Tíminn - 23.06.1959, Blaðsíða 7

TÍMINN, þriðjudiginn 23. jnr.i 1951/.
2
ÍK
ÞEGAIv LÝÐRÆÐIÐ kemur til
sögunnar. og almenningur tekur
með leynilegum kosningum að
kjósa sér trúnaðarmenn til stjórn-
arstarfa, er eins og manneskjan
leysist úr álögum. Það tekur að
heiða til. Miðaldamyrkrið hverfur
og befst þá sú menningar- og fram-
faraöld, sem vestrænn heimur býr
við í dag.
En það hefir reynslan sannað,
að svo bezt nýtur lýðræðisskipu-
lagið sin, að menn í þjóðfélögum
þess skiptist eljki í marga flokka!
Þarf ekki annað en vitna til sögu
Þýzkalands og Frakklands, og enn
í dag er reynslan að sanna okkur
þetta í Finnlandi og Hollandi,
hvort tveggja miklum menningar-
þjóðfélö.gum. í þessum tveim lönd-
nm er nú allt stjórnarfar að lenda
í öngþveiti vegna of margra stjórn-
málaflokka!
Innsti galdurinn í lýðræðis
skipulaginu er almennur, leyni-
legur kosningaréttur, en síðan
hitt, að mál falla með jöfnum at-
kvæðum, en minni hluti beygir sig
fyrir meiri hluta, hvað naumur
sem hann er!
Þetta eru hinar mikilsverðustu
leikreglur lýðræðisins!
Lýðræðisskipulagið er hvergi
sterkara en í Bandaríkjunum og
Bretlandi, enda í báðum þessum
löndum tveir öflugir flokkar, þótt
einnig séu þar einn 'eða fleiri smá
flokkar.
Hitt er vitað mál, að skoðanir
eru 1 ýmsum greinum skiptar inn-
an þessai-a miklu flokka, enda tal-
að um „vinstri“ og „hægri“ arm
þeirra og jafnvel „miðflokk" einn.-
ig. En útávið koma menn í þessum
flokkum fram sem einn maður í
öllum aðal-málum.
Sem' sagt skoðanamunur getur
verið innan stórra flokka!
Hitt þolir lýðræðið ekki, að
flokkar verði eins margir og skoð-
anirnar, og allt leysist upp í eins
konar „klíkur', sem eiga ekki skil-
ið flokksheiti, en slíku . lýkur á
þingum með þrátefli, hrossakaup-
um og öngþveiti, ,sem í lokin verð-
ur lýðræðinu að fjörtjóni, en við
tekur síðan einræði öfgaflokka,
ýmist til vinstri eða hægri. Þetta
hefir sagan s-annað!
Guðbrandur Magnusson:
Fjarstæða að kjördæmin sjálf
samþykki á sig réttindaafsal
í löndum, þar sem lýðræði og
lýðfrelsi standa föstum fótum,
eru menn þá heldur ekki fastir í
flokkum, heldur stíga kjósendur
þar öldu stjó.rnmálaágreiningsins
með því að láta málefni ráða at-
kvæði sínu hverju sinni, ,sem geng-
Herhlaup það, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn o.g Kommúnistar undir
fána Alþýðuflokksins nú gjöra að
hinni fornu kjördæmaskipan með
því að rjúka nú í það, að freista
að breyta þessu eina atriði stjórn-
arskrárinnar, og það á bak við
Guðbrandur Magnússon
Kjördæmabreytingar verða að
sjálfsögðu eðlilegar í fámennu en
lítt numdu landi eins og okkar, en
þær hafa verið fólgnar í fjölgun
kjördæma, þar til Alþýðuílokkur-
inn bauð upp á „gæsirnar" og
komið var á viðrinis-fyrirkomulag-
inu, að lögleiða hlutfallskosningar
í tvímenningskjördæmum, sem
leiddi til þess, að þar gætu komizt
að menn með aðeins rífum helm-
ingi atkvæða!
Og nú er það aftur Alþýðuflokks
maður, sem „finnur púðrið“, og
leggur nú til að gjörbreyta tilhög-
un á kosningum til hins aldna Al-
þingis, öll kjördæmin, utan Reykja
víkur, 27 að tölu, skuli nú lögð
niður, en þess í stað stofnað til
sex nýrra kjördæma ufcan höfuð-
staðarins og kosið hlutfallskosn,
jngum í þessum samtals ,sjö kjör-
dæmum. Þessa flugu gleypa síðan
Sjálfstæðisflokkurinn og Kommún
istaflokkurinn. Báðir hyggjast í
lokin munu græða á því öngþveiti,
sem af þessu skipulagi hlýzt. En
þetta eru flokkarnir, sem vanmeta
kosti lýðræðisins, kommúnistarnir,
sem vilja lýðræðið feigt, og Sjálf-
stæðisflokkurinn, sem innbyrti
nazistaskrúðgönguna, sem eitt sinn
fyllti hér strætin.
Þarna er meginháskinn -fólginn
við kjördæmabylting þá, sem nú
er verið að leitast við að fram-
kvæma, að hún eyðileggi- fyrir
nnga, íslenzka lýðveldinu það
stjórnarform, sem bezt hefir
reynzt öðrum frjálsum þjóðum og
leiði yfir hana að nýju .Sturiunga-
öld stjórnmálaöngþveitis, ,sem þá
öðru sinni yrði henni fjölur um
fót. .. ,
Einmenningskjördæmi hæfa
bezt lýðræðinu, efla það og styðja!
ið er að kjörborði. Lítum á Bret
land. Þar skiptir æði títt um íhalds
stjórn og verkamannastjórn, með
því að stórt hlutfall kjósendanna
lætur málefni, en ekki blinda
flokksdýrkun, ráða atkvæði sínu.
Með sama hætti skiptir oft um
stjórnir Repúblikana og Demo-
krata í Bandaríkjunum.
Ein aldirlsi ríður msira á því em
þegar kosið er um stjórnarskrár-
breytingu, að menn láti ekki stjórn
ast af flokkstillitum, og sízt þegar
kosið er um jafn mikilsvert og
viðkvæmt atriði stjórnarskrárinn.
■ar eins og sjálfa kjördæmaskipan-
ina, að menn þá líti á afleiðing-
arnar!
Slík mál hljóta ætið að vera haf-
in yfir stundarhagsmuni stjórn-
málaflokka!
srarfandi stjórnarskrárnefnd, þetta
herhlaup er þannig vaxið, að það
hlýtur að vekja alla hugsandi
ábyrga menn í hinum fornu kjör-
dæmum til andstöðu, hvar í flokki,
sem þeir hafa staðið til þessa
dags. En siðan verður manni á að
hvarfla huga að því, hvað orðið er
úr átthagatryggðinni, ef fólkið,
sem eftir situr í hinum dreifðu
byggðum, ætti hvergi hauk í horni
í þéttbýlinu. Þegar svo.na er staðið
að málum!
Átthagafélögin eru orðin mörg,
t. d. hér í höfuðstaðnum, og inna
þau af höndum mörg og mikils.
verð störf, samhliða því að,
treysta tryggðaböndin við ættar-
byg.gðirnar. En réttmæti þessara
félaga skilst þá ekki sízt af því, að
hér í höfuðstaðnum er einnig átt-
hagafélag „Reykjavikur-félagið",
en í það félag fá engir inngöngu
aðrir.en þeir, sem hér eru bornir
og barnfæddir.
En þetta undirstrikar þá, að öll
erum við einhverju byggðarlagi
skuldug um fæðingarrettinn!
Og nú tekur tíl þessarar skuldar!
Enda hefir það ekki verið nein
uppgerð, þegar við á mannamóti
höfum hafið upp sönginn:
„Bl'assuð sértu sveitin mín“
En öll ættjarðarást á upptök sín
í byggðinni, þar sem maður fyrst
sá sólina og þar sem slitið var
barnsskónum!
Eða haldið þið, að það hefði
þýtt, þótt núverandi ríkisstjórn
með bráðabirgðalögum fyrirbyði,
framyfir kosningar, að syngja
þennan söng!
En í rauninni er það áþekk
fjarstæða af meira hluta Alþingis
þess sem síðast sat, að ætlast til
þess af göinlu kjördæniunum, að
þau samþykki sjálf á sig það rétt-
inda-afsal, sem fólgið er í frum.
varpi því, um kjördæma skipan,
sem nú er gengið til atkvæða um,
og eitt skiptir máli í þessum al-
þingiskosningum!
Allar orðræðurnar um aðra
hluti nú, eru aðeins reykský, sem í
er reynt að hylja sannleikann um
réttarsviptingu þá, sem hér er
ætlað að framkvæma gagnvart 27
kjördæmum!
Eina von byltingaflokkanna í
þessum kosningum, — en hér er
sannarlega um byltingu að ræða ,
— er reist á þeim veika grunni,
að meiri hluti þjóðarinnar verði í
áhlaupi með áróðrii unninn til
þess, í alþingiskosningum þeim, er
nú fara fram, að láta blinda trú á
stjórnmálaflokka ráða gjörðum sín
um, en hvorki málstað, átthaga-
tryggð né ættjarðarást!
i í síað
Að sjálfsögðu erum við öll meiri
og minni stjórnmálamenn, en aðal-
atriðið er, að vera menn!
Og þetta mikla próf hefir ís-
lenzka þjóðin staðizt ekki alls fyrir
löngu!
Þetta var í forsetakjöri, þar sem
tveir öflugustu stjórnmálaflokk-
arnir, gjörðu allt sem þeir máttu
til þess að vinna almenning, til
þess að kjósa, að sínum vilja!
En áróður þeirra hreif ekki
og var þó hvergi af sér dregið!
Hversu miklu meira er ekki í
luifi nú, þar sem er forn réttur 27
kjördæma, en síðan einnig sjálft
(Framhald A 8. síffu)
Þórir Baídvinsson, arkitekt:
Vonarepli flokksstjórna, sem skoða kjósenduma
eins og tíundarfé
Ef til vill hefur útvegsbónd
inn verið þarfasti þjóðfélags.
borgarinn í sögu íslendinga.
Mcð starfi sínu og lífi helgaði
liann þjóðinni landið, strönd
ina og hafmiðin. Afi minn
bjó í Náttfaravíkum við
Skjálfanda. Hann átti sauði á
fjalli og bát í vör. í hákarla
leguin sigldi liann hálf fjöll
í sæ á opnum teinæringi og
vílaði ekki fyrir sér baráttu
við fannir og særok. Þannig
hefur þjóðin búið í landinu
og hahlið rétti sínum III
nytja landsins og hafmið
anna í þúsund ár. íslenzkir
afdala. og útnesjamenn eru
enn geymendur þessa lielga
réttar. Eg þekki þetta fólk
og á þar gamlar rætur. Eg
veit að það vill vera eitt unx
heimili sitt og sveit, sýslu
sína og kjördæmi. Það býr
ekki í skjóli þéttbýlisins, við
lífdþægindi og sparlegan
vinnumáta okkar í höfuðborg
inni, en það unir við sitt.
Það situr illa á okkur, göngu
mönnum asfaltsins, að skerða
virðingu þess og stolt með
því að brjóta á því gamlar og
hefðbundnar venjur og rýra
rétt þess. Það er hægt að
halda því fram, aö'kosninga
frumvarpið sé ekki borið
fram í þessum tilgangi, en
fólkið. í strjálbýlinu veit bet-
ur. Það veit, að ef fruinvarp
ið verður endanlega sam-
þykkt, stendur sveit þess og
sýsla neðar í þjóðfélagsstig
anum, áhrifalausari og um
komulausari en áður. Það
veit að frumvarpið er vatn á
myllu hóphugsunar og hóp.
mennsku, og einmitt þess
vegna er það vonarepli flokks
stjórna, sem skoða kjósend.
urna eins og tíundarfé og
flokksþjónkunina hina sjálf
sögðu skylu. í þetta sinn verð
unv við að greiða atkvæði
gegn þeim mönnum, sem
styðja þetta frumvarp.
(Ur Kjördæmablaðinu).
manndóms
í niðurlagsorðum Þórarins
Björnssonar skólameistara til
brautskráðra .stúdenta sagði
liann rneðal annars:
„Og náttúran er góður uppal-
andi, af því að hún er hreinskipt
iu. Hún er miskunnarlaus við þá
sem ekki duga til að glíma við
liana. En nú eru þeir orðnir
miklu fleiri en áður og' fer stöð-
ugt fjölgandi, sem engin bein
afskipti eiga við náttúruna, held-
ur eru öll þeirra skipti við aðra
menn“. Og enn segir hann: „Það'
verður því miður að segjast eins
og er, að í mannlegum samskipt-
um er miklu fremur hægt að
liafa rangt við og hagnast
Mannlegum samskiptum hættir
því til að verða að refskák, þar
sem klókindi mega sín stundúm
meira en manndómur. Þetta á
ekki sízt við í kaupskap og stjórn
málum, þar sem togást er á um
fé og völd.“
Þessi vitru orð skólame.istara
eru þörf hugvekja í þeiin stjórn-
nválalegu átökum sein nú eru
liáð.
Enn verða bændur og sjómenn
aff berjast við óblíða háttúru og
eiga við hana öll skipti x átvinnu
legu tilliti. Atorkuménn þéssara
stétta mynda kjarna þess fólks,
sem býr út um dreifðar byggðir
og í þorpum við strendur lands-
ins. Samskipti þeirra eru ekki ref
skák af ncinu tagi. Líf þeirra er
manndómleg barátta við nátlúru-
öflin eins og ætíð áður. En viff-
vörunarorð Þórarins eru þó engu
að síður holl til umliugsunar fyr-
ir alla landsmenn. En orð hans
hitta beint í mark og taka ómjúk
um liöndum á meinsemdunum,
sem ætíð þróast í stórfelldu þétt
býli. Peningaflóð nær»ótrýlegt
og refskákir liinna pólitisku og
peningasterku eru tefldar af jafn
miklu kappi og sjósókn og land
búnaður annars staðar.
Stærsta refskákin er kjör-
dæmabyltingin. Hún hefir ;,rétt-
lætið“ að yfirskyni og talsnvenn
byltingarinnar hafa sagt á degi
hverjum síðustu mánuðina, að
kjósendur eins stjórnmálaflokks
á landi hér, kjósendur Framsókn
arfokksins liefðu margfadan rétt
á við kjósendur annarra fökka,
allt upp í tvítugfaldan rétt, ségja
þeir, þegar þeir ljúga inest. í
lvverju kjördænvi landsins lvafa
stjórnmálaflokkar sama rétt til
að afla sér fylgis nveðal kjós-
enda, éða ætti að trúa því, að
Framsóknaiflokkurinn liafi eiu-
liver sérréttindi hér a Akureyri,
Eyjaf jarðarsýslu, Skagafirði,
Þingeyjarsýslum eða á öðrúm
stöðunv, nei vissulega ekki. Hitt
er svo alveg staðreynd, að Fram
sóknarflokkurinn hefir unnið til
mikils fylgis nveðal landsmanna
og að sjálfsögðu notið þess.. En
jafnaugljóst og þetta hlýtur að
vera hverjum manni, er hitt auð-
sætt, að á þeim stöðum sem fólks
fjölguu liefir orðið mest er sann-
gjarnt að fjölga þmgniönnum.
Unv það eru allir stjórnmálaflokk
ar sanvinála og hafa vcrið. Þar
er auðvelt úr að bæta án þess
að setja kjördæmaskiphnina í
heild á annan endann ineð því
að leggja niður öll kjördæmi
landsins utan Reykjavíkur og
slengja þeinv í fá, stór kjÖrdæmi
með ldutfallskjöri. Slíkt atferli
er árás á sýslukjördæmin og á
landsbyggðina yfirleitt." Athæfið
minnir á orð skólameistarans
„ nvannlegunv sanvskiptum
hættir því til að verða um ot að
refskák- þar senv klókindi mega
sín stundum nveira en manni ónv-
ur“. Ennþá er þó tívni til ness
fyrir fólkið í landimv að sýna
hvort það aðhyllist vinnunógð
þau sem við refinn eru keimd,
. eða sýnir þann manndóm á oli-
tiskunv vettvangi, sem einii er
undirstaða þess að koinancii Kyn-
slóðir þurfi ekki að bera kúvn-
roða fyrir kosninguuum 28. -júní
næstkomandi. (Daigur).