Tíminn - 04.11.1958, Síða 6

6
T í M I N N, þriðjudaginn 4. nóveniber £.958.
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINH
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur f Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prenlsmiðjan Edda hf.
i ----------—-----—— ------------------------ 1
Þegar íhaldið fékk sitt tækifæri
Undanfarna daga hefir tollar væru nokkuð hækkað
verið rakin hér i blaðinu ir. Á tímabilinu 1950—1953
saga Sjálfst.fl. í sambandi var meira fé varið til verk-
við þróun dýrtíðarinnar á legra framkvæmda en
landi hér. Er sú saga öll ó- nokkru sinni fyrr. Vegna ör
fögur í meira lagi, en verð HggVajr fjármálastjórnar
ur ekki véfengd, þvi byggt reyndist unnt að ráðast i
er á tilvitnunum i ummæli hin stóru fyrirtæki. sem kost
málgagna flokksins og for- uð voru af Mótvirðissjóði:
ystumanna hans. Sogsvirkjunina, Laxárvzrkj-
Sjálfstæðismenn guma unina og Áburðarverksm. —
mikið af því og Mbl. er það Ef þjóðin hefði þurft að búa
sérstaklega munntamt þessa áfram að fjármálaviti
dagana, að jafnvægi hafi þeirra Sjálfst.manna þá
náðst í þjóðarbúskapnum hefði Mótvirðissjóður étist
meðan þeir voru í ríkisstjorn upp til einskis jafnóðum og
Og náttúrlega er þetta jafn- í hann var greitt. Vel má
vægi snilld þeirra og fjár- vera að sumir Sjálfst.menn
málaviti að þakka en öðru séu fjármálamenn miklir fyr
ekki. Jú, þeir tóku við fjár- ir sjálfa sig. En sá eiginleiki
málastjórn rikisins árið þeirra virðist ekki notasi að
1939 og fóru með hana sam- sema skapi vel þegar þeir
fleytt í 11 ár eða til 1950. Til eiga að beita honum í þarf-
þess tíma hafði þaó verið ein ir þjóðarbúsins.
megin uppistaðan í áróðri í máléfnasamningi þeim,
þeirra gegn Framsóknar- sem gerður var milli Fram
mönnum, að þeir væru ein- sóknar- og Sjálfstæðis-
stakir fjármálaglópar. „Aila flokksins að afstöðnum Al-
klær ihaldsins kynnu einar þingiskosningum 1953 var
með fé að fara. Sjálfstæðis svo um samið, að áfrani
menn voru að þvi leyti heppn skyidi haldið fyrri stefnu um
ir, meðan þeir fóru með hús- hallalausan ríkisbúskap. Þaö
hald í fjármálaráðuneytinu, var einmitt vegna þessarar
að árferði var lengst af hag- fjármálastefnu, sem upd var
stætt. Sýnist því ssm auðvelt tekin af Framsóknarfíokkn
hefði átt að vera, að sýna um og fjármálaráðherra
sæmilega útkomu á rekstn hans, sem unnt reyndist aö
ríkissjóðs. Gullstraumar koma á og viðhalda þvi jafn
stríðsgróðans ultu yfir land vægi í verðlagsmálunum,
ið. Verzlunarárferði allan sem Mbl. hefir verið að
tímann eitthvert hið hezta, gorta af undanfarna daga og
sem þjóðin hefir nokkru auglýst sannleiksást sína
sinni búið við. En útkoman msð því að þakka þaö Sjálf
á, þessu prófi var engan v°g stæðisflokknum.
inn í samræmi við þá ei.ik íhaldið undi því illa, aö
unn, er íhaldið hafði sjálft' hafðar skyldu hömlur á fjár
gefið sér fyrirfram. Síðustu festingunni. Því fannst sú
4 ár þessa ráðsmennsku stefna ekki vera í samræmi
tímabils, reyndist greiðslu- við hagsmuni sinna rnanna.
halli ríkissjóðs 127 millj. og Nú er það svo, að þegar upp
á öliu tímabilinu varð ,netto‘ eru teknir samningar milii
greiðsluhalli 94 millj/ Og ólikra flokka, þá næst ekki
þegar Sjálfst.menn röltu úr samkomulag nema báðir fái
ráðuneytinu var ríkissjóður nokbíru framgengt aí því,
komin í algjört greiðsluþrot. sem þeir vilja en hvorugur
Lausaskuldir ríkissjóðs voru allt. íhaldið vildi Fjárhags-
á 2. hundrað milljóna. Fjall ráð afnumið og fékk það. Nú
háir bunkar af ógreiddum vilja þeir sverja fyrir að
reikningum lágu hér og þar. hafa heimtað það. En í Mbl.
Tryggingarstofnuninni voru stendur 26. nóv. 1953:
t. d. vangreiddar 13 milij. „Aukið viðskiptaírelsi og
kr. af venjulegum fjárlaga- afnám haftanna fyrir for-
greiðslum. Jafnframt þessu göngu Sjálfstæöismanna . .
voru útflutningsatvinnuveg- Ingólfur Jónsson sagði á
irnir reknir með stórkostieg Varðarfundi . . . . að það
um halla, framleiðslan dróst hefði verið að frumkvæði
saman og verðbólgan vav í Sjálfstæðisflokksins. er lýsti
algleymingi. Þannig lauk því yfir á landsfimdi sínum
fjármá’laforyl'sttu ihaldsins. i vor, að hann vildi Fjárhags
Það byrjaði með fávísiegu ráð afnumið, að inn í mál-
skrumi um eigið ágæti en efnasamning rikisstjórnar-
eridaðz með því, að aka -'ram innar hefði verið tekið, að
af bryggjuhausnum. ráöið skyldi niður feilt.
Fjármálaráðherra Fram- Þessu hefði Sjá’fstæðis-
sóknarmanna tók við flokkurinn aðeins komið til
snemma á árinu 1950. Þá leiðar sökum hins vaxandi
var mikið verk fyrir hendi, fylgis síns og áhrifa á Ai-
að gera hreint húsið eftir þingi og meðal þjóðarinnar
slóðaskap íhaldsins og skeyt allrar.“ Og Óíafur Thors
ingarleysi. En umskiptin sagði á sama úmdi: „Áður
’urðu með skjótum hætti. fyrr þurfti islenzua þjóðin
Greiðslujöfnuður náðist í rik aðeins að glíma við harða en
isbúskapnum þegar á fyrsta gæðarika náttúru landsins,
ári. Síðan varð mikiil sem hún byggir en síðustu ár
greiðsluafgangur, sem varið hefir hún auk þess orðið aö
var til ýmissa aðkallandi glíma við ótál ráð og nefnd
framkvæmda. Og bað sem ir. Nú rennur upp sú fagn-
meirá var: Þessi árangur aðarstund, að við sjáum til
náöist án þess að skattar og lykta þeirrar glímu.“
ERLENT YFIRLIT.
Bretar eignast nýjan Baldwin
Macmilian nýtur vaxandi vinsælda af ekki ósvipuðum ástæðum og Baldwin
New York, 29. okt.
FYRSTU MÁNUÐl þessa árs
var það almennt talið víst, að
Verkamannaflokkurinn yrði sigur-
vegari í næstu þingkosningum í
Bretlandi. Hlutur íhaldsflokksins
stóð þá mjög illa og beið hann
hvern ósigurinn öðrum meiri í
aukakosningum, er þá fóru fram.
Að vísu efldist Verkamannaflokk-
urinn ekki að sama skapi, heldur
hagna'ðist Frjálslyndi flokkurinn
mest á fylgistapi íhaldsmanna.
Óháðari kjósendur og yngri kjós-
endur virtust helzt leita þangað.
Margar ástæður lágu til þess, að
svo ósigurvænlega horfði hjá
íhaldsflokknum um þessar mund-
ir. Veigamesta ástæðan vai
kannske sú, að flokkurinn var bú-
inn að vera við völd í nær tvö
kjörtímabil samfleytt og eftir
þann tíma hafa 'Bretar oftast feng-
ið tilhneigingu til að skipta um
stjórnarflokk. Við þetta bættust
svo ýmsir fjárhagslegir erfiðlcik-
ar innanlands og lítil ánægja með
utanríkisstefnu stjórnarinnar.
Af þessum ástæðum, sem hér
eru raktar, myndu áreiðanlega fá-
ir hafa viljað veðja á það, að Mac-
millan yrði forsætisráðherra eftir
næstu kosningar. Á undanförnu
hálfu ári hefir þetta álit hins veg-
ar verið að smábreytast. Spádóm-
arnir nú eru vfirleitt á þá leið, að
íhaldsflokkurinn hafi mjög vax-
andi möguleika til þess að halda
velli í næstu kosningum. Verulega
veltur þetta þó á því, hver fram-
vindan verður næstu mánuðina,
en gangi hún stjórninni ekki í
óhag, eru spárnar henni fremur
hagslæðar en hið gagnstæða.
IIVAÐ ER það, sem hefir valdið
þessu breytta viðhorfi enskra kjós
enda? Hefir íhaldsflokkurinn unn
ið á og þá hvers vegna? Hefir
Verkamannaflokkurinn haldið illa
á málum og íhaldsflokkurinn
grætt á því? Eða hefir eitthvað
annað en þetta komið til sögu?
Svar fleslra blaðamanna, sem
um þessar spurningar hafa fjallað,
virðist nokkurn veginn á eina og
sömu leið: Breytingin er fólgin í
því, að Macmillan forsætisráð-
herra hefir aflað sér vaxandi álits
og vinsælda. Ef íhaldsflokkurinn
sigrar í næstu kosningum, verður
það fvrst og fremst að þakka því
persónulega trausti, er Macmillan
nýtur.
En hvað er það þá, sem hefir
aukið svona mikið álit Macmill-
ans? Hefir hann sýnt frábæra
sljórnarhæfileika eða hefir hann
breytt um stcfnu og aflað sér fylg-
is á því? Ilvað hefir hann unnið
sér til ágætis, er hefir aflað hon-
um vaxandi tiltrúar þjóðarinnar?
Vinsældir Macmillans er ákaf-
lega erfitt að skýra með verkum
hans. í innanlandsmálum hefir
Macmillan ekki staðið í neinum
stórræðum, heldúr hefir stefna
hans fremur einkennzt af bvi að
gera sem minnst. í efnahagsmál-
um hefir liann fremur slakað á að-
haldi og varð það-þess valdandi,
að einn álitlegasti forustumaður
flokksins, Peter Thornevcroft,
sagði af sér embætti fjármálaráð-
herra á síðastl. vetri. í svipinn
hefir þetta hjálpað til að draga
úr atvinnulevsi, en getur hins veg
ar hefnt sín síðar. í utanríkismál-
um hefir stefna stjórnarinnar ein-
kennzt af skorti á frumkvæði og
hugmyndum til þess að mæta
harðnandi sókn Krustjoffs og fé-
laga hans í kalda stríðinu. Mac-
millan hefir þó haft talsvert lag
á að láta líta svo út, eins og hann
hefði ekki alveg sömu stefnu og
Já, enginn þarf að eí'ast
um aó fögnuður hati rikt i
vissum söfnuSi yfir úrsht-
um þessa máls. O" vissulega
var þetta „írumkvæðr1
Sjálfstæðisfl. í fullu sam-
ræmi við fyrri afstöðu til
dýrtíðarmálanna.
HAROLD MACMILLAN
Bandaríkjastjórn, en í reyndinni
hefir hann þó yfirleitt siglt í
kjölfar Dullesar, í augum ýmissa
brezkra þjóðernissinna og heims-
valdasinna mun Macmillan hafa
heldur styrkt álit sitt á því að
senda herlið til Jórdaníu á síðastl.
sumri. Þes'sum mönnum hefir
fundizt það eins og áréttun þess,
aö brezka heimsveldið væri þó
ekki alveg úr sögunni. Að sjálf-
sögðu láta þessir menn sér sjást
yfir það, að Bretar sendu ekki
herlið til Jórdaníu fyrr en eftir að
Bandaríkin hefðu sent herlið til
Libanons'. Og hætt er við, að
mesti glansinn á hersendingunni
til Jórdaníu máist burtu, þegar
herinn hefir verið fluttur þaðan
aftur og Hussein steypist úr stóli,
eins og allar horfur virðast á.
ÞEGAR lilið er yfir sljórnarat-
hafnir Macmillans, verður næsta
erfitt að fá skýringu á vaxandi
persónulegu fylgi hans. Það bygg-
ist áreiðanlega ekki á því, að hann
sé hinn athafnasami og hugmynda
ríki foringi líkt og de Gaulle eða
Churchill. Hann hefir heldur ekki
glæsileika þeirra sem ræðuskör-
ungur og óvenjulegur andlegur
leiðtogi.
Með þessu er það hins vegar
ekki sagt, að Macmillan sé hæfi-
leikalítill maður. Því fer fjarri.
Hann er áreiðanlega slyngur
st.iórnmálamaður að því le.vti, að
hann finnur vel, hvernig hann á
að haga sér og hvernig hann á
að tala til þess að vinna sér til-
trú almennings. Að jafnaði kæra
Bretar sig ekki um foringja eins
og Lloyd George og Churchill.
Það þarf helzt styrjaldir eða
óvenjulegar ástæður til að hefja
slíka menn til valda í Bretlandi.
Á svokölluðum venjulegum tíma
virðast Bretar sætta sig vel við
foruslumenn af svipaðri tégdnd
og Baldwin, sem var einn mesti
ráðamaður þeirra á tímabilinu
milli heinisstyrjaldanna. Baldwin
var um niargt merkur maður. vel
greindur, vel máli farinn og vakti
traust með virðulegri og hóflátri
framgöngu sinni. En hann var
líka jafn laus við það að vera
r.okkur skörungur. Það var engin
hætta á því, að h3nn myndi flana
úí í nokkurt ævintýri, eins og
Bretar ótluðust, að gæti komið
fyrir Churchill. Brezka þjóðin
vildi á þessum tima búa við 'breyt-
ingalitið og íhaldssamt stjórnar-
far. Baldwin var tilvalinn fulltrúi
slíkrar stjórnmálas'tefnu.
Margt bendir til, að vinsældir
Macmillans séu mjög af svipuðum
tcga spunnar og vinsældir Bald-
wins. Hann k.emur vel fyrir eins
og Baldwin. Framkoma hans vek-
ur þá tiltrú, að hann sé öruggur
og fastheldinn forustumaður. Að
ýmsu levti minnir hann í útliti
á fyrirmenn hins' liðna tíma, þegar
Bretar voru enn heimsvéldi. Að
því levti vekur hann hjá þeim
notalegar minningar. í sjónvarpi
nýtur þetta útlit og framkoma
Macmíllans sín sérstaklega vel.
Ræðumaður er Macmillan sæmileg
ur og hefir jafnvel sótt sig í þing-
inu síðan hann varð forsætisráð-
herra. Þar verður hann oft að
koma öðrum ráðherrum stjórnar-
innar til aðstoðar, einkum þö Sel-
wyn Lloyd. Það dregur að sjálf-
sögðu ekki úr vinsældum hans.
Meðal foi'ustumanna thaldsflokks-
ins er nú enginn, sem nálgast
hann hvað álit og vinsældir snert-
ir, því að ekki er hægt að telja
Churchill og Eden mcð í þessu
sambandi.
ÞAÐ á svo vafalaust sinn þátt
í að stvrkja Macmillan, að Gait-
skell hefir ekki tekizt. að ná vin-
sældum sem foringi Verkamanna-
fiokksins. Dugnaður Gaitskells er
almennt viðurkenndur, en hann
hefir hins vegar ekkert sérstakt
við sig, er aflar honum lýðhylli.
Um Bevan gildlr þetta öðru máli,
en þar kemur aftur á móti, að
Bretar eru hálfhræddir við hann
scm ævintýramann eða líkt og
þeir voru hræddir við Churchill á
sínum ííma.
Eins og horfur virðast nú, get-
ur því vel svo farið, að Macmillan
eigi eftir að stjórna Bretlandi
góða stund enn. Bret.land efldist
ekki undir foritsui Baldwins og.
því miður eru ekki horfur á, að
það rnuni e.flast undir forustu
Macmillans. Meira að segja eru nú
allar horfur á, að Frakkland fari
Kramhatd a h <lðt>
Saga Hraunhveríis við Eyrarbakka
MikicS rit eftir dr. GuíSna Jónsson
Út er kornið mikið rit eftir
dr. Guðna Jónsson prófessor
er nefnist Saga Hraunshverf-
is á Eyrarbakka. í þessari
bók er rakin saga allmerks
bæjarhverfis, er stóð áöur
fyrr á ströndinni milli Eyrar
bakka og Stokkseyrar, en er
nú að verulegu leyti úr sög-
unni. j
Meginkjarni bókar þessarar er
þó saga ættmenna og áa dr. Guðna
á aðra öld, en þau bjuggu löngum
á Gamla-Hrauni og nálægum býl-
um. Er og í ritinu lýst býlum og
búendum öllunt í Ilraunshverfi,
staðháttum og fólksfjölda. Þá er
og kafli um fjörugögn og örnefni
í Hraunshverfi, og má geta þess
að á þessu litla svæði er getið fast
að 300 örnefna. Loks eru ætta-
skrár allviðamiklar.
Að síðustu eru í riti þessu sög-
ur úr Hraunshverfi, fullar fimm-
tíu sögur og smáþættir, flest þjóð-
sögulegs efnis eða þættir af kyn-
legum kvistum. Loks er manna-
nafnaskrá. Margar myndir eru í
ritinu af bæjum, fólki, skipum og
rithöndum. Alit er ritið hátt á
fimmta hundrað bla'ðsíður að
stærð og hið vandaðasta að frá-
gangi, prentað i Hólum.
Þótt umgerð Sögu Hraunshverf-
is sé þröngur hringur, og hafi að
sjálfsögðu mest gildi fyrir þá, sem
aí' þessum slóðum eru runnir,
geymir hún engu að siður mikinn
aihliða þjóðháttarfróðleik, þ.jóð-
sögur og þjóðlífsmyndir frá fyrri
öldum, auk ættfræðinnar, og er
því vafalítið feginsfengut' öilum
þeim, er þjóðlegum fróðleik unna.
Ilöfundur ritar alllangan og sér-
lega skemmtilegan formála að rit-
inu.
Flafsteinn Guðmundsson prent-
smiðjustjóri í Hólum hefir ráðið
búningi bókárinnar og teiknað
nokkra upphafsstafi að köí'lum til
skreytingar.