Tíminn - 18.12.1959, Qupperneq 5

TIMIN N, föstudaginn 18. desember 1959.
5
- og smjörsölunni
að halda vöruheitinu „gæðasmjör”
Út af ummælum blaða og
útvarps í sambandi við dóm
sjó- og verzlunardóms Reykja-
víkur, sem upp var kveðinn 3.
þ. m. 1 máli ákæruvaldsins
gegn stjórnarmönnum Osta-
og smjörsölunnar h.f., óskum
vér að gera þessar athuga-
semdir:
i.
Með nefndum dómi' var stað-
fest, að fullkomlega er heimilt
að pakka öllu gæðásmjöril í sams
konar umbúðir án þess að geta
um framleiðanda.
Segir svo í dómnum um þetta
efni:
„Sá verknaður ákærðu, að
pakka öllu „gæðasmjöri" í sams
konar umbúðir, án þess að fram
leiðenda sé getið, verður eigi tal
inn varða við 1. gr. fyrrnefndra
laga, enda þykja umbúðir þessar
hvorki gefa villandi upplýsingar
um framleiðslustað vörunnar eða
tilbúning hennar. Almenn skylda
til að geta framleiðanda á vöru
umbúðum er ekki lögboðin, og
skilyrði til sakfelJingar með lög-
jöfnun frá ákvæðum 9. gr. laga
nr. 32/1933 bresta um tilvik það,
sem til úrlausnar er í máli þessu.
Ber því að sýkna ákærðu af þess-
um þætti ákærunnar".
II.
Dómurinn hefur engin ákvæði
að geyma þess efnis, að vöru-
heitið „gæðasmjör" sé almennt
ólögmætt, þannig að' oss beri að
leggja það niður.
III.
Dómurinn taldi hins vegar, að
niðurstöður rannsókna sýnis-
horna af smjöri, sem lagðar voru
fram í málinu, sýndu, að „veruleg
brögð“ hefðu verið að því, „að
smjör er selt hefur verið sem
„gæðasmjör“, hefur ekki uppfyllt
þær kröfur, sem gera verður til
vöru, verðugrar þess heitis“, eins
og þetta er orðað í dómnuni. —
Fyrir þeKa var hverjum stjórnar
manna Ov'.a- o.g smjörsölunnar
s.f. 'gert að grei'ða 1.000 króna
sekt.
Stjórnarmenn Osta- og smjörsöl
unr.ar s.f. hafa nú óskað eftir
þvi, að þessum dómi verði áfrýjað
tif Hæstaré'.tar, vegna þess að
þeir telja, að grundvöllur sá, sem
sektardómurinn er byggður á, —
þ.e. niðurstöðui' rannsókna Al-
vinnudeildar Háskólans — sé
mjög óábyggilegur. Hæat'iréttur
mun væn'tanlega ■ skera úr um
þetta atriði á sínum tíma, en
vegna blaðaskrifa þykir oss samt
ekki verða hjá því komi'zt, að
faka nú þegar þetta fram:
1 Jakob Vikse, mjólkurfræðing
ur, sem stjómað hefur mati
smjörs hjá ogs, hefur skýrt frá
því fyrir dómi, að við mat þetta
hafi ve-ri'ð fylgt sömu reglum og
við mat á út'flutningssmjöri í
Koregi, en þeim reglum hefur
einnig verið fylgt við smjörmat
í Danmörku, Svíþjóð og Finn-
landi. í málinu var lögð fram
greinargerð Jakobs Vikse um það,
með hverjum hætti smjöri’nu hafi
verið gefnar einkunnir þær, sem
'liggja til grundvallar flokkun
þess eftir gæðum. Of langt mál
yrði að rekja þessa greihargerð
ítarlega hér, en þó skal bent á
eftirfarandi atriði:
Smjörinu cru gefnar 3 eink-
unnir:
1. Fyrir útilt, pökkun o.fl.
2. Fyrir þéttleika eða gerð
(„konsistens").
3. Fyrir lykt cg bragð.
Samt.'vls eru no’tuð 40 gallaheiti
í sambandi við þessa 3 elgmleika
smjörsins, 14 um lið 1, 6 um lið
2, og 20 um lið 3, og verður því
einkunnagjöfin sve 'anlegust að
því er varðar þann lið (lykt og
bargð). Fyrir hverja nefndra
þlággja erginleika fær smjöri'ð
einkunn, venjulega 6—14, sem er
Eóinig heimilt a8 pakka öllu gæ'Öasmjöri í sams
konar umbúÖir án þess atí tilgreina framleiíanda.
— Nokkrar athugasemdir Osta- og smjörsölunnar
veg'aa blatiaskrifa og útvarpsfrétta um
nýfallinn dóm. —
hámark. Síðan eru einkunnirnar
lagðar saman og aðaleinkunn
fundi'n með því að deila í útkom
una með 3. Sé aðaleinkunnin 9,5
■eða hærri, telst smjörið 1. flokks,
en sé hún lægri en þó ekki lægri
en 6, fer smjörið í 2. flokk.
Til þess að framkvæma svo ná
kvæmt mat, sem nú hefur verið
lýst, þarf ag sjálfsögðu sérfróða
og vel þjálfaða menn. Um atriði
eins og lykt, bragð, útlit og þétt
Ieika smjö-rs getur leikmenn að
sjáifsögðu greint á, ekki’ hvað
sízt þó um bragð. Einn vill hafa
smjörið salt, annar dauft;, einn
vill hafa það súrt, annar án súr-
keims o.s.frv. H.'ns vegar hefur
Vikse borig fyrir dómi, áð reynd
um matsmönmim beri sjaldan
meira á milji' en hálft stig, þegar
þeir gefa smjöri einkunn fyrir
lyki og brago.
2. í dómnum er lýst niðurs'töð
um rannsékna gerlarannsókna-
deildar Atvínnudeildar Háskólans
á 35 sýnishomum af gæðasmjöri,
sem tekin voru hjá oss. Forstöðu
maður deildarinnar, dr. Sigurður
Pétursson, hefur ‘gefið sýni'shorn-
unum þessar einkunnir: 13 sýnis-
horn taldi hann góða vöru, 15
sæmilega c-g 7 gallaða.
Einkunnir þessar voru að jafn-
aði' byggðar á prófunum á útli'ti,
gerð („konsistens"), bragði og
gerlagróðri (,,katalase“).
Nú er það ljóst, að orð eins og
„góður“, ,,sæmilegur“ og „gallað-
ur“ eru mjcg afstæðrar merking-
ar. Um aðferðir sínar við eink-
unnagjöfina bar dr. Sigurður Pét-
ursson svo fyrir dómi:
„Aðspurt segis't vitnið ekki
geta talið það sýnishorn góða
vöru, sem ekki hafi nág einkunn-
inni' „góður“ við allar þær prófan
ir, sem á sýnishorninu voru gerð
ar, enda kveðst vitnið hafa notað
lýsingarorðið „góður" sem hástig,
en hins vegar lýsitigarorðið
„sæmilegur" um söluhæfa vöru,
sem vitnið hafði' þó ekki verið
ánægt með að öllu leyti. Bendir
vifnið meðal annars á í því sam-
handi, að það hafi fylgt þei'rri
reglu, að gefa smjörsýnishornum
ekki hæstu einkunn, ef katalasetal
an fer yfir 0 merkið“.
Teljum vér ljóst, að 'nörg þeirra
sýni'shorna, sem dr. Sigurður hef
ur talið „sæmilega" vöru með
þe^arf að'ferð, myndu samkvæmt
matsreglum þeim, sem lýst var í
i 1. hér að framan, geta talizt „góð“
vara.
| Um framhald rannsólcnanna ber
dr. S'gurður svo fyrir dómi:
| „Aðspurt seg't vitnið, að bragð
prófanir á hveriu rmjörsýnishorni
hafi það jafnan framkvæmt sjálft
ásamt einni tiT tveim og í stöku
tilfellum þrem aðstoðarstúlkum.
Tekur vitnið fram, að fyrir hafi
komið að kallag hafi verið til
stúiku úr efnai'annsóknardeild-
inni í þessu skyni, þegar aðstoðar
stiúlkur vitnisins voru ekki við.
E’ímig hefur komið fyrr, að
' skriMofustúlka gerlarannsóknar-
stofunnar hafi verið við bragð-
prófanir.
Segir vitnið, að yf'irleitt hafi
ver'ð samkomulag milli þess og
stúlknanna um bragð-matið, þótt
fyr'r hafi komið, að einstakir
prófendur hafi viljað nota mis-
munandi orð eða hugtök um galla
þá sem hlu‘ aðeigandi töldu sig
finna á sýnishornunum. Hins veg-
■ar tekur vitaið fram, ag það hafi
aldrei gert athugasemdir um
brpgðgalla. nema það hafi fundið
gallana sjálft. Segir vltnið og, að
sjaldan hafi það komið fyrir, að
það hafi fundig bragðgalla á
smjöri, sem aðstoðarstúlkur þess
itöldu sig ekki1 háfa fundið, enda
telur vitnið aðstoðarstúlkur þess
ar fullt eins bragðnæmar og það
er sjálft“.
Þegar dr. Sigurður taldi ,sýnis-
horn ekki ná því að teljast góð
vara, var í langflestum tilvikum
um það að ræða, að hann taldi
smjörið haldið bragðgöllum.
Dr. Sigurður er ekki sérmennt-
aður sem mjólkurfræðingur og
þaðan af síður aðstoðarstúlkur
hans. Höfum vér því talið, að ekki
væri öllu meira leggjandi upp úr
dómum starfsfólks gerlarannsókna
deiklarinnar um bragð, útlit eða
gerð smjörs, en liverra annarra
leifcmanna. Aðeins 1 þeirra 7 sýnis-
horna, sem dr. Sigurður taldi gall-
aða vöru, reyndist að hans dómi
gallað við gerlafræðilega rann-
sókn. •
25 af framangreindum 35 sýnis-
ihornum, sem gerlarannsökuð voru,
fóru einnig til efnarannsóknar í
efnarannsóknadeild Atvinnudeild-
ar Háskólans, en af einhverjum
ástæðum, sem oss er ekki kunnugt
um, voru 10 sýnishornanna ekki
send til efnarannsóknar. Af þess-
um 25 sýnishornum, se-m efnarann-
sökuð voru, voru 14 jafnframt
bragðprófuð í efn‘arannsóknadeild-
inni. Um bragðprófanirnar bár Jó-
hann Jakobsson efnafræðingur, for
stöðumaður iðnaðardeildar At-
vinnudeildar Háskólans, fyrir
dómi á þessa leið:
„Vitnið 'segir’, að það hafi upp-
haflega verið að beiðni starfs-
manna borgarlæknis, að bragðpróf-
anir voru framkvæmdar á efna-
rannsóknarstofunni og athuga-
semdir um þær skráðar í niður-
stöður rannsóknar, en þar sem
síðar hafi verið frá þessari beiðni
fallið, er athuga'semdum sleppt á
seinustu rannsóknum.
Vitnið segir, að þegar bragð-
prófanir hafi verið framkvæmdar
á efnaranni'óknastofunni hafi þær
venjulega verið lagðar undir mat
fjögurra til fhnm starfsmanna.
Telur vitnið sennilegast, að þegar
annars er ekki sérstaklega getið
eða athugasemdum sleppt á niður-
stöðum rannsokna, þá hafi bragðið
ekki verið aðifinasluvert að dómi
prófenda.
yitnið 'tekur fram, að oft hafi
‘komið fyrir, að prófendur voru
ósam'hljóða œn dóm sinn á bragð i
'smjörsýnishornanna, enda kveðst |
vitnið hafa skýrt itarfsmönnum j
borgarlæk'iis frá þessu, og að áliti 1.
vitni'Sin-s mun það meðal annars;
hafa orðið til þess, að starfrmenn |
borgarlæknis afturkölluðu beiðni j
isína. Vitnið tekur fram, að það
'sem nú hafi verið bókað eigi við,
þegar mjög veikur ikeimur fannst
af smjöriiiu‘*.
Vegna þessara breytinga á ósk-
um jtarfsmanna borgarlæknis voru
11 síðustu sýnishornin af þeim 25
'sem efnagreind voru, ekki bragð-
prcfuð í efnarann sóknade 1 dinni. I
Um hin 14, sem bragðprófuð voru ,
þar, er það að segja, að niðurstaða ;
bragðprófananna varið einatt á
aðra 'lurid en 'hjá gerlarannsókna-
deildinni, og þá fyrst og' fremst
nieð þeim hætti, að bragðgallar,
sem gerlarannsóknadeildin taldi
vera fyrir hendi, fundust ekki í
e fn a ra n ns ó k nade ild nni. |
3. Vér telju'-'n fráleitt, að hægt
sé að byggja sektardóm á niður-
stöðum rann.ókna smjörsýnis-
horna, sem tekin eru annars staðar
en hjá oss, án þess að jafnframt
sé tryggð f.ull sönnun þess, að
smjörið hafi ekki getað spillzt hjá
j vörzlumanni, hvort sem hann er
I kaupmaður eða neytandi. Því skil-
' yrði. var ekki fnllnægt um slík
sýnishorn, sem ítm var fjailað í
málinu-
4. Þrátt fyrir það, sem að fram-
Opnunaríími Pósthúsa
utan Reykjavíkur
Laugardaginn 19. desember 1959 verða eftirtalin
pósthús opin sem hér segir: ,
Póststofan Akureyri 9—22. J
Pósthúsið Hafnarfirði 9—22
— Kópavogi 9—12 og 13—22.
— Akranesi 9—12 og 13—19.
— Keflavik 9—12 og 13—19.
Póst- og simamáiastjórnin
RÚSSNESKA MYNDAVÉLiN
■í^V--

m
FÆST HJA:
Gevafoto, Reykiavík
Týli, Revkjavík
Fókus, Reykjavík
Hans Petersen, Reylcjavík
Úrval, Akranesi
Kf. Borgfirðinga, Borgarnesi
Verzlunin Hvammur, Ólafsvík
Verzlun Sigurðar Ágústssonar, Stykkishólmi
Kf. Hvammsfiarðar, Búðardal
Kf. Saurhæinga, Skriðúlandi
Kf. Patreksfirðinga, Patreksfirði
V F Dýrfirðinga, Þingeyri
Matthíasi Bjarnasyni, Bókaverrlun ísafirði
Kf. V.-Húnvetninga, Hvammstanga
Bókabúð BlÖndals. Siglufirði
Sportvöru- og Hijcðfæraverzlun Akureyri
Kf. Svalbarðseyrar, Svalbarðseyri
Kf. Þingeyinga, Húsavík
Kf. Langnesinga. Þórshöfn
Gunnar Jónsson, verzlun, Vopnafirði
Sigbjörn Brynjólfsson, Hlöðurn
P.f. Alhýðu Neskaunsstað
P/f Eskfirðinga. — Eskifirði
Kf. Fáskrúðsfirðinga, Fáskrúðsfirði
Kf. A.-Skaftfeliinga, Höfn
Kf. Rangæinga, Hvolsvelli
Ölvusá, verzlun Selfossi
Nonni og Bubbi, Keflavík
Nonni og Bubbi, Sandgerði
Bókabúð Böðvars, Hafnarfirði
Róssnesksr mvndavélar eru Spútnikar í Ijós-
myndaheiminum.
Einkaumboð á íslandi fyrir rússneskar
ljósmyndavörur.
EIRÍKUR KETI'.SriOM f’.nat'is)
Reykjavík. — Sími 19155.

1
1
j
1
1
1
'1
1
'T
"1
■-■i
1
an hefur verið greint, viljum vér
ekki halda því fram, að aldrei haf
■komið fyrir, að smjör frá oss hafi
reynzt lakara en skyldi. Hitt full-
yrðum vér, að fyrirsvarsmenn
Osta- og smjörsölunnar s.f. hafa
frá upphafi einskis látið ófreistað
'1 þe-s að framle'ðslan mætti
erða se.m bezt, cg þeirri viðleitni
. erður að sjálfsögðu haldið áfram.
Reykjavík, 16. desemher 1959.
Frá Osta- og smjörsölunni s.í. |