Tíminn - 11.05.1960, Blaðsíða 8

Tíminn - 11.05.1960, Blaðsíða 8
8 TÍMINN, míðvíkudagiim 1L maí 1960. ff Sveinbjöm Högnason: Það er gott að úlfurinn syni áá a.m.k. á sér hárin endrum og eins Nokkur upprifjun og spurningar til Morgunblaðsins að gefnu tilefni árása á Mjólkurbú Flóamanna í Morgunblaðinu undanfarið hafa verið þrálátar, illkvi'ttnislegar cg yfirlætisfullar árásargreinar á samvinnufélögin og þó einkum á Mjólkurbú Flóamanna og stjórn þess. Er þar mjög frana haldið og endurtekið, að um „óstjórn“ sé að íæða og jáfnvel annað verra. Sezt er í dómarasæti og dómar upp kveðnir og síðan á að byija með n’íklum myndúgleik á yfirheyrsl- um. Er þetta nokkuð óvenjuleg mál'meðferð. en mun þó eiga nokkur fordæmi frá tímum Stalins og Jtitlers. Annars eru allar yfirheyrslur og fvrirspurnir um rekstur samvinnu- félaganna oþarfar fyrir þá, sem ’æsir eru, — en það eru víst flestlr íslendingar — því að þau leggja ái'’ega fram endurskoðaða reikn- inga sína, sem allir hafa aðgang ■ f' til að kynna sér Eitthvað virð- a‘t greinarhöfundar þessir frert tilraunir til þessa lesturs, en bað virðist hafa verið gert með cvipuðu hngarfari og aðferðum og viss persóna er talin viðhafa við lestur rita, er henni eru ógeðfelld og hún óttast. Skal nánar að því vikið siðar. af verði afurða sinna, en aðeins um 20% fóru í allan kostnað við meðhöndlun, sölu og dreifingu varanna. Er ekki að undra, þótt þeim ofbjóði þessi kostnaður við rneðferð og sölu einnar vandmeð- förnustu vöru, sem til er, sem telja ekki um of að taka 20—30% og þaðan af meira fyrir að rétta r. agla, tuskur og annan slíkan varning yfir búðarborðið. Þeir hsfa heldur ekkert látið í sér heyra um 25 ára skeið um þessi mál, og talið sér þögnina bezt henta, nema ofurlrtið meinlaust nart og nöldur öðru hverju hefur sýnt að hugurinn var hinn sami. Ekki glevmt — heldur geymt — Nú halda þeir að þetta allt sé gieymt og öhætt sé að hefja sókn á ný tii „hinna gömlu góðu daga“ í þessum efnum. — Jafnvel hafa SVEINBJÖRN HÖGNASON ar, þá héldu „bændavinirnir", að tími væri kominn til að efla óánægju og tortryggni meðal með- lima mjólkurbúsins, og þeinr rnyndi vaxa í augum þær byrðar, sem þeir hefðu bundið sér. En þetta er algerlega skakkur sál- fræðilegur útreikningur. Okkur meðlimum mjólkurbús Flóamanna ógna ekkert þær byrðar, sem við eigum að bera vegna hins myndar- lega mjólkurbús okkar, og það jafnvel þót óstjórnin hafi þyngt þær að mun, í bili. Þær byrðar eru ejrki meiri en sem því svarar að við ættum hver um sig að standa undir skuldabyrði eins fjárhús- kofa. Drápsklyfjar á helmilin Hitt ógnar okkur öllu meira, að eiga að taka á okkur þær dráps- ■klyfjar, sem ríkisstjórnin leggur á hvert einasta heimili hjá okkur, í alls konar sköttum og okri með „viðreisnarbrölti“ sínu, og, sem tæpast er undir 15—30 þús. á ,hvert heimili, eftir því sem fær- ustu menn hafa reiknað út. Og vera svo auk þess settur stóllinn fyrir dyrnar um allar framkvæmd- ;r og umbætur, sem er íslenzka legt er, þar sem það hefur lang- samlega mestan hluta framleiðsl- unnar. Nú hafði það enn sem fyrr verið vakandi á verðinum um fnvel hafa i>amkvæmöir bær sem nauðsvn-1‘r u;i ualuæLU1’ Bcm m haía beir borið vrð að eigna sér þessar íS“tn að gka Sfnan með- b6ndans hálfa líf. Það ógnar mörg- hóndlað vöru sína svo vel, sem kostur er á. Og svo heppnir vorum víð enn, að vera sloppnir við að ,________. . , '■amkeppnisposlulum og groða' Rétt að skyggnast um öxl En fyrst nú eru hafnar umræð- ur, með slíku offorsi, um þessi nrál, er rétt að skyggnast ofurlítið um öxl, og mætti þá vera, að ein- hverjum gætí skilizt betur, að hér er varið að skjóta úr glerhúsi, þegar Morgunblaðið telur sig þess um komið, að tala um „óstjórn" á afurðasölumál'um bænda, og þá einkum um þátt mjólkurbús Flóa- manna í þeim. Fyrir aldarfjórðungi síðan höfðu ■aðferðir og starfshættir sam- keppnismanna og sálufélaga Morg- unblaðsins verið alráðir í þessum eínum. Þá var líka blómaskeið ekki aHlítið fyrir þá og skjólstæð- inga þeirra við afrakstur af af- urðaverði bænda. Skíptin á mjólk- uiverðinu t. d. voru þau þá, að tæp 30% féllu í hlut bændanna en um 70% í hlut milliliða og ann- arra. Upp úr kosningum 1934 var ntynduð frjálshuga umbótastjóm í landinu, sem gerði það m. a. að einu sinna fyrstu verka að setja lög til lagfæringar þessum ágalla. Um þau og framkvæmd þeirra urðu ein þau hörðustu og illvíg- ustu átök, sem sögur fara af í ís- lenzkum félagsmáhim fyrr og síð- ar, og er þar þó af ýmsu að taka. Morgunblaðið og aHir þess dátar og fylgiíiskar lögðu sig þar alla fram, og sáusrt lítt fyrir um vopna- burðinny til að koma í veg fyrir að þetta mætti takast. Fengu þeir á sig 2 Hæstaréttardóma fyrir ósvíf- inn og óheiðarlegan málflutning áður yfir lauk. Væri ekki úr vegi fyrir hina ungu menn við Morgun- blaðið nú, sem telja það óhæfHega raðstafanir. sem gerðar voru með afurðasölulögunum 1934. Svo gjör- samlega haida þeir að fyrnt sé yíir framferði þeirra í þessum um, og ekki að ástæðulausu. Aldrei munum við samt verða svo þrælbeygðir, að við felum i 1 pessum bvggja hið fullkonmasta mjólkur- „ ^ , S,T málum fyrir 25 árum síðan, þegar' bUj áður án fiöðalda óstiórnarinn- hygglUmonnum forsja mala okkar þeir hófu stórstyrjöld til að við- ar sem nú situr að völdum á ís- ! afurðas°lulnaluin> eða nema mik- halda því skipulagi að bændur landi, skall yfir með öllum sínum !sJ.erða Þætti þess. — Það ’vrld1 eg fengju aðeins um 30% af afurða- þ,lnga á byggingarframkvæmdum. seg:|a. be®sum Morgunblaðspostul- verði sínu i sinn hluta. — Og vel p,jð var síort átak, og begar svo allri elnl»gm. Og arasir ___, ,___.__,ít jþerrra a nryndarlegustu og bezt má vera að yngri kynslóðin og þeir, sem vilja vera gleymnir á 'nxlahunSlnn ’ókst, með „við- ^ reknu samtök okkar verð; rersnarraðstofunum" ostjornarinn-1 til fyrri ósigra sína, séu eitthvað farn- ’a aldrei annars cn þjappa okkur betur saman. Það er gott að úlfurinn sýni a. m. k. á sér hárin endrum og eins. Það getur haldið þeirri v öku, sem öllum félageskap er nauðsynieg. Þeir Morgunblaðsmenn virðast undrandi yfir því, að hlutfaHið milli kostnaðair og greiðsiu til 'bænda hefur orðið óíhagstæðara hjá Mjólkurbúi Flóamanna 1959 en það var 1956. Og spyrja svo eins og hálfvitar: „Hvernig stend- ur á þessu? — Viljið þið gefa svör?“ — Ekki hefði nú verið ósanngjarnt, að ætlast til, að svo miMir „bændavinir", og áhuga- menn uim að sjá hlnt þeirra borgið vissu einhver deiii á þessum hlut- um og þyrftu ekki að spyrja erns og álfar út úr hól. — Þeir virðast, að vísu, mjög gleymnir á marga hluti þegar um er að ræða „afrek‘“ 'þeirra við að sjá hiut bændanna borgið. En það er gleymska', svona í grófara lagi, ef þeir eru þess aHs óminnugir nú, að þegar bráða- birgðalögin voru sett, sem settu fast verðlag landbúnaðarvara, voru þeir að burðast við að gefa rrokkrar yfirlýsingar í blaðr sínu, um að þeir ætiuðu að rétta hlut bændanna í þessu efni. — Að vísu voru yfirlýsingar þessar nokkuð grautarlegar, og efeki samhljóða frá degi til dags. En þær voru þó viðurkenning á því, að ebki myndi bændunum lög þessi hagstæð. Haldlítil heit Áður en bráðahirgðaiögin ill- ræmdu voru sett, hafði þó annað áfalil gengið yfir bændurna og þeirra hag, einnig frá ríkisstjórn- inni, sem SjálfstæðLsmenn skák- uðu fram til bráðahirgða. Hún setti nefnilega í ársbyrjun 1959 önnur lög, um niðurfærsiu kaup- gjalds og verðlags. Var þá vfsitai- an færð niður í 175 stig. Var þá kaupgjaldsvísitalan komin í 202 stig, en bændur bjuggu með sitt kaup miðað við vísitöluna 185 stig. Var þá gerð krafa um, af fuHtrú- um bænda á AJþingi, og borin fram um það tillaga, að þessi mis- munur yrði jafnaður áður en nið- ir að ryðga í þessum fræðum. En/ . ..... ekki skal standa á mór. að rifja þetta lítillega upp, svona við ogj ‘ við, ef Morgunblaðið fyrir 25 áruin j .iT'T er þar ekki talið nægjaniegt eða^ ■■........■■■* því treystandi. Ef þeir hafa enga ánægju af að slíkar endur-, rninningar séu raktar, þá geta þeir sjálfum sér um kennt, að þeir hafa - cefið tilefnið til. Þótt ég sé nú orðinn einn af þessum „öldruðu", - þá myndi ég samt treysta mér tiF að dútla við að rekja upp nokkra ( „ánægjulega" pistla úr baráttu þeirra Morgunbl aðsmanna ( fyrír hlut bændanna í afurðaverði' sínu. Það er ékki gleymt heldur^ geymt, og því vafasamt hver áviinn- ( ingur það er hinum nýju árásar-f mönnum að stofna nú tH nýrrar/ styrjaldar um þessi mál, meðanr þeir öldruðu eru þó enn á Hfi. ) Nú er stofnað til þessa nýja ó / Unnur Börde Kröyer: Tómlæti Eg sit hér og hugsa um, friðar með gyHiboðum og með því/ að reyna að vekja óánægju meðai) _ bændanna um að þeirar hlutur sé) I “I! of títfll, og aðrir beri þar meiri) hve við erum flest hvert óðru umhyggju fyrir hag þeirra, sem> llk vlð hversdagsfólkiö líklegri séu til að skammta þeimp anno 1960. Hvert okkar lifir stærri hiut. Við þekkjum þetta j. sínu lífi, og eftir því sem allt of vel úr baráttusögu okkar^ tímar líða, þá, verðum við fyrr og síðar við þessa rnenn, og^ smærri og smærri, því að við vlð f-TT ekki <?ðnir Z°* gamlÍrP gerum sjálf heiminn minni að líMegt se að við látum nu - _ . _. . , ,. , blekkjast af tómum elliglöpum. og mmm Eignarhluti hvers Við munum líka eftir dæmisög-' okkar 1 heimmum er orðm unni um apann, sem bauðst til að^ spéleg blanda: Jafnframt taka að sér skiptahlutverkið. Ég^ því að verða æ stærri verður hef alltaf skilið hana svo, að þarr hann að vissu leyti minni og litið, sem bændur bera úr hýtum í. sé átt við sérhagsmunamennina, • manni þó stundum virzt líf- þessum staptum nu (mrHi 70 og £em eingöngu hugsa um sinn hlut • affRj (Srailrlhæf ns- rfim'an- 80% af afurðaverðrnu), að kynna en ekki annarra f vertíðarlokin, ef' f. f f oraunhæf og röman sér þessa umhyggjusemi fyrirrenn-! þeim er falinm tiúnaður um hags-- tísk hugsun’ en Þ1111111® £etur ara þeiirra fyrir hag bændanna þá. Þeir þurfa ekki anmars með en fletta sínu eigin blaði 25 ár aftur í tímann, og getur þá aUt staðið þeim ijóst fyrir sjónum, einnig hvar „óstjómin“ var þá. Þessum átökum lauk þó með svo glæsiieg- um sigri málsstaðar bændanna, að þeir heimtu í sinn hlut allt að 80% muni almennings. Ostbitinn var( óneitanlega farinn að minnka, sem ■ í hlut bændanna féll 1934, þegar. nýir skiptamenn tóku við. t Forystuhlutverk Flóabúsirts ) Mjólkurbúa Flóamanna hefur/ aukast’ en samtímis brestur jafnan haft forystuhlutverk í öll-) okkur getu til að fylgja um; þessum samtökum, sem eðli-1 möguleikunum eftir og hag manni þ óstundum virzt lif- ið vera, vegna þess, að mögu leikarnir til þess að komast í æ nánari snertingu við heiminn allan eru sífellt að nýta okkur þá. Fjarlægðirn- ar eru að minnká og bráðum eru þær horfnar. Innan skamms verður Jóhannesar borg grannbær og Akureyri útborg frá Reykjavík. En sál in fylgir ekki léngur hraða líkamans. Við megnum ekki að fylgjast með hinum nýju nágrönnum okkar af per- sónulegum áhuga, látum okk ur næsta fátt um finnast ör- lög þeirra. Má vera, að betra sé að orða þetta þannig: Sú stórkostlega staðreynd, að heimurinn er orðinn svo lít- ill, aðv við hversdagsfólkið getum fylgst með honum öll um, lamar okkur og breytir okkur í tómláta og athafna- snauða heild. Við tölum mik ið, gerum lítið og snúumst aðallega um okkur sjálf. Er ekki hægt að hrista af sér þetta tómlæti og taka virkan og jákvæðan þátt í því, sem fram fer umhverfis okkur, eða erum við enn svo fjötruð af sögunni, að til- hugsunin um, að landamær in máist út og hverfi fylli okkur kvíðablöndnum ótta? í nokkur þúsund kíló- metra fjarlægð frá okkur sat maður, og allur heimurinn horfði á, er hann að gengn- um dómi var leiddur í gas- klefann, eftir tólf ára ein- angrunarvist. Þessi maður hafði, þrátt fyrir allt, sýnt hæfileika til sjálfstæðrar hugsunar, og hann bjó yfir all-verule.gu hugrekki. Hinir lögvísu hafa hvorki verið á eitt sáttir um málarekstur- inn gegn honum, né um hvort hægt væri að dæma hann eftir þeim lögum, sem ákæran var byggð á. Ég hef hvað eftir annað spurt sjálfa mig, hvort ekki hafi ætíð þótt — og þyki enn — mann sæmandi að láta sérhvern mann njóta griða, ef vafi leikur á um sekt hans? Sum ir kunna að halda/því fram, að þessi tólf ár hafi verið slík grið. Öðrum finnst þessi •aftaka vera sem högg í and- lit sitt. Harmleikinn skynj- um við aðeins óljóst, bæði hina persónulegu harmsögu mannsins og þá harmsögu, sem í því felst, að nútíma þjóðfélag skuli enn beita. dauðarefsingu, þessari löngu úreltu og villimannlegu refsi aðfreð.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.