Tíminn - 09.09.1958, Blaðsíða 6

Tíminn - 09.09.1958, Blaðsíða 6
6 T f M I N N, þriðjudaginn 9. september 1958* Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURIHB Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson. Skrifstofur f Edduhúsinu vi<5 Lindargöt* Símar: 18 300, 18301, 18302, 18303, 1830* (ritstjórn og blaðamenn* Auglýsingasiml 19 523. Afgreiðslan 12321 Prentsmiðjan Edda hf. Fólk á flótta VAítLA kemur svo nokk- urt tölublað út af Mbl. að þar sé ekki skammazt upp á kraft út í efnahagsmálaað gerðir ríkisstjórnarinnar frá s. L vori Kemur Moggi þar- ekki auga á nokkurn hvitan blett en finnur löggjöfinni alit til foráttu sem hugsazt getur. Er helzt svo á blaðinu áð skilja, að verri og vit- lausari lög hafi aldrei verið sett í þessu landi og til þeirra megi rekja flest það sem miður fer með þessari þjóð. En það er hreint ekki fátt og má segja að hvers kyns vandræöavofur gangi ljósum logum um hin veg- legu salarkynni Mbl.-hallar- innar jafn nótt sem nýtan dag. Nú er það að sjálfsögðu svo með efnahagsmálalög- gjöfina, að hún er ekki full- kpmin fremur en önnur mannanna verk. í>ó dylst það engum, sem ekki horfir á'alla hluti gegnum einhvers kionar Mbl.-gleraugu, að hún miðaði mjög í rétta átt og gat enda valdið algjörum straumhvörfum í efnahags- máium okkar ef þjóðin bar g'æfu til þess, að bregðast við aðgjörðunum á eðlilegan hátt og léði ekki eyru nuddi þeirra manna, sem hvergi hafa viðþol utan valdastól- anna. Þetta viðurkenndu lika hinir öfgaminni og þokkalegri menn í þingliði Mbl.-manna eins og Ólafur Öjörnsson og Björn Ólafsson, i umræðum um þessi mál á ÁLþingi í vor, enda fengu þeir ekki að koma fram í út- varpinu við eldhúsumræð- urnar. ÚT AF fyrir sig er auð- vitað síður en svo nokkuð við því að segja. þótt stjórn- arandstaðan haldi upp gagn rýni á gerðir ríkisstjórnar- innar og stuðningsflokka hennar. Gagnrýni er ekki að eins eðlileg heldur og bein- línis hrein nauðsyn í lýðræð- isþjóðfélagi. En það er bara ekki sama hvernig sú gagn- rýni er rekin. Sé henni að- eins beitt að því, að rífa nið ur það, sem andstæðingarnir géra, en ekkert byggt upp í staöinn, þá er hún komin út yjir sín eðlilegu takmörk, þá er hún orðin neikvæð. Það mundi dr. Helgi Péturss hafa kallað helvizka þróun. Og það er einmitt þessi helvizka þfóun, sem hefir mótað vinnubrögð hinnar íslenzku stjórnarandstöðu. Hún hef- ir fallið fyrir þeirri freist- ingu, að vera algjörlega á- byrgðarlaus í andstöðu sinni. Hún sveitist blóðinu við aö eyðileggja áhrifin af að- gerðum rikisstjórnarinnar, enda þótt hún viti, að hér er aðeins verið að framkvæma það, sem óhjákvæmilegt er og aö öll mistök hljóta að koma niður á þjóðinni sjálfri. ÞETTA væri nú svo sem allt í lagi, ef stjórnarandstað an benti á aðra leið og betri en þá, *sem farin er. En hver hefir orðið var við þá leið- sögu? Ekki nokkur lifandi sál. Sjálfir reyna þeir að afsaka algjört ráða- og við- burðaleysi sitt með því, að þeir hafi engan aðgang að nauðsynlegum, sérfræðileg- um upplýsingum um ástand- ið. Því sé ekki von að þeir geti neinar tillögur gert. Það hefði svo sem líklega ekki staðið á þeim annars. Hálfgert Mbl.-bragð er nú að þessu. Er þess þá fyrst að geta, að þegar Ólafur strand kapteinn sat síðast við stýri, sællar minningar eða hitt þó heldur, þá lét hann f j óra hag fræðinga gera álitsgerð um efnahagsmálin. Maður skyldi nú ætla, að Ólafur hafi ekki sparað að veifa þessari álitsgerð framan í þá verandi stjórnarandstöðu. Ónei, ekki bar á því. Stjórn- arandstaðan fékk ekki einu sinni að sjá hana. Stuðnings menn stjórnarinnar fengu, fyrir mestu náð, að renna augunum yfir þetta plagg og síðan urðu þeir að gjöra svo vel að skila því. Með þetta var farið eins og mikil vægt hernaðarleyndarmál, sem velferð og tilvera ríkis- ins gat oltiö á að ekki kæm- ist út fyrir takmarkaðan hring. Þegar núverandi rík isstjórn kom til valda hugð- ist hún líta í þessi skjöl. Þá voru þau horfin. Eftir langa leit fundust tvö eintök. Helzt leit út fyrir að hin hefðu ver ið eyðilögð en þessi tvö orð- ið eftir vegna veilu í smöl- uninni. Minnti allt þetta helzt á her, sem er á flótta, en reynir að eyðileggja allar samgönguleiðir til þess að tefja fyrir eftirförinni. Er nokkuð annar bragur á þess- um vinnubrögðum en hjá nú verandi stjórn, enda þótt stjórnarandstaðan kveini undan meðferðinni. Stjórnar andstaðan fékk í hendur efnahagsmálafrumvarpið á- samt greinargerð, áður en þaö var lagt fram á Alþingi. Andstaðan átti einnig að- gang að öllum þeim upplýs- ingum, er hún óskaði eftir, hjá sérfræðingi þeim, er að- allega vann að athugun þess ara mála fyrir ríkisstjórn- ina. Af þessu má marka, að eitthvað annað og meira gengur að stjórnarandstöð- unni en fáfræðin einber. EN setjum nú svo, að þeir Mbi.-menn hafi rétt fyrir sér í því, að vegna einhverr- ar hulu, sem ríkisstjórnin haldi yfir þessum málum, geti þeir engar tillögur gert um þau. Hvaðan kémur þeim þá þekking til þess, að dæma þær aögeröir óhæfar, sem byggðar eru á sérfræðileg- um athugunum, er þeir telja sig ekki hafa fengið að kynn ast? Gagnrýni og aðfinnslur verða alltaf að byggjast á þekkingu á þeim aðstæðum, sem viðkomandi ráðstafanir ERLENT YFIRLI7: Hendrik Frensch Verwoerd Veríur hann enn harSdrægari vi(S blökkumenn en Striidom var? ÞRATT fjTÍr þau stórtíðindi, sem gerzt hafa í heiminum að undanförnu, hefur veruleg at- hygli beinst að því, hver yrði næsti forsætisráðherra Banda- rikja Suður-Afríku, en snemma á þessu ári var fyrirsjáanlegt, að Johannes Strijdom, sem hafði ver- ið forsætisráðherra síðan 1954, ætti ekki langt eftir ólifað. Á miðju sumri varð hann að draga sig alveg í hlé frá störfum. Hann lézt svo fyrir stuttu síðan. Þegar kunnugt varð um heilsu- leysi Strijdoms, þóttu þrír menn líklegastir til að keppa um sæti hans. Þessir menn voru Hendrik T. Verwoerd ráðherra kynþátta- mála, Dönges innanríkisráðherra, og Swart dómsmálaráðherra. — Jafnframt þótti líklegt, að fram- vinda kynþáttamálanna í Suður- Afriku myndi allmjög fara eftir því, hver þessara manna hlyti sæti forsætisráðherrans. Á undanförnum árum hefur að staða þessara manna verig slík, að Verwoerd hefur verið aðalleið- togi þeirra, sem lengst vilja ganga ií að'skilnaði hví'íra iruþina og svartra og minnstra réttinda unna svörtum mönnum. Dönges var hins vegar forustumaður þeirra manna í flokki þjóðernissinna, sem lengst vilja ganga til móts við blökkumenn. Swart var hins veg- ar leiðtogi þeirra, sem stóðu hér mitt á milli. Margir töldu hann því líklegan til að bera sigur úr býtum, enda studdi það aðstöðu hans, að hann hafði verið kjörinn til að fara með stjórnanformennsk una í forföllum Strijdöms. í SÍÐASTLIÐINNI viku fór fram í þingflokki þjóðernissinna, sem er sfjórnax-flokkurinn, endan- legt val á eftirm. Strijdoms. Úrslit in urðu þau. að Verwoerd fékk 80 atkv., Dönges 52 og Swart 41. Þar sem enginn þeirra fékk hreinan meirililuta, fór fram kosn ing að nýju milli þeirra Verwoerd og Dönges. í þeirri kosningu fékk Verwoerd 98 atkv., en Ðönges 75. VerwoeM hefir í samræmi við þessi úrslit, tekið við stöðu forsætisráðherra af Swart. Stjórnarforusta Verwoerd þyk- ir líkleg til að tákna, að enn verði hert á aðskilnaði kynflokkanna í Suður-Afríku og enn frekari ráð stafanir gerðar til að halda blökku mönnum niðri. Sú verður að minnsta kosti niðurstaðan, ef Verwoerd fær sjálfur að ráða. — Af ýmsum er hins vegar bent á það, að Verwoerd hafi sterka and- stöðu gegn sér, þar sem hann hafði við ráðherrakjörið ekki nema rúman helming þingmanna að baki sér eftir að Swart var genginn úr leik, og ekki færri en 10 ráðherrar af 13 í stjórn Strij- doms greiddu ýmist Dönge eða Swart atkvæði. Þe tta er a.m.k. aðvörun til Verwoerds um það, að honum muni henta að fara gætilega um sinn. Annars geti hann átt á hættu að kljúfa flokk þjóðernissinna. RÆÐA SÚ, sem Verwoerd liélt, er hann tók við sljórnarfor- ustunni, bendir líka til þess að hann geri sér þetta ljóst. Hann talaði þar öllu gætilegar um kyn þáttamálin en menn bjuggust við. í stað þess eyddi hann alllöngu máli til þess að lýsa yfir þeirri stefnu sinni að gera Suður-Afríku að lýðveldi, en hún iýtur nú að nafni til stjórn Elísabatar Breta- drotlningar. Tveir fyrirrennarar Verwoerds, Malan og Strijdom, lýstu yfir þessu sama, en fram- HENRIK FRENSCH VERWOERD kvæmdu það hins vegar ekki. — Líklegt þykir, að Verwoerd ætli að reyna að vinna sér vinsældir með því að gera Suður-Afríku ag lýðvældi, en að því loknu muni hann snúa sér að kynþáttamál- unum af fullum krafti. Verwoerd léf ekkert uppi um það í ræðu sinni, hvort hann ætlaði að láta Suður-Afríku vera áfram í brezka samveldinu eftir að lýðveldi hefur verið komið á fót. Áður hefur hann þó talið það óæskilegt. HENDRIK Frensch Verwoerd er fæddur í Amsterdam í Hollandi 1901 og flultist barn að aldri með foreldrum sínum til Suður-Afríku. Hann stundaði sálfræði við há- skólann í Suður-Afríku að loknu stúdentsprófi, en fór síðan til Þýzkalands og lagði stund á þessi fræði við ýmsa háskóla þar. Sagt er, að hann hafi á þessum árum orðið mikill aðdáandi kynþátta- kenninga þeirra, sem kenndar eru við Rosenberg, er var eins feonar æðstipresíur nazista á því sviði. Nokkuð var það að eftir faeim- komuna tii Suður-Afríku bar all- mikið á Gyðingahatri hjá honum og beittl hann sér m.a. mjög gegn því, að Gyðingar, sem flúið höfðu frá Þýzkaiandi, fengju að setjast að í Suður-Afríku. Jafnframt varð hann strax íramarlega í flokki þeirra, er beittu sér fyrir sem mestum áðskiinaði hvít'ra ir.anna og svartra. Fyrsf eítir heimkomuna frá Þýzkalandi, var Verwoerd háskóia kennari i sáifræði, en vorið 1934 tók hann að ;ér ritstjórn blaðsins Transvaaier og gegndi hann því slarfi um 16 ára skeið. Blaðið náði mikilli úibreiðslu undir forustu hans, m.a. vegna þess, að hann gerði það að málgagni hinna ein- dregnustu þjoðernissinna og öfga- manna i kynþáttamálunum. . Árið 194A bauð Verwoerd sig fyrst fram. til þings en náði ekki I kosningu. TVeimur árum seinna náði ha.nr* kosningu til öldunga- deildarinnar og hefur átt þar sæti síðan. Hann varð fljótlega leið- togi þjóðemissinna þar. Um svip- að leyti og hann hlaut sæti í öld ungadeiidinni, gerði Malan hann að ráðherra kynþátlamála og hefur hann gegnt því starfi síðan. Undir þetta starf hans hefur það m.a. fallið að hafa forustu um alla , löggjöf, sem síðan hefur verið i sett um áðskilnað hvltra manna og svartra og réttindaskerðingu hinna síðamefndu. Ýmis af þess um lögunv hafa sætt verulegri ( andspyrnu innan flokks þjóðernis sinna, en með. stuðning Strijdoms, tókst Verwærd að bæla hana nið- ur. Hin slSari ár hefur oftast verið talað irai Verwoerd sem hinn einráða og sterka mann þjóðernis sinna. VERWOERD hefur nú náð því marki aQ vera æðsti valdámað ur Suður-Afríku. Skapgerð hans er slík, að nonnm mun ekki nægja Framhald á 8. síðu. UÐsromN eru reistar á. Annars verða þær bara meinlaus og mark laus púðurskot. Og þó er jafnvel púðrið í minna lagi í málflutningi Mbl. ---——* —■ St. Bj. skrifar Baðstofunni, og j honum liggja á hjarta nokkrar spurningar varðandi jörðina Galtahrygg, eða Galtarhrygg, eins og hann vill heldur nefna hana. Hér er bréf St. Bj.: í TÍMANUM á laugardaginn 6. sept. er á öftustu síðu, neðst fyrir miðju, smágrein undir heitinu: „Stórhöfðingleg gjöf“. Þar er sagt að .yElínus Jóhannesson bóndi á Galtahrygg“ hafi gefið „stóra skógivaxna spiidu ur Galtahryggslandi." Mér kom bæjarnafnið eitthvað kunnuglega fyrir, en fannst þó að það væri ekki rétt; þóttist muna að galtar-nafnið ætti að vera í eintölu en ekki fleirtöiu. Fór ég því að leita í „Bæjatali á íslandi“ frá 1951, en þar ei baer þessi ekki til. Ég þóttist þó viss um að jörðin Galtarhryggur ætti að vera til hér á landi, en hvar mundi ég ekki. I greininni er sagt að komið hafi „margir Djúpmenn saman í Hey- dal.“ Eg leitaði þvi að og fann í Bæjatalinu Heydal í Reykjar- fjarðarhreppi. Þá fletti ég upp ís landskortinu. Og þar fann ég inn arlega upp frá vestanverðum Mjóafirði (vestra) bæinn Heydal 1.5 km frá sjó í samnefndum dal, er liggur suðvestur frá firðinum, 3.5 km í beinni linu út frá fjarð- arbotni, og þar í dalnum, í suður frá Heydals-bænum og handan árinnar, er staðsettur og markað ur bærinn Galtanhryggur, og er 0,5 km. á milli bæjanna. I Bæjatalíno segir í formjálanum: „Eyðijörð'íim, sem ekki eru líkur til að komist i byggð aftur, hefir verið sieppt. Þó var horfið aö því ráði að sétja innan sviga () nokkr ar eyðijarðir, sem liklegt þykir að byggist á ný“, eða eru „að einihverju leyti nytjaðar enn“. Nú þætti mér fróðlegt, -— og v ífa- laust fleiri lesendum bl'aðsins — að íé upplýst eftinfarandi. Mundu kanske þeir, er tóku móti gjöfinni og komu þessari klausu í blaðið, geta gefið þær upplýs- ingar. a) Var þessi jörð búin að vera svo le.ngi i evði þegar safnað var til .bæjartateins 1950, að ekki væru þá. lengur „líkur til að hún kæmisr. é byggð aftur“, og var jörðin ekxi heldur „að einhverju leyti nytjuö enn“ (t. d. frá Hey- dai) svo að nafn hennar yrði sett „innan sviga“ i Bæjatalið? Land- ið var mælt þarna til kortagerð- ar 1911, — íyrir þá 39 árum, — og jóá vai jörðin í byggð. Og kortið endarskoðað 1934, — fyrir 16 áruao). b >Býr Eiinus nú á jörðinni og hve leneí hefir jörðin nú vérið í byggð siðan 1950? ■— Mér finnst að orðin „bóndi á Gallarthrygg“ bendi ótvirætt á aö E. J. búl þar! annars væru þessi orð rang nefni. c) Og ioks. 'Hví er nafn jarðar- innar ekki. 'skrifað rétt? — Er það misritum eða prentvilla, tví- tekin? — Eða er fólk þarna við Djúp buið að breyta nafninij þvert ofan í fornsögulegan upp- runa þess?

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.