Tíminn - 17.03.1960, Blaðsíða 7

TÍHINN, flmmtudaginn 17. marx 1960.
7
Áætlanir í fjárlagafrumvarpinu eru óraunhæfar og unnt
er aö verja meiru i framkvæmda og uppbyggingar
Nefndarálit Framsóknarmanna við
fjárlagafrumvarpið
Fjárlagafrumvarpið fyrir ár-
i3 1960 kom til 2. umr. í sam-
einuðu þingi í gær. Fjárveit-
inganefnd hafði klofnað um
málið og skiluðu Framsóknar-
menn og Alþýðubandalags sér
nefndarálitum. Halldór E. Sig-
urðsson hafði framsögu fyrir
nefndaráliti Framsóknar-
manna og flutti hann mjög
vtarlega og greinargóða ræðu
um málið.
Hér fer á eftir nefndarálit
1. minnihluta f járveitinga-
nefndar, þeirra Halldórs E.
Sigurðssonar, Halldórs Ás-
grímssonar og Garðars Hall-
dórssonar:
Þar sem fram hafa verið
lögð á Alþingi að þessu sinni
tvö fjárlagafrumvörp, þykir
1. minni hl. fjárveitinganefnd-
ar rétt að minnast þeirra að
nokkru, enda eru þau gott
dæmi um þá algeru stefnu-
breytingu, er orðið hefur í
efnahagsmálum þjóðarinnar á
yfirstandandi Alþingi.
Fyrir kosningar
1 útvarpsræðu, er fyrrverandi
fjármálaráðherra, Guðmundur
í. Guðmundsson, flutti fyrir síð
ustu kosnnigar, lýsti hann því
yfir, að fjárlagafrumvarp það,
er hann legði fram á Alþingi
að kosningum afstöðnum, yrði
greiðsluhallalaust og spár um
erfiðleika í fjármálum þjóðar-
innar væru ástæðulausar og að-
eins gerðar af vondum hug.
Sömu sögu sögðu stjórnarliðar
um afkomu atvinnuveganna i
kosningabaráttunni.
Útflutningssjóður stóð betur
en nokkru sinni fyrr sarnkv.
þeirra frásögn. Verðbólgan var
stöðvuð án nýrra skatta. Óbreytt
ástand var kjörorðið, að við-
bættu því, að leiðin til bættra
lífskjara væri að kjósa stjómar-
flokkana.
Út á þessi loforð stókst stjórn
arliðum að ná naumum meiri
hluta á Alþingi í kosningunum
s.l. haust og mynda þá ríkis-
stjóm, er nú mótar stefnuna i
málefnum þjóðarinnar. Með
rnyndun hennar varð sú breyt-
ing á, að ráðherrum var fjölgað
og Sjálfstæöisflokkurinn tók
opinberlega þátt í sjórnarstörf
um í staðinn fyrir að láta Al-
þýðuflokkinn annast þau fyrir
sig, enda voru kosningar afstaðn
ar og nú óhætt. að ganga til
þeirra verka, er að var stefnt.
Hagsmunir hinna ríku
Stöðvunarstefnan, sem á s.l.
ári þótti „íögur hugsjón", heyr-
'st nú ekki lengur nefnd, enda
hafði hún nú lokið hlutverki
sínu: Dregið iiefur verið úr
ihrifavaldi landsbyggðaririnar
með breyttri kiörríau.'H.:*
lækkað kaup, dregið úr upp-
byggingu úti um landsbyggð-
ina og skilað stjórnarliðum
meiri hluta á Alþingi. Meðan
forsvarsmenn þessarar stefnu
prédikuðu, að málefni þjóðar-
innar yrðu leyst í framtíðinni á
sama hátt og gert var 1959, not-
uðu mennirnir, sem eiga pen-
inga eða hafa ráð á þeim „svika
lognið“, er skapað hafði verið í
efnahagsmálunum, til að byggja
hvert stórhýsið af öðru, svo sem
sjá má í höfuðborg landsins, og
munu þau verða eitt af því, er
kemur til með að minna á þetta
blekkingartímabil í sögu þjóðar
innar.
I»á var stefnubreytingin í
efnahagsmálum boffuð meff 2—
3 mánaffa fyrirvara, og gafst
þá gott tækifæri fyrir þá fjár-
sterku til aff búa sig undir þaff,
sem koma átti. Munu slíks fá
dæmi með öffrum þjóffum eða
jafnvel engin, aff gerbylting í
efnahagskerfi hafi veriff boffuð
meff svo löngrum fyrirvara.
Ruslakarfan
Fyrsti þáttur í störfum hinn-
ar nýju ríkisstjómar, er tók við
völdum í byrjun þessa Alþingis,
var sá, að hún hafði að engu
fjárlagafrumvarp það, er fyrrv.
ríkisstjóm hafði samið og hælt
sér af, sem fyrr greinir. Enginn
fékkst til að mæla fyrir því.
Afdrif þess urffu í stuttu
máli þau, aff þaff hafnaffi í
bréfakörfunni ásamt kosninga
loforffum núverandi stjórnar-
flokka um „óbreytt ástand" og
.stöffvun verffbólgu án nýrra
skatta. Hætt var aff tala um
leiðina til bættra lífskjara, en
í þess staff, aff þjóffin lifffi um
efni fram og því yrffi aff
breyta.
Þegar núverandi forsætisráð-
herra kynnti ríkisstjórn sína á
fyrsta degi þessa þings, gaf hann
yfirlýsingu um, að fjármála-
ástand þjóðarinnar væri alvar-
legt, en skýrði það ekki nánar á
Alþingi.
En hann fór sama dag á fund
í stjómmálafélaginu „Verffi“, á
fyrsta degi ríkisstjómarinnar,
og sagffi sínu fólki, aff ástandiff
í efnahagsmálum væri ískyggi-
legra en menn grunaffi og mikl-
ir erfiffleikar væm fram undan
þar sem nú skorti 250 millj. kr.,
er afla þyrfti meff nýjum álög-
um á þjóffina, svo aff vel væri
séff fyrir atvinnulífinu og fjár-
málum ríkissjóffs.
Brá þjóðinni mjög í brún, er
þessi tíðindi bárust, enda voru
henni þá í fersku minni fullyrð
ingar stjórnarliða um „hreint
borð“ i efnahagslifinu og góða
afkomu í hvívetna.
Fleiri tíðindi gerast nú von
bráðar. Það kom næst, að rikis-
stjórnin ákvað að senda Alþingi
heim eftir fárra daga setu. Til
þess að stjórnin mætti koma
þessum vilja sínum í fram-
kvæmd, sameinaði hún í eitt
frumvarp mörg lagafrumvörp
til framleniingar á eldri tckju-
•.‘.oiuiua k ha*’.
henni að komast fram hjá eðli-
legri málsmeðferð á Alþingi og
notaði vald sitt á annan hátt,
svo sem hún taldi sér fært.
Ríkisstjómin beitti fyrir sig
sem ástæffu fyrir þingfrestun-
inni, aff hún þyrfti tíma og
næffi til þes saff gera tillögur
um nýtt efnahagskerfi, og til
þess aff faffemi á því yrffi ekki
í efa dregiff, ákvaff hún, aff
sem fæstir kæmu þar nærri, og
vildi því losna viff sitt eigið
stuffningslið á Alþingi auk
stjómarandstöffunnar. Var
þingmönnum þannig meinaff
aff vinna aff þingstörfum, eftir
aff ríkisstjórnin hafffi bariff
þennan vilja sinn fram.
Þegar þinghlé hafði verið
gert, bárust þær fréttir einar
af ríkisstjórninni, að hún hefði
dregið feld yfir höfuð sér og
hugsaði sitt ráð, svo að engin
vanhugsun né skekkja yrði í út-
reikningum. Þingmönnum bár-
ust ekki frekari fréttir af tillög-
um ríkisstjórnarinnar í efna-
hagsmálum, fyrr en þeir mættu
til þings að nýju.
Skriðið undan feldi
Hin nýja stefna ríkisstjóm-
arinnar í efnahagsmálum, hef-
ur m. a. komið fram í eftirfar-
andi:
1. Fjárlagafrumvarpið hækk-
ar frá fjárlögum 1959 um
á FIMMTA HUNDRAÐ
MILLJÓNA KRÓNA.
2. í iögum um efnahagsmál
er breytt gengisskráningu
íslenzkrar krónu, svo að
erlendur gjaldeyrir hækk-
ar í verði um 50—78%, og
afnumdar sérbætur á út-
flutningi, en þeim þætti
uppbótakerfisins þó haldið
og við hann aukið, er að
niðurgreiðslu snýr, og upp-
bætur á útfluttar landbún-
aðarvörur eiga að haldast.
3. Stórfelld vaxtahækkun hef
ur verið ákveðin og starf-
semi banka og sparisjóða
gerð mjög ófrjáls, þar sem
af þeim er tekinn helming-
ur af sparif járaukningu og
ákvörðunarréttur um heild
arútlán. Hluti af sparifé
sparisjóða og innlánsdeilda
kaupfélaga úti um land er
dreginn til Reykjavíkur í
stað þess að nota það sem
aflgjafa í atvinnulífi og til
uppbyggingar á heima-
stöðum.
4. Lagðir eru á stórfelldir
nýir skattar, svo sem sölu-
skattur, innflutningsgjald
af benzíni, aukatekjur stór-
hækkaðar o. s. frv.
Það eru þrjú meginatriði :
þessari nýju efnahagsstefnu
ríkisstjórnarinnar, og verðo
hér nokkuð a/ þeh-t
Samdráttur og kyrrstaða
1. Hún á að skapa samdrátt
og kyrrstöðu í uppbyggingu at-
vinnu- og viðskiptalífsþjóðar-
innar, sem bezt sést á því, að
þrátt fyrir fólksfjölgun tveggja
•siðustu ára og aukna fram-
leiðslu á að draga stórlega úr
innflutningi til landsins frá því,
sem hann var 1958, og á sama
tíma er talað um að gefa 60%
af innflutningi frjálsan. Slíkur
samdráttur er að okkar dómi
óframkvæmanlegur án þess að
skapa algert vandræðaástand,
og við munum ekki viðurkenna
hann í okkar tillögum, en
glöggt er hvað þeir vilja.
f meira en þrjá áratugi hef-
ur íslenzka þjóðin unnið að því
af kappi að byggja upp land
sit og rækta. Hefur þjóðfélagið
í heild lagt þar mikið til með
framlögum til framkvæmda,
hagkvæmum framkvæmdalán-
um o. fl. Þessi stefna hefur gert
þjóðina athafnameiri en ella.
Þjóðin hefur lagt hart að sér í
uppbyggingu, enda er þátttaka
almennings í atvinnulífinu
meiri hér en gerist með öðrum
þjóðum. Almenn velmegun er
því meri og færri auðmenn og
fátæklingar. Vegna þeirrar bjart
sýni og þess þróttar, sem upp-
byggingarstefnan hefur skapað,
hefur þjóðinni tekizt að ryðja
sér braut frá fátækt til bjarg-
álna á örstuttum tíma og aukið
framleiðslu sína jafnt og þétt.
I
I
Þessti framfaratímabili skal
nú lokiff samkv. stefnn rikis-
stjómarinnar. Dregiff skal stór
lega úr stuffningi viff uppbygg-
ingnna: vextir hækkaffir, láns
túni styttur, fjárframlög
minnkuff, auffmenn og brask-
arar geta einir Iagt í fjárfest-
ingu. Hugtak eins og jafnvægi
í byggff landsins á nú aff til-
heyra fortíffinni, en upp tekin
sú regla aff nota fjármagniff
þar, sem þaff borgar sig bezt í
augnablikinu.
2. Þvi virðast engin takmörk
sett, hvað ríkisstjómin leyfir
sér að leggja á almenning af
nýjum álögum.
Þegar forsætisráðherra skýrði
frá því á Varðarfundinum 20.
nóv. s. 1., að nú þyrfti að leggja
á þjóðina 250 milj. kr. nýjar
álögur vegna ríkissjóðs og at-
vinnuveganna, þótti bæði hon-
um og þjóðinni allri að vonum
nóg um. En hvað hefur gerzt
síðan? Eru það aðeins 250 millj.
kr., sem á almenning hafa ver-
ið lagðar í nýjum álögum? Það
skal nú athugað nokkru nánar.
Álögur þær, er á almenning
voru lagffar meff breytingu á
gengisskráningu og vaxta-
hækkun, munu nema a. m. k.
um 650 milj. kr„ þegar frá er
dregiff þaff, sen gengur inn og
út í dæminu vegna ^tvinnu-
veganna og til fjölskyldubóta.
Dæmið verður þannig:
Nýju söluskattarnir á ári a. m. k. 370 millj. að
' frádregnum 20% til bæjar- og sveitarfélaga 296 millj. kr.
Hækkun á verðtolli og öðrum tekjum í sam-
bandi við gengislækkunina (áætlun ríkis-
stjórnarinnar) ............................. 156 — —
i Skattar látnir renna í ríkissjóð nú, sem áður
runnu í útflutningssjóð, nettó (áætlun ríkis-
stjórnarinnar í fjárlagafrv.) .............. 113 — —
Lækkanir rikisstjórnarinnar
á sköttum til ríkissióðs:
1. Lækkun á tekjuskatti (skv.
áætlun rikisstjórnarinnar) 73 millj. kr.
2. Brottfall söluskatts á inn-
lendri framleiðslu og þjón-
ustu, er rann til ríkissjóðs 35 — —
565 millj. kr.
108 millj. kr.
Nýjar álögur til ríkissjóðs ............ 457 milij. kr.
Álögur vegna gengisbreytingar og vaxta-
hækkunar a. m. k........................... 650 — __
Álögur samtals a. m. k. 1107 milfj. kr.
Þjóðin spyr: Er þörf á þess-
um álögum öllum? Svarið er á
næsta leiti: Yfirlýsing forsætis
ráðherrans um 250 millj. í nóv.
s. 1. Það er þörfin. En það
skulu menn íhuga, að hér er
það að gerast, að ríkisstjórnin
er að koma á nýrri skipan efna-
hagsmálanna, þar sem auður-
inn á að ráða uppbyggingunni
og íutæktin að vera skömmt-
unarstjóri. Þessara ráðstafana
er sem sé alls ekki þörf til að
ir>fna halla í þjóðarbúskapnum,
á hinn bóginn á að gera þær
„ þess að gerbreyta uppbygg-
inita bjóðfó’r.ö tns.
3. Stefna ríkisstjórnarinnar
er að auka vald sitt og draga
það úr höndum Alþingis. Ber
þar fyrst að nefna þingfrestun-
ina, sem gerð var til að komast
hjá eðlilegri meðferð þingmála.
eins og t. d. með bráðabirgða-
lögum um búvöruverð, og til aó
fá næði til að fullmóta stefn-
una í efnahagsmálum að þing-
mönnum fjarverandi.
Ríkisstjórnin hefur láið gefa
sér heimild til að ákveða, hvc
nær útflutningssjóður skuli
lagður niður, og þar með vaid
til að afnema iög. sew Alþingi
(Framhal'i á 15 siöu,.