Tíminn - 22.03.1959, Síða 7

ríIHINN, sunnudaginn 22. niarz 1959.
7
- SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ -
Hreinar línur í kjördæmamálinu eftir flokksþingin. - Næstu kosningar munu snúast um |>að,
fyrst og fremst, hvort núv. kjöræmi skuli lögð niður. - Á að hætta við að byggja landið allt?
Kjördæmabreyting, sem eykur sundrungu vinstri aflanna. - Framsóknarflokkurinn er enn jbá
eins og fyrir fjörutíu árum, flokkur stórhuga ungs fólks, sem tráir á landið og framtíðina.
Um seinustu helgi settu flokks-
þing Framsóknarmanna og lands-
fundur S.jálfstæðisflokksins, sem
!þá stóðu yfir hér i bænum, megin
svip á stjórnmálalífið. Þess-
um stóru þingum er nú lokið, en
áhrifa þeirra á hins vegar efth’
að gæta lengi. Þau munu setja
meginsvip á kosningabaráttu ía,
sem 'háð verður á þessu ári, og
áhrifa þeirra mun gæta lengi eft-
jr að 'hún er gengin hjá.
Það, sem gerir þessi þing jafn
þýðingarmikil og örlagarík, eru
hinar gagnólíku stefnur, sem þar
voru markaðar í kjördæmamálinu.
Á flokksþingi Framsóknar-
manna var lögð höfuðáherzla á
viðhald hinna sögulegu þróuðu
kjördæma, jafnframt því, sem
fþingmönnum þétthýlisins yrði
fjölgað. Á landsfundi Sjálfstæðis-
manna vrar lögð höfuðáherzla á af-
nám allra núv. kjördæma, nema
Keykjavíkur, en í staðinn skyldu
tekin upp sjö stór kjördæmi með
•hlutfalLskosningum.
Það er um þessar tvær megin-
stefnur, sem fyrst og fremst verð-
■ur kosið í þingkosningunum í vor.
Flokksþingin tvö hafa að þessu
leyti markað mjög hreinar línur.
Kjósendur þurfa ekki að kvarta
undan því, að valið verði vanda-
samt vegna þess, að það sé óljóst,
hvað um sé að velja.
Deilan stendur um
rétt landsbyggtSarinnar
Eftir flokksþingin tvö, liggur
það 1 jóst fyrir, að það veldur ekki
ágreiningi, hvort fjölga eigi þing-
mönnum í þéttbýlinu eða hvaða
kosningaíyi’irkomulag eigi að
fhafa í Reykjavík. Deilan stendur
eingöngu um kjördæmaskipunina
og kosningatilhögunina utan
Reykjavíkur. í stuttu máli má
segja, að munurinn á þeim tveim-
ur stefnum, er hér eigast við, sé
í höfuðatriðum þessi:
Með núverandi fyrirkomulagi
'er tryggt miklu nánara samband
milli þingmannsins og kjósenda
hans heldur en þegar viðhöfð er
hlutfallskosning í stórum kjör-
dæmum. Með því að taka upp
fá, stór kjördæmi er því réttur
landsbyggðarinnar stórlega veikt-
ur.
Með núverandi tilhögun er
kjósendum veitt miklu sterkari
aðstaða til að ráða vali fram-
bjóðeuda en þegar kosið er í fá-
um, stórum kjördæmum. Það er
mjög greinilegt, að verði horfið
að þeirri skipan, mun þetta mikil
væga vald dragast úr höndurn
kjósenda í landsbygigðinni í hend
ur flokksstjórna í höfuðborginni.
Þetta mun því enn veikja aðstöðu
landsbyggðarinnar frá því, sem
verið hefur.
Það er þannig næsta ljóst af
framansögðu, að aðstaða lands-
byggðarinnar muni mjög veikjast,
ef fallizt verðui' á stefnu Sjálf-
stæðisflokksins, jafnvel þó'tt
landsibyggðin haldi svipaðri þlng
mannatölu og nú.
Tiígangur
Sjálístæ($isflokksins
Það er ekki úr vegi í þessu sam
handi^að svara þeirri spurningu,
hvað valdi því, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hefur nú. tekið upp
þessa stefnu í kjördæmamálinu,
enda þótt foringjar 'hans hafi lýst
yfir því tirskamms tíma, að þeir
myndu aldi'ei fallast á hana, sbr.
yt' irlýsingu Ólafs Thors á Alþingi
1942.
Tvær megin ástæður valda þess
nm skoðanaskiptum, Önnur ástæð-
Hiö fjölmenna flokksþing Framsóknarmanna, hiS fjölmennasta, sem þeir hafa haldiS, var augljós sönnun um
hiS trausta oq vaxandi fylgi Framsóknarflokksins meS þ óðinni. Á þinginu rikti fullkominn einhugur um mál-
efnabaráftu flokksins, og umræSur voru svo almennar oj miklar, að ekkert flokksþing mun komast í hálfkvisti
við það. Voru þeir menn, sem til máls tóku á þinginu, njlega hundrað að tölu, eSa um fimmti hver maður, sem
þingið sat með fulltrúarétíindum. Fundarsókn alla þingdagana var og mjög mikil og góð. Þessi mikli áhugi um
mál flokksins og málefnabaráttu gefur góðar vonir um cfluga sókn flokksins í kosningunum i vor. Myndin er
tekin á einum fundi flokksþinqsins og sést yfir nokkurn hluta fundarsalarins.
an er sú, að ýmsír af hinum yngri
forustumönnum Sjálfstæðisflokks-
ins eru slitnir úr tengslum við
sögu og land. Þeim finnst alltof
mikið gert fyrir landsbyggðina.
Þeir hafa þá trú, að þjóðin geti
vel iifað, þótt hún hnappist sam-
an í einn hóp á Reykjanesskagan-
um, enda muni verða hægt að
treysta á vaxandi hernaðarvinnu.
Trú þeirra er sú, að unnt verði
að leysa efnahagsmálin a.m.k. til
bráðabirgða, með því að draga úr
framkvæmdum út um land. Þetta
teija þeir þó ekki framkvæman-
legt, nema áður sé búið að stór
veikja hið pólitiska vald lands-
b.vggðarinnar.
Hin ástæðan er sú, að forkólf-
ar Sjálfstæðisflokksins telja aukn
ar hlutfallskosningar vænlegar til
að viðhalda og atika sundrungu
vinstri aflanna og í skjóli þess geti
Sjálfstæðisflokkurinn náð völdurn.
Þannig er kjördæmatillögum Sjálf
stæð'.sflokksins stefnt jöfnum
höndum gegn landshyggðinni og
vinstri öfiunum.
Augljós hætta
Það er þannig ljóst,' að verði
horfið að tillögum Sjálfstæðis-
flokksins í kjördæmamálinu og
vald lands'byggðarinnar þannig
skert ,þá verður það fyrsta afleið-
ing'n, að dregið verður úr öllum
framkvæmdum út u:n land, og í
kjölfar þess munu svo fylgja stór
auknir fólksflulningar til Suður-
nesja. Innan nokkurs tíma munu
stórir hlutar landsins þá lítt eða
ekki byggðii'.
Ef framvindan verðtir á þessa
ieið, munu bæði fjárhagslegu og
menningarlegu sjálfstæði, lands-
ir.s verða fljótt slefnt í fyllstu
hættu. Vaxandi þjóð getur ekki
búið í þessu landi og haldið fjár-
hagslegu sjálfstæði sínu, nema
hún nytji landið allt. Engin þjóð
getur heidur varðveitt menningar
legt sjálfstæði eftir að hún slítur
að mestu tengslin við landið og
söguna. Hér er þvi um miklu
stærra mál að ræða en hagsmuni
landsbyggðarinnar einnar. Hér er
að ræða um sameiginlegt mál allr
ar þjóðarinnar, þar sem framtíð
hennar sern sjálfstæðrar þjóðar
veltur á þvi, að hún byggi allt1
iand sitt og byggi það vel. Og hér
er ekki sizt að ræða um mál
Reykjavíkur, því að ekkert er
henni hættulegra en ofvöxlur með ]
an landsbyggðinni biæðir út.
Þessar staðreyndir í sambandi
við kjördæmamálið verða menn að
gera sér vel ljósar. Forkólfar
Sjálfstæðisflokksins láta sér sjást
yfir þessar staðreyndir vegna
ímyndaðra flokkshagsmuna. Hinir
óhreyttu fylgi.smenn verða hér
að hafa vit fyrir þeim og stöðva
þá þjóðhættulegu ráðagerð, sem
þeir eru að reyna að framkvæma.
Blindir foringjar
Blinda forkólfa Alþýðuflokksins
og Al'þýðubandalag'sins í sam-
bandi við kjördæmamálið er meira
en furðuleg.
Öllum þeim, sem ekki hafa lok-
uð augun, má vera það ijóst, að
auknar idutfallskosningar munu
ekki aðeins verða til þess að við-
halda sundrungu vinstri aflanna,
heldur þvert á móti lil að auka
hana. Sá er-Jíka annar megintil-
gangur forkólfa Sjálfslæðisflokks-
ins með tillögum sínum u:n aukn-
ar hluífallskosningar. Þetla láta
foringjar Alþýðufloksins og Al-
þýðuhandalflgsins sér alveg sjást
yfir af misskildum áhuga fyrir því
að viðhalda litlum klofningsflokk
um, sem aldrei geta gert raun-
hæfri vinstri stefnu neitt gagn,
heldur munu aðeins viðhaida sundr
ungu, sem er aflurhaldinu einu til
hagnagar.
Ef forkóll'ar Alþýðuflokksins og
Alþýðuhandalagsins stæðu sam-
an fyrir samstarfi vinstri aflanna,
myndu þeir faliast á tillögur Fram
sóknarflokksins. Þá yrðu vinstri
öflin að þoka sér saman í eina,
öfluga fylkingu, likt og gérzt hef-
ur í Bretlandi og Bandaríkjunum.
Þetta niega þessir forkólfar ekki
heyra, heldur kalla þetta hnefa-
högg í andlit vinstri manna! Sam-
starf vinstri aflanna 'er kallað
hnefahögg í andlit þeirra! Er hægt
að hugsa sér meiri blindni en
þetta?
Nýja „uppkastií“,
sem veríur a<S stöíva
Blindni forkólfa Alþýðuflokks-
ins og Alþýðubandalagsins er líka
jafnmikil, þegar um er að ræða
mál landshyggðarinnar.
Forkólfar Alþýðuflokksins sjá
yfirleitt ekki út fyrir Reykjanes-
skagann og um formann flokks-
ins hefir oft verið réttilega sagt,
að hann sæi ekki út fyrir Hafnar-
íjörð. Eðlileg afieiðing þes's er
sú, að Alþýðuflokkurinn, sem vár
eínu sinni stærsti flokkurinn á
Vestfjörðum, er nú orðinn minnsti
flokkurinn þar. Haldi foringjar
hans þessari skammsýni áfram,
mun flokkurin glata alveg fylgi
sínu út um iand og er þá ekki
heldur ástæða til að harma það.
Einar Olgeirss'on, sem hefir nú
aftur náð forustunni í Sósíalista-
flokknum og Alþýðubandaiaginu,
hefir jafnan verið einn svarnasti
fjandmaður landsbyggðarinnar.
Slík er heldur ekki óeðiilsgt. Ein-
ar telur stóra höfuðborg með ó-
tryggri atvinriu líklega til að
skapa areigastéjt, ér sé góður
jarðvegur íyrir byltingarstefnu
hans. Fyrir honum yakir því á-
kveðinn tilgangur, þegar hann
vill brjóta landsbyggðína niður.
Af þeim ástæðum, sem hér eru
greindar, er ekki um annað að
ræða fyrir þá, sem skilja nauð-
syn þess að hlutur landsbyggðar-
innar sé tryggður og fulls jafn-
vægis gætt í byggð landsins, en
að fylkja sér um Framsóknar-
fiokkinn í næstu kosningum. Það
geta menn gert án alls tillits til
þess, hvar þeir eru annars i flokki,
þar sem hér er um það eitt að
ræða að stöðva framgang máls,
sem er sjálfstæði landsins álika
hættulegt og ef uppkastið hefði
verið S'amþykkt 1908.
Efnahagsmálin og
kj ördæmabrey tingin
Alþingi fór svo í frí fyrir pásk-
ana, að stjórnarflokkunum tókst
ekki að ljúka við páskaeggið, en
svo kalla menn fjáröflun þá, sem
sljórnarflokkarnir hafa í undirbún
ingi vegna þeirra stórauknu nið-
urgreiðslna, er þeir hafa ákveðið.
Því skal ekki neitað, að hé •
er um vandamál að ræða, eins
og efnahagsmál okkar hafa- jafn-
an verið síðan sumarið 1942, þeg-
ar stjórn Ólafs Thors tvöfaldaði
dýrtíðina á fáum vikum. Þá fór
sú skriða af stað, sem síðan hefir
ekki stöðvazt.
í þessu sambandi er ekki úi
\'egi, að menn hugleiði það, hvort
ihin fyrirhugaða kjördæmabreyt-
ing Sjálfstæðisflokksins sé líkleg
til að auðvelda laush' efnahags-
málanna í framtíðinni. .
Reynslan aif hiutfíjllskpsning’-
um í stórum k.iördæmum er yfir-
leitt sú, að þær leiða til fíokka-
fjöigunar og í kjölfar þess , fýlgir
vaxandi giundroði og rin^úíreið.
Lýðræðið hefir beðið ósigúr í
hver'ju landinu á fætur öðru', þar
sem hlufallskosningum hefir verið
fylgt. ....
í umræðum um þetta hefir, ver-
ið nokkuð vitnað til Norðurjanda
og reynsla þeirra taiiin ver.a á
annan veg. Því miður er það ekki
alveg rétt. í Finnlandi rílar' nú
mikil óáran í stjórnarfáririu, þar
sem hlutfallskosníngafýrirkóiriu-
lagið hefir leitt til þess, að iekki
færri en átta sundurleitir ilokk-
ar berjast þar um völdin,- flæt!.
er líka við, að þótt Danir og
Norðmenn fái risið undir ’ sex
flokkum, að efnahagsmálin yrðu
ekki auðveldari úrlausnar liér á
landi, þegar flokkarnir væfri orðn
ir 6—8 eins og þeir eru í þess
i:m þremur framanriéfndu
löridum.
Þeta er vissulega atriði,.!sem
menn ættu vel að athuga. ; .
Flokkurinn, sem truír
á landiÖ
Þótt kjördæmamáiið vaeri það
höfuðmál, sem setti mestan svip
á tólfta flokksþing Framsóknar-
manna, tók það fjölmörg mál önri-
ur til meðferðar og samþykkti- ít-
arlegar álýktanir um þau. Þos'sai
ályktanir markast af miklum stói
hug og framsýni og einlægri trú á
lf.nd og þjóð. Ef til vill kárin' ein-
hverjum að finnast, ati markið sé
sett ofhátt í ýmsum greinurii, en
Framsóknarflokkurinn getur vitn-
að tii reynslu, er styður hina.stór-
huga og víðsýnu íramfarastéfnu
lians. Hann setti rnarkið hált,, cr
hann hélt fyrsta flokksþing;, sitl
fyrir 40 árum, en hann hefir. líka
staðið við það, sem hann lofaði þá.
Sennilega hafa óvíða eða' hvergi
orðið eins miklar framfarir í heim
ir.um og á íslandi á þessum tíma,
þegar rniðað er við fólksfjölda og
aðrar aðstæður. í þessari .miklu
fi'amfarasókn hefir Framsóknar-
fiokkurinn átt meiri þátt en nokk-
ur annar flokkur. Á tólfta flokks-
þinginu var sá fáni dreginn að
hún, að ekki skyldi dregið úr
þeirri sókn, heldur hún efld og
aukin, svo sem framast er kostur.
Það, sem einkenndi þetta þing
svo öðrum fremur, var hin' mikla
þátttaka ungra manna, en þeir
áttu þar á annað hundrað fuíltrúa,
er tóku hlutíallslega meiri þátt í
þingstörfum en hinir, sem eldri
\oru. Framsóknarflokkurinn er því
nú sem fvrir 40 árum flokkur æsk-
unnar og framtíðarinnar, flokkur
framsóknai'innar . og umbótanna.
og þó umfram alit sá flokkurinn.
sem byggir á traustasta grundvell-
inum, því að hann trúir öðrum
flokkum fremur á landið og helg-
ar krafta sína því hiutverki aö
ityggja það allt og byggja það veL