Tíminn - 16.05.1959, Page 7

T í >11 N' N, laugardaginn 16. mai 1959.
Takið nú, góðir íslendingar, upp afstöðn Einars
Þveræings og eyðið kjördæmabyltingunni
Herra forseti, háttvirtu áheyr-
endur fjær og nær!
I.
Fyrir kosningarnar 1956 gerðu
Alþýðuflokkurinn og Framsóknar_
flokkurinn með sér bandalag, sem
þeir kölluðu Umbótabandalag.
Andstæðingum flokkanna leizt
ekki á drliikuna og kölluðu banda-
lagið Hræðslubandalag.
Þetta bandalag var hugsað til
frambúðar. Báðir flokkarnir gerðu
ráð fyrir og sögðu, að líklega
mundi þurfa fleiri kosningar áður
en bandalagið yrði það þriðja afl í
íslenzkum stjórnmálum, er neytti
sín sem skyldi, — og leysti þann
vanda að koma upp vel samstæð-
lum meírihluta þings.
Framsóknarmenn brugðust Al_
þýðuflokksmönnum hvergi í kosn-
ingahríðinni.
Og svo gott var bróðernið, að
þegar þingmaður Alþýðuflokksins
hvarf af landi brott, stóð fulltrúi
Framsóknarflokksins upp úr vara.
mannssæti til þess að rýma fyrir
Alþýðuflokksmanni.
Hitt var kunnugt, að sums stað-
ar mistókst liðveizla Alþýðu-
flokksins.
Ræða Karls Kristjánssonar í eldhúsumræðunum
við Alþýðuflokkinn. Slík máls-
færsla er hámark ósvífni.
Hins vegar voru svikin alls ekki
almenningi í Aiþ.flokknum að
kenna. í garð almennings í flokkn_
um er ekki rétt að láta nein ásök-
I unarorð íalla — og skal ekki held
ur gert af mér.
Hvað gekk að þingmönnum AL
þýðuflokksins? Það væri rann-
sóknarefni fyrir sálfræðinga.
IV.
í desember, rétt fyrir jólin,
komu þeir 8 samtals eins og jóla_
sveinar af fjöllum með poka sína
— fulla af gjöfum eða hvað? Nei,
nei, ekki gjöfum, en loforðum um
gjafir handa þjóðinni: lækkun
verðbólgu, niðurgreiðslu verðlags
án nýrra álagna, lækkun tilkostn-
aðar hjá ríki, stóraukið efnahags.
legt öryggi o. s. frv., o. s. frv.
„Hugdjarfar hetjur“! heyrðist
kallað. En það var bergmálið af
því, sem þeir sögðu um sjálfa sig
í hátíðaboðskap sínum.
V.
Karl Kristjánsson
Stjórnarflokkarnir Alþ.fl. og
' Sjálfst.fl. settu eftir nýjárið lög
Umbótabandalagið vantaði eftir um niðurfærslu verðlags og fleira.
kosningarnar tvo menn til þess að pau tryggja niðurfærslu kaup-
hafa meirihlula þings. Varð þá að gjaids og verðlags aðalframleiðslu.
ráði að mynda ríkisstjórn með Al- vara; en ná svo alls ekki til alls
þýðubandalaginu, enda vh-tust vergiags. Verðþenslan fer í gegn-
Moskvalínumennirnir þar þá í um net þeirra í ótal efnum.
miklum minnihluta. __ i Nú er nýafstaðin fjárlagaaf.
Vinstri^ stórnin var athafnasöm greiðsla stjórnarflokkanna. Hún er
umbótastjórn. Landsfólkið fann meg eindæmum glannaleg — og
þess glöggan vott — og man það m0rar af undanbrögðum —, eins
vafalaust lengL 0g ræðuraenn stjórnarandstöðunn-
En hún varð að hætta störfum í ar sýndu fram á í gærkvöld, án
vetur eftir 2Vz ár — vegna ágrein_ þess ag stjórnarliðið gæti í nokkru
in.gs um úrlausnir í efnahagsmál- [lrakig
urn’ .... I Við afgreiðslu fjárlaganna
Fyrir þessum ágreiningi og or_ komsi þag m a- npp, að stjórnar.
sökum hans gerði fyrrv. forsætis- f]0kkarnir hugsa sér að svikin
ára rafvæðingarfram-
Hætt við héraðsveitur
og mönnum
sér dísilstöðvar. Snertir
bæði sveitir og kauptún
i-áðherra, Hermann Jónasson sicun
glögga grein í ræðu sinni í gær. kvæmdin.
Þctt vinstri stjórnin segði af sér, á sumum stöðum,
átti Umbótabandalaginu þar með f,ent a> ag þeir geti í staðinn keypt
ekki að vera lokið eftir því, ,sem í
lipphafi var til stofnað.
Framsóknarmenn lögðu til, að bygggarínnar.
þjóóstjórn yrði mynduð. Töldu að Framsóknarmenn háru
efnahagsmálin, stjórnarskrármálið fram þingsályktunartillögu
og þó landhelgismálið sérstaklega, jq ára áætluninni skuli haldið á-
gerðu það eðlilegt, að allir flokk- fram- Tillögunni var vísað til fjár-
ar lækju nú höndum saman, eins veitinaanefndar í aær.
og sakir ftæðu. Umbótabandalagið
gat haldið áfram innan þjóðstjórn-
ar. —•
þetta
lands.
strax
um, að
1 da.g klofnaði nefndin útaf til-
lögunni.
Stjórnairliðið í nefndinni vill
að lyfta undir. Það er nærri því
eins erfitt og að bera. — Þar að
auki ,svo vont fyrir höfuðið.
Þar á eftir ganga svo fylktu
liði 19 Sjálfstæðismenn. Þeir -hotta
á áttmenningana — og eru glott_
leitir.
Stundum ýta þeir með fæti á —
eða undir poka.
Við þá, sem meðfram veginum
eru, segja Sjálfstæðismenn: „Þetta
er Alþýðuflokkurinn! Kann á það,
sem er í pokunum.“
En síðustu dagana eru Sjálf-
stæðismenn þó að verða dálítið al_
varlegri og óstilltari. Þeir eru að
verða smeykir um, að Alþýðuflokk
urinn komist ekki með byrðarnar
framyfir síðari kosningarnar og
það komi þá á þá sjálfa — að bera
pokana og um leið taka opinber-
lega ábyrgð á innihaldinu. Slíkt
var nú aldrei ætlunin að gera. —
Og svo er kjördæmamálið.
Alltaf fjölgar þeim, sem mót.
mæla því.
VII.
Ljóst er, að næstu kosningar
snúast fyrst og fremst um kjör-
dæmamálið. Fjárhagsmálunum
hefur að vísu verið stefnt út í
kviksyndi, en þó hörmulegt sé til
þess að hugsa, að þar verði kaf_
hlaup, er þó sú grundvallarbylt
ing, sem felst í kjördæmabreyt.
Engin þjóð hefir á síðustu ár_
um tekið upp hlutfallskosningai
Reynslan varar við því. Lítið ti’l
Frakklands og gaumgæfið hvaö
þar hefir gerzt. Sjáið hve Finnar
berjast í bökkum með sína 8
stjórnmálaflokka. Athugið, að frar
eru komnir á fremsta hlunn meö
að afnema hlutfallskosningar hjá
sér.
Lýðræðið stendur föstustum fó
um þar sem einmenningsikjördæmi
eru aðalregla.
Þeir einir hafa ástteðu til þess
að vera með hlutfallskosningum
um land allt, sem vilja effa glund-
roðann, sem er þó ærinn fyrir.
X. r
Mér fannst í gærkvöld . rauna_
legt að heyra heiðurskeippuna.
háttv. þingmann Bor^firðinga,
Pétur Ottesen, sém nú ér áð hætla
l þingmennsku, strika yfir skjal-
festar fyrri skoðanir sínar á kjör.
dæmaskipuninni og taka ekkert til
lit til síðari tíma reynslu ann-
arra þjóða, sem styður lians fyrri
skoðanir.
, - . .... .. , , . , Heyra hann mæla méð stórn
þar er aöe‘ns v 1 kjördæmunum, vegna þess að nú
væri stúdentafélag á míðvestur.
landi, sameiginlegur byggingafuil-
trúi þar, rétt fyrir bændur ei'ns og
verða engar félagsheildir. Fólkinu
En f stað þess að styðja þjóð_ ekkl> ag hún verði samþykkt. in hverfa í skuggann í næstu kosn_
stjórnarh-ugmyndina, lét Alþýðu- sýnir þetta glögglega, hvað fyrir
flokkurinn ginnast til þess að stjórnarflokkunum vakir.
rjúfa Umbótabandalagið og mynda
augnabliksstjórn, minnihluta, sem
ekki hafði á að skipa nema rúm_
lega Va af þingmönnum, og það
mönnum, sem komizt höfðu á
þing að verulegu leyti fyrir stuðn.
ing annars flokks. Framsóknarfl. | j
er nú skyldi unnið gegn, því það
var Sjálfstæðisfl., sem Alþýðu-
flokkurinn gekk á hönd og seldi
sál sína um leið og hann myndaði
hina veiku stjórn sína með hlut-
ieysj og stuðningi hans.
III.
Aldrei mun það hafa gerzt í
veröldinni, að flokkur, sem telur
sig verklýðsflokk, hafi gert slíkan
samning við s.tóratvinnurekenda-
og auðshvggjumannaflokk.
Þetta var auðvitað álíka hyggi.
legt af Alþýðuflokknum, og ef
rjúpa semdi við fálka um að gæta
sín og eggja sinna.
Með þessum samningi við Sjálf-
stæðisflokkinn var Umbótabanda-
lagið svikið af forustumönnum Al-
þýðuflokksi.ns á hastarlegan hátt.
í gærkvöid leyfði svo einn af þing_
mönnum Alþýðuflokksins sér að
segja, að Alþýðuflokkurinn hafil
staðið við öll sín orð, — og bætti |
meira að segja við, að Framsóknar 1 eftir,
flokkurinn hefði fórnað samvinnuhei’ra -
Það er, að láta rikið í stórum
stíl svíkja þau fyrirheit, sem fól.
ust í 10 ára áætluninni til fólksins,
sem bíður eftir að röðin komi að
sér.
Þetta er að níðast á landsbyggð-
inni, þar sem hún yfirleitt stendur
höllustum fæti, — vegna legu
sinnar.
VI.
Allar sínar athafnir í fjárhags.
máiunum miðar þessi stjórn við
fresti og undanbrögð. Fresti til að
komast framyfir kosningarnar,
sem hún stofnar til.
Ríkisstjórnin á ekki lengur gleði
jólasveinanna.
Það er af henni allur jólasvipur-
inn.
Ráðherrarnir fjórir rogast með
sinn pokann hver. Pokarnir eru
orðnir þungir og síðir. Innihaldið
er orðið þyngra en loforðin voru
um jólin. 'Fjárlög fimmtúngi
hærri en i fyrra síga í. Útflutnings.
sjóðsáætlunin er nökkvaþung.
Niðurgreiðslurnar eins og blý!
Pokarnir þenjast út og þyngjast
dag frá degi.
Fjórir Alþýðuflokksþingmenn
— fleix-i eru ekki til — ganga á
milli sömu framboðslista
og atkvæðunx allra á því svæði
steypt saman.
Val til framboðs færist úr hönd- þelrra högum væri komið, að hafa
um heimamanna í hendur flokks. hægt um sig, gott fyrir stóra svæö_
stjórna, sem hafa auðvitað aðsetur jg ag mega vmnta þess að líklega
í höfuðstaðnum og koma fram fyr- yr3i þar ,antaf einhver Mltrúi,
ir hönd ríkisvaldsins. Þingmenn er væri f náðinni hjá ríkisstjórn,
verða því miklu meir en nokkru hver sem hún yrgi hv,erju sinni.
sinni áður háðir ílokksstjórnar-1 j>etta voru svo lágkúruleg rök,
valdi og ríkisvaldssjónarmiðum, —! að mér fundust þau alls ekki sam-
en óháðari en nú umbjóðendum hogm hinum rnæta manni, en að
sínum, — og til þess er líka leik- visu fyiiiiega samboðin málstaðn.
urinn gerður. Flokkum þeim, sem um og fiokknum.
að kjördæmabreytingunni standa, við°bættist svo, að hanp lagði
þykir landsbyggðin ofsterk með aherziu á hve tvímenningskjör-
núverandi kjördæmaskipun, — og dæmi hefgu reynzt vel> þar senl
eru henni gramir fyrir að- vilja sinn magur væri kjörinn af hvor.
ekki ljá sér fylgi og lúta sér. um fiobki.
Þeir bera fram þau falsrök, að Dagamunur hygg ég að sé á
Framsóknarflokkurinn hafi for. því Horft hef ég á slika þingmenn
réttindi vegna einmenningskjör- gre;ga atkv. hvorn móti öðruni í
dæmanna, af því að hann hefir þýglngarmestu málum.
meira fylgi en þeir úti um landið, Þannig hefir minnihluti orðið
þó að þeir keppi þar undir ná_ jafnvlgur meirihluta kjördæmis,
kvæmlega sama skipulagi nú og þvert á méti lýðræðisreglum.
úann. j Undir slíkum kringumstáeðum
Þe.im þykir þess vegna ekki nóg þ- e vig shkar atkv,gr„ er sáma
að fjölga þingmönnum í þéttbýl- sem silkt kjördæmi sé þingmanns-
inu — eins og Framsóknarflokkur. iaust
inn telur rétt að gert sé, vegna Eitthvað er bogið við það. En
fólksfjölgunarinnar þar, heldur meg þau kjördæmi er komið sem
vilja þeir líka gera þingmenn komið er Qg þau hafa það franx
landsbyggðarinnar áhrifaminni en yfir hin stóru fyrirhuguðu' kjör.
inpnnní ™ hásk-dp* nð fTármáí" þeir eru nú fyrir umbjóðendur dæmi> að þau eru félagsheildir
mgunm s\o haskaleg, að fjaimal- gína> með þyí að rjúfa samband ^ hgfa yerið það tjl skamnlg
„ , , , þeirra við núverandi kjördæmi og tl-m,
íngum. En eftir þær skulu þau dre með því umhyggju þeirra.
brenna rettum aðxlum a baki. ábyrgð á dreif. |
Kjordæmabreytmgm er flarað ninir hlutfallskosnu 5—6 þing-' XI.
upplausnartilraun. Með Þvi að menn j kjördæmi verða aí ýmsiim Þríflokkarnir, sem við höllum
leggja nuverandi kjordæmi mður flokkum og fulltrúar stríðandi nú AlþýgufL> sjálfstæðisfl. og
og svip.a felagsheildir þaer, sem hópa f kjordæmjnU- j>eir hafa því Alþýðubandalag einu nafni, sam
þau eru sinum serst°ku fulltru- alls ekki sprungulausa samstöðu samþykktu á laugard. var, með
um a Alþmgi er verið að lama þess ,-lt á hi« stór3 kiördæmi. cfn„ 6 .aiw»0;
— einn á eftir hverjum ráð-
og reyna af fremsta megni
r-i u * út á við fyrir hið stóra kjördæmi, meirihlutavaldi sínu á Alþingi
ar felagsheildir. Það er verið að þess gja]da svo málefnin og þing. frumvarp sitt til kjördæmabreyt-
skera a alttaugar þeirra. _ mennirnir kenna hver öðrum. Þeir inga. Alþýðubandalagið gerðist
verður að aÚ "u verða ábyrgðarlausari en í ein- stjórnarstuðningsflokkur í þessti
orðið et Alþingi aðili, sem skiptir menningskjördæmum — og einn máli eftir mikla eftirgangsmuni
arlega i storum. stil þjoðartekiun. skýtur sér bak við annan, rétt eins frá Mjórnarflokkunum. Ekki mun
um bemt 0o obemt milli stetta og rágherrar i samsíeypustjórnum. þé hafa staðið á kommúnistum
og atvinnugreina og þar með nnlli ! , , , , . . .
, þar, heldur munu hinir 1 þeim
landshluta. Þingmenn þurfa þess , „ , , . , ,5 ln1
ve«na að bekkia nákvæ,nle<ra ha« TX skrytilega samsetta flokki hafa tal
!!■ wr. nakvæmlega ha0 IX. ið máiefnig vafasamt. Stjórnar-
0 þ ir sinna urn jo en a 1 Eitt af því„ sem staðið hefir skráin hefir verið í endurskoðun
T 30 Vert 1 Æ síiómmálalifi okkar Islendinga síðan lýðveldið var stofnað 1944.
“br ”d Jlð Þa °I. gæ,ta rettar fyrir Þrifum, er að hér hafa verið Allir vigurkenna; að þar sé margt
þeirra 0a0nvart nkivvaldinu 0o elntómir minnihlutaflokkar. Nu a em hrevta hurf; Fulltrúar Siálf
vt0tfann'íeaTPÞeSrtá stjúruarsetrinu- að stofna til kerfis, sem leiðir af stfl töluðu á sínum tlma um 20
Vitanlega ei slik umboðsmennska sér enn fleiri flokka. Hlútfallskosn „t nfr ngrir nefndix fleiri
óhjákvæmilegust og víðtækust ingar j stórum kjördæmum um ‘ ö ,, . , . .s
vegna þess fólks, sem ekki er bú- land allt eru grógrarstíur smá-‘ Nu hafa ÞrlfIohkarflr teklð 1 '
sett í nánd við stjórnarsetrið.. Að flokkaþróunar þessara efnisatriða ut ur og ætla
ætla að svipta það fólk sínum sér. t,i ii„u„„„,með Þvi að hua sÞr 1 ha®lnn senl
stöku þingmönnum er lilræði, við knmlf1ac,is u^ í^ewfT^fnnTr -flokkar °§ ulllturna 111 Þess grúnd-
félkig komulagið kom fyrst til so0unnar velli lýðræðisins, — hvað sem öllu
það var um síðustu aldamót öðru líður, er breyta þarf í.stjórn.
I ’héldu margir ágætir menn, að það arskránni- Með því eru þeir aö
VU1- væri úeppilegí. Nú hefir reynsla þjóna flokkshyggjum sínum.
I stað hinna 27 kjördæma, sem þjóða sýnt, að það er lýðræðinu Hringla meg stjórnarskrána. Laga
nú eru utan Reykjavíkur, og af- hættulegt. Það veikir lýðræðið að halla° eftir flokkum sínum í stað
nema skal, á að stofna 7 stór hlut. hafa .skilyrði til að greinast í þgss a:g laga fiokkaila eftfr heuni.
faliskosningakjördæmi með 5—6 marga flokka. Lýðveldi hafa hrun-1
þingmönnum. Þessi stóru kjörd. ið fyrir það. ' fFramhald á 8. sfðuJ