Tíminn - 31.05.1960, Síða 6

6
TÍMINN, þriðjudaginn 31. maí 1960.
Áttræður: Ólafur Jónatansson
Fyrir skömmu varð áttræð-
ur Ólafur Jónatansson, Brá-
vallagötu 40, Reykjavík. Hann
er fæddur á Kolbeinsstöðum
í Kolbeinsstaðahreppi,
Hnappadalssýslu 8. maí 1880,
en þar bjuggu þá foreldrar
hans, hjónin Jónatan Jónsson
og Þóra Salómonsdóttir. Um
ættir Þóru er mér ókunnugt,
en hún var alin upp í Staf-
holtstungum hjá foreldrunm
sínum, búendum þar en
Jónatan var af ættum, er
teljast mega til Hnappdæla-
og Mýramanna og þóttu
margir hraustir og vel viti
bornir í þeim ættbálki.
Þegar Ólafur var átta ára,
missti hann föður sinn, sem
þá bjó á Kaldárbakka í sömu
sveit. Hafði hann farið til
sjóróðra frá Suðurnesjuin, en
veiktist af lungnabólgu, er
dró hann til dauða. Svo sem
vænta mátti, gjörðist hagur
ekkjunnar erfiður, þar bömin
voru þrjú, en fjárhagur mjög
tæpur, og brá hún þá fljót-
lega búi. Ólafur, sem var
yngstur systkinanna fylgdi
móður sinni fyrst um sinn,
enda alla tíð augasteinn henn
ar, hvers hún ríkulega naut,
er elli færðist yfir. Varð þá
nýja heimilið þeirra að Rauð
kollsstöðum í Eyjarhreppi, en
þar bjó Þórður hreppstjóri
Þórðarson og kona hans Ás-
dís Gísladóttir. Má telja, að
giftusamlega hafi tekizt um
verustaðinn: efnahagur var í
betra lagi, og því ekki þröngt
í búi, svo sem algengt var á
þeim árum, og nokkrir menn-
ingarstraumar léku um heim-
ilið vegna hins margslungna
sambands er húsbændumir
áttu við allra stétta fólk úr
ýmsum héruðum. Mun þetta
ásamt bóklegri fræðsiu í betra
lagi hafa aukið víðsýni og
athyglisgáfu hins glögga og
bráðgjöra unglings til þess að
gjöra hann óvenju snemma
hlutgengan í sveit hinna eldri.
Á þessu fjölmenna og glað-
væra heimili átti Ólafur
heima til 14 ára aldurs, en þá
fór hann til sona Þórðar, er
þá höfðu hafið búskap, og
mátti þvi heita að Ólafur yxi
upp með Rauðkollsstaðafólk-
inu til fullorðinsára. Á Ólafur
margar skemmtilegar minn-
ingar frá þeim árum, og hefur
hann jafnan borið hlýjan hug
til þess fólks, vegna þeirra
mörgu kosta þess, er hann
metur að verðleikum. Er Ól-
afur gjörðist fulltíða maður,
orkaði ekki tvímælis, að hann
væri í allra fremstu röð ungra
manna í héraðinu um at-
gjörvi og glæsibrag. Var t.d.
svo afrenndur að afli, að
með fádæmum mátti telja.
Eigi miklaðist hann þó af og
vék jafnan til annars, ef mak
legt lof var á hann borið.
Hins vegar lofuðu verkin
meistarann, er sönnuðu hag-
leik hans og orku, en hvort
tveggja þóttu kostir góðir,
meðan mannshöndin hafði
yfir fáu að ráða öðru en eig-
in styrk til þess að leysa dag-
leg störf til sjós og lands, en
þau stundaði Ólafur jöfnum
höndum. Þó að ég sæi mörg
afrek Ólafs í átökum var það
aldrei með þeim hætti, að
hann stæði að verki með
þeim er fóru með
óspektir, en hins vegar varð
mörgum nokkuð til gamans,
hversu skjólstæðingum Ólafs
óx ásmegin til sóknar og
varnar gegn andstæðingi, ef
þeir vissu Ólaf nálægan, og
lék þá stundum tvírætt bros
um varir hans.
Þó að hér hafi verið rætt
um afburða orku og það yfir-
bragð, er henni bezt sómdi,
þá féllu margar fleiri góðar
gjafir honum í skaut. Má þá
t. d. nefna mjög ríka hljóm-
listargáfu, en hugur hans
beindist snemma til þeirrar
INGOLFUR DAVIÐSSON:
GRÓÐUR og GARÐAR
listar. Meðan engin hljóð-
færi voru enn í kirkjum og
heimahúsum, var örðugt að
ná til þeirra er stýrt gátu
söng. Féll það oft í hlut Ólafs,
þar hann var á mannfund-
um, hvar söngur var uppi
hafður að leysa þann vanda,
og tókst jafnan ágætlega,
enda raddmaður góður og lag
vís mjög. Ólafur var hrókur
alls fagnaðar meðal vina og
kunningja á þeim árum, og
var þá oft tekið lagið, jafnvel
þó stigið væri í ístaðð og
sprett úr spori, en Ólafur var
einnig hestamaður góður og
átti gæðinga. Ekki hafði ég
náin kynni af Ólafi fyrr en ég
var nær fullorðinn en þá bar
fundum oft saman, og fann
ég þá hversu skemmtilegur
hann var í samræðum, vegna
góðrar dómgreindar og vak-
andi sálarlífs. Varð mér þvi
meiri fengur að tala við hann
sem fundum bar oftar saman.
Það sagði séra Árni Þórarins-
son, að Ólafur væri um allt
andlegt atgerfi í fremstu röð
sinna sóknarbarna, og voru
kynni þeirra jafnan mikil og
góð.
Svo sem hér hefur að
nokkru verið á minnzt, voru
hæfileikar Ólafs svo augljósir,
að mikils mátti af honum
vænta í ættarbyggð hans. En
enginn má sköpum renna.
Þrítugur yfirgefur hann
bernskuslóðir sínar og setzt
að í fjarlægu héraði við hin-
ar ólíkustu aðstæður. Við
þessi þáttaskil hófst hörð lífs-
barátta, er myndað var eigið
heimili við lítil efni og þröng
atvinnuskilyrði. Kom þá sér
vel hin raunsanna karl-
mennska, sem nauðsynleg
var til þess að sigrast á þeim
erfiðleikum, sem voru á leið
til þess marks að búa konu
og börnum gott heimili, hvað-
Mörg blioiin eru nú útspnuigin í
gorðum, a. m. k. um sunnanvei't
lamdið. Út um hagana standa
lamtoagras, holtasóley, melskriða-
blóm o. fl. tegundir í blóma. Við
Kaldársel sáust 12 tegundir sem
byrjaðar vorvu að blómgast á upp-
stignmgardaig, 26. maí. Bar sér-
lega mikið á himum ljósu klukku-
blómum sortulyngsins. Líka sáust
hin fallegu, rauðleitu blóm sauða-
mergsins, Hýsfjóla, músareyra,
reglar á víðitegumdum o. s. frv.
Byrjað er sum staðar að gróð-
ursetja blóm £ garðana, bæði sum-
arblóm og fjölarrar jurtir. Eru all-
margar tegunólir á boðstólum.
Flestir þekkja stjúpiíblómin, og
þau geta þrifizt nær alls staðar.
Þau geta borið ýmsa liti og er fjöl-
breytnim í blómalitum þeirra nær
óendanleg. Má oít Mta margs kon-
ar myndir og jaínvel andlit í
stjúpublómabreiðkmum.
Hægt er líka að fá einlit stjúpu-
blóm, t. d. blá eða gul. Fjallafjóla
(Viola eariuta) er all-svipuð, blóm-
in fagurblá eða gul, stór og mjög
endingargóð. íslemzka þrenningar"
fjólan er lika ijónrandi fögur, engu
síður en hinar atærri, kynbættu
j frænkur hennax. Hið himinbláa
brúðarauga (Lobetia) og hvít eða
i fjólublá garðamál (Alyssum) hafa
1 náð mikiBi útbr'eiðislu og vinsæld-
um á siðari árum. Þetta eru harð-
| gerðar, lágvaxnar juertir, sem geta
n.yndað fallegar, bijáar eða snjó-
hvítar breiður og brjtddimgar í beð-
jöðrum. Sömuleiðis lágvaxim blá
kambblóm og ýmislega lit flauels-
blóm. Henta hin lágvöxnu blóm
sérlega __ vel í okkar stormasama
landi. f jöðrum stórra beða fer
hin silfurgráa, allstórvaxna strand-
brúður (Sineraria mfiritima) prýði-
lega, '< ■. ■ ■
Stjúpublóm.
Paradísarblóm (Schizanthus) á
mjög vaxandi viinsældum að fagna,
enda er það yndisfagurt og mjög
Mtauðugt — hvítt, gult, Ijósrautt,
purpurarautt og litimir mjög
skærir. Blöð fímleg og fjaðurskipt.
Þarf helzt sæmilegt skjól. Getur
blómgazt lengi og ebtur en ella
Ljónsmunnur er algemgur og
skrautlegur, hvítur, gulur, rauður,
ýms litbrigði og ýmsar stærðir.
Blómin í löngum klasa, mjög end-
irigargóð og eimkennileg með
tveimur vörum og „ljónsgini“ á
njilli! Hafið þið litið upp í það?
Gulltoppur (Gyldenlak), sem
ef ögn er klippt ofan af því eftir Matthías Jochumsson skáld gaf
fyi'stu blómgun. Lágvaxin afbrigði
heppilegust. Fiðrildablóm (Nem-
esia) er no.kkuð svipuð og alkunn,
litauðug mjög og auðræktuð,
einkum lágvaxin afbrigði einlit
eða marglit.
an hann svo eignaðist þá
hamingju, er aðeins má til
verða vegna kærlödkans, enda
var Þuríður Jónsidóttir hon-
um hinn ágætastti lífsföru-
nautur. Hún var fríð kona
sýnum, háttprúð greind og
góðrar ættar, úr Staðarsveit
á Snæfellsnesi. Þeim varð
þriggja sona auiðið. Öllum
auðnaðist þeim, þrátt fyrir til
tölulega litla sérmenntun, að
verða ágætlega húutgengir í
s,veit listamanna, söngvurun-
um Erlingi og Sigurði, og
Jónatan, en hann er hljóð-
færaleikari og tónsmiður. Er-
lingur lézt ungur að árum, og
j var hann harmdauði, ekki
j einungis foreldrum og öðrum
; vandamönnum, heldur og öll-
'um þeim er hlýddu á söng
hans. En söngrödd hans er
varðveitt á nokkrum hljóm-
plötum, er vitna um hinn
efnilega söngvara. Varð þá
skammt milli þungra högga í
ranni Ólafs þar eð Þuríður
andaðis“t fáum árum síðar
árið 1941. En þótt harmur Ól-
afs væri mikill, þá býr hann
yfir þeirri skapgerð, sem and
stæð er öllu undanhaldi, og
þess vegna varðveitir hann
enn það svipmót, er hann bar
fyrir vel hálfri öld, þá við
báðir vorum ungir Hnappdæl-
ir vestra. Nú hefur verið reist
stórt íbúðarhús á lóð Ólafs,
hvar bær hans Akurgerði
stóð, en þar bjó hann lengi
með fjölskyldu sinni. Hafa
nú vinir hans og vandamenn
tekið þar bólfestu og býr
nafn á ístenzku, er fagurt og ilm-
andi sumarblóm, ýms afbrigði með
gulbrún, eða rauðleit blóm. Blómg
ast Iengi. Lágvaxin og þrýstin af-
brigði ilmskúfs (Levkoj) með
gilda, hvíta, gula eða rauða, ilm-
andi klasa, eru einnig vinsæl.
Apablóm ber skemmtilega flekk-
ótt, allstór blóm með gulum, rauð
um og hrúnum litbrigðum.
Morgunfrú er alkunn. Hinar
stóru, þykku gulu eða rauðgulu
körfur hennar skreyta maxgan
garðinn langt fram á haust..
! Friggjarbrá (Chrysanthemum
earinatum) er allhávaxin og
skrautleg með stórar körfur oft
tví- eða þrílitar, guiar eða hvítar
i jaðarinn en dökkbrúnar í miðju,
sumar með gulan hring.
Brúðarskál (Venedium) er fyrir
j ferðarmikil og mjög skrautleg, en
þaæf skjól og sól. Blómkörfur
hennar eru stórar og íhvolfar,
hvítar, rauðguiar, svartgljáamdi
o. fl. litir. Maríugull (Coreapsis)
er Mka skrautlegt körfublóm, áil-
stórvaxið. Regnboði lokar körfun-
um í regni og dimmviðri. Mjög
fallegur. Nefna má einnig hima há-
vöxnu bniðarstjörnu (Cosmos)
mjög Íitauðuga.
(Framhald á 15. sfðu)
hann nú þar hjá syni og
tengdadóttur.
Fáir munu eiga lengri vinnu
dag að baki en Ólafur, því
aðeins eru þrjú ár, síðan
hann lagði niður starf hjá
Reykjavíkurbæ, og skorti því
lítið á hálfa öld, er hann
hefur lagt hönd á plóginn til
að byggja þessa borg, og
ber honum því mikil þökk, sem
,! frábærum verkmanni, hvar í
sveit sem staðið var. En þótt
ekki yrði hlutskipti Hnapp-
dæla að njóta Ólafs lengur
en raun ber vitni, verður þó
ávallt beztur hlutur þeirrar
byggðar, er fóstrað hefur svo
vaskan dreng, þjóðinni til á-
vinnings.
Lifi hann heill!
Magnús Sigurðsson