Tíminn - 20.11.1958, Blaðsíða 5

T í M IN N, fimmtudaginn 20. nóvcmbcr 1958.
Hin nýja fiskveiðilögsaga Islendinga
Ræ8a Rannveigar Þorsteinsdóttur á þingi EvrópuráSs-
ins í Strassburg, laugardaginn 11. október
Eins og áður hefir verið
frá sagt hér í blaðinu, ílutti
Rannveig Þorsteinsdóttir,
lögfræðingur, mjög athyglis-
verða og rökfasta ræðu um
landhelgismál íslands á
^þingi Evrópuráðsins, sem
haldið var í Strassborg fyrri
hluta októbermánaðar. Ekki
hafði verið búi?t við, að mál-
ið kæmi til beinnar umræðu
á þinginu, en það var íekið
fyrir í milliþingaáliti stjórn-
málanefndarinnar, og varð
því einn liður í almennu
stjórnmálaumræðunum.
Ýmsir höfðu rœtt um málið m.
a. tveir fulftrúar Breta, Mulley
og Ormsby-Gore, utanríkisráð-
iierra Breta, og vörðu mál-
stað Breta af allmiklum þunga
og deildu á ísler.dinga. Rannveig
Þorsteinsdóttir flutti því næst
xæðu þá, sem hér fer.. á eítir.
Var ræðan samin í skyndingi með
tilliti til þeirra umræðna, sein
fram höfðu farið.
Vakti ræðan mikla alhygli og
fékk mikinn og góðan hljómgrunn
ýmissa fulltrúa á þinginu. Ræða
ítannveigar fer hér á eftir í laus-
legri þýðingu blaðsins:
Herra forseti.
Á þingskjali 861, er
stungið upp á því af hálfu s'tjórn-
málanefndarinnar, að ráðherra-
nefndin reyni meðal annars að
finna lausn á fiskveiðimáli ís-
lendinga, og í greinargetrð er
þessu máli svo lýst, að það sé
eins konar „fjölskylduvandamál“
Vestur-Evrópuríkjanna.
Enda þótt við, fulltrúar íslands,
hefðum ekki haft í hyggju að
hefja umræður hér um þetta
vandamál, er okkur það ekki á
móti skapi ,að málið verði tekið
upp á þennan liátt, — þó með
breyttu orðalagi á till., — sér-
staklega þar sem fulltrúi okkar í
stjórnmálanefndinni sat.ekki fund
inn, þegar málið var rætt, og gat
ekki skýrt málstað okkar við það
tækifæri.
Á hinn bóginn mun .hvorki rík-
isstjórn íslands né íslenzka
þjóðin fallast á það sjónarmið, að
þetta sé ,,fjölskylduvtandamál“
þeirra þjóða, sem sæti eiga í Evr-
ópuráðinu.
Frá okkar sjónarhóli hlýtur
málið annað hvort að vera sér-
þjóðlegt vandamál íslcndinga eða
alþjóðlegt, og ég hygg að ég
megi fullyrða, að íslenzka ríkis-
stjórnin líti svo á, að lausn á
vandanum muni ekki finnast með
því að leggja til grundvallar þá
skoðun, að þetta sé „fjölskyldu-
vandamál" Vestur-Evrópu, eins' og
fram kmur í áliti stjórnmálanefnd
arinnar.
En þótt við gerum ekki ráð
fyrir, að lausn finnist á þessum
grundvelli, vonum við að sjálf-
sögðu, að málið leysist, og þar
sem vakið hefir verið máls á
þessu hér, er okkur það sérstök
ánægja að gera grein fyrir sjón-
armiðum okkar, þar sem viö telj-
um að okkar hlið málsins sé ekki
verulega þekkt.
Ég geri ráð íyrir, að sérhvcrj-
mn fulltrúa á þessu þingi sé
ikunnugt, að fiskveiðar eru aðal-
atvinnuvcgur íslenzku þjóðarinn-
ar, en hins vegar er ég ekki viss
um, að allir geri sér ljóst, hversu
mjög fslendingar eru háðir fis'ki-
miðum sínum. Þar sem þetta
vandamál er nú rætt á allsherjar-
þingi S.Þ. hefir íslenzka ríkis-
stjórnin gefið út ýtarlega greinar-
gerð um það handa fulltrúum Alls-
herjarþingsins, og með levfi yð-
ar, hæstvirti forseti, ætla ég að
lésa hér kafla úr greinargerð
þessa rits':

RANNVEiG ÞORSTEINSDÓTTIR
„f yfirliti, sem F.A.O. hefir
gert til handa hafréttarráðstefnu
S.Þ., var gerð tilraun- til þess
að meta efnahagslegt mikilvægi
fiskveiða hinna ýmsu þjóða.
Yfirlit þetta er byggt á
greinargerðum frá öllum mestu
fiskveiðiþjóðum heimsins, að
undanskildum Ráðstjóirnarríkjun-
um. Þiað er augljóst af yfirliti
F.A.O., að íslendingar hafa al-
gjöra sérstöðu í þessu efni. Þetta
kemur glöggt í ljós af eftirfarandi
5 atriðum.
1. Árlegur fiskafli íslendinga
nemur 300 smálestum á hverja
100 íbúa, en afli þeirrar þjóðar,
sem næst gengur, nemur aðeins
48 smálestum á.hverja 100 íbúa.
2. Andvirði árlegs fiskafla ís-
lendinga er því sem næst 206 doll
arar á hvern íbúa, en hins vegar
aðeins 24 dollarar á íbúa í landi
því, sem næst gengur.
3. Því sem næst fjórðungur
þjóðartekna íslendinga á rætur
sínar að rekja til fiskveiðanna, og
er þessi hlutfallstala um það bil
fimm sinnum hærri en hjá nokk-
urri annarri þjóð.
4. Árstekjurnar af fiskafurðum
fslendinga nema 95—97% af út-
flutningsverðmætum landsins,
sem síðan er notað til þess að
greiða innflutning á helztu lifs-
nauðsynjum.
5. Auk framangreindra efna-
hagslegra staðreynda kemur fleira
lii, einkum þjóðfélagslegar ástæð-
ur, sem auka enn mikilvægi fisk-
veiðiatvinnuveganna fyrir íslend-
inga. Mikilvægi iðnaðarins sem aí
vinnugreinar er breytilegt eftir
staðháttum. í ýmsum hlutum
landsins, einkum suðvesturhluta
þess, í höfuðborginni og um-
hverfis hana, hafa aðrar iðngrein
ar en fiskiðnaður sína þýðingu.
Þó ber að hafa hugfast, að þess-
ar „aðrar iðngreinar" eru annað
hvort beinlínis byggðar á fisk-
veiðum, eða eiga sitt und-
ir innflulningi á vélum og
hráefnum, sem greitt er með and-
virði útfluttra fiskafurða. Alls
staðar annars staðar við sjávar-
síðuna eru fiskveiðarnar mikil-
vægasta atvinnugreinin. Fjárhag
ur íbúanna og sveitarfélaga á
þessum stöðum er svo gjörsam-
lega háður fiskveiðunum, að
eitt eða tvö aflaleysisár gera
fólkið bjargarlaust, svo að það á
ekki annars úrkostar en að snúa
sér að öðrum atvinnugreinum.“
Það kom berlega í ljós á ár-
unum milli heimsstyrjaldanna, að
um ofveiði var að ræða á fiski-
miðunum við ísland, og sú þróun
stefndi beint að efnahagslegu
hruni landsins.
Þetta vandamál er tvenns kon-
ar. í fyrsta lagi er það eðlilegt,
að því fleiri skip, sem veiðar
stunda, þeim mun minni
I verður afli hveirs s'kips.
I Öllu þyngra á metunum verður þó
að teljast, að á landgrunninu við
ísland eru mikilvægar hrygning-
ar- og uppeldisstöðvar, og væri
því unnt, ef komið væri í veg
fyrir ofveiði, að fá þaðan jafnt
og stöðugt magn hinna mikilvæg-
ustu fisktegunda. En með til-
komu nýrra og fullkominna tog-
ara m,eð sívaxandi veiðitækni, er
landgrunnið botnskafið ogtortímt
ungviði, sem síðar yrði nytjafisk-
ur til veiða, og þannig er raun-
verulega um meiri eyðileggingu
en veiði að ræða hjá togurunum
ir.ni á grunnmiðunum..
Fyrh’ heimsstyrjöldina fyrri var
þegar farið að bera á ofveiði á
íslandsmiðum, og á árunum 1919
•—20 t.d. varð veiðiln meiri en
árin 1912—13. Á millistríðsárun-
um var gengið svo hart að fisk-
stofninum, að láta mun nærri, að
80—90% af ýsu og kolastofn.inum
við iandið hafi verið aus'ið upp,
er. nær alger fjarvera erlendra
togara meðan sjðari heimsstyrj-
öidin stóð yfir, liafði í för með
sér verulega aukningu á fisk-
gengd umhverfis landið og gætti
hennar undir lok styrjaldarinnar
og fyrstu árin á eftir. En eftir
1949 fór aflinn minnkandi aftur
ár frá ári en jókst á ný við vernd-
arráðstafanir, sem gerðar voru
1952, er grunnlína var dregin um-
hverfis landið og) fiskveiíðitak-
mörk s'ett fjórar mílur út frá
þeirri línu.
Við erum þess fullviss, að þess
ar ráðstafanir komu ekki aðeins
í veg fyrir áframhaldandi eyðingu
fiskstofnsins, heldur höfðu einnig
sneru málunum alveg við, svo að
um aukningu var að ræða.En vegna
mikils ágangs', einkum erlendra
togara, hefir aukningin verið hæg-
fara, og íslenzkir fiskifræðingar
eru sannfærðir um, að enn aukin
tækni við fiskveiðar, sé ekki að-
eins á góðri leið með að eyði-
leggja þá aukningu, sem orðin
var á fiskstofninum, heldur muni
að því 'komið, að aftur fari að
halla undan fæti.
Vegna þessa var nú orðið ó-
umflýjanlegt að gera frekari ráð-
stafanir á þessu sviði, og það er
jþungamiðja þessa vandamáls.
Ég vil leyfa mér að lesa meira
úr áðurnefndri greinargerð:
„Það er athyglisvert, að þótt
réttur íslcndinga væri full-
komlega verndaður fyrr
á tímum, þá var dregið úr þeirri
vernd þegar mest á reyndi. Þann-
ig voru fis'kveiðitakmörkin á 17.,
18. og fyrrihluta 19. aldar talin 4
rastir, en röstin er sama og 8
rnílur, síðan 6 mílur og að lok-
um 4 mílur. Landhelgin var því
í fyrstu talin 32 mílur, siðar 24
niílur og á 19. öld færð niður í
16 míiur. Á síðari hluta 19. ald-
ar virðist landhelgin hafa verið
4 mílur, en firðir og flóar lokaðir
allan tímann. Árið 1901 var að
lokum gerður samningur við
Breta, þar sem gert var ráð fyrir,
að firðir og flóar, breiðari en 10
mjlur, skyldi teljast opið haf, og
fiskveiðilögsagan yrði 3 mílur.
Þessi samningur var felldur úr
gildi af hálfu íslenzku ríkisstjórn-
arinnar árið 1951. Þá var orðið
ljóst, hvert stefndii um ofvedði,
og samþykktirnar um ofveiði frá
1937 og 1946 komu að engu haldi
til þes's að hefta hina óheillavæn-
legu þróun málanna.
Me’ð tijlliti til liins alvarlega
ástands heimilaði Alþingi ríkis-
stjórninni árð 1948 að breyta
grunnlínunum og gefa út nauðsyn-
lega reglugerð um það. Það var
álitið eðlilegt að miða við land-
grunnið, þegar þessi reglugerð
var samin, en útlínur þess fylgja
því sem næst strandlínu landsins'.
Á þessum svæðum eru einhverjar
mikilvægustu hrygningar- og upp-
í eldisstöðvar nytjafisks í heimi,
1 enda eru þær grundvöllur liinna
miklu fiskveiða á íslandsmiðum
fyrr og síðar.
Regiugerð þessi var gefin út
árið 1952, og var þá gert ráð fyrir
að lína skyldi dregin fyrir flóa
og firði og fiskveiðilandhclgin á-
kveðin 4 mílur frá þessari grunn-
línu.
Það hefir komið í Ijós,
ao ótti erlendra útgerðarmanna,
um að afli erlendra fiskiskipa
við Island mundi rýrna við þessar
aðgerðir, var með öllu ástæðu-
laus. Þar sem skýrslur sanna, að
afli erl. skipa varð meiri en
áður en reglugerðin gekk
í gildi, hvort sem litið
er á heildarafla eða afla ein-
stakra skipa. Það hefir nú verið
viðurkennt, að reglugerðin frá 1952
gerði það ekki aöeins að verkum
að hindra hina háskalegu þróun,
sem átti sér stað á fiskimiðunum,
heidur sneri hún þessari þróun við
til hagsbóta fyrir alla sem veiða
á íslandsmiðum. Engu að
síður var það Ijóst, að
jafnvel smávægileg aukning fiski-
skipa mundi leiða til ofveiði. Ann-
að rnikilvægf atriði bsr og að hafa
í huga og það er tilkoma algjör-
lega nýrrar veiðitækni. Það virðist
ef til vill fáránlegt að gera ráð
fyrir geysistórum verksmiðjuskip-
um, búnum rafmagnsveiðitækjum
og dælum, en þar sem tækninni
fleygir svo ört fram, gæti slikt átt
sér stað áður en varir.
Með tilliti til þróunar þessara
mála og þeirra vandamála, sem af
þeim mundi leiða, áleit íslenzka
stjórnin að nauðsynlegt væri að
gera frekari verndarráðstafanir á
þessu sviði. Tilgangur þessara ráð-
stafana er tvíþættur: að tryggja
viðhald fiskstofnsins og vernda
mikilvægustu fiskimiðin. Því var
gefin út ný reglugerð 30. júní 1958
um íiskveiðitakmörkin og skyldi
hún ganga í gildi 1. sept. 1958.
Þ-egar hin nýja 12 mílna reglu-
gerð gekk í gildi 1. sept. s.L, virtu
skip erlendra þjóða hana — með
einni undantekningu. Brezka ríkis-
stjórnin sendi herskip inn að fjög-
urra mílna mörkunum til þess að
vemda brezka togara, sem stund-
uðu ólöglegar veiðar innan hinnar
nýju 12 mílna fiskveiðilögsögu.
Þetta hefir valdið árekstrum, og ís-
lenzka ríkisstjórnin álitur, að
þessum ofbeldisaðgerðum verði að
hætta þegar í stað. Þær hafa
þegar spillt mjög vináttu
þessara tveggja þjóða, og gæti leitt
til þeirra atburða, sem ekki yrði
hægt að bæta fyrir.“
Því hefir verið haldið fram, að ís-
lenzku ríkisstjórninni haíi borið að
semja við þær þjóðir, sem hér eiga
hlut að máli, fremur en að heita
einhliða aðgerðum.
Á undanförniun árum — allt
frá því er við fengum utanríkis-
málin í okkar hendur — hofum
við tekið þátt í öllum liafréttar-
ráðstefnum, sem Iialdnar hafa
verið, og þrátt fyrir að við álítum
málið þyltli enga bið höfúm
við beðið og vonað að lausn á
vandainálinu mundi fást á al-
þjóðlegum gruudvelli. Árið
1949 bar íslenzka sendinefndin
á Allsherjarþingi S. Þ. fram
þá tillögu að alþjóðlegu
laganefndiuni yrði falið að sernja
reglugerð unt hafréttinn í licild.
Þessi tillaga var samþykkt, og
Genfarráðstefiwn, setn ltaldin var
mánitðina febrúar, rnarz og apríl
1958, átti rætur sínar að rekja til
þessarar tillögu. Þegar þuð var
samþykkt á þingi S. Þ. að Genf-
arráðstefnan skyldi kölluð sarnan
í fcbrúar 1958 lagðist íslenzka
sendincfndin á þinginu gegn
þessari meðferð málsins, vegna
þeirrur stáðreyndar að þegar
höfðu liðið mörg ár án þess að
nokkuð væri aðhafzt í málinu
og frekari dráttur mjög óæski-
legur. Engu að síður á-
kvað íslenzka ríkisstjórnin, vegna
þessarar afstöðu þings S. Þ. að
fresta frekari útfærslu fiskveiði-
tiukntarkanna unz niðurstaða Genf
arráðstefnunnar lægi fyrir. Sain-
tímis tilkynnti íslenzka ríkis-
stjórnin, að málið yrði tekið til
ákvörðunar þegar eftir að niður-
stað'a ráðstefnunnar væri fyri ’
hcndi.
Á Genfarráðstefnunni komu
fram ýmsar tillögur um stærð fisk-
veiðilögsögu, 3 mílur, 6 mílur 12
mílur o. s. frv. Á hinn bóginn voru
mörg ríki því fylgjandi að ský.r
greinarmunur skyldi vera millii
alhliða landhelgi — t. d. 3
eða 6 mílur ■— og
fiskveiðilögsögu, sem þá mundi
ná lengra, t. d. 12 mílur. Hvað sem
því líður þá var það greinilegt, aci
12 míina lakmörkin nutu mikil-
fylgis.
Það er kunnugt að landhelgi ein-
stakra þjóða er mjög breytileg a'ó
stærð, þ. e. a. s. frá 3 mílum ti
4, 6, eða 12 mílna, og í sumum til
fellum hafa ýmsar þjóðir jafnve.
farið út fyrir þessi takmörk.
Ég mun ekki ræða hér hina laga-
legu hlið þessa máls, þar sem þaó
mundi taka of langan tíma. Ég vi:
aðeins taka það fram, að þegar tek
in var ákvörðun um 12 mílna fisk
veiðilögsögu lagði íslenzkn ríkis
stjórnin m. a. eftirfarandi atrið
til grundvallar:
1. Endanlegt álit Laganefndar St
þar sem sú skoðun lcom fran:.
að ólöglegt væri að fiskveiðilög •
saga skyldi ná lengra en 12
mílur.
2. Álit Genfarráðstefnunnar, sen
sýndi að -2 mílna lögsaga nau
mests fylgis.
3. Dómur Alþjóðadómstólsins
Haag í fiskveiöideilu Norð-
manna og Breta, þar sem svo va
kveðið á að taka skyldi bein'
tillit til efnahagslegs •mikilvægi
fiskveiðanna á hverjum stað, e
fiskveiðilögsaga er ákveðin.
4. Skilningur sá, sem Genfarráð
stefnan sýndi á þeirri staðreync.
•að þær aðstæður séu til, að til
vera þjóðar geti að mestu leyt
verið komin undir fiskveiðum
Vcgna þessara ástæðna svo oj
annarra, erum við þess fullviss, at
hin nýja reglugerð brýtur ekki
bága við aiþjóðalög.
Hr. forseti, ég hefi reynt að ver :
ekki langorð, en margt má enr:
segja um þetta mál.
Ég vil ljúka máli mínu með þv
að lýsa því yfir, að fyrir íslenzkv.
þjóðina þýðir landhelgismálið li
eða dauða, og enginn einstaklingu
né einstakur stjórnmálaflokkU'
stendur að þeim ráðstöfunum, sem
gerðar hafa verið: Það er öll þjóð
in, sérhver einstaklingur, sem lré
á hlut að máli, og um málið hefu
skapazt slík þjóðareining, að þss .
eru engin dæmi fyrr.
Þrjár ungiinga-
bækur frá Iðunni
Á vegum Iðunnarútgáfunna
eru nýkomnar út nokkrar barnc
bækur. Eru þar á meðal tvær ís-
lenzkar drengjasögur. — Önnu
þeirra nefnist Ævintýri tvíbui
anna eftir Davíð Áskelsson. Segi:
þar frá ævintýrum og þrekraunun .
tveggja munaðarlausra toræðra. —
Gerist sagan fyrst hér heima á ís-
landi, en síðan strjúka þeir
franskt fiskiskip, eru síðan teknii'
■til fanga og seldir í iþrældóm. Sag-
an á að gerast á sautjáldu öld.
Ilalldór Pétursson hefir teiknaci'
allmai’gar bráðsnjallar myndir t
toókina.
Hin íslenzka unglingabókin e:-
Síaðfastur strákur, eftir Kormál:
Sigurðsson. Sú saga segir frá for-
eldralausum dreng, sem elst upp
hjá ömmu sinni, sem hefir nokla-
ar áhyggjur af uppeldi hans. Er.
það reynist meiri manndómur
piitinum en á horfðist. Þórdí
Tryggvadóttir hefir teiknað góða-
myndir í söguna.
Þriðja unglingabókin, sem Ið-
unarútgáfan hefir sent frá sér, ev
sænsk telpnasaga, sem nefnis'.
Táta lekur til sinna ráða eltkr
Mereta Pefersen. — Hallberg Hal
mundsson hefir þýtt. Sagan segiv
frá tápmikilli telpu, sem er ali
umsvifamikil í æsku og tekið upp
á fleiru en góðu hófi þykir gegns
en verður eigi að síður myndai