Tíminn - 04.11.1958, Qupperneq 7

T i M I N N, þriðjudaginn 4, nóvember 1958.
Áætlun um hitaveitu frá Hveravöllum
til Húsavíkur lögð fram á næstunni
Éirin stórvirkasti goshver
á fandinu er nú Yztihver á
Hveravöllum t Suður-Þing-
eyjarsýslu. Magnið í hvern-
um er um 25 sekúndulítrar
af 100 stiga heitu vatni. Það
er stöðug ólga í honum og
gosin ná 25 metra hæð. Sig-
urður Thoroddsen, verkfræð
ingur, mun gera áætlun um
virkjun hveranna á þessu
svæði og lögn hitaveitu til
Hósavíkur. Verður hún lögð
fram á næstunni.
Vegalengdin frá Hveravöllum
til Húsavíkur er 18—19 km. Yzti-
fhver, Uxahver og Syðstihver verða
sennilega virkjaðir í þessu skyni.
Fjórði hverinn, Strokkur, sem er
við hliðina á Yztahver, er notaður
til upphitunar á staðnum, en sá
fimmti, -Strútshver, er ekki vel
fallinn til virkjunar, þar sem hann
er í lækjarfarvegi. Hann verður
því sennilega látinn mæta afgangi.
Samtals eru um 60—80 sekúndu
lítrar af vatni í öllum þessum
hverum, en mælingum hefir ekk.
borið saman.
10 gróðurhús
Fréttamaður kom fyrir skömmu
að Hveravöllum og hitti að máli
bóndann og gróðurhúsaeigandann
Atla Baldvinsson. Við hlustuðum
á dunurnar í Yztahver meðan við
Vatnsmagn hveranna 60—80 sek, lítrar.
Rætt við Atla Baldvinsson á HveravöIIum
rtyna að vera eins snemma með
þetta eins' og hægt er.
Garðræktarfélag
Reykhverfinga
i — Hvenær var byrjað á gróður-
húsabyggingum hór á Hveravöll-
um?
— Fyrsta gróðurhúsið var
byggt 1934. Hérna var fyrst byggð
ur bær 1918, en hlutafélagið, sem
keypti þennan jarðhita úr landi
Reykja og með honum Va af jörð-
' inni, var stofnað skömmu eftir
aldamót. Baldvin Friðlaugsson,
faðir minn, var einn stofnenda,
og hann tók að sér reksturinn. Fé-
lagið nefndist Garðræktarfélag
Reykhverfinga og fékkst aðallega
við karlöflurækt fvrstu árin.
! — Ilvað er markaðssvæði Garð
ræktarfélagsins stórt nú?
I — Aðalmarkaðurinn er á svæð-
1 inu Akureyri—Þórshöfn.
t — Og hitinn, hann nær til fleiri
bæja?
— Hitinn er nýttur á 45 bæjum,
og auk þess er hér sundlaug, sem
ungmennafélag sveitarinnar
byggði, hituð upp með hveravatni.
Góð skilyrði
— Þessi hugmynd um hitaveitu
héðan til Húsavíkur, hún er ekki
nýtilkomin?
>
Atli Baldvinsson
Tvær mínúfur — og gos
Að svo mæltu gengum við út á
hverasvæðið, litum á gróðurhúsin
og hinn nafntogaða Uxahver. Atli
sólti nokkur kíló aí sápu og henti
henni í gapið á Yztahver. Tvær
mínútur liðu, en síðan þeyttist
vatnsstrókurinn í loft upp og guf-
an byrgði um stund útsýn norður
sveitina og til næstu fialla. Yzti-
hver tæmir sig ekki við gos, það
aðeins lækkar í honum og skálin
fyllist aftur á 15—20 mínútum.
Venjulega gýs hann aftur, þegar
hann er búinn að fylla sig.
6 unglingabækur
frá Leiftri
Prentsmiðjan Leiftur hefur ný-,
lega sent á bókamarkaðinn sex
unglingabækur, sem 'æíli má að
nái miklum vinsældum.
Ber þar fyrst að nefna Jafet
finnur föður sinn, eftir hinn fræga
og vinsæla höfund, Marryat. Hafa
bækur hans 'hlotið heimsfrægð og
hér á íslandi er hann meðal cillra
vinsælustu erlendra unglingabóka
höfunda, enda margar bækur eftir
hann verifj gefnar út í íslenzkri
þýðingu. Meðal þeirra ma nefna:
Percival Keen, Jakob Ærlegur,
Hollendingurinn fljúgandi, Jón
miðskipsmaður og Jaffet í föður-
leit.
| Þá er ný jólabók eftir Örn Klóa,
er nefnist Jói og hefnd sjóræn-
ingjastrákanna. Fyrri Jóabækur
hafa hlotið miklar vinsældir með-
al úngra lesenda.
Allir þekkja leynilögreglusagna
höfundinn A. C. Doyle, fyrir bæk-
ur hans um hinn frábæra leyni-
lögreglumann Sherlock Holmes. —
Þessi nýja Leiflurbók um hann
nefnist Rauði hringurinn og eru
í bókinni sjö sögur hver annari
dularfyllri og skemmtilegri.
Þrír fræknir ferðalangar segir
frá ferðalagi þriggja drengja sem
feðast um Frakkland, vegabréfa-
lausir og peningalausii'. Ðrífur að
sjálfsögðu margt á daga þeirra.
Allir kannast við Sindbað sæ-
fara úr Þúsund og einni nótt. Nú
, koma sögur hans endursagðar í
lítilli, snoturri bók á léttu og fjör
ugu máli, enda þýddar af Frey-
steini Gunnarssyni.
Að lokum má nefna telpnabók
er heitir Matta Maja eignast nýja
félaga.
Allar eru bækurnar í snoírum
búningi, sem vænta má, því ung-
lingabækur Leifturs hafa um langt
skeið verið þekktar fyrir góðan
frágang og skemmtilegt innihald.
Á viðavaiigi
Til landsins
í Framsóknarblaðinu í Vest-
mannaeyjum, birtist mjög athygl
isverð grein, nú nýlega. Biaðið
bendir á, að Framsóknarmenn
séu og hafi verið um niörg undán-
Carin ár, í meiri hluta í samtök-
um bænda, „og þess vegna hefir
félagshyggjan, góðu lieilli, orði-5
bændunum leiðarljós í hagsnnma-
málum þeirra. Skipulag afurða-
sölumálanna og uppbygging Stétt
arsambands bænda, eru hvort
tveggja merkileg mál, sem Fram-
sóknarmenn beittu sér fyrir og
knúðu frani gegn andstöðu Sjálf-
stæðismanna. Nú þykja það sjá’.f-
sagðir hlutir, að menín úr þessiun
flokkum báðum, séu í stjórn þéss-
ara saintaka í sem réttustum lilut-
föllum við styrkleika þcirra þar.
Við kjör til Búnaðarþings, svo
nokkuð sé nefnt, gætir að sjálf-
sögðu hinna pólitísku sjónarmiða,
en þegar liinir kjörnu fulltrúar
koma saman, virðast þau að
rnestu úr sögunni. Einræði rneiri-
hlutaflokksins kemur ekki tií
greina. Starfsorka samtakanna
beinist að því að hinum raunveru-
legu verkefnum án pólitískrar
sýndarmennsku.
Á Reykjavík ein að njóta útsvars
ÁfengisverzL og Tóbakseinkasöiu?
Frá umræftum á Alþingi
Fundir voru í báðum deildum Alþingis s.l. föstud. Á dagskrá
efri deildar var eitt mál, frv. til laga um heimild fyrir ríkis-
stjórnina til að innheimta skemmtanaskatt með viðauka árið
1959, framhald 3. umræðu. Var málið afgreitt til neðri deild-
ar með 13 samhljóða atkvæðum.
Yztihver gýs.
sátum í stofu og spjölluðum um
fcúskapinn.
Á Hvcravöllum eru 10 gróður-
hús, 2200 fermelrar undir gleri.
— Veturinn er dauður tími í
gi;óðurhúsunum hjá okkur, sagði
Aiii, sérstakiega fyrripartinn. Hér
ei engin blómarækt. Við framleið
um aðallega tómata, gúrkur og
nokkuð af vínberjum.
— Framleiðslan i sumar?
— í sumar framleiddum við 16
•tcnn af tómötum, 4500 stykki af
gúrkum og 200 kg. af vínberjum.
Gulrætur og hvítkál höfum við
undir gleri á vorin. Við erum að
— Nei, Sveinbjörn Jónsson,
Ólafur Jónsson og Jónas Krist-
jánsson mjólkurbússtjóri á Akur-
eyri ræddu það mál fyrst á al-
mennum fundi 1931.
Ef vatnið yrði leitt til Húsavík-
ur mundi fjöldi bæja í leiðinni
njóta góðs af þessum framkvæmd
um. Vegalengdin hér á milli er
semfellt ræktanlegt Iand. svo að
skilyrðin til nýrra framkvæmda
og ræktunar eru óþrotleg. Auk
þess hiætti s'ennilega stórauka
hitann og vatnsmagnið með bor-
unum.
Á dagskrá Ncðri deildar voru
tvö mál, frv. um bifreiðaskatt og
var tekið af dagskrá og frv. til
laga um breyting á lögum frá
1924 um aukaútsvör ríkisstofn-
ana, 1. umr.
Flutningsmaður fr., Karl Guð-
mundsson, fylgdi því úr híaði.
Gat hann þess, að lengi hefðu
verið skiptar skoðanir um hvort
réttmætt væri að slíkar stofn-
anijj, pem Áfengisverzluni:i og
Tóbakseinkasalan greiddu útsvar
til sérsíakra sveitarfélaga. Sýndist
eðlilegra að þjóðin öll nyti góðs
af þeirri skattlagningu. Rétt
myndi þó að verzlunarstofnanir
þessar væri að einhverju leyti út
svarsskyldar, þar sem þær væru
staðsettar. Þetta fyrirkomulag
kynni að hafa verið réttlætarilegt
fyrir 34 árum en nú hefðu þessar
stofnanir breytzt úr því að vera
venjulég verzlunarfyrirtæki í
skattlagningarfyrirtæki, og Tóbaks
einkasalan hefði hvergi aðsetur
r.ema í Reykjavík og því væri
hagnaður hennar runninn af við
skiptum við alla landsmenn en
ekki Reykjavík eina. Aftur á móti
hefði Áfengisverzlunin víðar út-
sölur og greiddi þar nokkurr út-
svar. Langsamlega mestur hiuti
af útsvari hennar rynni þó til
Reykjavíkur. Á yfirstandandi ári
greiddu þessar stofnanir á 9. millj.
kr. í útsvör og væri það viðlika
upphæð eins og öll útsvör í Kópa
vogi eða Vestmannaeyjum t. d.
Þetta væri óeðlilegur tekjustofn
fyrir Reykjavík sérstaklega. í ár
væri áætlaður hagnaður af þess
um stofnun 192 millj. Útsvar
þeirra yrði því á 10. millj. Eétt
mætt sýndist, að það sem stofnan
ir þessar heiöu hingað til greitt
í útsvar væri varið til iausnai' á
félagslegu vandamáli þjóðarheiid
arinnar. Þótt tekjur Reykjavíkur
minnkuðu við þetta þá græddi hún
samt aft því leyti, að um níu tí-
undu hlutar þess fjár, sem varið
vælri til úitltý'mirigar á heilsii!-
spillandi húsnæði, rynni til Rvík
ur. Mjög margir byggju enn I ó-
viðunandi húsakynnum. Þessu
frv. væri ætlað að flýta fyrir úr-
bótum á hvi ástandi.
Jóhann Hafstein kvað góðvild
stjórnarsinna í garð Reykjavíkur
sýna sig m. a. í þessu frv. Ilvergi
hefði verið meira að því unnið,
að útrýma heilsuspillandi húsnæði
en í Reykjavík. Þeir Gunnar Thor
oddsen og ræðumaður hefðu borið
fram till. á þingi um að framlag
ríkisins til þessara mála hækkaði
um 10 millj. en K.G. hefði meðal
annarra fellt það. Hér vær um það
að ræða, að taka tekjur af Reykja
vík, Ieggja þær í húsbyggingar
sjóð og borga svo Reykjavík þær
á ný. Væri furðulegt að hafa geð
í sér til sliks málflutnings. Hins-
vegar mætti deila um, hyernig
taka bæri gjöld af slikum stofn
unum sem þessum. Öll sveitarfé
lög berðust fyrir því, að fá nýja
tekjustofna. Sjálfstæðismenn
hefðu beitt sér fyrir því á Alþingi,
að þetta vanrækta mál væri at-
hugað. Frv. þetta gengi mjög á
hagsmuni Reykjavíkur og rýrði
hag hennar. Það væri sýndarmál.
Karl Guðjónsson sagði það í
fullu samræmi við sitt geðslag,
að bera fram þetta réttlætismál.
J. H. virlist hafa áhuga á því að
vita, hvor þetta frv. væri runnið
, undan rifjum ríkisstjórnarinnar,
I en svo væri ekki. Ræðumaður
I vænti þess, að J. II. talaði ekki
Við sjóinn
Við sjávarsíðuna liafa liags-
miinasamtök framleiðslustéttanna
einnig verið í höndum tveggja
fiokka, Alþýðufl. og Kommúnista.
Eins og á þjóðmálasviðinu liefir
hin illvíga barátta milli þessara
flokka geisað innan Alþýðusam-
bandsins. Hve sú barátta er liörft,
kemur m.a. fram við fulltrúakjör
á Alþýðusambandsþing', en.þar er
sums staðar beitt slíku ofurkappi,
að til vansæmdar má teljast. Á
þingina er síðan látið sverfa til
stáls milli flokknnna, en oft mun-
ar Iitiu um fulltrúatöiuna. Niður-
staðan verður því sú, að meiri
hlutinn tekur öll völd í sínar
hendur og minni hluta flokkurinn
er gerður eins áhrifalítill og unnt
er. Stjórnarskipti eru tíð og
starfslið samtaki'Himi rckið frá
störfum á víxl, eftir því hvor
flokkurinn hefir vöidin í það
skiptið. Bókhaldsskil eru þá
slundum óhrein, og er þetta allt
samtökunum til skaða. Inn í
þessa baráttu fléttast ónaunhæf-
ar kröfur og smáskæruhernaður
á vinnumarkaðinum, í vonum
stundarsigur annars livors flokks
ins. Slík vinnubrögð Iiafa oft
verið til tjóns, með því að áhrifin
lwfa aukið þensluna í efnahags-
kerfinu, og þá ekki sízt kornið
niður á skjólstæðingum alþýðu-
samtakanna, verkamönnunum
sjálfum.
Tilgangur SjálfstæSis-
manna
Eað er iíka staðreynd, að Sjálf-
stæðismenn liggja ekki á iiði
sínu til að efla ófriðinn innaji
verkalýðssamtakanna. I því skyni
styðja þeir nefnda flokka á víxl
til vaidia. Þeim er ijóst, að.á með-
an foringjar verkalýðshreyfingar-
innar heyja ilivíga innbyrðis bar-
áttu, verða þeir ekki megnugir að
knésetja milliliði og braskaralýð,
sem lifir og dafnar! í skjóli
Sjálfstæðisflokksins.
Hlutverk Framsóknar-
manna
Það kom fram í síðustu bæjar-
stjórnarkosningum, að Framsókn-
armenn eiga vaxandi fylgi að
fag'na í kaupstöðuin landsins. Á
komandi Alþýðusamb.þingi eiga
þeír líka fleiri fulllrúa en áður.
Þarf ekki að efa, að þeir múnu
beita áhrifum sínum til að koma
á heppilegri vinnubrögðum hjá
þeim samtökum.“
fyrir munn allra Sjálfstæðism. er
hann mælti með einokun Reykja
víkur í þessum efnum. J. H.
hefði sagt, að frv. bæri ekki voit
FramLald á 8. slðu.