyrfti að undirbúa.
Bkki virðist liklegt, að fyrirtæki
sem þetta mundi greiða nokkra
.beina skatta, að minnsta kosíi er
inu við Torfajökul, sem er eim-
stærra, og þaö stærsta- á laiiílimu
Þar er várla hugsantegt að nýta
'jarðhitann nema til einhvers stór-
iðnaðar. Vafasamt er þó að OEEC
•muudi hafa ahuga á slíku, þvi a'ð-
stæður eru þar all erfiðar og íyrir-
tækið yrði dýrara. Þó fmnst iíiiér
vel koma til greina, að bjóða eiik-
itna á iægra verði við Torfajökifil
en í Henglinum.
ÁSiimíníumitinaííur
arÖvænlegri
— Þxi hefir áður skrifað og rætt
um aðra stóriðju hér á laosiL
Hvernig álítur þú að þitngavatib-
framleiðsla standist samanburð
við t.d. aiuminiumiðnað frá þj,6ð-
hagslegu sjónarmiði?
— Það er erfitt að svara þes&u
í fijótu bragði. Nauðsynlegt yrði
að atiiuga þetta all nákvæm'tega.
Þó virðist mér í fljótu bragði gð
alttmínhtmiðnaður af svipacbö
stærð mundi gefa töluvert meiíi
tekjur en þungavatnsvmnslan. S3®t
ur iðnaður mundi greiða skaittia
og við hann mundu vinna fteiri
menn, en mikilvægust er þó að ÖH
um líkindunt sú staðreynd, að 1
.kringum aluminíumiðnaðHlu
mundi fljótl'ega myndast allskonar
smærri iðnaður, sem íslendingar
gætu átt. Þar mætti framleiða a&
konar vörur úr alumtníum.
það .ekki venja með OEEC fyrir- mundi efcki verða í sambandi við
tæki. þungavatnsiðanð. Slífcur iðnaðtsr er
— Treystir þú þér til þess að mjög einhæfur. Vafasamt virðist
setja frarn eiuhverjar tölur um þó, að bera þessar iðngreinar sasm-
hugsanlegar gjaldeyristekjur? an þannig. Réttara virðist að ftt-
— í raunirmi get ég það ekki, huga á hvern hátt við fáum níeþt
tíl þess að innheimta aftur þann aðarsthn. Við vcmum“ að OEEC á-' en ég mundi i fljótu bragði segja, fyrir jarðhitann án tfllits til amv
hluta laimanna, sem greidtl enl lcveði að láta framkvæma hana. ab gjaldeyristekjurnar gætu vel ars iðnaðar, sem ekki notar .iar.ð-
í spárimerkjum á vinnustað og Jafnframt mirndi OEEC efalaust or®iS 30—40- milljónir króna á ári, hitann. Við. verðum . að miimast
síðan endurgreidd á pósíhúsi. vilja hefja viðræður við íslendinga sem er rpvndar ekki mikið, þegar þe.ss, að vafasamt virðist að vi3
Það er bcinlínis óskiljaniegt,- um fyrirkomulag framleiðslúnnar tekiff_er tillit til stærðar fyrirtækjs- munum leggja fratn nokkuð rjáar-
hvers vegna fóíki, sem nýtur óg útvegun fjármagns. Óhætt virð-
nndanþágunnar aff lögum er ekki ist ‘að vöna, að þessi ákvörðttn
heimilt að íáía atvinnurekanda OBEC verði kunn einhverntíma í
sinn hafa vottorS yfirvalds uní sumar.
undanþágúna. Ehmig er ósann- En jafnframt þessu er nauðsýn-
gjarnt að gera nemendum jafn tegt fyrir okkur að undirltúa við-
mishátt undir liöfði og raun er ræður við OBEC. Við verðum að
athuga þetta fyrirtæki frá okkar
'Sjónarhóii. Er það þjóðhagstega
æskitegt að leyfa slíkt fyrirtæki?
Er gufan vel nótuð þannig? Hvaða
tekjur fáum við í okkar hlut? Get-
málstað þeirri hættu, sem gölluð. um við lagt til 1250 mánns í tvö
lagasetning býr honum. I ár til þess að 'byggja fyrirtækið og
ins. En aftur á móti veröum við að magn t-il sliks stóriðnaðar og þ<n
gæta hims, að .viff konutm varla til er ekki um innlenda fjárfestiug'i*
ÞaS væri sannarlega ánægju-
legt, ef viðkomandi ráðuneyti
vildi þóknast að endurskoða inál
þetta, og um leið firra góðum
með að leggja fram nokkuð fjár-
magn a'ð ráði og tökum á okkur
engar áliæitur. í þ\d ljósi virðist
þelta alls ekki svo lítið. Um bygg-
ingathnann mundu líklega fást um
100 til 150 milljónir í g'jaldeju'i á
ári að minnsta kosti.
Gildí jar^gulimnar
— Álítur þú, að betur mætti
nota gufuna í eittbvað annað?
— Þeir, sem þessi mál þekkjal
að ræða.
Jaíni'ramt má minnast þess, áff-
sunutrn kann að virðast heppilegra
að semja við santband all margra
rikja um .iðnað hér á landi, da
við eitt svokallað auðfyrirtækL Við
það ætti enginn að vera hrædd'iir.
Ef slíkt samstarf reynist vel, gæM
þungavatnsiðnaðurinn orðið braúfc-
ryðjandi annarrar stóriðju í ls;:3-
mu.
(Pramh. á 8. síða)