Tíminn - 29.05.1959, Blaðsíða 7

T í M I N N, föstudaginn 29. maí 1959.
1
Menjar frá keisaraveldinu blasa Ávíðavangi
yið í borginni, sem ber nafn Lenins
Þotan hóf sig af flugvellin-
um við Moskvu. Örstutta
stund mátti greina sveita-
þorpin með gömlu bjálka-
húsunum, sem hallast sitt á
hvað, svo að sterklitu, út-
skornu umgerðirnar um dyr
og glugga minna á glottandi
munna og skásett augu, sem
skotrað er til nágrannans.
Svo sér yfir óravítt land. Eyjar-
skeggj'um íinnst eðlilegt aið sjá
haf svo vítit sem augað eygir
en 'lamid! Það er miiklu erfiðara
"að hugsa sér hvað hægt sé að
gera með öll þessi ósköp af lan'di.
Skýiin taka að toaininasit og bægja
frá frekari hugieiðíngum af svo
heimskulegum toga. Skýjalagið
þykknar og þegar þotan rennir sér
eftir eiínnar stumdar flug niður á
flugVöllinn við Leningrad, þá byl-
ur á henni snjóél sem ekki léttir
á meðiain við öfcum inn í borgina.
Síðar um dagimn stöndum við
á hakkia Nevu-fljóts framain við
Velnarhöllina. í fljótiinu er jaka-
hröngL, en nú sikín upp og sólin'
gíampair á gullnia turnspíru Pcturs
og Pál'S virkisins handan fljótsins
og vætan hverfur af grænum og
hvítum haliarveggnum, eins og
tár sé þerrað af vanga.
Scgufræg borg
St. Pétursborg — Petrog'rad —
Leninigrad — þrjú nöfn hefir húni
borllði þessi fagra og sögufræga
borg, sem Pé'tuir mikli Rússakeis-
'aaú 'lét .skipuleggja og hóf að
byggj'a á fenj'a'iaindi við fljótsós-
ana árið 1703. Landssvæði þessu
hafði hann þá sfcömmu áður náð
af Svíum, eftir að hafa gert ’hem-
aðarhandaiag ge.gn þeim við Dani
og Pólverja.
Þrátt fyirir það, að borgiin var
heitin ef'tir Leniin árið 1924 og
þrátt fyrir það, að hér var sam-
þykkt fyrsta stj órin'airskrá sovét-
lýðveldisins, þá eru það menjar
um tvo stjór.nenidur keisaraveldis-
dns', 'sem ofitaist verða á vegi manms
á ferð um bongina, menjair um
Pótur miOd'a og Ratrínú miklú.
Margar fegursitu byggingar borgar-
iinnar voru reist'ar fyrir þeirra at-
beina og engum, sem borgm'ai
skoðar, dylst stórhugur kelslarans,
sem ákvað að reisa þarna veglega
hafnarborg sem hann síðan gerði
að höfuðborg ríkilsins. Um þann
stórhug vitna m. a. hin breiðu
s'træti, veglegu brýr og glæsilegu,
fornu byggingar.
Vetrarhöllin og Einsetuhöllin,
sera er sambyggð við hana munu
ætíð miinna á Katríimi mikiu, prúss
nefsbu marskálksdótturina, sem
hrifsaði völdin af duglitlum eigin-
mjainni sínum, var siiðlaus, en s.tór-
gáfuð átti bréfaskipiti við helztu
anda'ns menn sinniar samtíðar, svo
sem Voltaire, og lagði sjálf drög
að stjórnarbót siem þó varð aldi-ei
firamfcvæmd.
Hiallimair geyma nú eitt hið feg-
* wrs'fca og mertosifcá listáýerkia- og
minj'asafn sem tii’ er. Málverk og
xnargs konar dýrgripir, lyfjaka'ss-
ar og smíðatól Péturs koi-ara, —
það myndi taka margar vlkúr að
skoða allt safnið seih 1 éru um
2 millljónir gripa.
Erfiift mun vera að gera sér í
hugarluind' ástamdið í Leningrad
þá 900 daga sem Þjóðvérjar héldu
henni í herkví é'riin 1941—3, allar
þær þjáningar hungurs og-kulda,
sem borgarbúar þá urðu að-þola,
en létu samit' ekki buga sig til upp
gjafar. Bygginigar-i miðhluta -horg-
aiiinnar bera mú engin.merki styrj
aldariinmjaa- enda hefir mjög
hlúð að öllum sögufrægum stöð-
iim og borgararnir vernduðu af
frenista megni minriisniejrki og
styitifcur þær, sem’ prýtf Jiafa borg
þeimra uiu áratugi.
Frú Sigrííur Thorlacíus skrifar um Leningrad
og heimsókn í tónlistarháskólann í borginni,
þar sem Snorri Þorvaldsson stundar nám í
fiðluleik
glampa möndlulaga augu. Skyldi
vera hægt að þekkja hinrn eina
ísLemdiing sem hér stundar nám,1
af yfirbragði hams? Nei, ekki
bregður fyrir meiiami amdl'iti sem
tvímælalaust er íslenzkt enda er
engiin sú mamngerð til sem sér-,
kennileg er fyrir þjóðerni okkar.!
Ekki gengur maður lemigi um
þetta hús án þess að augainu mæti
marmaraitöflur með nöfnum mem-
enda, sem getið hafa sér frægðar-
orð, eða þá myndir og líkneski nf
fcannurum og nemendum sem
hlotið hafa heimsfrægð.
Minnismerki um Pétur mikla í Leningrad.
Gulblökk andlit —
bláeygir Rússar
Menmtasetur ha'fa ætíð venið
iriörg og merk í Lem'imgrad og nú
sfcal heimsækja eiitt þeirra. Á
stóru itorgi í hjairfca borgarinnar er
mimm'Lsmerki um tónskáldið
Gli.nk'a, sem fyrstur er talinn
hefj'a rússneska þjóðlega tómlist
til vegs og virðimgar. Öðrum'egin
við tomg þetta stem'dur Kirov-leik-
húsið, em hinum megin íús vegegt
liús nær aldar gam'ált, og þair er
Tóniisitarrháskól'i Lenimgrad, kenmd
ur við Rim’sky-Korsakow. Þetta er
clzti tónlistairháskóli l'amdsims
þr.emur árum eldri en skóli.nm í
Mosikvu. Hanm var stofmaður árið
1862 og á því aldarafmæli að þrem
itr árum liðnum.
Hér imtó eru hóp’ar af um'gu fólk'i
á göngum og í stigum. Yfiirbragð
þess er m'argvíslegt — al'l't frá
gulblökkum an'dli'tum Mongólla
með skásett augu, til hinna ljós-
hærðu bláeygu Rússa sem ógemn-
’ingur er að gireima frá Norður-
landabúum. Og fyrir hregð.ur
•skemmtilegum blendingi þessara
m'aningerða, — undir ljósini brún
Tónlistarskólinn heimsóttur
Prófessor U. Brushkov, pianó-
leikari, er forsitöðumaður tómlist-
arháskólams miaður á miðjurn
aldri' ljúfmanmlsgur í f'asi og hiinn
vörpulega'S'bi. Tók hamn okkur vin-
samlega, kynti okkur fyrir aðstoð-
armlamni sínum prófessor A. But-
skoy, og leysitu þe;ir háðir fús-
lega úr öllum spurningum okkar.
Prófessor Brushkov drepur fyrsit
á það að stofmiam'di skólams hafi
verið Anton G. Rubinlstein tón-<
sfcáld og píanóleik'aini. Hainn hélt
m'airga hljómleik'a í stórborgum
Evrópu 12 ára 'gama.ll og siamtíðin
taldi h'amn hættuilegaist’a keppieaut
Franz Lizts í píainóleik. Tónskáld-
ið Rimsky-Korslalkow var kennari
við skólann og fyrsti nemandinin,
sem útsikri'faðis't þaðan var Tchai-
kowsky. Glalsumow var forstjóri
skólans 1905—28 og svo mætti
leingi telja. En margir núlifandi
liSbamann eru e'inmig tengdir þess
ami stofnúm' og sfcal þó aðeins
telja örfáa þeirra. Micha Elmanm,
fiðlúléik'ari útsk'rifaðist liéðan ár-
ið 1904 og tón'skárdin Are'nsky,
Ladoff og Shositakovich h'afa öll
menntazfc hér.
En forstjóriimn heldur áfram og
se-gir >að óþarft sé að staðnæmiais't
við afirek þeirra, sem þegar hafi
gabi'ð sér frægð, enm þamm dag í
dag séu í skólanum margir nem-
emdur sem tvímælaiaúst eigi lika
eftir að skipa veglegam sess í tón-
listarhéiminum. Og hljómsveitir
borgarimniar, bæði við leikhús'im og
sinfóníuh'lj ómsveitim eru því nær
■tíingöngu skipaðar fyrrveramdi
nemendum þess'a skóla. Við hlýdd
uim á eiin'a hljómleifca hjá simíóníu
hljómsveltimmi og er húm tvímæl'a-
'laust í fremstu röð hljómsveita'.
í tónlist'airháskólanum í Lemin-
grad eru kenndar allar greimar tóm
l'isifcar: hljóðfæiraleilkur, hljóm-
sveita- og fcórsitjórn, samm'img tón-
verka, tónlistarfræði og saga og
(Framhald á 8. síðu). '
Aðeins endurskírn
Svo er sagt, að stöku einstak-
lingar af hinu „veika“ kyni eigi
það til að vera tregir á að, skýra
nákvæmlega frá aklri sínum og
segi sig þá gjarnan yngri én þeir
eru, og þá í trausti, þess, að
kirkjubækurnar séu ekki í hvers
manns höntlum. Mun tilgangur-
inn með þessari ónákvæmni vera
sá að ef til vill gangi þá betur á
þeim „markaði", sem algengast-
ur er í nrannlegu samfélagi.
Nú hefir einn virðulegur
stjórmnálaflokkur íslenzkur falL
ið fyrir þessari sömu frfeistingu.
Mbl. og Vísir liafa tilkynnt að
Sjálfstæðisflokkurinn sé nýlega
orðinn þrítugur. Þarna skakkar
nú nokkru og er þá langt gengið
þegar málgögn flokksins geta
ekki einu sinni sagt rétt til um
aldur hans. Sannleikurinn í mál.
inu er sá, að flokkur sá, sem nú
nefnir sig Sjálfstæðisflokk var
stofnaður 1924 og þá skírður I
haldsflokkur. Árið 1929 innbyrti
hann svo þetta hrafl, sem eftir
var af hinum svonefnda Frjálk
lynda flokki og tók um leið upp
sjálfstæöisnafnið. íhaldsnafniS
þótti of dimrnt og fráfælandi. Af
því sem upp var tekið stafaði
liins vegar birtu frá gainalli tið
og hinn kaldrifjaði flokkur ís-
lenzkra auðliyggjumanna vonaði
þannig að það mundi reynast
veiðnara en hið upprunalega.
Það, sem úr sker
Nýr flokkur verður ekki til við
nafnbreytingu eina saman. Ný
stefna verður að koma til. Flokk.
urinn hefir að vísu verulega.
breytt um starfsaðferðir síðan á
bernskuárunum en sú breyting
varð þó ekki áberandi fyrr en
nokkru eftir endurskírnina. Öll
er sú breyting þó til ljins verra,
enda þangað sótt námið, að ekki
var góðs að vænta. En það, sem
úr hlýtur að skera um aldursu
ákvörðun þessa flokksfyrirbrigð.
is, er stefnan. íhaldsflokkurinn.
var til þess stofnaður í öndverðu
að vérnda hagsmuni peninga.
mannanna. Stefna Sjálfstæðis-
flokksins er nákvæmlega sú
saina. Enn er eðlið saint við sig'.
Þau einkenni á íhaldsflokki, sem
Jón Þorláksson dró fram í Lög'-
réttugrein sinni forðum, á skýr-
an og skilmerkilegan hátt, eiga
algjörlega við Sjálfstæðisflokk.
inn í dag. Þetta viðurkennir Vísir
líka í afmælisgrein sinni, þó að e.
t. v. sé í ógáti gert, þar seni hann
segir „. . . að málefnaágreiningur
var í rauninni engirin milli
þeirra“ og á þá við Frjálslynöa
flokkinn og íhaldsflokkiinn.

Engar venjulegar kosningar
Samkvæmt stjórnarskránni
eiga kosningarnar í vor að smi
ast um kjördæmamálið fyrst
og fremst. Til þess er þingið
rofið og efnt til nýrra kosn.
inga, að kjósendur segi álit
sitt á þeirri kjördæmabreyt.
ingu, er nýlokið þing sam_
þykkti. Hún nær því aðeins
staðfestingu, að hið nýkjörna
þing samþykki hana einnig.
Meginatriði kjördæmabreyt
ingarinnar eru þau, að núv.
kjördæmi skuli öll Iögð niður,
nema Reykjavík, og hlutfalls-
kosningar auknar, enda þótt
þær hafi nær hvarvetna gefizt
illa. Um þriðja atriði kjör
dæmabreytingarinnar, að
fjölga þinginönnum í Reykja.
vík, eru allir sammála og það
mun því ganga fram, þótt hin
atriðin verði felld.
í tilefni af því, að kjör.
dæmabreytingin er nú lögð
undir atkvæði kjósenda, þyk.
ir rétt að rifja hér upp um_
mæli tveggja merkra manna.
Steingrímur Baldvinsson í
Nesi lætur svo ummælt:
„Innan allra flokka eru
jafnan uppi mismunandi skoð
anir í einstökum málum. í
vor verður ekki kosið eftir
flokkslínum.
Þeir, sem liafa bein í nefi,
láta flokksagann ekki þvinga
sig inn á braut, sem þeir telja
óheppilega og vilja ekki
ganga.
„Undarlegt er fsland,
ef enginn réttir þess stétt.“
Víst væri það undarlegt ef
kjóscndur í hinum gömlu
kjördæmum úti um land
vildu leggja þau niður og af.
sala sér rétti til eigin umboðs-
manns og fulltrúa á Alþingi. í
þessu máli eru þeir ein stétt
án tillits til stjórnmálaskoð.
ana. Þeir unna sínum heima.
Iiogurn, vilja halda þeim í
byggð, umbæta þá, vernda þá
og geyma handa vaxandi
þjóð.“
Játvarður Jökull Júlíusson
hefur látið svo ummælt:
„Kveðið ykkur hljóðs, hvar
í flokki sem þið standið og lát
ið forystumenn vita ótvírætt
að þið samþykkið aldrei slíkt
réttindaafsal, sem afnám kjör
dæmanna er. Láti þeir sér
ekki segjast að heldur og
verði kosið um þetta mál, má
enginn láta blekkjast. Þá verð
ur ekki um neinar vanalegar
kosuingar að ræða. Þar verð-
ur um tilverumöguleika dreif-
býlisins að tefla í nútíð og
framtíð. Hvaða flokki sem við
kynnum annars að fylgja
helzt endranær, þá yrði í
það sinu kosið um það eitt,
livort þetta yrði í síðasta sinn,
sem menn mættu kjósa sér
þingmann fyrir sitt kjör‘-
dæmi.“

Dáfalleg „forganga"
Vísir kemst að þeirri vísdóms.
legu niðurstöðu að Sjálfstæðis.
flokkurin liafi liaft forgöngu „að
meira eða niinna leyti um öll
meiri háttar mál á undanförnum
áratugum“ og nefnir þav til sér-
staklega lýðveldisstofnunina,
landhelgismálið og rafvæðing-
una. Við skulum aðeins líta á
eitt að þessu sinni, hið siðast
nefnda.
Þegar stórhuga bjartsýnis-
menn vildu í upphafi ráðast í
virkjun Sogsins, þá var áhuginn
ekki meiri hjá íhaldinu en jtað,
að einn af bæjarfulltrúum pess
varð að hóta að svipta það meiri.
lilutaaðstöðu í bæjarstjóm svo
að það drattaðist til að , ligja
málinu. Þannig var þess rsiú
ganga í sambandi við raívæoingu
á íslandi.
Haustið 1939 bar Skui;
mundsson fram frumvarp vm taf
veitulánasjóð. Sigurður ÚEcada-
vinur Kristjánsson fliiti i : . k-
studda dagskvá um frávist •• .;:ils
ins og' var liún studd aí • -ií-
stæðismönnum.
Árið eftir fluttu 5 þh>i,.;onn
Framsóknarflokksins frnim . :sfei
á ný. Sjálfstæðismenn sUea ,J
því að málið var svæfív