Tíminn - 01.10.1959, Blaðsíða 5

XÍMINN, fimmtudaginn 1. oktobcr 1959.
r
V
VETTVANGUR ÆSKUNNAR
RITSTJÓRi: DAGUR ÞORLEIFSS.
SAMEINiN
Barátta þeirra er háð fyrir framþróun mannkynsins
Notkun orðtakanna hægri
og vinstri í sambandi við
stefnur og áítir í stjórnmál-
om mun fyrst hafa komizt í
fízku hjá Frökkum um jaað
ieyti, sem stjórnarbylting
þeirra var á döfinni. Gerðist
það á þann hátt, að hinir í-
fialdssamari þingmenn tóku
Forn-Grikkja. Rómverjar skipuðu
sér einnig í flokka um höfðingja
og alþýðu.
Germönsk forysta
Það var þó fyrst með endur-
reisnartímanum, að alþýða manna
fór að sækja verulega frarn til
aukins þroska og menningar.
Landafundirnir og siðabótin gerðu
það að verkum, að Norður-Evrópu
ROBERT OWEN,
sem af mörgum er talinn faSir samvinnuhreyfingarinnar. VarSi ævi sinni
til baráttu fyrir málstað alþýðunnar. Starf hans lýsti sem leiftur um nótt í
f þvf hörmungamyrkri, er grúfði yfir lífi brezks almúga á tímum iðnbylt-
tngarinnar. Vefararnir í Rechdale, sem venjulega eru taldir fyrstu frúm-
fierjar samvinnuhreyfingar nútímans, höfðu stefnumið hans að leiðarljósi.
sér sæti hægra megin í fund-
arsal þingsins, en þeir róttæk-
ari vinstra megin. Þessi skil-
greining hefur síðan jafnan
verið nofuð, er menn hafa
verið flokkaðir eftir sfjórn-
málaskoðunum, enda er hún
sjélfsagt ekki verri en hver
onnur.
Ævaforn barátta
Þegar rætt er um hægri menn,
er því að jafnaði átt við kyrr-
etöðu- eða afturhaldsmcnn innan
þjóðfélaganna, menn, sem kjósa
cibreytt ástand í félagsmálum eða
jafnvel afturhvarf til hátta horf-
tnna tíma. Vinstri menn eru hins
vegar framfaramenn; þeir líta svo
ó, að lífsnauðsyn sé fyrir mann-
félagið, að því miði fram á við,
hið gagnstæða hljóti að leiða af
sér hrörnun og dauða.
Baráttan milli þessara andstæðu
afla er aldagömul orðin, og mun
thjartnæir jafnaldra menningar-
eögunni. Sú styrjöld hefur ýmist
verið köld eða hcit, og verið háð
með flestum hugsanlegum vopn-
am. Henni hafði þegar verið lýst
yfir á tímum Egypta hinna fornu,
er Ikhnaton gerði djarflega, en
vonlausa tilraun til að brjóta á
bak aftur ofurvald Ammonsprest-
anna, íhalds þeirra tíma. Hlið-
stæð átök áttu sér stað á meðal
mönnum tókst að' brjótast undan
auðmýkjandi valdi Suður-Evrópu
og taka forystuna í heiminum
með glæsibrag, sem áður var ó-
þekktur. Þeir gerðu menninguna
að eign alþýðunnar, fyrstir
þjóða. Þetta gerði það að verk-
um, að enn þann dag í dag skara
hinar germönsku þjóðir fram úr
öllum öðrum í flestu því, er til
mennta og manndóms horfir.
Það varð gæfa Germana, að fé-
lagsþroski tók skjótum framför-
um á meðal þeirra. Þetta leiddi
af sér, að framfarasinnaðar stefn-
ur náðu fljótlega mjklum tökum
á þeim. Fyrst skipaði stétt aðals-
manna flokk afturhaldsins, en
aðrar stéttir voru þá einatt sam-
einaðar undir forystu borgara-
stéttarinnar, sem von bráðar varð
mestu ráðandi í þjóðfélögum V,-
Evrópu. En því fór veri*, að þessi
stétt lét ekki víti fyrirrennara
sinna sér að varnaði verða, held-
ur kúgaði almúgann af meiri
hörku en aðallinn hafði að jafn-
aði gert. Kom það meðal annars
glögglega fram í iðnbyltingunni
á Englandi .
Sigurbraut sam-
vinnuhreyfingarinnar
Þessi öfugþróun hafði þau á-
hrif, að fjöldi réttsýnna og frjáls-
lyndra manna gerði málstað hins
þrautpínda verkalýðs að sínum, og
hin drengilega og sigursæia bar-
átta þeirra afsannaði með öllu þá
kenningu auðvalds þeirra tíma,
að meginhluti mannkynsins hlyli
að búa við_ sult og seyru, sam-
kvæmt órjúfanlegum lögmálum.
Þeir mynduðu og mótuðu sam-
vinnuhreyfinguna og sósíalism-
ann, hreyfingar, sem með starfi
sínu hafa Ieitt þjóðirnar út ur
þoku eymdar og vonleysis og
búið þeim bjartari og hamingju-
ríkari heim en þær hafa nokkru
sinni áður þekkt. Baráttu þeirra
er að þakka, að alþýða íslands,
sem og alþýða annarra Norður-
Evrópuþjóða, býr 'við betri lífskjör
en þekkjast víðast annars staðar.
En samvinnumenn og sósíalist-
ar hafa ekki unnið sigra sína har-
áttulaust. Síður en svo. Leiðtogar
þeirra voru ofsóttir á ýmsan hátt
af ráðandi mönnum arðránsstétt-,
anna. Þeir voru sviftir atvinnu-
möguieikum, gerðir landrækir,
fangelsaðir og jafnvel myrtir. Aft-
urhaldsmennirnir svifust einskis,
en þrátt fyrir það töpuðu þeir
hverri orrustunni á fætur ánnarri.
Eftir því sem menntun og menn-
ing alþýðunnar fór vaxandi, sam-
fara batnandi efnahag hennar og
auknum áhrifum í stjórnmálum,
neyddist íhaldið smám saman til
að draga að sér klærnar, til þess
að þær yrðu ekki klipptar af því
fyrir fullt og allt. Andóf þess varð
vægara, og er málsvarar þess
höfðu að lokum neyðst til að taka
upp baráttu við vinstri menn á
jafnréttisgrundvelli, tóku þeir það
ráð, að fela fjandskap sinn gegn
-réttindamálum alþýðunnar undir
ýmiss konar vinsamlegu yfirskyni,
t.d. nafnabreytingum.
Sundrung vinstri aflanna
er þjóðarböl
En eðli íhaldsstefnunnar hefur
haldizt óbreytt, engu að síður. Því
ber vinstri mönnum, málsvörum
aiþýðunnar, að vera vel á verði
gegn brögðum þeirra, ekki sízt er
þeir fela þau undir yfirskyni frels
-isvináttu og lýðræðisástar, eins og
þeim hefur verð tamt á seinni ár-
um. Með slíkum aðferðum hafa
þeir sums staðar komið ár sýini
-vel fyrir borð, t.d. hér á landi.
Þó mun hið sífellda sundurlyndi
MARTEINN LÚTHER. Sem uppreisnarmaöur gegn páfastólnum var5 han-
velgerðamaður germanskra þjóða.
íslenzkra vin,stri manna fremur
hafa orðið vatn á myllu sam-
lendra íhöldunga en nokkuð ann-
að. Gagnvart einum öflugum
Hverjar verða svo afleiðingariv
ar af samþykkt kjördæmafrunv
varps íhaldsins? Því var ætlað ed
liindra myndun vinstri samfyL:
hægri flokki hafa staðið þrír eða ingar. Sameining umbótaafla þjó :
jafnvel fjórir vinstri flokkar, sem arinnar er geigvænlegasti voði, ei
heyja illvíga baráttu hver gegn (liðsmenn arðráns og afturhalds
.öðrum í stað þess að beita kröft-jgeta hugsað sér. Skelfing þein'i,
unum sameinuðum gegn höfuðó- kom gi'einilega fram í kosninga-
vini sínum og alþýðunnar, ihald- baráttunni í vor, en þá var eftir-
Ipetisvígorð þeirra: Aldréi aftp.
vinstri stjórn!
En málsvarar íslenzkrar alþýði'
mega ekki láta símastauraskrey:
ingar Heimdellinga verð'a að á-
hrínsorðum. Að vísu standa íhalc.
inu. Tilraunir hafa að vísu verið
gerðar til slíkrar sameiningar, en
þær hafa að jafnaði farið út um
þúfur, bæði vegna lélegs féiags-
þroska vinstri manna og ákafrar
andstöðu hægri manna, sem hafa
sýnt það oftsinnis, að ekkert ótt- öflin betur að vígi nú en áðu_’
ast þeir meira en slíka samfylk-'með tilstyrk hlutfallsskipulagiin:
ingu andstæðinganna. Hafa íhöld- sem nú hefur verið innleitt. Siík
ungar einskis látið ófreistað, til skipulag hefur jafnan reyni
af- gróðrarstía fyrir smáflokka o:
hindrað myndun sterkra, sar.v
að slíkum voða mætti verða
stýrt.
Vinstri stjóm
ógn íhaldsins
stæðra heilda. En þrátt fyrii
þetta er barátta íslenzkra vinstr:
manna fjarri þvi að vera vonlaus
ef þeir bera gæfu til að slepp:
Að loknum kosningum til Al- þrasi um einstök dægurmál c:
þingis árið 1956 mynduðu Fram- sameina krafta sína í þeirri hreið-
sóknarflokkurinn, Alþýðuflokkur- fylkingu, er ein verður fær uirj
inn og Alþýðubandalagið sam- að halda þannig á málum íslenzkr
steypustjórn, hina fyrstu, er þessir ar alþýðu, að til heilla leiði iyri.
flokkar stóðu að allir sameigin- land og þjóð.
THOMAS MOORE
Löngu áður en umbótastefnur nútím-
ans risu á legg, höfðu beztu og víð-
sýnusfw rhehn þjóðanna borið fram
þær hugs-jónir, er urðu uppistaða
þeirra. Thomas Moore, ráðgjafi Hin-
riks 8. Engiandskonungs, var einn
slíkra manna. Hann hlaut að gjalda
barátru sína með höfði sínu, en aftur-
haidsöflwnuni tókst ekki að myrða
hugs.onir hans með honum.
lega. Virtist nú sameining ís-
lenzkra vinstri manna nær en, __
nokkru sinni fyrr, enda mun erf- j
■ itt að lýsa þeirri skelfingu, seni j
þá greip um sig í herbúðum íhalds |
, ins. Öil- möguleg meðul og ráð j
voru reynd, til að takast mætti !
að hindra sigurgöngu umbótaafl- (
anna. í þeim svifum kom hofgoð-
um afturhaldsins í hug, að vekja
kjördæmamálið til lífsins. Þeir
töldu, að kæmist það í fram-
kvæmd í þeirri mynd, er þeir
, æsktu, yrði áframhaldandi sundr-
ung vinstri aflanna tryggð um
ókominn aldur. Alþýðuflokkurinn
gekk í lið með þeim. Alþýðu-
bandalagsmenn sýndu einnig þá
skammsýni að rétta íhöldungum
hjálparhönd við að koma óheilla-
máli þessu áleiðis.
KARL MARX
htnn frægi frumkvöðuil sósíalismanCi