Tíminn - 21.07.1959, Blaðsíða 7

TÍMINN, þriSjudaginn 21. júlí 1959.
Ibúöarhús er ekki leiksvið heldur athafnasvið
Alloft segir í íslendingasög-
um: „og húsaöi .hann vel bæ
sinn." Mun það jafnan hafa
þótt auka hróður þess, sem
svo gerði. Ferðist menn um
ókunn héruð, láta þeir oft
orð falla um, að á þessum eða
hinum bænum muni búa
myndarbóndi, byggingarnar
séu svo reisulegar — eða öf-
ugt, ef húsakynni hafa ekki
á sér ytri glæsibrag.
Um myndarskap húsfreyju dæma
menn sjaldan af ytra útliti bæjar
húsa.Helzt er það ef fallegur skrúð
garður er við bæ, þá virðast menn
ganga út frá því sem gefnu, að
hann sé fyrst og fremst verk hús-
freyjunnar.
En hvers vegna þykjast menn
vissir um íið húsfreyjan hafi litlu
sem engu ráðið um útlit bæjar-
húsa? Er þó ekki hennar ævi-
stárf fyrst og fremst unnið þar
innan veggja? Á hún ekki meira
undir því en nokkur annar heim-
ilismynna, að húsaskipan sé hag-
’kvæm og vinnuaðstaða sem bezt?
Skyldu þessar ályktanir hafa við
rök að styðjast? Láta konur sig
litlu skiptai slíkt stórmál, sem það,
þegar verið er að byggja upp bæ
þeirra?
Svars við þessum spurningum
virðist mér helzt myndi að leita
hjá Teiknistofu landbúnaðalrins.
Sigríður Thorlacius ræðir yið Þóri Baldvinsson arkitekt um
störf Teiknistofu landbúnaðarins og nýjungar á sviði húsa-
bygginga og innréttinga
ört, að hver húsagerð heldur ekki
vinsældum sínum og gildi lengur
en 1-—2 ár. Þau þrjátíu ár, sem
teiknistofan hefur starfað, h'ifal
breytingar verið örar og margar.
Fyrsta stigið má segjíi, að hafi
verið það að verið var að hverfa
frá torfbæjunum og timburhjöll-
unum. Þá sóttu menn fyrirmyndir
sínar í byggingar í þorpum og
kaupstöðum, þeir vildu byggjn
kjallara, hæð og ris í sveitum eins
og í þéttbýlinu og ílihuguðu ekki
að allt aðrar íiðstæður komu til
greina þar sem landrými var ótak
markað. Einnig ríkti þá «sú hug-
mynd að hús ætti að vera reisulegt
og yrði það aðeins með því, að það
væri fleiri en ein hæð.
Þegar ég kom hér fyrst til starfai,
var ég eðlilega undir bandarískum
áhrifum, því þar hafði ég unnið.
Fannst mér £ið sá byggingarstíll,
■sem vinsælastur var í Bandaríkjun
um — einnar hæðar húsin ■—
myndu hæfa vel hér. En sú hug-
myndi hæfa vel hér. En sú hug-
þá, en nú er þúð óðum að breyt-
ast. Að vísu hefur komið fyrir,
að hús, sem við höfum teiknað
sem kjallara hæð og ris, hefur
verið byggt sem tvær hæðir og
ris, en nú er farið að taka dtl-
>.7». tto. t«a

\%.+ ♦ •■*<»* W too*
y no

Sýnishorn af hentugu einnar hæðar húsi.
hart á slíkurn frávikum og þau þar sem geyma þarf mrgra mán- að hafa loftfásir i veggjum «stein-
eru líka orðin sjaldgæf.
iStundum hef ég reynt að skýra
fyrir mér þessrl tilhneigingu til
þess að byggja há hús í sveitum
með því, segir Þórir, — að sú
fegurð, sem mest er dáð á íslandi,
muni vera fegurð fjarlægðarinn-
Þórir Baldvinsson
Forstöðumaður hennar, Þórir Bald
vinsson, arkítekt, tók því vinsam-
lega að spjúlla við mig um bygg-
ingamál í sveitum, eða þær grein
ar þeirra, sem að stofnun hans
snúa.
Okeypis teikningar
Teiknistof.il landbúnaðarins er
■ríkisstofnun, sem rekin er af opin
berum sjóðum í vörzlu Búnaðar-
bankans, sjóðum, sem bændur
leita til um lán þegar þeir ráðast'
x byggingafrtimkvæmdir. Því er
teiknistofan staðsett í húsi Bún-
aðarbankans í Reykjavík.
Þórir sagði, £13 teiknistofan léti
bændum ókeypis í té þær teikning
ar, sem þar væru gerðar. Segja
mætti að þær væru fyrst og
fremst leiðbeiningar um hag-
kvæmar byggingrlr, því miklu
meira starfslið myndi þurfa til
þess að fullgera allar þær teikn-
ingtir, sem þyrfti fyrir bygginga-
framkvæmdir hinna sex til sjö
þúsund bænda landsins. Ætti að
sinna öllu því starfi, yrði teikni-
stofan efadaust alltof dýr í rekstri.
— Eru sérstakar teikningar gerð
ar hverju sinni og óskað er eftir
fyrirmynd, eða geta menn valið
úr vissum gerðum af teikningum,
sem fyrir hendi eru?
— Fyrst og fremst er mið;»5 við
það, að menn geti valið úr fyrir-
myndum, sem tilbúnar eru á teikni
stofunni, en séu aðstæður þannig,
að nauðsyn sé verulegra frávikai,
þá kemur fyrir að gerðar séu sér-
stakar teikningar.
Smekkur breytist
Reynsla okkrír er sú, að smekk
ur og kröfur fólks breytast svo
aða forða af matvælum, eins og húsa eða hafa þar opnal glugga?
ofgengt var fyrr á tímum. Gerum — í veðúrfari eins og hér, þar
ráð fyrir að íbúðarþörf fjölskyldu sem stormar þyrla upp miklu ryki,
sé 100 fermetrar. Eru ekki litlar þá er ekki skynsamlegt s6. hafa
líkur til þess að geymsluþörf henn loftrásir í veggjum. Þær vilja
ar sé einnig 100 fermetrar? í hag fyllast' af óhreinindum, sem erfitt
anlega st 43settum geymslum má er að fjarlægja og verða því til
ar. Menn hafi viljað hrtfa útsýni hagnýta miklu minni gólfflöt með óhollustu og óþrifnaðar. Sú beztn
til blárra fjalla, glampandi fjarða jjyjimu 0g hólfum, svo að þar rúm loftræsting, sem hægt er að fá,
og mikilloír víðáttu, og það hafi js(- gjjj, sem geyraa þarf. Slík.lr næst með lofthitun. En gallinn
, ekki fengizt nema með því £fð ggyrasj.ur verða að öllu levti betri er sá, að slíku hitunarkerfi er ekki
| hafa húsin háreist. Menn hafa j viðbyggingum en kjöllurum, því hægt að koma við nema í einnar
síður notið þeirrar fegurðar, sem ag þar 3em j1(js eru hituð upp með hæð. t' húsum og þar's'em rafmagn
býr í hinu nálæga. Þó er nú loks- mjgstöð, þá er ket'illinn alltaf h Ifð er. Lofthitun hefur þá kosti fram j
að skúpast sú skoðun, að hús sé ur j hjallara og þar með er kjalklr yfir venjulega miðstöðvarhitun, að ‘
ekki fullgert fyrr en búið sé að jnn orgjnn heitari en svo, :i3 hann hún blæs alltaf hreinu lofti inn
komi að fullum notum til geymslu, í herbergin. Síur, sem skipt er
nema sérstakur kæliklefi sé líka um mánaðarlega eða svo, ttika
útbúinn í honum. Viðbyggingu við öllu ryki, sem í loftinu er, áður j
■ganga snyrtilega frá umhverfi
þess. Gætir þessa bæði í bæjum
og sveitum og þó að á þessu sé
greinilegur héraðsmunur, vantrtr
■enn víða á að þetta sé í góðu lagi.
— Hvaða gerð íbúðarhúsa teljið
[þér haganlegasta í sveitum?
— Alveg tvímælalaust einn;<ír
hæðar hús. Þau eru ódýrust í bygg
ingu, fólk á auðveldast með að
i vinna sjálft við þau og þaiu eru
á allan hátt auðveldast að hirða.
Enda er nú svo komið, alð fólk er
almennt farið að óska eftir þeim.
Við höfum alltaf gert það með
má stækka, ef þörf krefur.
<en það fer inn í húsið. Með henni
myndast yfirþrýstingur inni i hús
inu, svo að loftið streymi,- út þeg-
árin, sem teiknistofan ar gluS§i er opnaður, en ekki inn.
var yfirleitt ekki gert
— og postulínskamar
■Fystú
starfaði,
ráð fyrir sérstökum snyrtiklefum
í íbúð Irhúsum og þegar farið var
Byggingarefni
—• Hvað;</ byggingarefni og
að gera þau að skilyrði fyrir styrk byggingaraðferð teljið þér henta
veitingum, þóttu mörgum þau bezt hérlendis?
hreinasti óþarfi. Einn merkis-
Steinsteypa hefur marga kosti
hálfgerðri ólund að lát£< fara héð postulínskamar í
bóndi sagði, :)3 það væri hart að umfram önnur byggingarefni. Þjóð
skylda bændur til þess að hafa hagslegjl er ávinningur fyrir okk-
húsum sínum. ur að nota hana, þar sem efnið
í hana er allt innlent. En stund-
um ætlast menn til þess af stein-
steypu, sem óframkvæmanlegt er
með því byggingarefni, t.d. þar
sem hráefni er slæmt.
Sums staðar á Vesturlandi er
t.d. mjög erfitt að fá gott hráefni
í stéinsteypu. —■ Hvað viðvíkur
byggingum úr steyptum hellum
eð I stórum flötum, þá verða þær
byggingaaðferðir aldrei hagkvæm
xr í strjálbýli vegna flutninga-
örðugleika og þess mikla véh<-
kosts, sem til þeirra þarf, Menn
skyldu einnig minnast þess, að
Fallegt getur verið að fella grjót eða timbur í veggi til að rjúfa hinn kalda, ísjancj er landskjálftal£bd Og þess
slétta flöt steinsteypunnar.
an teikningar
húsum.
af margra
hæða Nú er sú breyting orðin á þessu,
að allir telja sjálfsAjt að byggj-a
vegna á líka að sýna' gætni í því
að fella sAnan mjög’ stófa fleti
í byggingum.
Er það fleira en misgott bygg
Geymsluþörfin
fullkomin baðherbergi í hverju ingarefni, «sem veldur því að hús
húsi, sem reist er. Að sumu leyti eru ekki jafn vel byggð í öllum
höfum við verið á undan nágranna byggðarlögum?
Já, yfirleitt eru hús bezt
— Er ástæð til þess að haldai þjóðum okkar í þes«su. Árið 1932
áfram að byggja kjallara undir sjcoðaði ég verkamann.ibústaði í byggð á Norð-Austurlandi. í Eyji.i
húsum í sveitum með það fyrir Osló. Þar var aðeins gert ráð fyrir fjarðar- og Þingeyjarsýslum er
£iugum að hafa þar geymslur? snyrtiherbergi við stigauppgangi meira af góðum fagmönnum bú-
•— Nei, ekki tel ég það. Það 0g áttu tvær íbúðir að vera um sett í sveitunum en annars staðar
er nú fyrst, að geymsluþörf heim hvert. Já, íslendingar eru fljótir
ilanna breytist með bætturn sam- ag taka við nýjungum:
■göngum. Er ekki saman að jiífna helzt til fljótir.
aðstöðu heimila í sveitum, þar sem
mjólkurflutningar að og frá verzl- Upphtlun og loffríesting
unarstslð fara daglega fram, eða
Hvort teljið þér haganlegra megin.
á landinu. Aftur á móti hafci Skaft-
tundum fellingar sérstöðu í samhjálp við
byggingar, þó að segj;a megi að sú
góða venja nái dálítið til hér;V5-
anna, «3em næst þeim liggja báðum
En eitt at'riði er það, sem ég
vil gjarna minnast á, heldur Þórir
áfralm. — Mér finnst að fólk ætti
að nota meira af ýmsum náttúru- Á
efnum í byggingar en það gerir >
nú, bæði utan húss og innan. Það' ;
er ekki einungis fallegt :I5 fella ;'
grjót í útveggi húsa, heldur myndi 1
það gefa stofu persónulegan svip j
að fella grjót í steypu á stafn og í
klæða langvegg með velfelldum, }
olíubornum viði. Yfirleitt ætti iið ,
nota olíuborið timbur meira innan í
húss en gert er. Sléttur, steyptur «
flötur fær aldrei á sig þann fegr- 1
andi blæ aldursins, sem hin nátt-
úrulegu efni taka á sig með tírn-
anum. H:lgkvæmt getur'líka verið
að fella plasthellur og önnur
gervicfni á veggfleti, sem verða
fyrir miklu sliti.
— Hvaða nýjungar teljið þér
helztar til bóta um innréttingar .
íbúðarhúsa?
— Mætti ég ráða, myndi eg
fækka skilrúmum í húsum frá! því
sem nú er, hafa þau samfelld-yri
í stað þess að hólfa þau sundur
í stofur, forstofur og eldhús. «Helzt
vildi ég «að eldhúsin væru ekki,
«skilin frá öðrum herbergjum húss
ins, nerna með skápum, sem skýl't
getai þeim vinnuborðum, sem ekki
þykir æskilegt að blasi við sjðn-
um.
Því rniður hef ég ekki tækifæri
til að sjá slíka tilhögun nema á.
myndum og hef ekki af þeim lát-
ið sannfærast um, að húsmæðrum
yrði léttir að þess konar breytingu.
Má vera að vantrú mín skaipjst
líka a£ gömlum vana, en þarha'
er m.a. um atriði að'ræða, senl
engin getur úr skorið nema hús-
móðir, sem fær tækifæri «til. að
reyna þetta fyrirkomulag. j
Þórir brosir góðlátlega að and-
mælum mínum og sannfærir hvor
ugt hitt a/ð svo komnu.
— Teiknið þið eldhúsinnrétting-
ar hér á teiknistofunni?
— Það get ég naumast sagt, yið
höfum ekki mannafla til þess.
Réttast væri að «segja), að við let-
um fólki í té riss af því fyrirkolhú.
lagi, sem við álítum bezt hent'a
á hverjum stað. Stundum þykja
tillögur okkar of dýrar og rey,nd-
in verður því miður oft sú, að
þeg:t- komið er að þessum síðuslu
og að sumu levti veigamestu atrið-
um byggingarinnar, þá eru fjár-
munir þrotnir og það «sem eftir
er, verður að sitja á hakanum.
Venjulega beinast tillögur okkar
að því, að í eldhúsinu verði bórð-
krókur, eða þá að innri forstöfa
sé í beinu sambandi við eldhús,
svo að þar verði aðstaíða til að
m.atast. Þá er um leið hægt að
leggja meira í skálann, hafai hann
með glugga o. s. frv. ....
Aldrei hefur kena komið
— En hvernig er það — virðist
yður það algengt, að húsfreyjurhar
hafi hönd með í bagga þegar vérið
er að ráðgera byggingu íbúðarhúsa
í sveitum? «
í öll þau ár, sem teikninstofan
— hefur starfað, segir Þórir, hefur
það aldrei komið fyrir, að okkur
liafi borizt bréf frá konu varðan'di
hústeikningar, nema það hafi ver-
ið ekkjur eða einstæðar konur,
sem standa fyrir búi. Annars virð-
■ast það alltaf vera karlmennirnir,
sem eru einráðir um gerð húsanna.
Þá sjaldan það kemur fyrir, að hús
freyjur komi hingað með mönnúm.
sínum, þá láta þær yfirieitt ald'rVf
sitt álit í ljós við okkur. Þó er þáð
húsfreyjan, sem ber ábyrgð á þvít
hvaða svip húsið fær. Það er hún,
sem á að annast ræstingu þess, í
húsinu er fyrst og fretnst hennar
verksvið. Okkur er miklil bagi að
því, hve fólk segir okkur iítið til
um gerð húsanna, sem það óskar
að fá, og ef við spyrjum, þá •segja
margir, að þeir hafi ekkert vit 'á
því. Það er mesti misskilningur og
ef fólk vildi bara setjast niður með
blað og blýant og hugsa sig rækí-
lega um hvað það er, sem til þarf,
svo að húsið verði sem bezt við
þess hæfi, þá mun það fljótt finna,
að hugmyndirnar reka hver aðra.
Um leið og ég þakka, Þóri upp-
lýsingarnar, vil ég taka undir þ'au
ummæli hans, «að húsfreyjur ættu
ekki að standa þögular hjá, þegar
verið er að leggja á ráð um hús-
byggingar. Þar er ekki verið' að
búa neitt leiksvið til stundarsýn-
ingar, heldur það athafnasvið, sem
meginhluti þeirra lífsstarfs er á
unnið.