Tíminn - 19.07.1958, Blaðsíða 6

T
6
TÍMINN, laugardaginn 19. juú 1958.
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINB
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur 1 Edduhúsinu við Lindargöt*
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasíml 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
Ungverjaland og Þjóðviljinn
MEÐAN mest var rætt um
dómsmorðin í Ungverjalandi
á Imre Nagy og. félögum
hans, var Þjóðviljin frem-
ur hljóður um það mál og
lét hálft í hvoru í lj ós andúð
sína á þessu framferði
Rússa. Eftir herflutninga
Bandaríkjamanna og Breta
til Uíhanons og Jórdaníu hef-
ir hann hinsvegar eins og
vaknað til nýs lífs og reynir
að leggja að jö'fnu þá at-
burði og dómsmorðin í Ung-
verjalandi. Með þessu móti
hyggst hann bersýnilega að
rétta hlut þeirra, sem
frömdu dómsmorðin. ,
AÐ sjálfsögðu má um það
deila, hvort rétt hafi verið
af Bandaríkjamönnum og
Bretum að verða við óskum
ríkisstjórna Líbanons og
Jórdaníu og senda hersveitir
til þessara landa. Um þetta
hefir t. d. verið deilt allhart
í brezka þinginu. í þessu sam
bandi ber þó að taka megin
tillit til þess, að bæði ríkis-
stjórn Bandaríkj anna og
Bretlands hafa lýst þessum
herflutningum sem hrein-
um bráðabirgðaráðstöfunum
og að þær séu reiðubúnar til
að draga hersveitir sínar frá
umræddum löndum strax og
Öryggisráð S. Þ. sé viöbúið
að taka við nauðsynlegri
gæzlu þar. Af þessum ástæö-
um ber að v&enta þess, að her
seta þeirra í umræddum lönd
um verði ekki nema til
bráðabirgða.
Því fer hins vegar fjarri
að Sovétríkin hafi gefið
nokkra slíka yfirlýsingu varð
andi Ungverjaland. Siðferði
leg afstaða Sovétríkjanna í
þessu máli væri nú önnur og
betri, ef þau hefðu boðist til
að láta gæzlulið frá S. Þ.
leysa af hólmi hersveitir
sínar í Ungverjalandi. í stað
þess að fara þá leið, hafa
Rússar mótmælt öllum af-
skiptum S.Þ. af málum Ung
verjalands.
eftir að lögleg stjórn lands-
ins hafði óskað eftir því,
að þeir flyttu her sinn í
burtu, og þessar hernaðar-
aðgerðir þeirra beindust að
því að steypa hinni löglegu
stjórn úr stóli og koma fót-
um undir leppstjórn þeirra í
staðinn.
Þennan meginmun hljóta
menn að viöurkenna, þótt
þeir kunni hins vegar aö
draga í efa, að Bandaríkja-
menn og Bretar hafi farið
skynsamlega að með afskipt
umsínum í Líbanon og Jórd-
aníu.
RÉTTARMORÐIN á Imre
Nagy og félögum hans, er
svo alveg sérstakur kapituli
út af fyrir sig. Þessum
mönnum hafði verið heitið
fullum giriöum. Með slíku
fyrirheiti höfðu þeir verið
lokkaðir til að yfirgefa er-
lendan sendherrabústað, þar
sem þeir nutu fullrar vernd
ar. Þetta loforð var svo strax
svikið, og þeir hneppt-
ir í fangelsi og að lokum
dæmdir til dauöa af leyni-
legum dómstóli. Með þessu
framferði öllu, hefir verið
unninn einn ljótasti verkn
aður sögunnar, enda hefir
hið merka vinstri blað
„New Statesman“ likt því
við griðrofin, sem Johann
Huss var beittur á sinni tíð.
VIÐ því er ekkert að segja,
þótt Þjóðviljinn deili á hern
aðarlega íhlutun Bandaríkj-
anna og Breta í Líbanon og
Jórdaníu. Um það atriði get-
ur vel ríkt meiningarmunur.
Hitt er hins vegar fjarri öllu
lagi að ætla að jafna þeim
aðgerðum við aðfarir rauða
hersins í Ungverjalandi og
réttarmorðin á Imre Nagy
og félögum hans og reyna
þannig að bæta málstað
kommúnista með því, að
aðrir séu eins bölvaðir og
þeir. Slíkur samanburður
missir alveg marks. Hann
sannar svart á hvítu, að
framand|i og annarleg öfll
ráða enn mestu við rit-
stjórn Þjóðviljans. Og ef
til vill er þetta ein skýring
in á því, hversvegna Þjóð-
viljinn gerir hlut Einars
Olgeirssonar nú miklu meiri
en allra hinna sjö þing-
manna Alþýðubandalags-
ins.
EINS og áður er getið,
flytja Bandaríkjamenn og
Bretar herlið sitt til
Líbanons og Jórdaniu sam-
kvæmt beiðni viðkomandi
löglegra ríkisstjórna og
myndu vafalaust hörfa með
það burtu jafnskjótt og þær
óskuðu þess. Rússar hófu
hins vegar aðalhernaðarað-
gerðir sínar í Ungverjalandi
Varnir Islands og Mbl
í FORUSTUGREIN Tím-
ans var nýlega komist svo að
að orði, að íslendingum
myndi þykja vernd sú, er
varnarliðið veitti, heldur lít
ils virði, ef það héldi að sér
höndum á sama tíma og er-
lend herskip héldu uppi
hernaðaraðgerðum gegn ís-
lendingum innan íslenzkrar
fiskveiðilandhelgi.
Ummæli þessi voru látin
falla í tilefni af þeim hótun
um Sir Farndale Pillips, að
Bretar myndu hafa herskip
innan hinnar nýju fiskviði-
landhelgi íslands til „vernd
ar“ togurum sínum.
Mbl. gerir þessi ummæli
Tímans að nokkru umtals-
efni í gær, en af þeim skrif-
um þess veröur það þó ekki
ráðið, hver afstaða þess raun
verulega sé. í tilefni af því
þykir Tímanum rétt að
beina eftirfarandi spurn-
ingu til ritstjóra Morgun-
blaðsins:
Bru þ/irir ekkf( sammlála
Tímanum um það, „að hætt
sé við aö íslendingum myndi
þykja sú vernd lítilvirði, ef
Walter Lippmann ritar um alþjóðamál:
Verða styrjaldir framvegis fyrst og
fremst háðar í mynd skæruhemaðar?
Walter Lippmann ræSir í þessari grein um banda-
ríska íanga í ýmsum löndum og hvaÖ íangavist
þeirra tákni.
Undanfarið hefur um 60
Bandaríkjamönnum verið
haldið föngnum í fjórum
ríkjum, og þetta varð til
þess, að mishljóms gætti í
hátíðahöldunum 4. júlí.
Fangarnir eru skýr vísbend-
ing þess að völd og virðing
Bandaríkjanna eru ekki
lengur hin sömu og þau
áður fyrr. Það hefði vafdið
þrumandi mótmælum, hefði
Bandaríkjamönnum þá ver-
ið haldið föngnum á friðar-
tímum.
Eins og stendur látum við okk-
' ur nægja að lýsa því hástöfum yf-
ir að við munum ekki greiða
lausnargjald fvrir þá, — en hitt er
‘jafn ljóst þólt lægra fari að við
munum ekki þvinga fram lausn
þeirra úr haldi.
I í öllum þessum stöðum er
Bandaríkjamönnum haldið til þess
að þvinga Bandaríkin til undan-
látssemi á stjórnmálasviðinu. Níu
mönnum er haldið föngnum 'í Aust

m ~ V'
WALTER LIPPMANN
liðaútgáfa á refsiaðgerðum fyrri
tíma, eins og skopstæling á því er
herskip stórveldis skutu í rústir
einhverja horg í þrjózkufullu smá-
ríki.
Skæruliðar gegn stórveldi.
ir ekki aðeins orðið ein bylting í
hernaði heldur tvær. Hin fyrri sém
liggur í augurn uppi er hin gífur-
lega aukning er orðið hefir á liern
aðarmætti stórveldanna. Hin bvlt-
ingin er á því sviði cr nefna mætti
hernaðartækni smáþjóðanna. Hún
gelur birzt í aðgerðarlausri mót-
stöðu, eins og tíðkaðist undir leið-
sögu Gandhis, eða þá í vopnaðri
eins og í Alsír og á Kúba.
Styrjaldir í framtíðnnL
Mikið hefir verið rætt um hin
ógnvekjandi vetnisvopn annars
vegar og hefðbundin vopn hins
vegar, vopn sem ekki eru kjarn-
orkuvopn en segja mætti a'ð sniðin
væru fyrir nýja Kóreustyrjöid. En
til er meiri spurning en hvort auk
vetnisvopnanna skuli einnig haldið
uppi miklum „hefðbundnum" her-
styrk. Spurningin er hversu snúast
skuli við skæruhernaði.
Bersýnilegt virðist að meðan
helzt jafnt byltingakennt ástand í
iheiminum og er nú á dögum í
Asíu, Afríku og Suður-Ameríku
dragi ekki til beinna styrjalda held
ur verði þær fremur í mynd skæru»
hernaðar, — slíkrar styrjaldar, er
gefur skæruliðaforingjum, eins og
t. d. Castro, fært að ögra valdi, og
virðingu stói-veldis eins og Banda
ríkjanna.
ur-Þýzkalandi, áhöfn helikopters
sem þangað hraktist, og nú æskja
Sovétríkin og austur-þýzka stjórn-
in þess að við viðurkennum samn-
ingamenn okkar um þetla mál
fomlega stjórnarerindreka. Þótt
þetta só einungis formsatriði, og
hafi alls ekki í för með sér að
raunverulegt stjórnmálasamband
sé upp tekið, er látið sem fornrið
á trúnaðarbréfum fulltrúa okkar
skipti meginináli. Kommúnistar
leggja mikia áherzlu á formsatriði,
og við, eða kannski dr. Adenauer,
erum undir nákvæmlega sömu sök
seldir. Á meðan þessu fer fram,
er mön.ninum lialdið föngnnm, en
ríkisstjórnir fjögurra ríkja, Sovét-
rikjanna, VesturfÞýzkalands, Aust-
ur-Þýzkalands og Bandaríkjanna
þrátta uní hvað „viðurkenning" sé.
Fjórir hópar fanga.
Annar hópur fanga var áhöfn
flutningaflugvélar úr lofthernum,
níu manns, er villtist inn í Sovét'-
ríkin. Tilgangurinn með því að
haida þeim virðist vera sá, að fá
Bandaríkjamenn til þess að viður-
kenna að flugvélar þeirra hefðu
fyrir fastan sið að fljúga inn í
lofthelgi Sovétriíkjanna. Slík viður-
| kenning verður að sjálfsögðu aldr-
ei gefin, og nú hafa men.iirnir ver-
ið látnir lausir, sovétstjórnin hefir
sennilega verið orðin leið á að
hýsa þá.
Fjórir Bandaríkjamcnn eru
fangar í Kína og hafa verið þar
lengi. Þeir cru peð í þeim samn-
ingaumleitunum er stóðu í Genf
milli amerisks ambassadors og
kínverks þar til þeim var slitið.
Þessar samningaumleitanir er
hægt að taka upp á nýjan leik.
En enginn virðist vita hvert er
Ihið raunverulega lausnargjald þess
ara bandarísku farfga. Væntanlega
er það hátt, enda er sagt að Banda
ríkjamennirnir hafi verið dæmdir
fyrir afbrot að kínverskum lögum.
Að lokum eru fjörutíu menn,
þar á meðal þrúr Kanadamenn, er
voru teknir höndum á Ausiur-
Kúba af uppreisnarmönnum undir
forystu eins Castro bræðranna.
Lausnargjald þeirra átti að verða
að bundinn yrði endir á þá hernað
araðstoð sem uppreisnarmenn álíta
að Bandaríkjamenn veiti sljórn
Batista. Þetta brottnám er skæru-
varnarliöiö héldi að sér hönd
unum á sama tíma og erlend
herskip héldu uppi hernaðar
aögerðum gegn íslendingum
innan íslenzkrar fiskveiöi-
landhelgi"?
Brottnámið á Kúba er að mörgu
leyti mikilvægasta málið vegna
þess að það varpar nokkru ljósi á
aðstæður og takmarkanir hervelda
nú á tímum. Hér ræðir um lítir.n
her skæruliða cr heldur sig í fjöll
unum á austurhluta Kúba. Hé,- eru
engin landamæri sameiginleg
kommúnistaríki, heldur liggur eyj-
an á hafi þar sem bandaríski flot-
inn hefir öll völd. Þess utan hafa
Bandaríkin lengi átt herstöð ör-
skammt frá yfirráðasvæði upp-
reisnarmanna. Engu að síður voga
uppreisnarmenn sér að taka hönd
um meira en fjörutíu Bandaríkja-
menn, þar á meðal hennenn, halda
þeim föngnum og krafjast lausnar
gjalds fyrir þá.
Og hér stöndum við með kjarn-
orkuvopn, flugher, flota og land-
her, — og getum ekki einu sinni
beitt okkur á Kúba, ekki einu sinni
í innri hluta áhrifasvæðis okkar.
Hvað táknar þetta? Það táknar,
virðist mér, að á okkar dögum hef
Vill Adenauer
miðla málum?
NTB-Bcmn, 17. júlí. — Frétta-
stofan DPA tilkynnir eftir góðum
heimildum í Bonn, að Konrad Ad
enauer forsætisráðherra Vestur-
Þjóðverja, sé fús til að taka að
sér málamiðlun í deilunni fyrir
botni Miðjarðarhafsins. Sé hann
til reiðu að ganga til þessa starfa,
ei einhver deiluaðilinn óski þess.
Á þessii stigi málsins kjósa Þjóð
verjar að taka nokkuð hlutlausa af
stöðu, á sama hátt og þeir gerðu
í Súezdeilunni, segir í fréttinni.
Vestur-þýzka stjörnin telji, að
reyna beri að leysa deiluna á vett-
vangi Sameinuðu þjóðanna. Frétt
þessi var síðar borin til baka, Ad-
enauer hefði ekki málamiðlun í
huga.
WÐsromM
Oft hefir verið fundið að rekstri
Strætisvagna Reykjavikur í smá-
lestursdálkum blaðanna. Gagn-
rýni hefir verið hörð, og sumt í
henni rétt, annað rangt, eins og
gengur. Eitt af því, sem mikið
hefir verið skrifað um er, að
endastöð vagnanna á Lækjartorgi
komi ringulreið á umferðina í
miðbænum, og er mikið til í þvi.
í því sambandi hafa margir mætir
menn bent á, að ekki sé rétt að
hafa ákveðna endastöð í miðbæn-
um, heldur ættu vagnarnir að
ganga stöðugt milli úthverfanna,
með viðkomu í miðbænum, sem
annars staðar á ieiðinni. SUkt er
yfirleitt viðhaft í stórborgum er-
lendis, og að þvi hiýtur einnig að
koma hér.
Um næstu helgi verða nokkrar
breytingar hvað endastöð sumra
leiða snertir. Strættsvagnarnir
hafa fengið nýtt afgreiðslu- og at-
hafnasvæði við Kalkofnsveg norð-
an biireiðastöðvarinnar Hreyfils
og léttir þetta svæði mjög á Lækj
artorgi, sem var orðið algerlega
oflilaðið, þó svo nokkrir vagnar
hafi verið nýlega færðir yfir í
Lækjargötu t. d. Haga — og
Skerjafjarðarleiðirnar.
Allir vagnar á hraðferðaleiðum flytj-
ast yfir á þetta nýja svæði við
i Kalköfnsveg, það er að segja
' hraðferðirnar: Kleppur, Vogar
Vesturbær—Austurbær og Aust-
urbær—Vesturbær og Bústaða-
liverfi. Einnig flytzt Lögbergs-
vagninn þangað.
Þessar breytingar hjá Strætisvögn-
unum verða áreiðanlega til bóta
og munu bæta umferðina í mið-
bænum mikið til hins betra. Því
ber að fagna. Fólki, sem notar þá
vagna, sem rni hætta viðdvöl á
Lækjartorgi, er hér með bent á
þessar breytingar, svo það í fram
tíðinni standi ekki á Liækjartorgi
og bíði eftir hraðferðarvögnunuin
án árangurs.
í tilefni af ummælum í baðstofunni
í gær um stúdentaskákmótið og
iélegan fréítaflutning frá því,
hringdi Afagmís Þórðarson, sem á
sæti í Stúdéiltaráði, til blaðsins,
og skýrði frá því, að stúdentaráði
hefði í gær borizt skeyti frá xsl.
sveitinni, þar sem skýrt var frá,
að eitt fréttabréf frá mótinu væri
fyrir löngu sent áleiðis heim, og
annað nú alveg nýlega. í skeytinu
var einnig tekið fram, að nokkrir
erfiðleikar væru með skoylasend-
ingar frá mótinu þar sem útilok-
að er að senda s'keyti heim á
kvöldin að umferðrun loknum.
Má af þessu sjá, eins og kom
fram í baðstofunni í gær, að or-
sök lélegs fréttaflutnings frá mót-
inu er erlendum aðilum að kenna
og eiga &káfcmennirnir sjálfir þar
enga sök ó.