Tíminn - 22.10.1958, Blaðsíða 8

8
T í M I N N, mi'ðvikudaginn 22. október 1958.
Ræða f jármálaráðherra
(Framhald .af 7. síðu).
arta vaxa um tæpar 10 milljónir
og er þá gerð grein fyrir heildar-
hækkuninni 130 milljónum.
Af einstökum liðum, sem hækka,
þykir mér helzt óstæða til þess að
nefna eftirfarandi:
Kostnaður við rekstur landhelg-
isgæzlunnar er ráðgert að hækki
um 8,2 millj. Er það vegna auk-
ins rekstrarkostnaðar almennt og
aukinnar gæzlu. M. a. er gert ráð
fyrir rekstrarkostnaði nýrrar flug-
vélar á næsta ári. Ennfremur er
settur á frv. nýr liður á 20. gr.,
6 millj. til skipa og flugvélakaupa
og kemur þar til viðbótar fé Land-
helgissjóðs. Landhelgisgæzlan
hækkar því á þessu fjárlagafrum-
varpi frá því, sem áður hefir ver-
ið„ um 14 millj. og 200 þús.
Styrkur til sjúkra manna og ör-
kumla haekar um 11,4 millj. frá
því árið 1957. Talsvert er vegna
hækkunar dagpeninga á sjúkrahús
um, en einnig mjög stórar fjár-
hæðir vegna þess, að sjúkrarúm-
um í landinu fjölgar sífellt og
íleiri sjúklingar koma þar af leið
andi undir lög um framfærslu
sjúkra manna og örkumla. Á það
ekki sázt við um gamJa fólkið, sem
þjáist af ýmsum ellisjúkdómum
og nýtur laganna jafnóðum og það
fær rúm á sjúkrahúsi.
Vegaviðhald hækkar um 11
milljónir. Er það þaulathugað mál,
að þýðingarlaust mundi vera að
setja þennan lið lægri, eins og nú
er komið, en 44 millj. Ef það
væri gert, mundi það hreinlega
leiða til umframgreiðslna, því að
það er ekki hægt að láta þjóðveg-
ina standa ófæra. Verður Alþingi
að horfast í augu við, að sífellt
aukast útgjöldin til viðhaldsins
eftir því sem vegirnir lengjast og
umferð vex. En umferðin fer sí-
vaxandi og þyngir á viðhaldinu.
Kostnaður við kennslumál hækk
ar um 21,3 millj. kr. Kemur þar
vitanlega mjög til greina hin al-
menna hækkun, en jöfnum hönd-
um hin árlega óhjákvæmilega
aulcning þessa stóra útgjaldaliðs.
Gert er ráð fyrir, að bætt verði
við 49 harnakennurum og 39 gagn-
fræðaskólakennurum eða samtals
88 nýjum kennurum, í þessum
greinum á einu ári. Upplýsir
fræðslumálastjórnin, að hér sé
ekki um neina óvenjulega fjölgun
að ræða, heldur það, sem gera
verður ráð fyrir árlega vegna fjölg
unar barna á skólaaldri og ung-
nienna í gagnfræðaskólum.
Samkvæmt þessu mundi sjálf-
sagt ekki fjarri að embættismönn-
um vegna kennslumála einna fjölgi
um nálega 100 á ári. Bendi ég ekki
á þetta í eftirtöluskvni, því að ekk
ert er jafn þýðihgarmikið til vel-
megunar og þekking og aftur þekk
ing. Ég bendi á þetta til fróðleiks
oS skilningsauka á ríkisbúskapn-
um. Ég bendi á þetta til þess að
sýna sanngirni og samvizkusemi
þeirra, sem tala um alla hækkun
ríkisgjalda eins og ódæði og fjölg-
un ríkisstarfs'manna sem afbrot.
Vilja þeir láta loka skólum og
sjúkrahúsum, svo að dæmi séu
nefnd. Eða er þetta tal bara mark-
leysa — og það er auðvitað liið
rétta.
Framlög til almannatrygginga
hæklca um 11 millj. og 200 þús.
Er þessi hækkun vegna áætlunar
um fjölgun bótaþega, hækkunar á
daggjöldum, sjúkratryggingum og
hækkunar á framlagi til atvinnu-
lrysistrygginga vegna kauphækk-
unar og mannfjölgunar.
jÞessir liðir, sem ég hefi nú
minnzt á og mest hafa hækkað,
svo sem framlagið til sjúkra
manna og örkumla, framlagið til
kennslumálanna, vegaviðhalds og
tryggingarmála eru ágæt dæmi
um, hvernig ríkisútgjöldin hljóta
að fara vaxandi árlega vegna auk-
ir.s mannfjölda og aukinnar starf-
semi í landinu, nema stórfelldur
niðurskurður komi til.
Ef ríkisútgjöldin stæðu í stað,
væri það vottur um verulegan nið-
urskurð útgjalda. Vandamálið er
fyrst og fremst, að ríkisútgjöldin
vaxi ekki umfram það sem eðlilegt
er í hlutfalli við framleiðslu og
þjóðartekjur. Nokkur árleg aukn-
ing ríkisútgjaldanna er óhjákvæmi
leg og eðlileg í menningarþjóðfé-
lagi þar sem fólki fjölgar ört.
Og eftir því sem meira þarf að
b.vggja á þekkingunni, rannsókn-
um og vísindalegum grunni, eykst
þörfin fyrir framlög ríkisins í
þjónustu atvinnuveganna. Þetta
sæist vel hér, ef athuguð væri
sú stórfellda aukning, sem orðið
hefir á ríkisútgjöldum til rann-
sókna í þarfir atvinnuveganna. —
Hvers konar tilrauna, athugana á
oikulindum og öðrum auðæfum
landsins, fiskimiðaleit o. s. frv.
Reynslan er sú, að þetta fé kem
ur margfalt aftur — en það eykur
ríkisútgjöldin og flokkast með af-
brotum á máli lýðskrumaranna.
Vandinn í þessu öllu er að stilla
í hóf og reisa sér ekki liurðarás
um öxl, en halda þó ekki í fé til
tjóns.
Á fjárlagafrumvarpinu eru
hækkaðar fjárveitingar til Sand-
græðslu og Skógræktar og settur
nýr liður til að kosta merkiiegar
tilraunir með áburðardreifingu úr
flugvélum. Ennfremur eru hækk-
aðar fjárveitingar til þess' að
reyna nýjar aðferðir við síldveið-
ar og til þess að leita nýrra fiski-
miða.
Sandgræðslan stuðlar að því að
landið fjúki eigi undan fótum okk
ar framvegis, svo sem löngum hef-
ir átt sér stað.
Erlent yfirlit
( -amhald af O. síðu).
ar orðinn svo gamall, að hann
kemur vart lengur til greina sem
forsetaefni fyrir demokrata. Það er
að sjálfsögðu ekki lítill styrkur
fyrir Roekefeller að vera talinn
hugsanlegt forsetaefni, því að mik
il samkeppni er um það milli ríkj
anna í Bandaríkjunum að hafa for-
setaefnið.
Sennilega hefðu demokralar
deiít talsvert á Rockefeller fyrir
auðlegð hans, ef ekki væri þannig
ástatt að Harriman er sízt minni
auðkýfingur.
Ef Roekefeller vinnur, hefir
komið fram á stjórnmálasviðið í
Bandaríkjunum nýr maður, sem
líklegt er að eigi þá eftir að koma
mjög við sögu. Það er ekki sízt af
þeirri ástæðu, að svo mikil athygli
ibeinist að glímu hans og Harri-
mans. Þ. Þ.
- KVIKMYNDIR -
(Framh. af bls. 3.)
rigna, eins og hellt sé úr fötu, og
er það í fyrsta sinn, sem hon-
um hefir tekizt að framleiða rign-
ingtu ó öllum galdramannsferli
sínum. Hann verður auðvitað
ofsakátur, og finnst hann vera
„alvöru" galdramaður.
Myndin er byggð ó samnefndu leiik-
riti, sem gekk lengi vel' í New
York. Þetta er óvenjulegt hlut-
verk fyrir Burt Lancaster, en í
ljós kemur við nónari athugun,
| að líklega er hann leikari, þegar
] öilu er ó botninn hvolft, en ekki
; aðeins vöðvamikið gl'æsimenni,
sem myndast vel. Sérlega finnst
undirrituðum það eftirtektarvert
að hann skuli fóanlegur til að
taka önnur hlutverk en þau, sem
greinilega eru eingöngu samin til
að undirstrika glæsimennskuna.
Þó að Lancaster sé nefndur ó undan
i prógramminu, ó þó Katharine
Ilepburn mestan heiðurinn fyr-
ir þessa mynd. Ilún er mikil leik-
kona, en hefir þó sjaldan verið
prýðilegri en í sumum senum í
þessari mynd. Og það væri synd
að segja, að Katharine væri þann
ig af guði gerð, að hún geti byggt
á fegurðinni einni saman. En
listin tekur við þar sem fríð-
leikurinn endar og heillar mann
svo um munar. Þessi mynd er
skemmtileg og vel þess virði, að
mönnum sé ráðlagt að leggja leið
sína í Tjarnabíó ó næslunni.
Þó er vonandi, að ekki verði
margir fyrir barðinu ó þcirri
skelfingu, að sitja við hliðina á
nokkrum unglingum, sem skilja
hvorki upp né niður í því, sem
fram fer á tjaldinu, og verja bíó-
i tímanum til skripaláta og kjána-
legra óliljóða, öllum nærstöddum
j til sárra leiðinda. Er annars
ekkert eftirlit með liegðun
manna í kvikmyndahúsum?
Ólafur Gaukur
Áður en varir verða skógarnir
okkar orðnir að timbri — ef við
höldum áfrarn sem horfir með
skógræktina — en herðum þó held
ur á.
Nýjar aðferðir við síldveiðar
eru í þann veginn að gerbreyta
þeirri atvinnugrein og gera hana
árvissari, og þýðingarmeiri en
nokkru sinni fvrr. Markmiðið er
að ná síldinni dýpra og lengra úti
og að ná henni þótt bræli, eins og
öðrum fiski.
Fiskimiðaleitin hefir fært
milljónatugi í þjóðarbúið ár eftir
ár, og kannske aldrei eins og á
þessu ári.
Sennilega spörum við of mikið
til þessara mála og þvílíkra, en
vandínn er að setja mörkin og
svo er það skattahliðin.
Þá er ástæða til þess að nefna,
að liðurinn, sem ætlazt er til að
standi undir vöxtum og afborgun-
um af vanskilalánum með ríkis-
ábyrgð er hækkaður um 10 millj.
króna. Vöxtur þessara útgjalda
vegna ríkisábyrgða er mjög
ískyggilegur, en ekki þykir með
nokkru móti fært að áætla þennan
lið lægri en hér er gert.
Samkvæmí ákvörðunum Alþing-
is hafa undanfarið í sívaxandi
mæli verið teknar ábyrgðir á lán-
um til stuðnings atvinnurekstri og
samgöngum viðs vegar um land,
enda þótt fyrirsjáanlegt væri að
sumar þessar ábyrgðir mundu falla
á ríkissjóð að meiru eða minna
leyti.
Við afborganir og vexti af er-
lendum ríkisábyrgðarlánum í van
skilum, sem aðallega eru vegna
togarakaupa, bætist nú yfirfærslu
gjald samkvæmt lögum um út-
fiutningssjóð.
Þá þarf ríkissjóður á árinu 1959
að leysa til sín allmiklu hærri fjár
hæð af hinum svonefndu þurra-
fúalánum en á yfirstandandi ári.
Hefir ríkissjóður á undanförnum
árum orðið að taka að sér allmikl-
ar greiðslur fyrir einstaka útgerð-
armenn vegna þessara þurrafúa-.
ábyrgða.
Þurrafúalán og
hartSindalán
Þes'si þurrafúalán cru mjög sór-
stæð og hefir frá öndverðu verið
gert ráð fvrir, að ekki mundi vera
hægt að ganga skilyrðislaust að
sluildurum fyrir þessum lánum,
þc að þau kynnu að falla á ríkis-
sjóð. Hefir verið haft i huga, að
af hálfu löggjafans var á sínum
tíma verið að stvðja þá, sem orðið
höfðu fyrir stórfelldu og óvæntu
tjóni vegna þurrafúans. Þett'a var
í rauninni nokkuð hliðstætt harð-
indalánum og þvíllkum ráðstöfun-
um.
Nánari athugun á þessum mál-
um hefir leitt í ljós, að ekki verð-
ur hjá því komizt að skoða gaum-
gæfilega hag hvers einstaks skuld-
ara áður én hann-er krafinn um
áfallnar ábyrgðarskuldir eða við
hann samið. Hefir ríkisstjórninni
að athuguðu máli þótt rétt, að hér
væri farin hliðstæð lcið og gert
var, þegar heimilað var að afhenda
Bjargráðasjóði til eignar hin svo-
nefndu óþurrka- og harðindalán,
sem á sínum tíma voru veitt bænd
um víðs vegar á landinu. En lán
þessi voru afhent Bjargráðasjóði
með því skilyrði að stjórn Bjarg-
ráðasjóðs veitti lántakendum, er
þess óskuðu, ívilnun um greiðslu
vaxta og afborgana af lánum s'ín-
um, svo sem með því að lækka eða
fella niður vexti eða lengja láns-
tíma eða gefa lánin eftir að ein-
hverju eða öllu leyti, ef stjórnin
teldi þess þörf.
Ríkisstjórnin fer nú fram á í
þessu fjárlagafrumvarni að mega
afhenda Fiskimálasjóði þær
skuldakröfur, sem ríkiss'jóður hef-
ir eignazt fyrir innlausn á þurra-
fúalánum, og er ætlunin að setja
þá hliðstæð skilyrði og hér á und-
an var rakið um lánin, scm afhent
voru Bjargráðasjóði.
Framkvæmdír og
fjárlögin
Eins og ég gat um áöan hækka
fjárfestingarútgjöld á þessu fjár-
lagaírumvarpi um 16 millj. króna.
Þar er langstærsti liðurinn fram-
lag vegna landhelgis'gæzlu 6 míllj.
króna, en einnig er hækkun á fjár
fesllngu í flugmálum um 1,3 millj.
og vegna barna- og gagnfræða-
skóla um 2 millj. og 300 þús.
Augljós er nauðsyn þess að efla
landhelgisgæzluna og til viðbótar
þessum 6 milijónum kemur eign
landhelgissjóðs til afnota á næsta
ári vegna flugvéla- og skipakaupa.
Það er alveg óhjákvæmilegt að
hækka nokkuð fjárveitingu -til
framkvæmda í flugmálum, bæði
vegna öryggismála og eins til flug-
vallahygginga. Verkefni framupd-
ai’ í þessum málaflokki eru svo
stór, að óbreytt fjárveiting leiðir
til algerrar sjálfheldu í flugmál-
um.
Tillögur um hækkun á framlög-
um til skólabygginga byggjast á
því, að Alþingi hefir tekið svo
marga skóla inn á fjárlögin,; að
það er ekki hægt að ijúka greiðslu
til þeirra á 5 árum svo sem lög-
skylt er, nema með því að hækka
fjárhæðina eins' og hér er ráðgert,
og er þó ekkert til að byrja á nýj-
um.
Sumir munu vilja benda á, að
samkvæmt þessu fjárlagafrum-
varpi lækki raunverulega íjárveit-
ingar til ýmissa fjárfestingarfram
kvæmda, þar sem fjárveitingarJið-
ir ýmsir standa í.stað að krónutölu
en kostnaður hafi hegar hækkað.
Þessu er því til að svara, að
fjárfesting yfirleitt hefir verið
meh*i en þjóðarbúið fær undira’is-
ið á síðustu misserum og fjárfest-
ingargjöld ríkisins hafa fariði sí-
vaxandi á sama tíma sem fjárfest
ir.garíramkvæmdir annarra hafa
einnig vaxið. Fjárfestingarútgjöld
í heild haía. því orðið óviðráðan-
lega mikil og haft mjög mikii v.erð
hólguáhrif í þjóðarbúskapmun.
Um þetla er ekki deilt. Auka vérð-
ur fjárveitingu til fjárfestingar á
ýmsum liðum samtals um 16 milij.
Var því óhjákvæmilegt að láta
aðra standa óbreytta. í þessu sam-
STORBREYT
GILLET
NÚ getið þér valið rakvél, sem
hentar hörundi yðar og skeggrót,
Ein þeirra hentar yður.
Fyrir menn með viðkvæma húð og þá
sem kjósa mjúkan, léttan rakstur.
Fyrir menn með alla venjulega húð
og skeggrót.
Fyrir menn með harða skeggrót og
þá sem kjósa þunga rakvél.
Lega blaðsins og halli
breytist við gero vélar.
Skipt um blað
án fyrirhafnar.
Oiiletfe